Huidziekten: Topische toedieningswijzen voor lokale werking

Bij huidaandoeningen of huidinfecties is het mogelijk om medicatie direct op de huid aan te brengen, in tegenstelling tot systemische therapieën die via de bloedbaan werken. Topische (lokale) behandelingen van de huid hebben als voordeel dat ze vaak minder bijwerkingen veroorzaken dan systemische medicijnen. Een topische behandeling bestaat uit een actief bestanddeel, een geschikte basis om dit bestanddeel aan te leveren, en vaak een conserveermiddel of stabilisator om de houdbaarheid van het product te waarborgen. Cosmetische aanvaardbaarheid is hierbij ook belangrijk, en een duidelijke gebruikshandleiding is vereist. Topische medicijnen bevatten doorgaans geen geuren of parfums. De meest voorkomende toedieningsvormen voor lokale huidbehandelingen zijn crèmes, gels, lotions, pasta's en zalven.

• Crèmes
• Gels
• Lotions
• Pasta's
• Zalven
• Andere topische toedieningsvormen voor lokale werking bij huidziekten
• Indicaties voor het gebruik van topische toedieningswijzen bij huidziekten
• Kiezen van de juiste toedieningsvorm voor verschillende huidziekten
• Impact van topische toediening op huidgezondheid
• Veiligheid van lokale steroïden bij huidziekten
• Problemen met de topische toepassing op de huid
• Contactallergie
• Folliculitis
• Systemische absorptie

Crèmes

Een crème is een halfvast mengsel van olie en water, met behulp van een emulgator bijeengehouden. Het heeft een vloeibare consistentie en is gemakkelijker van de huid te verwijderen dan zalf. Crèmes bevatten vaak conserveringsmiddelen zoals parabenen en zijn "lichter" in textuur, wat het aanbrengen vergemakkelijkt. Ze hebben een hoge cosmetische acceptatie en zijn bijzonder geschikt voor het gezicht en de handen. Waterige crèmes zijn ook nuttig als vervanging voor zeep, vooral bij gevoelige huidtypes.

Gels

Gels zijn halfvaste, stroperige preparaten die voornamelijk uit water en alcohol (glycerol en ethanol) bestaan. Ze zijn niet vet, waardoor ze goed smeerbaar zijn en gemakkelijk af te wassen. Gels zijn bijzonder effectief voor het behandelen van behaarde huidoppervlakken, zoals de hoofdhuid, omdat ze snel drogen en geen residu achterlaten.

Lotions

Lotions zijn vloeibare preparaten op basis van water of alcohol (ethanol en isopropanol). Ze zijn dun en vloeibaar en verdampen snel, wat een verkoelend effect op de huid kan hebben. Dit maakt ze nuttig voor huidproblemen met een branderigheid of warmtegevoel. Ze zijn ideaal voor gebruik op behaarde huiden zoals de hoofdhuid. Echter, lotions met alcohol kunnen een prikkelend effect hebben bij sommige huidaandoeningen, dus het is belangrijk om alcoholvrije formules te kiezen indien mogelijk. Lotions kunnen ook beschermende, genezende, reinigende of verzorgende stoffen bevatten, afhankelijk van het beoogde effect.

Pasta's

Pasta's bevatten een hoog percentage (> 40%) poeder in een zalfbasis, waardoor ze een dikkere en stijfere textuur hebben. Deze consistentie maakt ze bijzonder geschikt voor het gericht behandelen van specifieke huidletsels zonder verspreiding naar de omliggende gezonde huid. Zinkpasta is bijvoorbeeld effectief bij de behandeling van eczeem, waarbij een droge en jeukende huid vaak voorkomt.

Zalven

Zalven zijn halfvaste preparaten die geen water bevatten en meestal zijn gebaseerd op oliën of vetten zoals polyethyleenglycol (wateroplosbaar) of paraffine (vet). Ze kunnen een vettig of plakkerig gevoel geven en zijn bijzonder geschikt voor het behandelen van droge, schilferige huid. Zalven hydrateren de hoornlaag goed en kunnen een actiever bestanddeel (bijvoorbeeld een steroïde) effectiever laten inwerken. Hoewel crèmes minder vettig zijn en mogelijk een betere optie kunnen zijn voor het gezicht, kunnen zalven noodzakelijk zijn voor andere delen van het lichaam vanwege hun diepere hydratatie en effectiviteit. Het kan nuttig zijn om crèmes op het gezicht en zalven op andere delen van het lichaam te gebruiken voor een optimaal resultaat.

Andere topische toedieningsvormen voor lokale werking bij huidziekten

Naast crèmes, zalven en lotions zijn er verschillende andere topische toedieningsvormen die effectief kunnen worden gebruikt voor de behandeling van huidziekten. Elke toedieningsvorm heeft zijn eigen kenmerken die invloed hebben op de werking en het gebruiksgemak.

Oplossingen
Oplossingen zijn vloeibare preparaten die op de huid kunnen worden aangebracht, vaak gebruikt voor aandoeningen die grote delen van de huid bedekken. Ze hebben de voordelen van snel intrekken en zijn gemakkelijk aan te brengen, vooral op behaarde of moeilijk bereikbare gebieden.

Sprays
Sprays zijn een handige manier om topische middelen op de huid aan te brengen. Ze zijn bijzonder nuttig voor het behandelen van grote oppervlakten of voor patiënten die moeite hebben met het aanbrengen van crèmes of zalven. Spuitbussen met een vernevelingsfunctie kunnen helpen om de behandeling gelijkmatig aan te brengen zonder contact met de huid.

Patches
Topische patches bevatten actieve ingrediënten die langzaam vrijkomen en direct op de huid worden toegepast. Deze methode zorgt voor langdurige afgifte van het middel en wordt vaak gebruikt bij chronische huidziekten om continu medicijn te leveren.

Indicaties voor het gebruik van topische toedieningswijzen bij huidziekten

Topische behandelingen zijn vaak de eerste keuze bij huidziekten vanwege hun vermogen om direct in te werken op de aangetaste huid. Verschillende aandoeningen kunnen baat hebben bij lokale therapieën, afhankelijk van de aard van de ziekte en de locatie van de huidafwijkingen.

Dermatitis
Dermatitis, waaronder eczeem, wordt vaak behandeld met topische middelen om ontstekingen en jeuk te verlichten. Afhankelijk van de ernst van de aandoening kunnen crèmes, zalven of gels effectief zijn om de symptomen lokaal te behandelen.

Psoriasis
Psoriasis kan lokaal worden behandeld met topische therapieën om de schilfering en ontsteking te verminderen. Patches of oplossingen kunnen nuttig zijn voor grotere huidoppervlakken, terwijl crèmes en gels vaak worden gebruikt voor kleinere gebieden.

Schimmelinfecties
Topische antischimmelmiddelen, zoals crèmes of sprays, worden veelvuldig gebruikt voor de behandeling van huidschimmels. Deze middelen werken direct op de geïnfecteerde huid en zijn effectiever dan orale medicatie voor oppervlakkige infecties.

Kiezen van de juiste toedieningsvorm voor verschillende huidziekten

De keuze van de juiste topische toedieningsvorm hangt af van de aard van de aandoening, het behandelde lichaamsgebied en de voorkeuren van de patiënt. Elke toedieningsvorm heeft voordelen afhankelijk van de toepassing.

Aangetaste lichaamsdelen
Voor gebieden met veel haar, zoals de hoofdhuid, zijn sprays of oplossingen vaak effectiever omdat ze gemakkelijker aan te brengen zijn zonder dat ze verstrikt raken in het haar. Voor droge of verhoornde huidgebieden kan een zalf beter werken dan een gel.

Type huidziekte
Voor chronische aandoeningen zoals psoriasis, waarbij langzame en constante medicijnafgifte belangrijk is, kunnen patches voordelig zijn. Voor acute huidaandoeningen zoals contactdermatitis kunnen crèmes en lotions effectiever zijn door hun snelle absorptie en verlichting.

Verkiesbaarheid voor de patiënt
Patiënten kunnen verschillende voorkeuren hebben afhankelijk van de gevoeligheid van hun huid en de dagelijkse gewoonten. Sommige patiënten geven de voorkeur aan lichte, snel intrekkende gels, terwijl anderen de voorkeur geven aan de langdurige werking van zalven of patches.

Impact van topische toediening op huidgezondheid

Topische behandelingen kunnen invloed hebben op de huidstructuur en de algehele gezondheid van de huid. Dit kan zowel positief als negatief zijn, afhankelijk van de gebruikte toedieningsvorm en de behandelduur.

Hydratatie van de huid
Veel topische behandelingen, vooral crèmes en zalven, helpen bij het vasthouden van vocht in de huid. Dit is vooral belangrijk bij huidaandoeningen zoals eczeem of psoriasis, waar de huid vaak uitdroogt en schilfert.

Mogelijke bijwerkingen
Langdurig gebruik van bepaalde topische middelen, zoals steroïden, kan leiden tot bijwerkingen zoals dunner wordende huid of verhoogd risico op infecties. Het is belangrijk dat patiënten hun behandelingen onder begeleiding van een arts gebruiken om deze risico's te minimaliseren.

Bevordering van wondgenezing
Topische behandelingen kunnen ook helpen bij het versnellen van de genezing van wonden of zweren door het bevorderen van de lokale doorbloeding en het verminderen van ontstekingen. Dit is vooral nuttig bij chronische huidziekten die gepaard gaan met langdurige laesies.

Veiligheid van lokale steroïden bij huidziekten

Topische steroïden kunnen veilig worden gebruikt op lange termijn voor intermitterende behandelingen, mits ze worden toegepast op de juiste plaatsen en in de juiste concentraties. Overmatig gebruik van krachtige steroïden kan echter leiden tot huidatrofie en symptomen zoals striemen (rode en witte strepen op de huid), rimpels, een fragiele huid en verwijde bloedvaten (teleangiëctasieën).

Problemen met de topische toepassing op de huid

Contactallergie

Contactallergie is een veelvoorkomend probleem bij topische preparaten, vooral bij crèmes, en kan optreden bij mensen die gevoelig zijn voor conserveermiddelen of emulgatoren. Allergieën kunnen ook veroorzaakt worden door het werkzame bestanddeel zelf, zoals neomycine of hydrocortison.

Folliculitis

Folliculitis is een ontsteking van de haarzakjes die kan optreden als gevolg van verstopping door crèmes of zalven. Het is belangrijk om crèmes en zalven in de richting van de haargroei aan te brengen om verstoppingen te voorkomen. Folliculitis komt vaker voor bij warm weer, vooral als de huid bedekt is met een verband. Een lichtere crème kan een betere optie zijn in dergelijke gevallen.

Systemische absorptie

Systemische absorptie van topische medicijnen kan optreden bij zeer grote en ontstoken huidgebieden, vooral als de behandelde huid bedekt is met afgesloten verbanden of polyurethaanfilms. Pasgeborenen zijn bijzonder gevoelig voor systemische absorptie vanwege hun relatief grotere huidoppervlak in verhouding tot hun lichaamsvolume.