Stressfractuur: Herhaalde belasting op botten met botpijn

Een stressfractuur is wereldwijd één van de meest voorkomende botaandoeningen die vooral sporters treft. Door langdurige en herhaaldelijke belasting van de botten ontstaan kleine scheurtjes in de botten, wat leidt tot botpijn. Deze pijn evolueert geleidelijk maar verergert wel indien de patiënt dit niet behandelt of laat behandelen. Rust, een brace of een speciale looplaars zijn inzetbaar voor de meeste soorten breuken. In sommige gevallen voert de arts een operatie uit om de fractuur te repareren. De meeste patiënten herstellen wel van een stressfractuur maar deze komt snel weer terug, zeker wanneer de patiënt geen goede preventieve maatregelen treft.

• Synoniemen
• Oorzaken van haarlijnfractuur
• Risicofactoren van stressfracturen
• Gewijzigde trainingstechnieken
• Lage botdichtheid: Zwakke botten
• Terreinwijzigingen
• Andere risicofactoren
• Symptomen: Botpijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van breuk door herhaalde belasting op botten
• Preventie van stressfractuur

Synoniemen

Voor een stressfractuur bestaan enkele synoniemen

• haarlijnbreuk
• haarlijnfractuur
• marsvoet
• soldatenvoet
• vermoeidheidsfractuur

Oorzaken van haarlijnfractuur

Stressfracturen ontstaan meestal door overmatig gebruik van het bot, en/of door slechte zorgen voor de botgezondheid. Ze zijn het gevolg van herhaalde trauma’s in hetzelfde gebied. De aandoening komt bijgevolg het vaakst voor bij sporters, zoals tennissers en atleten, maar ook militairen lijden vaak aan dit type botfractuur. Bij de fractuur ontstaan kleine scheurtjes in een bot.

Risicofactoren van stressfracturen

Gewijzigde trainingstechnieken

De meeste stressfracturen bij atleten zijn het gevolg van een verandering in de trainingstechnieken. Naarmate de trainingsmethoden veranderen, ontstaat ook een wijziging met betrekking tot de kracht en schok die door de botten wordt geabsorbeerd. Dit leidt vaak tot haarlijnbreuken in het onderbeengebied. Een behandeling is hierbij nodig omdat anders meer ernstige botblessures tot stand komen.

Lage botdichtheid: Zwakke botten

Stressfracturen komen snel tot stand door osteoporose, waardoor de botdichtheid en botkracht vermindert. Vrouwelijke atleten zijn voorts gevoeliger voor stressfracturen dan mannelijke atleten als gevolg van drie onderling verbonden ziekten, namelijk eetstoornissen, menstruatieproblemen en premature osteoporose. Dit gebeurt vaak wanneer vrouwelijke sporters opteren voor een extreem dieet of extreme oefeningen.

Terreinwijzigingen

Wanneer sporters voortdurend wisselen van sportterreinen en sportlocaties ontstaat een onevenwichtige druk op de botten waardoor snel haarlijnfracturen ontstaan. Een voorbeeld hiervan is een hardloper die van een loopband overstapt naar een hardloopbaan. Voortdurende medische supervisie is nodig om dergelijke fractuur in een vroeg stadium op te sporen zodat een snelle behandeling kan volgen.

Andere risicofactoren

Volgende risicofactoren zijn bekend voor haarlijnfraturen:

• een verhoogde activiteit
• eetstoornissen
• geslacht: vrouwen
• lage vitamine D-spiegels.
• meer dan 40 km per week lopen / wandelen
• meer dan tien alcoholische dranken per week drinken
• osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken) of andere aandoeningen met zwakke botten
• roken
• sporten: atletiek, basketbal, dans, gymnastiek, tennis
• versleten loopschoenen dragen
• voetproblemen (zoals bijvoorbeeld platvoeten of holvoeten)
• vorige stressfracturen

Symptomen: Botpijn

De meerderheid van de stressfracturen komt voor in de gewichtdragende botten van de (onder)benen en voeten. Stressfracturen van de armen komen voor maar zijn zeer zeldzaam.

Haarlijnfracturen ontwikkelen zich geleidelijk. Meestal start de stressfractuur met een vermoeide spier die niet langer in staat is om extra gewicht of een shock te absorberen. Hierdoor komt de belasting op het bot terecht, wat op zijn beurt kleine barsten in de botstructuur veroorzaakt. Botpijn is dan ook het logische resultaat van een stressfractuur. In het begin is deze pijn nog mild, maar deze verergert naarmate er meer druk op het bot komt. Bovendien ontwikkelt de pijn zich aanvankelijk enkel tijdens inspanning, terwijl de pijn in een latere fase ook in rust aanwezig is.

Diagnose en onderzoeken

Vaak wijst een typische pijngeschiedenis tijdens het trainen reeds aanwijzingen voor een stressfractuur. Tijdens een lichamelijk onderzoek ervaart de patiënt pijn wanneer de arts het gebied van de haarlijnfractuur palpeert (betast). Haarlijnbreuken zijn gemakkelijk te detecteren via beeldvormende onderzoeken, zoals een röntgenfoto, een botscan en/of een MRI-scan. De meeste patiënten hebben een breuk in het scheenbeen, de middenvoetsbeenderen en het hielbeen.

Behandeling

Het is vooreerst belangrijk dat de patiënt stopt met de activiteit(en) die vermoedelijk geleid hebben tot de breuk. Patiënten met een stressfractuur zoals een voetstressfractuur, dragen voorts best een looplaars of brace of anders gebruiken ze krukken. Het aangetaste gebied moet namelijk voldoende rust krijgen. Af en toe is een operatie nodig om een volledige genezing van bepaalde typen stressfracturen te garanderen. Dit is vooral noodzakelijk wanneer de stressfractuur optreedt in gebieden met een slechte bloedtoevoer. Topsporters die snel terug willen sporten of arbeiders die weer snel aan het werk moeten, opteren soms ook voor een chirurgische ingreep. De patiënt moet tot slot de activiteiten weer langzaam hervatten nadat de breuk genezen is.

Prognose van breuk door herhaalde belasting op botten

De hersteltijd van een stressfractuur varieert maar bedraagt gemiddeld zes tot acht weken. De patiënt herstelt wel, maar stressfracturen hebben de neiging om terug te komen. Ongeveer 60% van de patiënten met een stressfractuur heeft al meer dan één stressfractuur gehad.

Preventie van stressfractuur

Enkele tips verkleinen de kans op het ontwikkelen van haarfracturen. Het is aanbevolen om een gezonde en evenwichtige voeding met veel calcium en vitamine D te consumeren zodat de botten sterk blijven. Ook is het verstandig om een trainingsprogramma geleidelijk te verhogen of wijzigen. Het juiste schoeisel dragen is essentieel; eventueel zijn steunzolen noodzakelijk.

Lees verder

• Botpijn: Pijn in botten door aandoeningen
• Botbreuk: Typen & symptomen van fracturen (gebroken botten)
• Gebroken scheenbeen (tibiafractuur): Symptomen & behandeling