Knie-effusie (vocht in knie): Pijn & stijfheid kniegewricht

Rond de gewrichten bevindt zich bij iedereen een beetje vloeistof (synoviale vloeistof). Dit vermindert wrijving en zorgt voor soepele draaibewegingen van het gewricht. Bij knie-effusie hoopt overmatig vocht zich op in en rond het kniegewricht. Dit is het gevolg van een verwonding, een infectie of een onderliggende medische aandoening. Pijn, zwelling, stijfheid en een beperkt bewegingsbereik zijn de belangrijkste symptomen van deze aandoening. Het is belangrijk om meteen een arts op te zoeken omdat het kniegewricht mogelijk progressieve schade oploopt indien de patiënt geen tijdige behandeling krijgt. Medicatie en enkele therapeutische en chirurgische behandelingen zijn inzetbaar voor het verlichten van de symptomen. De meeste patiënten zijn dankzij de behandelingen wel in staat om klachtenvrij door het leven te gaan.

• Oorzaken van knie-effusie
• Artrose
• Jicht
• Reumatoïde artritis
• Pseudojicht
• Psoriatrische artritis
• Trauma
• Tumoren
• Ziekte van Lyme
• Risicofactoren van vochtophoping in knie
• Symptomen: Pijn, zwelling en stijfheid in kniegewricht
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van aandoening
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van vocht in knie

Oorzaken van knie-effusie

Artrose

Artrose tast mogelijk elk gewricht in het lichaam aan, maar veelal treft de ziekte de gewrichten van de handen, de knieën, de heupen en de wervelkolom. De progressieve reumatische aandoening van het gewrichtskraakbeen veroorzaakt mogelijk een gewrichtsontsteking en een zwelling, hetgeen leidt tot een knie-effusie.

Jicht

Wanneer urinezuur zich ophoopt in het lichaam en patiënten dit overmatig produceren of niet kunnen uitscheiden, ontstaat een opeenhoping van deze substantie. Urinezuur is een afbraakproduct van voedsel dat mensen normaal via de nieren uitscheiden. Deze ophoping leidt tot jicht, waarbij gewrichtspijn in vooral de grote teen (pijn en zwelling aan grote teen) ontstaat.

Reumatoïde artritis

Bij reumatoïde artritis zijn gewrichten en mogelijk ook ligamenten, spieren en pezen chronisch ontstoken, hetgeen resulteert in pijn, roodheid, zwelling en stijfheid van de gewrichten (gewrichtsstijfheid). De auto-immuunziekte met een onbekende oorsprong tast mogelijk ook de knie aan, waardoor de patiënt te maken krijgt met een knie-effusie.

Pseudojicht

Pseudojicht is het resultaat van de afzettingen van calciumpyrofosfaat rond de gewrichten. De symptomen treden op aan de knie of de pols.

Psoriatrische artritis

Psoriatrische artritis is een vorm van artritis (gewrichtsontsteking) die een aantal patiënten met psoriasis treft. Deze huidaandoening veroorzaakt rode vlekken met zilverachtige schubben op de huid. Mogelijk is elk lichaamsdeel aangetast bij deze ziekte. De symptomen variëren van mild tot ernstig en bestaan uit onder andere gewrichtsstijfheid, pijn en zwelling.

Trauma

Een acuut knieletsel leidt tot pijn, zwelling en stijfheid. Vaak zijn ook de pezen, spieren en ligamenten gekwetst of gescheurd, hetgeen de kans op de ontwikkeling van tendinitis (peesontsteking), bursitis (slijmbeursontsteking) en knie-effusie doet toenemen. Na een blessure treedt namelijk een zwelling op omdat het lichaam op een natuurlijke wijze de knie wil omgeven met een beschermende vloeistof met als doel om verdere schade te voorkomen.

Tumoren

Een knie-effusie ontstaat soms door een tumor of cyste (abnormaal gevormde zakvormige holte) in de knie.

Ziekte van Lyme

De ziekte van Lyme is een aandoening die overgebracht is door een tekenbeet. De bacteriële infectie gaat gepaard met vermoeidheid, rillingen, koorts, hoofdpijn, gezwollen lymfeklieren, spierpijn en gewrichtspijn.

Risicofactoren van vochtophoping in knie

Meestal ontstaat een knie-effusie door een overmatige druk op de knie, hetgeen het gevolg is van diverse risicofactoren

• aandoeningen: Artrose en reumatoïde artritis leiden sneller tot problemen met de knie.
• beroep: Wanneer mensen beroepshalve langdurig op de knieën moeten zitten (dakwerkers, tapijtleggers, …), verhoogt dit de kans op een vochtophoping in de slijmbeurs, wat leidt tot prepatellaire bursitis.
• leeftijd: Het risico op het ontwikkelen van een knie-effusie stijgt naarmate mensen verouderen.
• sport: Worstelen, basketbal, voetbal of een andere sporten die de knie belasten, verhogen de kans op het ontwikkelen van knie-effusie.
• zwaarlijvigheid: Een zwaarder gewicht (obesitas) veroorzaakt overmatige druk op de gewrichten van de knie.

Symptomen: Pijn, zwelling en stijfheid in kniegewricht

Meestal heeft de patiënt een gezwollen knie. Pijn, stijfheid, warmte en een verminderd bewegingsbereik (niet meer goed kunnen buigen of rechttrekken) zijn ook vaak aanwezig, maar het exacte klinisch beeld hangt af van de oorzaak. Als de vochtophoping in het kniegewricht veroorzaakt is door artrose, ontstaat pijn bij het belasten van het gewicht. Deze pijn neemt meestal af met het nemen van voldoende rust. Eén knie is bovendien mogelijk groter dan de andere. Soms lijken zich ‘zichtbare vochtophopingen’ (doet denken aan wallen) rond de benige delen van de knie te bevinden, wat opvalt ten opzichte van de andere knie. Heeft de patiënt een verwonding opgelopen, dan is er een blauwe plek aanwezig aan de voorkant, de zijkanten of de achterkant van de knie.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts zoekt naar tekenen van pijn, warmte, zwelling en stijfheid. Vervolgens bekijkt hij of het aangetaste gewricht verkleurd is. Hij test bovendien het bewegingsbereik van het getroffen kniegewricht. Een arts moet steeds verdere diagnostische onderzoeken uitvoeren wanneer hij een zwelling rond de knie bemerkt.

Diagnostisch onderzoek
De arts voert een echografie of MRI-scan uit om de hoeveelheid van de vochtophoping in de knie op te sporen en de diagnose te bevestigen. Af en toe maakt de arts een röntgenfoto om een breuk uit te sluiten. Soms voert de arts een bloedonderzoek uit om mogelijke oorzaken van bacteriële infecties op te sporen of uit te sluiten. Mogelijk voert de arts een artrocentese uit, dat zowel een diagnostische als een therapeutische waarde heeft. Bij dit onderzoek gebruikt de arts een injectiespuit om synoviale vloeistof rechtstreeks uit de getroffen gewrichten te verzamelen, ook bekend als een gewrichtsaspiratie (opzuigen van vloeistof). De arts laat deze vloeistof analyseren op basis van de kleur, de helderheid, de viscositeit, de witte bloedcellen en polymorfonucleaire leukocyten (PMN) (een categorie witte bloedcellen). Artrocentese is bovendien een gemakkelijk en snel onderzoek, wat voor de patiënt weinig ongemak met zich meebrengt.

Behandeling van aandoening

De exacte onderliggende oorzaak van de knie-effusie is belangrijk voor het opstellen van een goed behandelplan.

Zelfzorg

De patiënt gaat steeds naar de arts voor een correcte diagnose. Volgende zelfzorgmaatregelen zijn ook nuttig om de pijn en zwelling te verminderen. De patiënt neemt voldoende rust en legt het getroffen kniegewricht hoger. Verder gebruikt hij ijs (verpakt in een doek) aan op de knie en dit gedurende vijftien tot twintig minuten per keer. De patiënt mag voorts niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) gebruiken om de zwelling en pijn geassocieerd met knie-effusie te verminderen.

Professionele medische behandeling

Medicatie
Het gebruik van corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmer) zijn inzetbaar om de pijn en zwelling te verminderen als NSAID's onvoldoende effectief zijn. Jicht- en pseudojichtaanvallen voorkomen is mogelijk door het nemen van het medicijn ‘colchicine’, al zijn deze patiënten eveneens gebaat met het gebruik van NSAID's en corticosteroïde-injecties. Allopurinol of probenecide (twee soorten medicijnen) verlagen de productie van urinezuur in het lichaam. Wanneer een infectie die de vochtophoping, zijn schrijft de arts antibiotica voor, al moet de arts wel zeker zijn over het veroorzakende organisme en moet ook het vocht verwijderd zijn uit de knie.

Chirurgie
Verder zet de arts mogelijk een artrocentese in wat pijnverlichtend werkt. Ook gebruikt de arts mogelijk een artroscopie (gewrichtsschade onderzoeken en behandelen). Hij maakt hierbij een kleine chirurgische insnijding (incisie) en brengt een artroscoop in. Aan dit apparaat is een miniatuurcamera bevestigd zodat de arts de interne structuren van de knie kan bekijken en de beschadigde structuren kan herstellen. In ernstige gevallen is een vervanging van het gewricht (knieprothese) noodzakelijk. Dit gebeurt wanneer het kniegewricht onherstelbaar beschadigd is. Een fysiotherapeut geeft de patiënt advies over oefeningen en fitnessactiviteiten om het aangetaste gebied te versterken en de verzwakte knie te ondersteunen.

Prognose

De hersteltijd hangt af van de oorzaak en behandeling van knie-effusie. Een patiënt die een aspiratie gekregen heeft, gebruikt een klein verband om het gebied droog en schoon te houden. Zware lichamelijke oefeningen (zoals springen) moet de patiënt enkele dagen vermijden (of langer indien aanbevolen door de arts). Sommige patiënten hebben aanhoudende pijn, maar meestal verlichten de pijnstillers wel de meeste pijnklachten.

Complicaties

Een vochtophoping in de knie brengt na verloop van tijd schade toe aan de spieren en verschillende structuren van de knie. Dit leidt tot zwakkere en afstervende dijspieren indien de patiënt geen tijdige behandeling krijgt. Knie-effusies zijn ook geassocieerd met een toename van kraakbeenletsels en beenmerginfecties.

Preventie van vocht in knie

Patiënten met chronische aandoeningen zoals reumatoïde artritis of osteoartritis krijgen sneller te maken met een knie-effusie. Deze patiënten laten zich bijgevolg regelmatig opvolgen door de arts, zodat hij de ziekte mee opvolgt en tijdig eventuele complicaties herkent. Zo is het mogelijk om vocht in de knie snel te behandelen. Verder krijgen deze patiënten ook vaak het advies om oefeningen uit te voeren waarbij er geen druk komt te staan op de knieën, zoals zwemmen en wateraerobics. Obese patiënten krijgen voorts het advies om gewicht te verliezen.

Lees verder

• Gewrichtspijn: Oorzaken pijnlijke gewrichten (artralgie)
• Gewrichtsstijfheid: Oorzaken van stijve gewrichten
• Gezwollen knie: Oorzaken & behandeling van zwelling van knie
• Knieartrose: Pijn en stijfheid door slijtage van kraakbeen
• Gezwollen gewrichten: Oorzaken van gewrichtszwelling