Gezwollen knie: Oorzaken & behandeling van zwelling van knie

Een knie bestaat uit twee gewrichten, de knieschijf, verschillende ligamenten en een meniscus die helpen bij beweging en ondersteuning. Problemen met de gewrichten of ligamenten kunnen leiden tot een gezwollen knie. Een gezwollen knie is een veelvoorkomend medisch symptoom bij verschillende knieproblemen, zoals artritis of een verwonding. Naast zwelling kunnen vaak ook pijn en stijfheid optreden. De behandeling kan doorgaans thuis plaatsvinden met rust, ijsapplicatie, het aanbrengen van een drukverband en het omhoog brengen van het aangetaste gebied. In sommige gevallen zijn medische onderzoeken en professionele behandelingen noodzakelijk.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van gezwollen knie
• Artritis
• Infectie
• Prepatellaire bursitis
• Slechte voeding
• Tumor
• Verwonding of trauma
• Ziekte van Lyme bij kinderen
• Zwangerschap
• Risicofactoren voor kniezwelling
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van gezwollen knie
• Rust, IJs, Compressie en Elevatie (RICE)
• Medicatie
• Voeding
• Complicaties
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Gezwollen knie is een veelvoorkomend probleem, zowel bij jongere als oudere patiënten. De aandoening kan variëren van mild tot ernstig, afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Kniezwelling kan optreden als gevolg van letsel, overbelasting, infectie of ontsteking. Het komt vaak voor in actieve personen die sporten of zware lichamelijke arbeid verrichten, maar kan ook verband houden met aandoeningen zoals artritis.

Algemene prevalentie
De prevalentie van gezwollen knie varieert afhankelijk van de populatie en de specifieke oorzaak. In een studie naar knieklachten bij ouderen bleek dat ongeveer 20% van de ouderen last had van kniezwelling, voornamelijk als gevolg van artrose of andere degeneratieve aandoeningen. Ook jonge volwassenen die intensief sporten, zoals hardlopers en voetballers, hebben een verhoogd risico op kniezwelling door overbelasting of trauma.

Geslacht en leeftijd
Geslacht speelt een rol in de prevalentie van bepaalde oorzaken van kniezwelling. Vrouwen hebben bijvoorbeeld een verhoogd risico op kniezwelling door aandoeningen zoals patellofemoraal pijnsyndroom, terwijl mannen vaker kniezwelling ervaren door traumatische verwondingen zoals kruisbandletsel. Leeftijd is ook een belangrijke factor: bij ouderen komt kniezwelling vaak voor als gevolg van degeneratieve aandoeningen zoals osteoartritis, terwijl bij jongere mensen trauma of sportblessures vaker de oorzaak zijn.

Invloed van leefstijl
Leefstijl en activiteitenniveau spelen ook een belangrijke rol. Sporters, vooral degenen die sporten met veel impact zoals voetbal en basketbal, lopen een groter risico op kniezwelling door blessures of overbelasting. Bij ouderen kan een sedentaire levensstijl leiden tot verzwakte spieren en gewrichtsinstabiliteit, wat kan bijdragen aan de ontwikkeling van knieproblemen, waaronder zwelling.

Mechanisme

De zwelling van de knie wordt meestal veroorzaakt door een ophoping van vloeistof in de gewrichtsholte. Deze vloeistof kan zich ophopen als gevolg van letsel, ontsteking of infectie, wat leidt tot het ontstaan van zwelling en pijn in het gewricht.

Synoviale vloeistofproductie
Het mechanisme van kniezwelling begint vaak met een verhoogde productie van synoviale vloeistof. Dit is een natuurlijke reactie van het lichaam op ontsteking of letsel, waarbij de synoviale membranen in het gewricht extra vloeistof aanmaken om de gewrichtsstructuren te beschermen en te smeren. Dit kan echter leiden tot een overmatige ophoping van vloeistof, wat resulteert in zwelling.

Infectie en ontsteking
In gevallen van infectie, zoals septische artritis, kan de zwelling worden veroorzaakt door de ophoping van pus en andere ontstekingsproducten in het gewricht. Dit gaat vaak gepaard met roodheid, warmte en verergerde pijn. Ontstekingsaandoeningen zoals reumatoïde artritis kunnen eveneens leiden tot chronische zwelling als gevolg van aanhoudende ontstekingsreacties in het gewricht.

Trauma en blessures
Bij trauma, zoals een verstuiking of scheur in de kruisbanden, kan er bloed in het gewricht komen (hemartrose), wat ook zwelling veroorzaakt. Het lichaam reageert op het letsel door extra vloeistof aan te maken in een poging om de schade te herstellen, wat vaak resulteert in zwelling.

Oorzaken van gezwollen knie

Artritis

Chronische artritis (gewrichtsontsteking) kan leiden tot een zwelling van de knie, vooral wanneer de aandoening niet adequaat wordt behandeld. Diverse vormen van artritis, zoals artrose (slijtage van het gewrichtskraakbeen), psoriatrische artritis (symptomen aan huid en gewrichten), reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), jicht en pseudojicht, kunnen de knieën aantasten. Jicht ontstaat door de ophoping van urinezuurkristallen in de gewrichten, waaronder de enkels, handen, tenen en knieën. Pseudojicht wordt veroorzaakt door calciumkristallen die zich in de gewrichten ophopen en tot zwelling leiden.

Infectie

Een infectie kan leiden tot een gezwollen knie als gevolg van een ontstekingsreactie van het immuunsysteem. Dit kan voortkomen uit een onbehandelde knieblessure of trauma aan de knie.

Prepatellaire bursitis

Prepatellaire bursitis ontstaat wanneer de slijmbeurs (een met vocht gevulde zak) rond de knie ontstoken raakt door overbelasting. Dit kan leiden tot pijn in de voorkant van de knie, samen met roodheid en zwelling. Behandeling met rust, ijsapplicatie, elevatie van de knie en ontstekingsremmende medicijnen zoals ibuprofen kan verlichting bieden.

Slechte voeding

Patiënten met een geschiedenis van kniezwelling kunnen vaker last hebben van dit symptoom bij een slechte voeding. Verhoogde zoutinname kan leiden tot zwelling door vochtretentie. Dit is vooral relevant tijdens de zwangerschap. Daarnaast kan een hoge inname van purinerijk voedsel bijdragen aan zwelling, omdat purine wordt omgezet in urinezuur.

Tumor

Hoewel zeldzaam, kan een tumor in de buurt van het gewricht leiden tot kniezwelling. Als de patiënt naast zwelling ook vermoeidheid en onverklaarbaar gewichtsverlies ervaart, is het belangrijk om een arts te raadplegen.

Verwonding of trauma

Een verwonding of trauma aan de knie kan leiden tot ontsteking en bloedophoping, wat de zwelling kan verhogen. Oorzaken kunnen zijn:

• Een gescheurd ligament, zoals een gescheurde voorste kruisband
• Een gescheurde meniscus
• Gebroken botten
• Irritatie door overmatig gebruik

Ziekte van Lyme bij kinderen

De ziekte van Lyme (bacteriële infectie veroorzaakt door een tekenbeet) kan bij kinderen leiden tot gewrichtsproblemen zoals ontsteking. Kniepijn en zwelling zijn mogelijke symptomen in latere stadia van de ziekte.

Zwangerschap

Tijdens de zwangerschap ervaren vrouwen vaak vochtretentie, wat kan leiden tot oedeem (zwelling), vooral in de onderste ledematen. Dit komt vaker voor in het tweede trimester. Naarmate de baarmoeder groeit, kan de vena cava, een belangrijk bloedvat voor de bloedcirculatie, gedeeltelijk worden belemmerd, wat vochtretentie veroorzaakt.

Risicofactoren voor kniezwelling

De kans op het ontwikkelen van kniezwelling neemt toe met de leeftijd. Artritis is bijvoorbeeld een veelvoorkomende aandoening bij ouderen. Sporten waarbij de knie wordt gedraaid, zoals basketbal, verhogen het risico op knieblessures en zwelling. Overgewicht kan extra belasting op het kniegewricht veroorzaken, wat leidt tot overbelasting van het weefsel en een verhoogd risico op artrose.

Symptomen

Kniezwelling kan acuut of chronisch zijn. Patiënten ervaren vaak beperkt bewegingsbereik, pijn en ongemak dat 48 uur of langer kan aanhouden. Een ander veelvoorkomend symptoom is stijfheid van de knie, meestal merkbaar vroeg in de ochtend.

Alarmsymptomen

Er zijn verschillende alarmsymptomen die kunnen wijzen op een ernstigere onderliggende oorzaak van kniezwelling en die onmiddellijke medische aandacht vereisen.

Hevige pijn en instabiliteit
Als de knie ernstig pijn doet en instabiliteit vertoont, wat kan leiden tot het niet kunnen steunen op het been, kan dit wijzen op een ernstig letsel zoals een gescheurde kruisband of meniscus. Dit vereist onmiddellijke medische beoordeling.

Koorts en roodheid
Koorts, samen met een gezwollen en warme knie, kan wijzen op een infectie, zoals septische artritis. In dit geval is snel ingrijpen nodig om ernstige complicaties te voorkomen.

Onvermogen om de knie te buigen of te strekken
Een knie die niet goed kan buigen of strekken, kan duiden op ernstige schade aan de gewrichtsstructuren, zoals een ligament- of meniscusscheur. Dit vereist onmiddellijk medisch onderzoek.

Diagnose en onderzoeken

Om de oorzaak van de kniezwelling vast te stellen, kan de arts verschillende diagnostische onderzoeken uitvoeren.

Artrocentese
Bij artrocentese, ook bekend als gewrichtsaspiratie, gebruikt de arts een naald om vloeistof uit de knie te verwijderen. Het laboratorium analyseert het aantal cellen in de vloeistof en voert een kweek uit om bacteriën en andere ziekteveroorzakers op te sporen. Kristallisatie in de vloeistof kan wijzen op jicht, wat verdere onderzoeken naar urinezuurlevels vereist.

Bloedonderzoek
Een bloedonderzoek kan wijzen op ontsteking of infectie. Verhoogde ESR (erytrocytsedimentatiesnelheid) duidt op ontsteking, terwijl een verhoogd niveau van CRP (C-reactief eiwit) kan wijzen op een infectie of ontstekingsproces.

Echografie
Met een echografie kan de arts tekenen van artritis opsporen en aandoeningen van pezen of ligamenten detecteren.

Röntgenfoto
Een röntgenfoto van de knie kan letsels of trauma zichtbaar maken.

MRI-scan
Een MRI-scan biedt gedetailleerde beelden van de knie en kan kleine afwijkingen tonen die mogelijk niet zichtbaar zijn op een röntgenfoto.

Behandeling van gezwollen knie

Rust, IJs, Compressie en Elevatie (RICE)

De behandeling begint vaak met rust. Het toepassen van ijs op de getroffen knie kan helpen, maar het is belangrijk om het ijs niet direct op de huid aan te brengen om verdere schade te voorkomen. Een drukverband kan de zwelling verminderen, maar moet door een professionele zorgverlener worden aangebracht om complicaties te vermijden. Het verhogen van het aangetaste gebied (elevatie) kan ook helpen bij het verminderen van zwelling. Een kniebrace kan extra ondersteuning bieden en de zwelling helpen verminderen.

Medicatie

Ontstekingsremmende middelen zoals ibuprofen kunnen de pijn en zwelling verlichten. Pijnstillers, zoals paracetamol, kunnen ook nuttig zijn bij het verlichten van ongemak.

Voeding

Het is raadzaam om de inname van zoute en purinerijke voedingsmiddelen te beperken om verdere zwelling te voorkomen.

Complicaties

Mogelijke complicaties van een gezwollen knie zijn spierverlies en een Baker's cyste (ophoping van gewrichtsvloeistof in de knieholte).

Prognose

De prognose voor een gezwollen knie hangt af van de onderliggende oorzaak en de tijdigheid van de behandeling.

Goede prognose bij vroege behandeling
Bij vroege diagnose en behandeling van kniezwelling door een blessure of ontsteking, zoals fysiotherapie of ontstekingsremmers, is de prognose doorgaans goed. De meeste patiënten herstellen zonder blijvende schade.

Chronische aandoeningen en langdurige zwelling
Bij patiënten met chronische aandoeningen zoals osteoartritis of reumatoïde artritis kan de prognose variëren. Chronische ontsteking kan leiden tot blijvende gewrichtsschade en functionele beperkingen.

Knieoperaties in ernstige gevallen
In gevallen van ernstige gewrichtsschade, zoals bij gescheurde kruisbanden of meniscusscheuren, kan een operatie nodig zijn. De prognose na een knieoperatie hangt af van de ernst van de schade en de mate van herstel.

Complicaties

Gezwollen knie kan, afhankelijk van de onderliggende oorzaak, leiden tot verschillende complicaties. Sommige complicaties zijn tijdelijk en verdwijnen na behandeling, terwijl andere langdurig kunnen zijn en het dagelijks functioneren van de patiënt aanzienlijk kunnen beïnvloeden. Het is belangrijk om complicaties vroegtijdig te herkennen om langdurige schade te voorkomen.

Chronische pijn en beperkte mobiliteit
Een veelvoorkomende complicatie van een gezwollen knie is chronische pijn, vooral als de oorzaak een degeneratieve aandoening zoals osteoartritis is. Deze chronische pijn kan de mobiliteit van de patiënt aanzienlijk beperken en de kwaliteit van leven beïnvloeden. Naarmate de zwelling aanhoudt, kunnen de gewrichtsstructuren verder beschadigen, wat leidt tot stijve gewrichten en moeilijkheden bij het bewegen. Dit kan vooral problematisch zijn voor ouderen, die afhankelijk zijn van hun mobiliteit voor dagelijkse activiteiten.

Verlies van kraakbeen en gewrichtsschade
Bij aandoeningen zoals artrose kan voortdurende kniezwelling leiden tot verlies van kraakbeen en verdere gewrichtsschade. Het kraakbeen fungeert als een schokdemper voor het gewricht en beschermt de botten tegen slijtage. Wanneer het kraakbeen verloren gaat, kunnen de botten tegen elkaar wrijven, wat leidt tot verhoogde pijn, ontsteking en verdere zwelling. Dit proces kan uiteindelijk leiden tot ernstige gewrichtsdysfunctie en de noodzaak voor een knieprothese.

Infectie en septische artritis
Bij bepaalde oorzaken van kniezwelling, zoals een infectie, bestaat het risico op septische artritis, een ernstige infectie van het gewricht. Deze complicatie kan leiden tot koorts, intensieve pijn, roodheid en warmte in de knie. Als septische artritis niet snel wordt behandeld, kan dit leiden tot permanente gewrichtsschade, necrose van het bot en het kraakbeen, en langdurige invaliditeit. Het is van cruciaal belang om snel medische hulp te zoeken als er tekenen van infectie zijn.

Bloeding in het gewricht (hemartrose)
In gevallen van trauma of verwondingen aan de knie, zoals bij een verstuiking of een gescheurde ligament, kan bloed in het gewricht komen, wat resulteert in hemartrose. Hemartrose kan zorgen voor aanzienlijke zwelling en pijn en kan leiden tot stijfheid en bewegingsbeperkingen. Het bloed in het gewricht kan ook bijdragen aan de vorming van littekenweefsel en verdere schade aan het kraakbeen, wat het herstel vertraagt en het risico op langdurige gewrichtsproblemen verhoogt.

Beperkingen in dagelijkse activiteiten
Patiënten met een gezwollen knie kunnen significante beperkingen ervaren in hun dagelijks leven, vooral als het gaat om mobiliteit en zelfstandigheid. Bij ernstige gevallen kan het moeilijk zijn om alledaagse taken uit te voeren, zoals traplopen, wandelen of staan, wat leidt tot een verlies van onafhankelijkheid. Deze beperkingen kunnen een negatieve invloed hebben op het emotionele welzijn van de patiënt, met gevoelens van frustratie en depressie als gevolg van de fysieke beperkingen.

Spieratrofie door verminderde activiteit
Wanneer een gezwollen knie leidt tot verminderde mobiliteit, kunnen de spieren rondom het gewricht verzwakken door inactiviteit. Dit fenomeen, bekend als spieratrofie, kan het herstel bemoeilijken en het risico op toekomstige blessures vergroten. Spieratrofie kan ook bijdragen aan de instabiliteit van de knie, waardoor de kans op verdere letsels en zwellingen toeneemt. Het is daarom belangrijk om fysiotherapie en oefeningen te integreren in de behandeling om spierkracht en stabiliteit te behouden.

Psychosociale impact
De fysieke beperkingen die gepaard gaan met kniezwelling kunnen ook een aanzienlijke psychosociale impact hebben. Patiënten kunnen depressieve symptomen ervaren door de pijn, beperkte mobiliteit en onvermogen om hun gebruikelijke activiteiten uit te voeren. Dit kan leiden tot gevoelens van isolement, angst en stress, vooral bij ouderen of bij degenen die actief waren in sport of hun werk. Het is belangrijk om psychologische ondersteuning te bieden om deze impact te verminderen en de algehele kwaliteit van leven te verbeteren.

Langdurige medicatiegebruik en bijwerkingen
Patiënten met chronische kniezwelling, vooral als gevolg van ontstekingsziekten zoals artritis, kunnen langdurig afhankelijk zijn van medicatie, zoals pijnstillers en ontstekingsremmers. Het langdurig gebruik van deze medicijnen kan leiden tot bijwerkingen zoals maagklachten, nierproblemen en verhoogde bloeddruk. Dit verhoogt het risico op andere gezondheidsproblemen, wat het herstelproces verder bemoeilijkt. Regelmatige controle en het afwegen van medicatiewijzigingen zijn noodzakelijk om ongewenste bijwerkingen te voorkomen.

Complicaties door verkeerde behandeling of verwaarlozing
Onjuiste behandeling of het negeren van de zwelling kan leiden tot ernstige complicaties, zoals een verergering van de gewrichtsschade of het ontwikkelen van chronische aandoeningen. Bij gebrek aan een tijdige en adequate behandeling kunnen de symptomen verergeren, wat kan leiden tot blijvende gewrichtsschade en functionele beperkingen. Het is essentieel om vroege medische interventie te zoeken om de kans op dergelijke complicaties te minimaliseren.

Behoefte aan chirurgische interventie
In sommige gevallen, vooral bij ernstige gewrichtsschade of persistente zwelling ondanks conservatieve behandelingen, kan een chirurgische ingreep noodzakelijk zijn. Procedures zoals arthroscopie, waarbij het gewricht wordt onderzocht en gereinigd, of zelfs een volledige knieprothese kunnen nodig zijn om de functie van het gewricht te herstellen. Deze ingrepen brengen risico's met zich mee, zoals infectie en vertraging in het herstel, wat de prognose en het herstelproces kan beïnvloeden. Het is belangrijk om deze risico's zorgvuldig te overwegen bij de besluitvorming over chirurgische behandeling.

Preventie

Het behouden van een gezond gewicht en het beoefenen van lage-impact sporten zoals wateraerobics en zwemmen kan helpen om de belasting op de knie te verminderen. Spierversterkende oefeningen kunnen de druk op het kniegewricht verlichten en bijdragen aan een betere kniegezondheid.

Lees verder

• Knie-effusie (vocht in knie): Pijn & stijfheid kniegewricht
• Kniepijn: Oorzaken pijnlijke knie (pijn aan kniegewricht)
• Knieartrose: Pijn en stijfheid door slijtage van kraakbeen
• Pijn in knieholte (posterieure kniepijn): Oorzaken
• Verstuikte knie: Oorzaken en behandeling van knieverstuiking