Knieartrose: Pijn en stijfheid door slijtage van kraakbeen

Artrose is een aandoening waarbij de natuurlijke demping tussen gewrichten (kraakbeen) afslijt. De botten van de gewrichten wrijven hierdoor dichter tegen elkaar aan. Wanneer artrose optreedt in de knie, resulteert dit in pijn, zwelling, stijfheid, een verminderd bewegingsbereik en soms ook de vorming van osteofyten (benige botuitsteeksels). Diverse zelfzorgmaatregelen verlichten de pijn en het ongemak, maar soms is chirurgie nodig om de symptomen van de progressieve gewrichtsaandoening te verhelpen.

• Oorzaken van knieartrose: Slijtage van kraakbeen
• Risicofactoren van artrose in de knie
• Andere aandoeningen
• Erfelijkheid
• Geslacht
• Gewicht
• Leeftijd
• Repetitive stress injury (RSI)
• Sporten
• Symptomen: Pijn, zwelling en stijfheid van de knie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van aandoeningen aan het kniegewricht
• Niet-invasieve behandelingen
• Chirurgie
• Prognose van gewrichtsaandoening
• Complicaties van knieartrose
• Preventie van knieartrose
• Praktische tips voor het omgaan met knieartrose
• Oefeningen en fysiotherapie
• Behandeling en hulpmiddelen
• Misvattingen rond knieartrose
• Knieartrose komt alleen voor bij ouderen
• Knieartrose is altijd pijnlijk
• Knieartrose kan niet worden behandeld
• Knieartrose vereist altijd een operatie
• Overgewicht heeft geen invloed op knieartrose
• Knieartrose gaat vanzelf over als je rust neemt
• Als je knieartrose hebt, mag je geen sport meer doen

Oorzaken van knieartrose: Slijtage van kraakbeen

Artrose kenmerkt zich door progressieve slijtage van het kraakbeen in het gewricht. Het beschermende kraakbeen slijt af, waardoor de botten van de gewrichten tegen elkaar gaan wrijven. De knie zwelt hierdoor op. De meest voorkomende oorzaak van artrose van de knie is veroudering. Bijna iedereen krijgt uiteindelijk te maken met deze progressieve gewrichtsaandoening.

In de knie zijn er twee gewrichten die mogelijk zijn getroffen door knieartrose:

• het patellofemorale gewricht (het gewricht tussen de knieschijf en het dijbeen zelf)
• het tibiofemorale gewricht (het gewricht tussen het dijbeen en het onderbeen)

Risicofactoren van artrose in de knie

Verschillende factoren verhogen het risico op het ontwikkelen van artrose in de knie.

Andere aandoeningen

Patiënten met reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), de tweede meest voorkomende vorm van artritis (gewrichtsontsteking), hebben meer kans op het ontwikkelen van artrose. Patiënten met bepaalde stofwisselingsstoornissen, zoals ijzeroverbelasting of de aanwezigheid van overmatig groeihormoon, lopen ook een hoger risico op artrose.

Erfelijkheid

Bepaalde genetische mutaties (veranderingen) zijn in verband gebracht met knieartrose. Daarnaast tasten sommige erfelijke afwijkingen de vorm van de botten rond het kniegewricht aan.

Geslacht

Vrouwen van 55 jaar en ouder hebben vaker dan mannen last van artrose van de knie.

Gewicht

Een te hoog gewicht verhoogt de druk op alle gewrichten, en dan vooral op de knieën. Elke kilo gewicht die een patiënt aankomt, voegt drie tot vier kilo extra gewicht toe op de knieën.

Leeftijd

De hoeveelheid kraakbeen neemt af bij het ouder worden. Artrose is de meest voorkomende vorm van artritis. Hoewel deze gewrichtsaandoening ook bij jonge patiënten optreedt, stijgt de kans op het ontwikkelen van artrose na de leeftijd van 45 jaar.

Repetitive stress injury (RSI)

Patiënten met bepaalde beroepen met veel activiteiten die het gewricht belasten, zoals knielen, hurken of zware gewichten heffen, hebben meer kans op artrose van de knie. RSI veroorzaakt namelijk constante druk op het gewricht.

Sporten

Mensen die voetballen, tennissen of hardlopen op lange afstand lopen een hoger risico op het ontwikkelen van artrose van de knie door verwondingen aan de knie, gescheurd kraakbeen en botbreuken rond het gewricht. Daarom moeten sporters voorzorgsmaatregelen nemen om letsel te voorkomen.

Symptomen: Pijn, zwelling en stijfheid van de knie

De symptomen van knieartrose nemen geleidelijk toe naarmate de aandoening verergert, maar de symptomen verergeren soms plotseling door een lichte verwonding of door overmatig gebruik. Sommige patiënten rapporteren lange perioden van milde symptomen, met plotselinge veranderingen waardoor de ernst van de klachten toeneemt. Vaak rapporteren patiënten goede maanden en slechte maanden, of symptomen die schommelen naargelang het weer.

Bekende symptomen van artrose van de knie zijn:

• een gevoel van warmte in het gewricht
• een krakend geluid dat te horen is wanneer de knie beweegt (gewrichtsgeluiden)
• een verminderde mobiliteit van de knie, waardoor het moeilijk is om in of uit de stoel of auto te stappen, de trap te gebruiken of te lopen
• een zwelling van het kniegewricht
• gevoeligheid van de knie
• gewrichtsstijfheid in de knie, vooral in de ochtend of na langdurig zitten
• kniepijn die toeneemt bij activiteit, maar met rust een beetje verbetert
• pijn in de knieholte

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De arts heeft een medische voorgeschiedenis nodig en uiteraard wil hij ook op de hoogte zijn van de eventuele symptomen. De patiënt meldt de arts welke activiteiten de klachten verbeteren of verergeren. De arts voert vervolgens een lichamelijk onderzoek uit.

Diagnostisch onderzoek

Verdere onderzoeken zijn vaak nodig:

• een bloedonderzoek: uitsluiten van andere aandoeningen die deze pijn zouden kunnen veroorzaken, zoals reumatoïde artritis, een ander type artritis veroorzaakt door een stoornis in het immuunsysteem.
• een MRI-scan: nodig wanneer röntgenfoto's geen duidelijke reden voor gewrichtspijn onthullen of wanneer de röntgenfoto's aangeven dat andere soorten gewrichtsweefsel beschadigd zijn
• een röntgenfoto: onthult bot- en kraakbeenschade, evenals de aanwezigheid van osteofyten (benige botuitsteeksels rond gewrichten die aan slijtage onderhevig zijn)

Behandeling van aandoeningen aan het kniegewricht

Niet-invasieve behandelingen

De arts wil de gewrichtspijn verminderen die gepaard gaat met knieartrose, en daarnaast wil hij de mobiliteit van de patiënt verhogen. Het behandelplan zal meestal een combinatie van de volgende opties bevatten:

• alternatieve therapieën zoals topische (op de huid aangebrachte) crèmes met capsaïcine, acupunctuur of supplementen, waaronder glucosamine en chondroïtine of S-adenosylmethionine (SAMe)
• fysiotherapie en ergotherapie
• gewicht verliezen bij overgewicht
• hulpmiddelen en kniebraces
• injecties met corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmende medicijnen) of hyaluronzuur (natuurlijke vochtvasthoudende stof) in de knie (hyaluronzuur is normaal aanwezig in gewrichten als een soort smeervloeistof)
• lichamelijke beweging (door de spieren rond de knie te versterken, is het gewricht stabieler en vermindert de pijn; rekoefeningen helpen het kniegewricht mobiel en flexibel te houden)
• pijnstillers en ontstekingsremmende medicijnen: paracetamol (Tylenol), ibuprofen (Advil, Motrin) of naproxen -natrium (Aleve)
• tips voor het behoud van een goede gewrichtsgezondheid

Chirurgie

Wanneer andere behandelingen niet werken, is een operatie een goede optie. Als de arts de artrose in de knie wil behandelen met een operatie, voert hij een artroscopie, osteotomie of artroplastiek (gewrichtsvervangende chirurgie) uit.

Artroplastiek (gewrichtsvervangende chirurgie)

Artroplastiek is een chirurgische ingreep waarbij de arts gewrichten vervangt door kunstmatige onderdelen gemaakt van metaal of plastic. De gewrichtsvervanging kan nodig zijn voor één kant van de knie of voor de hele knie. Gewrichtsvervangende chirurgie is meestal gereserveerd voor vijftigplussers met ernstige artrose. De patiënt moet soms later opnieuw een operatie ondergaan omdat het gewricht na enkele jaren weer slijt, maar de meeste kunstgewrichten gaan meer dan twintig jaar mee. De operatie heeft risico's, maar de resultaten zijn over het algemeen zeer goed.

Artroscopie

Artroscopie gebruikt een kleine telescoop (artroscoop) en andere kleine instrumenten. Deze operatie gebeurt door middel van kleine incisies. De chirurg gebruikt de artroscoop om in de gewrichtsruimte te kijken. Daarna verwijdert hij beschadigd kraakbeen of losse deeltjes, reinigt hij het botoppervlak en repareert hij andere soorten weefsel als hier schade aanwezig is. De procedure is vaak inzetbaar bij jongere patiënten om een ernstigere operatie uit te stellen.

Osteotomie

Een osteotomie is een procedure waarbij de arts de vorm van de botten verandert zodat de kniepositie verbetert. Dit type operatie is aanbevolen bij schade in een deel van de knie. De operatietechniek is ook inzetbaar bij een gebroken knie die niet goed heelt. Een osteotomie is niet permanent en verdere operaties zijn later mogelijk noodzakelijk.

Prognose van gewrichtsaandoening

Na elke vorm van een operatie voor artrose van de knie volgt een herstelperiode. De hersteltijd en revalidatie zijn afhankelijk van het type operatie dat de patiënt heeft ondergaan. De arts beveelt vaak fysiotherapie aan zodat de patiënt meer kracht krijgt in de knie en de bewegingsvrijheid hersteld wordt. Afhankelijk van de procedure moet de patiënt soms nog een kniebrace dragen of een tijdje krukken of een loopstok gebruiken. In de meeste gevallen vermindert de pijn dankzij een operatie en is de patiënt weer in staat om de dagelijkse activiteiten gemakkelijker uit te voeren.

Complicaties van knieartrose

Chronische pijn

Na verloop van tijd kan knieartrose leiden tot chronische pijn die moeilijk te beheersen is met medicatie en andere behandelingen. Deze constante pijn kan de levenskwaliteit aanzienlijk verminderen en dagelijkse activiteiten bemoeilijken.

Gewrichtsdeformatie

Door langdurige slijtage en botwrijving kunnen de gewrichten vervormen, wat resulteert in een verminderde mobiliteit en een onregelmatige gewrichtsvorm. Dit kan leiden tot verdere pijn en functionele beperkingen.

Bewegingsbeperkingen

De progressieve aard van knieartrose kan resulteren in ernstige bewegingsbeperkingen. Patiënten kunnen moeite hebben met dagelijkse handelingen zoals traplopen, staan, en zelfs lopen, wat hun zelfstandigheid kan verminderen.

Spierzwakte

Door een verminderde activiteit door pijn en stijfheid kunnen de spieren rond de knie verzwakken. Dit kan de stabiliteit van het gewricht verder verminderen en de klachten verergeren.

Psychologische impact

Chronische pijn en bewegingsbeperkingen kunnen leiden tot psychologische problemen zoals depressie en angst. Dit kan een negatieve invloed hebben op het algemeen welzijn van de patiënt en hun vermogen om met de aandoening om te gaan.

Preventie van knieartrose

Gewicht en dieet

Het handhaven van een gezond gewicht is cruciaal om de belasting op de kniegewrichten te verminderen. Een evenwichtig voedingspatroon met voldoende voedingsstoffen kan helpen bij het behoud van gezonde gewrichten en het voorkomen van overgewicht.

Lichaamsbeweging

Regelmatige lichaamsbeweging helpt bij het versterken van de spieren rond de knie en verbetert de mobiliteit. Het is belangrijk om oefeningen te kiezen die de gewrichten niet overbelasten, zoals zwemmen of fietsen.

Bescherming tijdens activiteiten

Bij fysieke activiteiten en sporten is het belangrijk om de juiste beschermende uitrusting te dragen en voorzorgsmaatregelen te nemen om blessures te voorkomen. Dit kan het risico op verdere gewrichtsschade helpen verminderen.

Vroegtijdige behandeling

Het tijdig raadplegen van een arts bij de eerste tekenen van knieproblemen kan helpen bij het vroegtijdig starten van behandelingen en preventieve maatregelen. Dit kan de progressie van artrose vertragen en de algehele impact op het dagelijks leven verminderen.

Praktische tips voor het omgaan met knieartrose

Knieartrose is een aandoening waarbij het kraakbeen in de knie gewrichtslijtage vertoont, wat leidt tot pijn, stijfheid en beperkte mobiliteit. Het beheren van knieartrose richt zich op het verlichten van pijn en het verbeteren van de gewrichtsfunctie.

Oefeningen en fysiotherapie

Fysiotherapie is essentieel voor het versterken van de spieren rondom de knie en het verbeteren van de mobiliteit. Het kan helpen om de belasting op het gewricht te verminderen en de pijn te verlichten. Het uitvoeren van specifieke revalidatie-oefeningen kan ook helpen om de flexibiliteit te behouden en stijfheid te verminderen.

Behandeling en hulpmiddelen

Behandeling van knieartrose kan onder meer pijnstillers, ontstekingsremmers of injecties omvatten. In sommige gevallen kan een operatie, zoals een knieprothese, noodzakelijk zijn. Daarnaast kunnen hulpmiddelen zoals kniebraces of orthopedische schoenen de druk op het gewricht verlichten en de mobiliteit verbeteren.

Misvattingen rond knieartrose

Knieartrose, een aandoening waarbij het kraakbeen in de knie verslijt, is een veelvoorkomend probleem dat vaak gepaard gaat met pijn, stijfheid en verminderde beweeglijkheid. Er bestaan echter verschillende misvattingen over de oorzaken, het verloop en de behandelingsmogelijkheden van knieartrose.

Knieartrose komt alleen voor bij ouderen

Hoewel knieartrose vaker voorkomt bij ouderen vanwege de natuurlijke slijtage van het kraakbeen naarmate we ouder worden, kunnen ook jongere mensen last hebben van knieartrose. Oorzaken zoals overbelasting door intensieve sportbeoefening, overgewicht of eerdere blessures kunnen bijdragen aan het ontstaan van knieartrose, zelfs op jongere leeftijd. Mensen met een familiegeschiedenis van artrose hebben bovendien een verhoogd risico.

Knieartrose is altijd pijnlijk

Knieartrose gaat niet altijd gepaard met pijn. In sommige gevallen kan het kraakbeen slijten zonder dat er significante pijnklachten ontstaan. Dit kan vooral het geval zijn in de vroege stadia van artrose. Pijn ontstaat vaak wanneer de slijtage verder vordert en er sprake is van ontstekingen of veranderingen in het gewricht. Bij andere mensen kan pijn echter een constante klacht zijn, die varieert in intensiteit.

Knieartrose kan niet worden behandeld

Hoewel knieartrose een chronische aandoening is, is het niet zo dat het niet behandeld kan worden. Er zijn verschillende behandelingsopties om de symptomen te verlichten en het verdere verloop van de aandoening te vertragen. Behandelingen zoals fysiotherapie, het verbeteren van de evenwichtig voedingspatroon, medicatie om pijn te verlichten, en in sommige gevallen chirurgische ingrepen, kunnen helpen om de functionaliteit van het gewricht te behouden.

Knieartrose vereist altijd een operatie

Een operatie is niet altijd nodig bij knieartrose. Veel mensen met knieartrose kunnen hun symptomen beheersen met niet-chirurgische behandelingen, zoals fysiotherapie, rust, ontstekingsremmende medicatie of gewichtsverlies. Chirurgische ingrepen, zoals een knieprothese, worden meestal pas overwogen wanneer andere behandelingen niet effectief zijn of wanneer de pijn ernstig is.

Overgewicht heeft geen invloed op knieartrose

Overgewicht is een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van knieartrose, vooral bij mensen die al genetisch vatbaar zijn voor de aandoening. Extra gewicht belast de knieën, wat kan bijdragen aan het verslijten van het kraakbeen. Het handhaven van een gezond gewicht kan helpen om de belasting op de knieën te verminderen en het risico op het verergeren van artrose te verlagen.

Knieartrose gaat vanzelf over als je rust neemt

Hoewel rust in sommige gevallen nuttig kan zijn om de pijn tijdelijk te verlichten, is volledige rust meestal niet effectief bij het behandelen van knieartrose. Fysiotherapie en gerichte oefeningen kunnen helpen om de spieren rondom de knie te versterken, wat de belasting op het gewricht vermindert. Langdurige inactiviteit kan zelfs leiden tot stijfheid en verzwakking van de spieren, wat de symptomen kan verergeren.

Als je knieartrose hebt, mag je geen sport meer doen

Dit is een misvatting. Het is vaak juist nuttig om regelmatige, lage-impact oefeningen te doen, zoals wandelen, zwemmen of fietsen, om de spieren rondom de knie te versterken en de mobiliteit te behouden. Het is wel belangrijk om activiteiten die zware belasting op de knieën veroorzaken, zoals hardlopen of springen, te vermijden of in overleg met een arts te doen. Het is dus niet zo dat mensen met knieartrose volledig moeten stoppen met bewegen.

Lees verder

• Artritis: Hulpmiddelen en aanpassingen in en rond het huis
• Kniepijn: Oorzaken pijnlijke knie (pijn aan kniegewricht)
• Pijn in knieholte (posterieure kniepijn): Oorzaken
• Gewrichtsgezondheid: Tips voor behoud van gezonde gewrichten
• Krakende geluiden van knie (crepitus van kniegewricht)