Botbreuk: Typen & symptomen van fracturen (gebroken botten)

Gebroken botten (fracturen, botbreuken) komen vaak voor. Ze komen tot stand wanneer de fysieke kracht die op het bot wordt uitgeoefend sterker is dan het bot zelf. Zowel kinderen als ouderen lopen een verhoogd risico op een breuk. Er zijn heel veel verschillende breuken die opgedeeld kunnen worden in open en gesloten fracturen. Een gebroken bot is soms vrij klein, bijvoorbeeld een scheurtje in een bot, maar soms is een bot volledig losgekomen of is dit helemaal van zijn plaats gerukt. Pijn, zwelling en blauwe plekken zijn enkele mogelijke symptomen van een botbreuk. De behandeling bestaat bij eenvoudige botfractuur uit het dragen van een spalk, brace of gips in combinatie met pijnstilling, terwijl bij een complexere of grotere breuk mogelijk chirurgie vereist is. De hersteltijd hangt af van vele factoren maar bedraagt gemiddeld enkele weken. Een gebroken bot verhoogt tot slot het risico op enkele complicaties.

• Oorzaken van botfracturen
• Risicofactoren van gebroken botten
• Soorten fracturen
• Typen botbreuken
• Symptomen
• Gewone botbreuk
• Groot gebroken bot
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van gebroken bot
• Eenvoudige breuk
• Ernstigere breuken of open fracturen
• Prognose van breuken in het bot
• Complicaties van botfractuur
• Aanhoudende bot- of beenmerginfectie
• Artritis
• Botsterfte
• Verstoorde botgroei

Oorzaken van botfracturen

Een aanzienlijk percentage van de botbreuken treedt op door de impact van grote kracht, bijvoorbeeld veroorzaakt door een valpartij, een sportletsel of een auto-ongeluk. Een fractuur is mogelijk ook het gevolg van bepaalde medische aandoeningen die de botten verzwakken, bijvoorbeeld osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken), een infectie, sommige kankers of osteogenesis imperfecta (fragiele botten en vaak gebroken botten). Een fractuur veroorzaakt door een medische aandoening staat bekend als een pathologische fractuur.

Risicofactoren van gebroken botten

Kinderen lopen een hoog risico op breuken omdat hun ontwikkelende botten zwakkere plekken (groeischijven) hebben die zich uitbreiden naarmate ze groeien. Naarmate mensen verouderen, worden de botten van nature minder dicht en worden ze ook zwakker. Hierdoor hebben ouderen eveneens een verhoogd risico op een botfractuur.

Soorten fracturen

Er zijn verschillende manieren waarop een bot kan breken. Een breuk tot op het bot die het omliggende weefsel niet beschadigt of door de huid scheurt, staat bekend als een ‘gesloten fractuur’. Wanneer de fractuur de omliggende huid beschadigt en de huid binnendringt, staat dit bekend als een ‘open fractuur’. Open fracturen zijn over het algemeen ernstiger dan eenvoudige fracturen, omdat ze per definitie geïnfecteerd zijn.

Typen botbreuken

Er zijn diverse fractuurtypen zoals:

• Avulsiefractuur: Een spier of ligament trekt aan het bot waardoor een botbreuk ontstaat.
• Breukdislocatie: Een gewricht raakt uit de kom en in één van de botten van het gewricht ontstaat een breuk.
• Compressiefractuur (crushfractuur): Dit komt meestal voor in het sponsachtige bot in de wervelkolom. Het voorste deel van een wervel in de wervelkolom kan bijvoorbeeld instorten als gevolg van osteoporose.
• Dwarse fractuur: Bij een dwarse fractuur is het bot recht doormidden gebroken.
• Geïmpacteerde breuk: Wanneer het bot is gebroken, komt een botfragment in een ander bot terecht.
• Greenstick-breuk: Het bot botst gedeeltelijk aan de ene kant, maar breekt niet volledig omdat de rest van het bot kan buigen. Dit komt vaker voor bij kinderen, omdat hun botten zachter en elastischer zijn.
• Haarlijnbreuk: Een haarlijnbreuk is een gedeeltelijke botbreuk. Soms is dit type fractuur moeilijker te detecteren met standaard röntgenfoto's.
• Intra-articulaire fractuur: Hierbij strekt de breuk zich uit tot in het oppervlak van een gewricht.
• Longitudinale breuk: De breuk is langs de lengte van het bot gelegen.
• Oblique fractuur: Dit is een fractuur die diagonaal is ten opzichte van de lange as van het bot.
• Pathologische fractuur: De botbreuk komt tot stand als gevolg van een onderliggende ziekte of aandoening het bot al heeft verzwakt.
• Spiraalvormige fractuur: Een fractuur waarbij ten minste één deel van het bot is gedraaid.
• Stressfractuur: Een stressfractuur komt vaker voor bij sporters. Een bot breekt door herhaalde krachten en spanningen.
• Torusfractuur: Het bot is vervormd maar niet gescheurd. Dit komt vaker voor bij kinderen. Het is een pijnlijke maar stabiele fractuur.
• Verbrijzelde breuk: Het bot is in veel stukken gebroken.

Symptomen

Breuken tasten mogelijk elk bot in het lichaam aan zoals een gebroken teen of een gebroken neus. Breuken zijn niet altijd zichtbaar. Als een patiënt bijvoorbeeld valt en een bot in de arm breekt, is het bot misschien gebarsten en pijnlijk, maar ziet het er niet gebroken uit. De tekenen van een fractuur variëren, afhankelijk van welk bot is aangetast, de leeftijd van de patiënt en de algemene gezondheid, evenals de ernst van de verwonding.

Gewone botbreuk

Meestal treden echter één of - meer van volgende facturen op bij een botfractuur:

• blauwe plekken
• een bloeding bij een open fractuur
• een misvorming
• een verkleurde huid rond het getroffen gebied
• een zwelling
• gevoeligheid en tintelingen op de plaats van de verwonding
• hoekvorming: het getroffen gebied kan in een ongebruikelijke hoek worden gebogen
• niet in staat zijn om het getroffen gebied te verplaatsen
• niet in staat zijn om het gewonde gebied te belasten
• scherpe, stekende pijn

Groot gebroken bot

Wanneer een groot bot wordt aangetast, zoals het bekken of het dijbeen, treden volgende mogelijke tekenen op:

• duizeligheid
• een algemeen ziek gevoel
• een bleek uiterlijk
• misselijkheid.

Diagnose en onderzoeken

Zelfs bij een duidelijke fractuur is het belangrijk om door de arts een röntgenfoto te laten maken van het gebied. Op deze manier krijgt de arts een beeld van de hoeveelheid schade die is opgetreden. In sommige gevallen bestelt de arts ook een MRI-scan of CT-scan. De arts stelt de patiënt ook vragen over de medische geschiedenis, alsook of hij eerder botbreuken heeft gehad. Als de patiënt meer dan één gebroken bot heeft gehad, zoekt de arts soms naar aanwijzingen van de aanwezigheid van een aandoening die zwakke botten veroorzaakt.

Behandeling van gebroken bot

Eenvoudige breuk

Bij een bot dat alleen maar gescheurd is, is een spalk, brace of gips nodig. Bij een ernstige botbreuk moeten artsen mogelijk een bepaalde handeling uitvoeren om het bot weer in de juiste positie te plaatsen. Pas daarna is het mogelijk een spalk, brace of gips te gaan gebruiken. De spalk, de brace of het gips zorgt er voor dat het gewonde bot onbeweeglijk is zodat het de tijd krijgt om te herstellen. De arts schrijft ook pijnstillers voor die de patiënt mag nemen tijdens het herstelproces. Bij ernstige breuken moet de patiënt zowel voor als na de behandeling röntgenfoto’s laten maken. Mogelijk zijn zelfs daarna nog röntgenfoto's nodig. Sommige botfracturen, zoals gebroken ribben, zijn moeilijker te behandelen. Vaak laten artsen dit soort fracturen spontaan genezen tenzij ze andere problemen veroorzaken.

Ernstigere breuken of open fracturen

Sommige patiënten krijgen een herstellende operatie of zelfs een externe fixatie om een ernstige fractuur, een verbrijzeld bot of een gebroken en vervormd bot dat door de huid steekt te herstellen Tijdens externe fixatiechirurgie maakt de orthopedisch chirurg een metalen structuur (platen en schroeven) vast aan het bot. Nadat het bot genezen is, verwijdert de chirurg deze metalen structuur. Geneest een fractuur niet, dan is een bottransplantatie nodig.

Prognose van breuken in het bot

De leeftijd van de patiënt, welk bot is aangetast, het type fractuur, evenals de algemene gezondheid van de patiënt, zijn factoren die de snelheid van de botgenezing bepalen. Als de patiënt regelmatig rookt, duurt het genezingsproces langer. Meestal moet de patiënt één of meerdere keren terugkeren in een periode van enkele weken, zodat de arts het gebroken bot kan controleren of het gips kan vervangen. Nadat de arts de spalk, de brace of het gips heeft verwijderd, heeft de patiënt mogelijk wat pijn wanneer hij de gewrichten weer gaat bewegen. Dit verbetert na verloop van tijd. De arts adviseert de patiënt mogelijk om bepaalde spieroefeningen uit te voeren om de kracht te herwinnen die verloren is gegaan terwijl het bot in een gips zat. Soms is een verwijzing naar een fysiotherapeut nodig.

Complicaties van botfractuur

Aanhoudende bot- of beenmerginfectie

Als er een breuk in de huid is zoals bij een open breuk, komen mogelijk bacteriën in het lichaam terecht en infecteren ze het bot of beenmerg. Dit resulteert in een aanhoudende infectie (chronische osteomyelitis). Een antibioticabehandeling in het ziekenhuis is nodig. Soms is bij deze complicatie een operatie nodig.

Artritis

Als een bot niet terug in de juiste positie komt te staan of perfect wordt gerepareerd, veroorzaakt dit bijkomende slijtage aan een nabijgelegen gewricht. Dit verhoogt de kansen op het ontwikkelen van artritis (gewrichtsontsteking) in dat gewricht.

Botsterfte

Botsterfte (avasculaire necrose, osteonecrose) treedt op wanneer het bot zijn essentiële bloedtoevoer verliest en daardoor gaat afsterven.

Verstoorde botgroei

Als een kind een botfractuur aan de groeischijf krijgt, is de normale ontwikkeling van dat bot mogelijk getroffen, waardoor het risico op een latere misvorming toeneemt.

Lees verder

• Stressfractuur: Herhaalde belasting op botten met botpijn
• Bottransplantatie: Soorten en procedure chirurgische ingreep
• Gebroken teen of tenen: Behandeling van teenfractuur
• Heupfractuur (gebroken heup): Oorzaken en behandeling
• Botgezondheid: Tips voor behoud van gezonde en sterke botten