Knieartrose: Pijn en stijfheid door slijtage van kraakbeen

Artrose is een aandoening waarbij de natuurlijke demping tussen gewrichten (kraakbeen) afslijt. De botten van de gewrichten wrijven hierdoor dichter tegen elkaar aan. Wanneer artrose optreedt in de knie, resulteert dit in pijn, zwelling, stijfheid, een verminderd bewegingsbereik en soms ook de vorming van osteofyten (benige botuitsteeksels). Diverse zelfzorgmaatregelen verlichten de pijn en het ongemak, maar soms is chirurgie nodig om de symptomen van de progressieve gewrichtsaandoening te verhelpen.

• Oorzaken van knieartrose: Slijtage van kraakbeen
• Risicofactoren van artrose in de knie
• Andere aandoeningen
• Erfelijkheid
• Geslacht
• Gewicht
• Leeftijd
• Repetitive stress injury (RSI)
• Sporten
• Symptomen: Pijn, zwelling en stijfheid van de knie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van aandoeningen aan het kniegewricht
• Niet-invasieve behandelingen
• Chirurgie
• Prognose van gewrichtsaandoening
• Complicaties van knieartrose
• Preventie van knieartrose

Oorzaken van knieartrose: Slijtage van kraakbeen

Artrose kenmerkt zich door progressieve slijtage van het kraakbeen in het gewricht. Het beschermende kraakbeen slijt af, waardoor de botten van de gewrichten tegen elkaar gaan wrijven. De knie zwelt hierdoor op. De meest voorkomende oorzaak van artrose van de knie is veroudering. Bijna iedereen krijgt uiteindelijk te maken met deze progressieve gewrichtsaandoening.

In de knie zijn er twee gewrichten die mogelijk zijn getroffen door knieartrose:

• het patellofemorale gewricht (het gewricht tussen de knieschijf en het dijbeen zelf)
• het tibiofemorale gewricht (het gewricht tussen het dijbeen en het onderbeen)

Risicofactoren van artrose in de knie

Verschillende factoren verhogen het risico op het ontwikkelen van artrose in de knie.

Andere aandoeningen

Patiënten met reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), de tweede meest voorkomende vorm van artritis (gewrichtsontsteking), hebben meer kans op het ontwikkelen van artrose. Patiënten met bepaalde stofwisselingsstoornissen, zoals ijzeroverbelasting of de aanwezigheid van overmatig groeihormoon, lopen ook een hoger risico op artrose.

Erfelijkheid

Bepaalde genetische mutaties (veranderingen) zijn in verband gebracht met knieartrose. Daarnaast tasten sommige erfelijke afwijkingen de vorm van de botten rond het kniegewricht aan.

Geslacht

Vrouwen van 55 jaar en ouder hebben vaker dan mannen last van artrose van de knie.

Gewicht

Een te hoog gewicht verhoogt de druk op alle gewrichten, en dan vooral op de knieën. Elke kilo gewicht die een patiënt aankomt, voegt drie tot vier kilo extra gewicht toe op de knieën.

Leeftijd

De hoeveelheid kraakbeen neemt af bij het ouder worden. Artrose is de meest voorkomende vorm van artritis. Hoewel deze gewrichtsaandoening ook bij jonge patiënten optreedt, stijgt de kans op het ontwikkelen van artrose na de leeftijd van 45 jaar.

Repetitive stress injury (RSI)

Patiënten met bepaalde beroepen met veel activiteiten die het gewricht belasten, zoals knielen, hurken of zware gewichten heffen, hebben meer kans op artrose van de knie. RSI veroorzaakt namelijk constante druk op het gewricht.

Sporten

Mensen die voetballen, tennissen of hardlopen op lange afstand lopen een hoger risico op het ontwikkelen van artrose van de knie door verwondingen aan de knie, gescheurd kraakbeen en botbreuken rond het gewricht. Daarom moeten sporters voorzorgsmaatregelen nemen om letsel te voorkomen.

Symptomen: Pijn, zwelling en stijfheid van de knie

De symptomen van knieartrose nemen geleidelijk toe naarmate de aandoening verergert, maar de symptomen verergeren soms plotseling door een lichte verwonding of door overmatig gebruik. Sommige patiënten rapporteren lange perioden van milde symptomen, met plotselinge veranderingen waardoor de ernst van de klachten toeneemt. Vaak rapporteren patiënten goede maanden en slechte maanden, of symptomen die schommelen naargelang het weer.

Bekende symptomen van artrose van de knie zijn:

• een gevoel van warmte in het gewricht
• een krakend geluid dat te horen is wanneer de knie beweegt (gewrichtsgeluiden)
• een verminderde mobiliteit van de knie, waardoor het moeilijk is om in of uit de stoel of auto te stappen, de trap te gebruiken of te lopen
• een zwelling van het kniegewricht
• gevoeligheid van de knie
• gewrichtsstijfheid in de knie, vooral in de ochtend of na langdurig zitten
• kniepijn die toeneemt bij activiteit, maar met rust een beetje verbetert
• pijn in de knieholte

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De arts heeft een medische voorgeschiedenis nodig en uiteraard wil hij ook op de hoogte zijn van de eventuele symptomen. De patiënt meldt de arts welke activiteiten de klachten verbeteren of verergeren. De arts voert vervolgens een lichamelijk onderzoek uit.

Diagnostisch onderzoek

Verdere onderzoeken zijn vaak nodig:

• een bloedonderzoek: uitsluiten van andere aandoeningen die deze pijn zouden kunnen veroorzaken, zoals reumatoïde artritis, een ander type artritis veroorzaakt door een stoornis in het immuunsysteem.
• een MRI-scan: nodig wanneer röntgenfoto's geen duidelijke reden voor gewrichtspijn onthullen of wanneer de röntgenfoto's aangeven dat andere soorten gewrichtsweefsel beschadigd zijn
• een röntgenfoto: onthult bot- en kraakbeenschade, evenals de aanwezigheid van osteofyten (benige botuitsteeksels rond gewrichten die aan slijtage onderhevig zijn)

Behandeling van aandoeningen aan het kniegewricht

Niet-invasieve behandelingen

De arts wil de gewrichtspijn verminderen die gepaard gaat met knieartrose, en daarnaast wil hij de mobiliteit van de patiënt verhogen. Het behandelplan zal meestal een combinatie van de volgende opties bevatten:

• alternatieve therapieën zoals topische (op de huid aangebrachte) crèmes met capsaïcine, acupunctuur of supplementen, waaronder glucosamine en chondroïtine of S-adenosylmethionine (SAMe)
• fysiotherapie en ergotherapie
• gewicht verliezen bij overgewicht
• hulpmiddelen en kniebraces
• injecties met corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmende medicijnen) of hyaluronzuur (natuurlijke vochtvasthoudende stof) in de knie (hyaluronzuur is normaal aanwezig in gewrichten als een soort smeervloeistof)
• lichamelijke beweging (door de spieren rond de knie te versterken, is het gewricht stabieler en vermindert de pijn; rekoefeningen helpen het kniegewricht mobiel en flexibel te houden)
• pijnstillers en ontstekingsremmende medicijnen: paracetamol (Tylenol), ibuprofen (Advil, Motrin) of naproxen -natrium (Aleve)
• tips voor het behoud van een goede gewrichtsgezondheid

Chirurgie

Wanneer andere behandelingen niet werken, is een operatie een goede optie. Als de arts de artrose in de knie wil behandelen met een operatie, voert hij een artroscopie, osteotomie of artroplastiek (gewrichtsvervangende chirurgie) uit.

Artroplastiek (gewrichtsvervangende chirurgie)

Artroplastiek is een chirurgische ingreep waarbij de arts gewrichten vervangt door kunstmatige onderdelen gemaakt van metaal of plastic. De gewrichtsvervanging kan nodig zijn voor één kant van de knie of voor de hele knie. Gewrichtsvervangende chirurgie is meestal gereserveerd voor vijftigplussers met ernstige artrose. De patiënt moet soms later opnieuw een operatie ondergaan omdat het gewricht na enkele jaren weer slijt, maar de meeste kunstgewrichten gaan meer dan twintig jaar mee. De operatie heeft risico's, maar de resultaten zijn over het algemeen zeer goed.

Artroscopie

Artroscopie gebruikt een kleine telescoop (artroscoop) en andere kleine instrumenten. Deze operatie gebeurt door middel van kleine incisies. De chirurg gebruikt de artroscoop om in de gewrichtsruimte te kijken. Daarna verwijdert hij beschadigd kraakbeen of losse deeltjes, reinigt hij het botoppervlak en repareert hij andere soorten weefsel als hier schade aanwezig is. De procedure is vaak inzetbaar bij jongere patiënten om een ernstigere operatie uit te stellen.

Osteotomie

Een osteotomie is een procedure waarbij de arts de vorm van de botten verandert zodat de kniepositie verbetert. Dit type operatie is aanbevolen bij schade in een deel van de knie. De operatietechniek is ook inzetbaar bij een gebroken knie die niet goed heelt. Een osteotomie is niet permanent en verdere operaties zijn later mogelijk noodzakelijk.

Prognose van gewrichtsaandoening

Na elke vorm van een operatie voor artrose van de knie volgt een herstelperiode. De hersteltijd en revalidatie zijn afhankelijk van het type operatie dat de patiënt heeft ondergaan. De arts beveelt vaak fysiotherapie aan zodat de patiënt meer kracht krijgt in de knie en de bewegingsvrijheid hersteld wordt. Afhankelijk van de procedure moet de patiënt soms nog een kniebrace dragen of een tijdje krukken of een loopstok gebruiken. In de meeste gevallen vermindert de pijn dankzij een operatie en is de patiënt weer in staat om de dagelijkse activiteiten gemakkelijker uit te voeren.

Complicaties van knieartrose

Chronische pijn

Na verloop van tijd kan knieartrose leiden tot chronische pijn die moeilijk te beheersen is met medicatie en andere behandelingen. Deze constante pijn kan de levenskwaliteit aanzienlijk verminderen en dagelijkse activiteiten bemoeilijken.

Gewrichtsdeformatie

Door langdurige slijtage en botwrijving kunnen de gewrichten vervormen, wat resulteert in een verminderde mobiliteit en een onregelmatige gewrichtsvorm. Dit kan leiden tot verdere pijn en functionele beperkingen.

Bewegingsbeperkingen

De progressieve aard van knieartrose kan resulteren in ernstige bewegingsbeperkingen. Patiënten kunnen moeite hebben met dagelijkse handelingen zoals traplopen, staan, en zelfs lopen, wat hun zelfstandigheid kan verminderen.

Spierzwakte

Door een verminderde activiteit door pijn en stijfheid kunnen de spieren rond de knie verzwakken. Dit kan de stabiliteit van het gewricht verder verminderen en de klachten verergeren.

Psychologische impact

Chronische pijn en bewegingsbeperkingen kunnen leiden tot psychologische problemen zoals depressie en angst. Dit kan een negatieve invloed hebben op het algemeen welzijn van de patiënt en hun vermogen om met de aandoening om te gaan.

Preventie van knieartrose

Gewicht en dieet

Het handhaven van een gezond gewicht is cruciaal om de belasting op de kniegewrichten te verminderen. Een evenwichtig voedingspatroon met voldoende voedingsstoffen kan helpen bij het behoud van gezonde gewrichten en het voorkomen van overgewicht.

Lichaamsbeweging

Regelmatige lichaamsbeweging helpt bij het versterken van de spieren rond de knie en verbetert de mobiliteit. Het is belangrijk om oefeningen te kiezen die de gewrichten niet overbelasten, zoals zwemmen of fietsen.

Bescherming tijdens activiteiten

Bij fysieke activiteiten en sporten is het belangrijk om de juiste beschermende uitrusting te dragen en voorzorgsmaatregelen te nemen om blessures te voorkomen. Dit kan het risico op verdere gewrichtsschade helpen verminderen.

Vroegtijdige behandeling

Het tijdig raadplegen van een arts bij de eerste tekenen van knieproblemen kan helpen bij het vroegtijdig starten van behandelingen en preventieve maatregelen. Dit kan de progressie van artrose vertragen en de algehele impact op het dagelijks leven verminderen.

Lees verder

• Artritis: Hulpmiddelen en aanpassingen in en rond het huis
• Kniepijn: Oorzaken pijnlijke knie (pijn aan kniegewricht)
• Pijn in knieholte (posterieure kniepijn): Oorzaken
• Gewrichtsgezondheid: Tips voor behoud van gezonde gewrichten
• Krakende geluiden van knie (crepitus van kniegewricht)