Knieartrose: Pijn en stijfheid door slijtage van kraakbeen

Artrose is een aandoening waarbij de natuurlijke demping tussen gewrichten (kraakbeen) afslijt. De botten van de gewrichten wrijven hierdoor dichter tegen elkaar aan. Wanneer artrose optreedt in de knie, resulteert dit in pijn, zwelling, stijfheid, een verminderd bewegingsbereik en soms ook de vorming van osteofyten (benige botuitsteeksels). Diverse zelfzorgmaatregelen verlichten de pijn en het ongemak, maar soms is chirurgie nodig om de symptomen van de progressieve gewrichtsaandoening te verhelpen.

• Oorzaken van knieartrose: Slijtage van kraakbeen
• Risicofactoren van artrose in de knie
• Andere aandoeningen
• Erfelijkheid
• Geslacht
• Gewicht
• Leeftijd
• Repetitive stress injury (RSI)
• Sporten
• Symptomen: Pijn, zwelling en stijfheid van knie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van aandoening aan kniegewricht
• Niet-invasieve behandelingen
• Chirurgie
• Prognose van gewrichtsaandoening

Oorzaken van knieartrose: Slijtage van kraakbeen

Artrose kenmerkt zich door progressieve slijtage van het kraakbeen in het gewricht. Het beschermende kraakbeen slijt af, waardoor de boten van de gewrichten tegen elkaar gaan wrijven. De knie zwelt hierdoor op. De meest voorkomende oorzaak van artrose van de knie is de veroudering. Bijna iedereen krijgt uiteindelijk te maken met deze progressieve gewrichtsaandoening.

In de knie zijn er twee gewrichten die mogelijk zijn getroffen door knieartrose:

• het patellofemorale gewricht (het gewricht tussen de knieschijf en het dijbeen zelf)
• het tibiofemorale gewricht: het gewricht tussen het dijbeen en het onderbeen

Risicofactoren van artrose in de knie

Verschillende factoren verhogen het risico op het ontwikkelen van artrose in de knie.

Andere aandoeningen

Patiënten met reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), de tweede meest voorkomende vorm van artritis (gewrichtsontsteking), hebben meer kans op het ontwikkelen van artrose. Patiënten met bepaalde stofwisselingsstoornissen, zoals ijzeroverbelasting of de aanwezigheid van overmatig groeihormoon, lopen ook een hoger risico op artrose.

Erfelijkheid

Bepaalde genetische mutaties (veranderingen) zijn in verband gebracht met knieartrose. Daarnaast tasten sommige erfelijke afwijkingen de vorm van de botten rond het kniegewricht aan.

Geslacht

Vrouwen van 55 jaar en ouder hebben vaker dan mannen last van artrose van de knie.

Gewicht

Een te hoog gewicht verhoogt de druk op alle gewrichten, en dan vooral van de knieën. Elke kilo gewicht die aan patiënt aankomt, voegt drie tot vier kilo extra gewicht toe op de knieën.

Leeftijd

De hoeveelheid kraakbeen neemt af bij het verouderen. Artrose is de meest voorkomende vorm van artritis. Hoewel deze gewrichtsaandoening ook bij jonge patiënten optreedt, stijgt de kans op het ontwikkelen van artrose na de leeftijd van 45 jaar.

Repetitive stress injury (RSI)

Patiënten met bepaalde beroepen met veel activiteiten die het gewricht belasten, zoals knielen, hurken of zware gewichten heffen, hebben meer kans op artrose van de knie. RSI veroorzaakt namelijk constante druk op het gewricht.

Sporten

Mensen die voetballen, tennissen of hardlopen op lange afstand lopen een hoger risico op het ontwikkelen van artrose van de knie door verwondingen aan de knie, gescheurd kraakbeen en botbreuken rond het gewricht. Daarom moeten sporters voorzorgsmaatregelen nemen om letsel te voorkomen.

Symptomen: Pijn, zwelling en stijfheid van knie

De symptomen van knieartrose nemen geleidelijk toe naarmate de aandoening verergert, maar de symptomen verergeren soms plotseling door een lichte verwonding of door overmatig gebruik. Sommige patiënten rapporteren lange perioden van milde symptomen, met plotselinge veranderingen waardoor de ernst van de klachten toeneemt. Vaak rapporteren patiënten goede maanden en slechte maanden, of symptomen die schommelen naargelang het weer.

Bekende symptomen van artrose van de knie zijn:

• een gevoel van warmte in het gewricht
• een krakend geluid dat te horen is wanneer de knie beweegt (gewrichtsgeluiden)
• een verminderde mobiliteit van de knie, waardoor het moeilijk is om in of uit de stoel of auto te stappen, de trap te gebruiken of te lopen
• een zwelling van het kniegewricht
• gevoeligheid van de knie
• gewrichtsstijfheid in de knie, vooral in de ochtend of na langdurig zitten
• kniepijn die toeneemt in activiteit, maar met rust een beetje verbetert
• pijn in de knieholte

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts heeft een medische voorgeschiedenis nodig en uiteraard wil hij ook op de hoogte zijn van de eventuele symptomen. De patiënt meldt de arts welke activiteiten de klachten verbeteren of verergeren. De arts voert vervolgens een lichamelijk onderzoek uit.

Diagnostisch onderzoek
Verdere onderzoeken zijn vaak nodig:

• een bloedonderzoek: uitsluiten van andere aandoeningen die deze pijn zouden kunnen veroorzaken, zoals reumatoïde artritis, een ander type artritis veroorzaakt door een stoornis in het immuunsysteem.
• een MRI-scan: nodig wanneer een röntgenfoto's geen duidelijke reden voor gewrichtspijn onthult of wanneer de röntgenfoto's aangeven dat andere soorten gewrichtsweefsel beschadigd zijn
• een röntgenfoto: onthult bot- en kraakbeenschade, evenals de aanwezigheid van osteofyten (benige botuitsteeksels rond gewrichten die aan slijtage onderhevig zijn)

Behandeling van aandoening aan kniegewricht

Niet-invasieve behandelingen

De arts wil de gewrichtspijn verminderen die gepaard gaat met knieartrose, en daarnaast wil hij de mobiliteit van de patiënt verhogen. Het behandelplan zal meestal een combinatie van volgende opties:

• alternatieve therapieën zoals topische (op de huid aangebrachte) crèmes met capsaïcine, acupunctuur of supplementen, waaronder glucosamine en chondroïtine of same.
• fysiotherapie en ergotherapie
• gewicht verliezen bij overgewicht
• hulpmiddelen en kniebraces
• injecties met corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmende medicijnen) of hyaluronzuur (natuurlijke vochtvasthoudende stof) de knie (hyaluronzuur is normaal aanwezig in gewrichten als een soort smeervloeistof)
• lichamelijke beweging (door de spieren rond de knie te versterken, is het gewricht stabieler en vermindert de pijn; rekoefeningen helpen het kniegewricht mobiel en flexibel te houden)
• pijnstillers en ontstekingsremmende medicijnen: paracetamol (Tylenol), ibuprofen (Advil, Motrin) of naproxen -natrium (Aleve)
• tips voor het behoud van een goede gewrichtsgezondheid

Chirurgie

Wanneer andere behandelingen niet werken, is een operatie een goede optie. Als de arts de artrose in de knie wil behandelen met een operatie, voert hij een artroscopie, osteotomie of artroplastiek (gewrichtsvervangende chirurgie) uit.

Artroplasiek (gewrichtsvervangende chirurgie)
Artroplastiek is een chirurgische ingreep waarbij de arts gewrichten vervangt door kunstmatige onderdelen gemaakt van metaal of plastic. De gewrichtsvervanging is nodig voor één kant van de knie of voor de hele knie. Gewrichtsvervangende chirurgie is meestal gereserveerd voor vijftigplussers met ernstige artrose. De patiënt moet soms later opnieuw een operatie krijgen omdat het gewricht na enkele jaren weer slijt, maar de meeste kunstgewrichten gaan meer dan twintig jaar mee. De operatie heeft risico's, maar de resultaten zijn over het algemeen zeer goed.

Artroscopie
Artroscopie gebruikt een kleine telescoop (artroscoop) en andere kleine instrumenten. Deze operatie gebeurt door middel van kleine incisies. De chirurg gebruikt de artroscoop om in de gewrichtsruimte te kijken. Daarna verwijdert hij beschadigd kraakbeen of losse deeltjes, reinigt hij het botoppervlak en repareert hij andere soorten weefsel als hier schade aanwezig is. De procedure is vaak inzetbaar bij jongere patiënten om een ernstigere operatie uit te stellen.

Osteotomie
Een osteotomie is een procedure waarbij de arts de vorm van de botten verandert zodat de kniepositie verbetert. Dit type operatie is aanbevolen bij schade in een deel van de knie. De operatietechniek is ook inzetbaar bij een gebroken knie die niet goed heelt. Een osteotomie is niet permanent en verdere operaties zijn later mogelijk noodzakelijk.

Prognose van gewrichtsaandoening

Na elke vorm van een operatie voor artrose van de knie, volgt een herstelperiode. De hersteltijd en revalidatie zijn afhankelijk van het type operatie dat de patiënt heeft gekregen. De arts beveelt vaak fysiotherapie aan zodat de patiënt meer kracht krijgt in de knie en de bewegingsvrijheid hersteld wordt. Afhankelijk van de procedure, moet de patiënt soms nog een kniebrace dragen of een tijdje krukken of een loopstok gebruiken. In de meeste gevallen vermindert de pijn dankzij een operatie en is de patiënt weer in staat om de dagelijkse activiteiten gemakkelijker uit te voeren.

Lees verder

• Artritis: Hulpmiddelen en aanpassingen in en rond het huis
• Kniepijn: Oorzaken pijnlijke knie (pijn aan kniegewricht)
• Pijn in knieholte (posterieure kniepijn): Oorzaken
• Gewrichtsgezondheid: Tips voor behoud van gezonde gewrichten
• Krakende geluiden van knie (crepitus van kniegewricht)