Stressfractuur: Herhaalde belasting op botten met botpijn

Een stressfractuur is wereldwijd één van de meest voorkomende botaandoeningen, die vooral sporters treft. Deze aandoening ontstaat door langdurige en herhaaldelijke belasting van de botten, wat leidt tot kleine scheurtjes in de botstructuur en resulteert in botpijn. De pijn ontwikkelt zich geleidelijk en kan verergeren indien de patiënt geen behandeling zoekt. Behandelopties omvatten rust, het dragen van een brace of speciale looplaars, en in sommige gevallen een operatie. De meeste patiënten herstellen van een stressfractuur, maar het is belangrijk om preventieve maatregelen te nemen om herhaling te voorkomen.

• Synoniemen
• Epidemiologie
• Incidentie van stressfracturen
• Leeftijdsdistributie
• Geslachtsverschillen
• Mechanisme
• Oorzaak van stressfracturen
• Botadaptatie en overbelasting
• Impact van anatomische factoren
• Oorzaken van stressfractuur
• Risicofactoren van stressfracturen
• Gewijzigde trainingstechnieken
• Lage botdichtheid: Zwakke botten
• Terreinwijzigingen
• Andere risicofactoren
• Risicogroepen
• Atleten en sporters
• Personen met een lage botdichtheid
• Militaire en professionele bevolkingsgroepen
• Symptomen: Botpijn
• Alarmsymptomen
• Pijn bij inspanning
• Zwelling en gevoeligheid
• Beperkte mobiliteit
• Veranderingen in het looppatroon
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van stressfractuur
• Hersteltijd bij vroege diagnose
• Langdurige gevolgen van onbehandelde fracturen
• Invloed van ouderdom en botdichtheid
• Complicaties van stressfracturen
• Preventie van stressfractuur

Synoniemen

Stressfracturen worden ook wel aangeduid met verschillende synoniemen:

• haarscheur
• haarscheurfractuur
• marsvoet
• soldatenvoet
• vermoeidheidsfractuur

Epidemiologie

Incidentie van stressfracturen

Stressfracturen komen steeds vaker voor, vooral bij actieve mensen die regelmatig intense fysieke activiteiten uitvoeren. De incidentie varieert afhankelijk van de populatie, maar het wordt geschat dat tussen de 10-20% van de sporters in risicogroepen een stressfractuur kan oplopen. Stressfracturen komen vaak voor bij langeafstandslopers, militaire personeel en atleten die intensieve training ondergaan. Dit type fractuur komt minder vaak voor bij de algemene bevolking, maar kan aanzienlijke gevolgen hebben voor de gezondheid van patiënten.

Leeftijdsdistributie

Stressfracturen komen vaker voor bij jongere volwassenen, vooral tussen de leeftijd van 18 en 30 jaar. Dit komt doordat de botten in deze leeftijdsgroep vaak nog in ontwikkeling zijn en gevoeliger zijn voor overbelasting. Bij ouderen neemt het risico op stressfracturen af, maar kan het nog steeds optreden als gevolg van osteoporose of andere medische aandoeningen die de botdichtheid beïnvloeden.

Geslachtsverschillen

Stressfracturen komen vaker voor bij vrouwen, vooral bij diegenen die deelnemen aan sportieve activiteiten die veel impact op het lichaam vereisen, zoals hardlopen en gymnastiek. Dit kan te maken hebben met factoren zoals een lager lichaamsgewicht, hormonale schommelingen (zoals bij amenorroe) en een grotere belasting van de botten door repetitieve activiteiten.

Mechanisme

Oorzaak van stressfracturen

Stressfracturen ontstaan door herhaalde microtrauma's aan het bot, vaak als gevolg van repetitieve belasting zonder voldoende hersteltijd. Deze herhaalde belasting kan leiden tot kleine scheurtjes in het bot, die uiteindelijk leiden tot een volledige fractuur als ze niet voldoende herstellen. Dit proces is meestal het resultaat van overbelasting, zoals het geval is bij atleten die langdurige of intensieve trainingen ondergaan zonder voldoende rust.

Botadaptatie en overbelasting

Normaal gesproken passen botten zich aan de belasting waaraan ze worden blootgesteld door hun structuur te versterken. Bij een te grote belasting kan het bot echter niet voldoende herstellen, wat leidt tot microfracturen. De onbalans tussen belasting en herstel leidt uiteindelijk tot de ontwikkeling van stressfracturen. Bij onvoldoende rust heeft het bot geen tijd om te herstellen, wat het risico op breuken vergroot.

Impact van anatomische factoren

Bepaalde anatomische factoren kunnen de kans op het ontwikkelen van stressfracturen vergroten. Dit omvat afwijkingen in de voetstructuur, zoals platvoeten of overpronatie, die de belasting op bepaalde delen van het lichaam verleggen. Ook factoren zoals het type sport en het trainingsniveau spelen een rol in de kans op het oplopen van stressfracturen.

Oorzaken van stressfractuur

Stressfracturen ontstaan meestal door overmatig gebruik van een bot of door inadequate zorg voor de botgezondheid. Ze zijn het gevolg van herhaalde trauma’s op een specifiek gebied. Deze aandoening komt vooral voor bij sporters, zoals tennissers en atleten, maar ook bij militairen die zware belasting ervaren. Bij een stressfractuur ontstaan kleine scheurtjes in het botweefsel.

Risicofactoren van stressfracturen

Gewijzigde trainingstechnieken

Stressfracturen bij atleten ontstaan vaak door veranderingen in de trainingstechnieken. Wijzigingen in de intensiteit, duur of type training kunnen leiden tot een verhoogde belasting van de botten, wat kan resulteren in haarscheuren, vooral in de onderbenen. Het is belangrijk om trainingsaanpassingen geleidelijk door te voeren om dergelijke blessures te voorkomen.

Lage botdichtheid: Zwakke botten

Osteoporose kan bijdragen aan de snelle vorming van stressfracturen door verminderde botdichtheid en botsterkte. Vrouwelijke atleten zijn bijzonder kwetsbaar door een combinatie van factoren zoals eetstoornissen, menstruatieproblemen en vroege osteoporose. Dit gebeurt vaak bij sporters die extreem restrictieve diëten volgen of overmatige fysieke inspanning verrichten.

Terreinwijzigingen

Wisselingen van sportterreinen, zoals overgaan van een loopband naar een hardloopbaan, kunnen leiden tot onevenwichtige druk op de botten, wat de kans op stressfracturen vergroot. Regelmatige medische evaluaties kunnen helpen om dergelijke problemen vroegtijdig op te sporen en te behandelen.

Andere risicofactoren

Enkele andere risicofactoren voor stressfracturen zijn:

• verhoogde fysieke activiteit
• eetstoornissen
• geslacht: vrouwen hebben een verhoogd risico
• lage vitamine D-spiegels
• meer dan 40 km per week lopen of wandelen
• meer dan tien alcoholische dranken per week
• osteoporose of andere aandoeningen die de botsterkte verminderen
• roken
• sporten zoals atletiek, basketbal, dans, gymnastiek, en tennis
• versleten loopschoenen
• voetproblemen zoals platvoeten of holvoeten
• eerdere stressfracturen

Risicogroepen

Atleten en sporters

Atleten die deelnemen aan sporten met veel impact, zoals hardlopen, voetbal, gymnastiek en basketbal, lopen een verhoogd risico op stressfracturen. Vooral langeafstandslopers hebben een verhoogde incidentie van stressfracturen, met name in de benen en voeten. Het hoge aantal herhaalde landingen en de verhoogde belasting kunnen de botten verzwakken en de kans op fracturen verhogen.

Personen met een lage botdichtheid

Mensen met een lage botdichtheid, zoals bij osteoporose, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van stressfracturen. Dit geldt met name voor postmenopauzale vrouwen, die vaak een verminderde botdichtheid hebben als gevolg van hormonale veranderingen. Het verlies van botmassa maakt de botten brozer en gevoeliger voor fracturen.

Militaire en professionele bevolkingsgroepen

Militair personeel en andere beroepsgroepen die fysieke arbeid verrichten, zoals bouwvakkers en dansers, lopen een hoger risico op stressfracturen. De intensieve fysieke belasting en de aard van het werk kunnen leiden tot overbelasting van de botten, wat het risico op stressfracturen verhoogt.

Symptomen: Botpijn

Stressfracturen komen vooral voor in de gewichtdragende botten van de (onder)benen en voeten. Hoewel stressfracturen ook in de armen kunnen voorkomen, zijn ze daar veel zeldzamer.

De symptomen van een stressfractuur ontwikkelen zich geleidelijk. De aandoening begint vaak met een vermoeide spier die niet meer in staat is om extra belasting te absorberen. Dit leidt tot een verhoogde druk op het bot, wat kleine scheurtjes in het botweefsel veroorzaakt. Botpijn is een veelvoorkomend symptoom, dat begint als milde pijn tijdens inspanning en na verloop van tijd ook in rust aanwezig kan zijn.

Alarmsymptomen

Pijn bij inspanning

Een van de vroege symptomen van een stressfractuur is pijn die zich ontwikkelt tijdens fysieke activiteit en afneemt met rust. De pijn begint vaak mild en neemt geleidelijk toe naarmate de belasting voortduurt. In het begin kan de pijn verdwijnen tijdens rust, maar na verloop van tijd kan het zelfs in rust aanwezig blijven.

Zwelling en gevoeligheid

Zwelling in het getroffen gebied kan optreden, vaak vergezeld van gevoeligheid bij druk. Dit komt doordat er een ontstekingsreactie is die optreedt als gevolg van de herhaalde belasting van het bot, wat de weefsels rondom het gebied kan irriteren.

Beperkte mobiliteit

Naarmate de stressfractuur verergert, kan de mobiliteit van het aangedane lichaamsdeel beperkt raken. Dit kan zich uiten in een verlies van kracht, stijfheid of moeite met het uitvoeren van de gebruikelijke bewegingen, zoals lopen of springen, afhankelijk van het getroffen gebied.

Veranderingen in het looppatroon

Patiënten met stressfracturen kunnen veranderingen in hun looppatroon vertonen om de pijn te vermijden. Dit kan leiden tot een niet-natuurlijke houding of gang, wat op lange termijn ook andere delen van het lichaam kan belasten en mogelijk nieuwe blessures kan veroorzaken.

Diagnose en onderzoeken

Een typische pijngeschiedenis tijdens het trainen kan al aanwijzingen geven voor een stressfractuur. Tijdens een lichamelijk onderzoek kan pijn worden ervaren wanneer het gebied van de fractuur wordt betast. Haarlijnfracturen zijn doorgaans goed te detecteren met beeldvormende onderzoeken, zoals röntgenfoto’s, botscans en/of MRI-scans. Veelvoorkomende locaties voor stressfracturen zijn het scheenbeen, de middenvoetsbeenderen en het hielbeen.

Behandeling

De eerste stap in de behandeling van een stressfractuur is het stoppen met de activiteit die waarschijnlijk de breuk heeft veroorzaakt. Patiënten kunnen profiteren van het dragen van een looplaars of brace en het gebruik van krukken om het aangedane gebied te ontlasten. In sommige gevallen kan een operatie nodig zijn om de fractuur volledig te herstellen, vooral wanneer deze zich bevindt in gebieden met een beperkte bloedtoevoer. Voor topsporters of mensen die snel weer aan het werk willen, kan een chirurgische ingreep een optie zijn. Na de genezing van de breuk is het belangrijk om activiteiten langzaam weer op te bouwen om herhaling te voorkomen.

Prognose van stressfractuur

Hersteltijd bij vroege diagnose

Wanneer stressfracturen in een vroeg stadium worden gediagnosticeerd, is de prognose meestal goed. De hersteltijd varieert afhankelijk van de locatie en ernst van de fractuur, maar het duurt vaak tussen de 6 en 12 weken om volledig te herstellen. Vroege behandeling en rust zijn essentieel om de genezing te bevorderen en verdere complicaties te voorkomen.

Langdurige gevolgen van onbehandelde fracturen

Wanneer stressfracturen niet tijdig worden behandeld, kunnen ze verergeren en leiden tot meer ernstige botbeschadigingen. Dit kan resulteren in chronische pijn, verminderde mobiliteit of in sommige gevallen zelfs een breuk die chirurgische ingreep vereist. Het risico op blijvende schade aan het botweefsel kan ook de kans op toekomstige fracturen verhogen.

Invloed van ouderdom en botdichtheid

De prognose bij ouderen of mensen met verminderde botdichtheid kan minder gunstig zijn, omdat het herstelproces langzamer kan verlopen. Bij deze groep kan het langer duren voordat de fractuur geneest en kunnen complicaties zoals osteoporose het risico op herhaling vergroten.

Complicaties van stressfracturen

Stressfracturen kunnen leiden tot verschillende complicaties, vooral als ze niet adequaat worden behandeld of als er geen passende preventieve maatregelen worden genomen:

• Chronische pijn: Onvoldoende behandeling kan leiden tot aanhoudende pijn en ongemak, wat het dagelijks leven kan aantasten en de sportprestaties kan belemmeren.
• Vertraagd herstel: Bij onvoldoende rust of voortzetting van belasting kan de genezingstijd worden verlengd, wat kan resulteren in een langduriger herstelperiode.
• Secundaire letsels: Het compenseren van een stressfractuur door andere delen van het lichaam kan leiden tot nieuwe blessures of overbelasting van andere spieren en gewrichten.
• Onjuiste genezing: In sommige gevallen kan de stressfractuur niet goed genezen, wat kan leiden tot blijvende structurele problemen en een verhoogd risico op herhaling.
• Verhoogd risico op nieuwe stressfracturen: Patiënten die eerder een stressfractuur hebben gehad, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van nieuwe fracturen, vooral als de onderliggende oorzaken niet worden aangepakt.

Preventie van stressfractuur

Het nemen van preventieve maatregelen kan helpen om het risico op stressfracturen te verminderen. Enkele effectieve strategieën zijn:

• Geleidelijke verhoging van training: Verhoog de intensiteit en duur van trainingen geleidelijk om de botten en spieren de tijd te geven zich aan te passen.
• Gezonde voeding: Een evenwichtige voeding met voldoende calcium en vitamine D is cruciaal voor sterke botten.
• Geschikt schoeisel: Draag geschikt schoeisel dat goed past en geschikt is voor de betreffende sport. Overweeg het gebruik van steunzolen indien nodig.
• Vermijd overbelasting: Zorg ervoor dat je voldoende rust neemt en vermijd overbelasting van de botten door intensieve trainingen zonder adequate herstelperiodes.
• Medische evaluaties: Regelmatige medische evaluaties en monitoring kunnen helpen om vroegtijdig eventuele problemen te identificeren en te behandelen.

Lees verder

• Botpijn: Pijn in botten door aandoeningen
• Botbreuk: Typen & symptomen van fracturen (gebroken botten)
• Gebroken scheenbeen (tibiafractuur): Symptomen & behandeling