Huidziekten: Topische toedieningswijzen voor lokale werking

Bij huidaandoeningen of huidinfecties is het mogelijk om medicatie direct op de huid aan te brengen, in tegenstelling tot systemische therapieën die via de bloedbaan werken. Topische (lokale) behandelingen van de huid hebben als voordeel dat ze vaak minder bijwerkingen veroorzaken dan systemische medicijnen. Een topische behandeling bestaat uit een actief bestanddeel, een geschikte basis om dit bestanddeel aan te leveren, en vaak een conserveermiddel of stabilisator om de houdbaarheid van het product te waarborgen. Cosmetische aanvaardbaarheid is hierbij ook belangrijk, en een duidelijke gebruikshandleiding is vereist. Topische medicijnen bevatten doorgaans geen geuren of parfums. De meest voorkomende toedieningsvormen voor lokale huidbehandelingen zijn crèmes, gels, lotions, pasta's en zalven.

• Crèmes
• Gels
• Lotions
• Pasta's
• Zalven
• Veiligheid van lokale steroïden bij huidziekten
• Problemen met de topische toepassing op de huid
• Contactallergie
• Folliculitis
• Systemische absorptie

Crèmes

Een crème is een halfvast mengsel van olie en water, met behulp van een emulgator bijeengehouden. Het heeft een vloeibare consistentie en is gemakkelijker van de huid te verwijderen dan zalf. Crèmes bevatten vaak conserveringsmiddelen zoals parabenen en zijn "lichter" in textuur, wat het aanbrengen vergemakkelijkt. Ze hebben een hoge cosmetische acceptatie en zijn bijzonder geschikt voor het gezicht en de handen. Waterige crèmes zijn ook nuttig als vervanging voor zeep, vooral bij gevoelige huidtypes.

Gels

Gels zijn halfvaste, stroperige preparaten die voornamelijk uit water en alcohol (glycerol en ethanol) bestaan. Ze zijn niet vet, waardoor ze goed smeerbaar zijn en gemakkelijk af te wassen. Gels zijn bijzonder effectief voor het behandelen van behaarde huidoppervlakken, zoals de hoofdhuid, omdat ze snel drogen en geen residu achterlaten.

Lotions

Lotions zijn vloeibare preparaten op basis van water of alcohol (ethanol en isopropanol). Ze zijn dun en vloeibaar en verdampen snel, wat een verkoelend effect op de huid kan hebben. Dit maakt ze nuttig voor huidproblemen met een branderigheid of warmtegevoel. Ze zijn ideaal voor gebruik op behaarde huiden zoals de hoofdhuid. Echter, lotions met alcohol kunnen een prikkelend effect hebben bij sommige huidaandoeningen, dus het is belangrijk om alcoholvrije formules te kiezen indien mogelijk. Lotions kunnen ook beschermende, genezende, reinigende of verzorgende stoffen bevatten, afhankelijk van het beoogde effect.

Pasta's

Pasta's bevatten een hoog percentage (> 40%) poeder in een zalfbasis, waardoor ze een dikkere en stijfere textuur hebben. Deze consistentie maakt ze bijzonder geschikt voor het gericht behandelen van specifieke huidletsels zonder verspreiding naar de omliggende gezonde huid. Zinkpasta is bijvoorbeeld effectief bij de behandeling van eczeem, waarbij een droge en jeukende huid vaak voorkomt.

Zalven

Zalven zijn halfvaste preparaten die geen water bevatten en meestal zijn gebaseerd op oliën of vetten zoals polyethyleenglycol (wateroplosbaar) of paraffine (vet). Ze kunnen een vettig of plakkerig gevoel geven en zijn bijzonder geschikt voor het behandelen van droge, schilferige huid. Zalven hydrateren de hoornlaag goed en kunnen een actiever bestanddeel (bijvoorbeeld een steroïde) effectiever laten inwerken. Hoewel crèmes minder vettig zijn en mogelijk een betere optie kunnen zijn voor het gezicht, kunnen zalven noodzakelijk zijn voor andere delen van het lichaam vanwege hun diepere hydratatie en effectiviteit. Het kan nuttig zijn om crèmes op het gezicht en zalven op andere delen van het lichaam te gebruiken voor een optimaal resultaat.

Veiligheid van lokale steroïden bij huidziekten

Topische steroïden kunnen veilig worden gebruikt op lange termijn voor intermitterende behandelingen, mits ze worden toegepast op de juiste plaatsen en in de juiste concentraties. Overmatig gebruik van krachtige steroïden kan echter leiden tot huidatrofie en symptomen zoals striemen (rode en witte strepen op de huid), rimpels, een fragiele huid en verwijde bloedvaten (teleangiëctasieën).

Problemen met de topische toepassing op de huid

Contactallergie

Contactallergie is een veelvoorkomend probleem bij topische preparaten, vooral bij crèmes, en kan optreden bij mensen die gevoelig zijn voor conserveermiddelen of emulgatoren. Allergieën kunnen ook veroorzaakt worden door het werkzame bestanddeel zelf, zoals neomycine of hydrocortison.

Folliculitis

Folliculitis is een ontsteking van de haarzakjes die kan optreden als gevolg van verstopping door crèmes of zalven. Het is belangrijk om crèmes en zalven in de richting van de haargroei aan te brengen om verstoppingen te voorkomen. Folliculitis komt vaker voor bij warm weer, vooral als de huid bedekt is met een verband. Een lichtere crème kan een betere optie zijn in dergelijke gevallen.

Systemische absorptie

Systemische absorptie van topische medicijnen kan optreden bij zeer grote en ontstoken huidgebieden, vooral als de behandelde huid bedekt is met afgesloten verbanden of polyurethaanfilms. Pasgeborenen zijn bijzonder gevoelig voor systemische absorptie vanwege hun relatief grotere huidoppervlak in verhouding tot hun lichaamsvolume.