Botbreuk: Typen & symptomen van fracturen (gebroken botten)

Gebroken botten (fracturen, botbreuken) komen vaak voor en ontstaan wanneer de toegepaste kracht op een bot groter is dan de sterkte van het bot zelf. Zowel kinderen als ouderen hebben een verhoogd risico op botbreuken. Botbreuken kunnen variëren van een klein scheurtje in een bot tot volledige scheuringen waarbij het bot helemaal uit elkaar ligt. Veelvoorkomende symptomen van een botbreuk zijn pijn, zwelling en blauwe plekken. De behandeling varieert afhankelijk van de ernst van de breuk en kan bestaan uit het dragen van een spalk, brace of gips, gecombineerd met pijnstilling. Bij complexere of ernstigere breuken kan chirurgie noodzakelijk zijn. De hersteltijd varieert, maar bedraagt gemiddeld enkele weken. Botbreuken kunnen leiden tot complicaties die extra aandacht vereisen.

• Oorzaken
• Risicofactoren voor botfracturen
• Soorten fracturen
• Typen botbreuken
• Symptomen van een botbreuk
• Veelvoorkomende symptomen bij een botbreuk
• Symptomen bij grote botbreuk
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Eenvoudige botbreuken
• Ernstigere breuken en open fracturen
• Prognose van botfracturen
• Complicaties van botbreuken
• Aanhoudende bot- of beenmerginfecties
• Artritis
• Botsterfte
• Verstoorde botgroei
• Preventie

Oorzaken

Een aanzienlijk aantal botbreuken ontstaat door een sterke impact, zoals bij een valpartij, een sportletsel of een auto-ongeluk. Botfracturen kunnen ook het gevolg zijn van medische aandoeningen die de botten verzwakken, zoals osteoporose (verlies van botmassa met verhoogd risico op breuken), infecties, sommige kankers of osteogenesis imperfecta (fragiele botten met een verhoogd risico op breuken). Deze breuken, veroorzaakt door een onderliggende aandoening, worden pathologische fracturen genoemd.

Risicofactoren voor botfracturen

Kinderen hebben een verhoogd risico op botbreuken omdat hun botten nog in ontwikkeling zijn en groeischijven bevatten die zwakker zijn. Bij ouderen neemt de botdichtheid af, waardoor de botten brozer worden en het risico op breuken toeneemt.

Soorten fracturen

Botbreuken kunnen op verschillende manieren optreden. Een breuk waarbij het bot intact blijft en het omliggende weefsel niet beschadigd is, wordt een ‘gesloten fractuur’ genoemd. Wanneer de breuk de huid doorbreekt en blootstelling aan de buitenlucht heeft, spreken we van een ‘open fractuur’. Open fracturen zijn doorgaans ernstiger, omdat ze het risico op infectie verhogen.

Typen botbreuken

Botbreuken kunnen in verschillende types worden ingedeeld, waaronder:

• Avulsiefractuur: Een spier of ligament trekt aan een bot waardoor een fragment van het bot afscheurt.
• Breukdislocatie: Een gewricht raakt uit de kom en er ontstaat een breuk in een van de botten die deel uitmaakt van het gewricht.
• Compressiefractuur (crushfractuur): Dit type fractuur komt voor in het sponsachtige bot, zoals in de wervelkolom, waar het voorste deel van een wervel kan instorten door osteoporose.
• Dwarse fractuur: Het bot is recht door midden gebroken.
• Geïmpacteerde breuk: Een botfragment komt in een ander bot terecht, wat het moeilijker maakt om te genezen.
• Greenstick-breuk: Het bot is gedeeltelijk gebroken aan één kant maar blijft gedeeltelijk intact aan de andere kant, typisch voor kinderen omdat hun botten zachter en elastischer zijn.
• Haarlijnbreuk: Een subtiele breuk die mogelijk moeilijk te detecteren is met standaard röntgenfoto's.
• Intra-articulaire fractuur: De breuk strekt zich uit tot het oppervlak van een gewricht.
• Longitudinale breuk: De breuk loopt langs de lengte-as van het bot.
• Oblique fractuur: Een breuk die diagonaal door het bot loopt.
• Pathologische fractuur: Een breuk die ontstaat door een onderliggende aandoening die het bot verzwakt heeft.
• Spiraalvormige fractuur: Een breuk waarbij het bot draait, waardoor de breuk spiraalvormig is.
• Stressfractuur: Deze stressfractuur ontstaat door herhaalde belasting en spanningen, vaak gezien bij sporters.
• Torusfractuur: Een vervorming van het bot zonder volledige breuk, vaak gezien bij kinderen en gekarakteriseerd door een pijnlijke maar stabiele breuk.
• Verbrijzelde breuk: Het bot is in meerdere stukken gebroken.

Symptomen van een botbreuk

Breuken kunnen elk bot in het lichaam aantasten, zoals een gebroken teen of een gebroken neus. De symptomen van een fractuur kunnen variëren afhankelijk van het aangetaste bot, de leeftijd van de patiënt en de ernst van de verwonding.

Veelvoorkomende symptomen bij een botbreuk

Bij een botbreuk kunnen de volgende symptomen optreden:

• Blauwe plekken
• Bloeding bij een open fractuur
• Misvorming van het getroffen gebied
• Verkleuring van de huid rondom de breuk
• Zwelling
• Gevoeligheid en tintelingen op de plaats van de breuk
• Hoekvorming: het getroffen gebied kan in een ongebruikelijke hoek worden gebogen
• Onvermogen om het getroffen gebied te bewegen
• Onvermogen om gewicht te dragen op het getroffen gebied
• Scherpe, stekende pijn

Symptomen bij grote botbreuk

Bij een grote botbreuk, zoals in het bekken of het dijbeen, kunnen de volgende symptomen optreden:

• Duizeligheid
• Algemeen gevoel van ziekte
• Bleekheid
• Misselijkheid.

Diagnose en onderzoeken

Bij vermoeden van een fractuur is het belangrijk om een röntgenfoto te laten maken om de mate van schade te bepalen. In sommige gevallen kan een MRI-scan of CT-scan nodig zijn om gedetailleerdere informatie te verkrijgen. De arts zal ook vragen stellen over de medische geschiedenis van de patiënt en eerdere botbreuken. Indien de patiënt herhaaldelijk botbreuken heeft gehad, kan de arts verder onderzoek doen naar aandoeningen die zwakke botten veroorzaken.

Behandeling

Eenvoudige botbreuken

Bij een eenvoudige botbreuk, waarbij het bot alleen is gescheurd, is vaak een spalk, brace of gips nodig om het bot op zijn plaats te houden en te immobiliseren. De arts kan ook pijnstillers voorschrijven om het herstelproces te vergemakkelijken. Bij ernstige breuken kan een operatie noodzakelijk zijn om het bot in de juiste positie te zetten voordat het gips wordt aangebracht. Soms zijn meerdere röntgenfoto's nodig om de voortgang van de genezing te volgen. Bij complexe breuken, zoals gebroken ribben, kan de behandeling moeilijker zijn en kan de arts soms kiezen voor een afwachtende benadering als er geen directe complicaties zijn.

Ernstigere breuken en open fracturen

Bij ernstigere breuken of open fracturen kan een operatie noodzakelijk zijn. Tijdens een externe fixatiechirurgie bevestigt de orthopedisch chirurg een metalen structuur (platen en schroeven) aan het bot om de juiste uitlijning te herstellen. Nadat het bot is genezen, worden deze metalen structuren verwijderd. Indien een fractuur niet goed geneest, kan een bottransplantatie vereist zijn om het herstel te bevorderen.

Prognose van botfracturen

De prognose van een botbreuk hangt af van verschillende factoren, waaronder de leeftijd van de patiënt, het type botbreuk en de algehele gezondheid van de patiënt. Roken kan het genezingsproces vertragen. Gedurende de herstelperiode moet de patiënt mogelijk regelmatig terugkomen voor controle en aanpassing van het gips of de brace. Na verwijdering van het gips kan de patiënt enige pijn ervaren bij het herwinnen van beweging in de gewrichten. Dit verbetert doorgaans met de tijd. De arts kan oefeningen aanbevelen om de spierkracht te herstellen, en soms kan een fysiotherapeut nodig zijn om te helpen bij het revalidatieproces.

Complicaties van botbreuken

Aanhoudende bot- of beenmerginfecties

Bij een open fractuur bestaat het risico dat bacteriën het lichaam binnendringen en het bot of beenmerg infecteren, wat kan leiden tot een chronische osteomyelitis. Dit vereist vaak een intensieve antibioticabehandeling en mogelijk een aanvullende operatie.

Artritis

Een botbreuk die niet goed geneest of het gewricht niet goed in de juiste positie plaatst, kan leiden tot extra slijtage aan een nabijgelegen gewricht, wat het risico op artritis (gewrichtsontsteking) verhoogt.

Botsterfte

Botsterfte (avasculaire necrose, osteonecrose) ontstaat wanneer een bot zijn bloedtoevoer verliest, waardoor het gaat afsterven.

Verstoorde botgroei

Bij kinderen kan een fractuur die de groeischijf aantast de normale ontwikkeling van het bot verstoren, wat kan leiden tot latere misvormingen of groeiproblemen.

Preventie

Hoewel niet alle botbreuken kunnen worden voorkomen, kunnen enkele preventieve maatregelen worden genomen om het risico te verminderen. Het handhaven van een gezond dieet dat rijk is aan calcium en vitamine D, regelmatig lichaamsbeweging en het vermijden van risicovolle activiteiten kunnen bijdragen aan sterkere botten en een lager risico op breuken. Het dragen van beschermende uitrusting tijdens sportactiviteiten kan ook helpen om blessures te voorkomen.

Lees verder

• Stressfractuur: Herhaalde belasting op botten met botpijn
• Bottransplantatie: Soorten en procedure chirurgische ingreep
• Gebroken teen of tenen: Behandeling van teenfractuur
• Heupfractuur (gebroken heup): Oorzaken en behandeling
• Botgezondheid: Tips voor behoud van gezonde en sterke botten