Botscan (botscintigrafie): Onderzoek opsporen botziekte

Een botscan (botscintigrafie) is een beeldvormend onderzoek dat de arts inzet om botaandoeningen te diagnosticeren en de ernst van de botziekte te identificeren, meestal omdat andere beeldvormende onderzoeken geen of onduidelijke resultaten opleveren. Dit veilig onderzoek kent een vrij lange tijdsduur maar is voor de patiënt zo goed als helemaal pijnloos. Vaak krijgt de patiënt eerst een injectie met een kleine hoeveelheid radioactieve stof in de ader, moet hij daarna enkele uren wachten en in die periode erg veel drinken, en na deze tijd gebeurt het echte onderzoek.

• Indicatie botscan: Opsporen botziekte
• Voor het onderzoek
• Tijdens het onderzoek: Radioactieve stof injecteren
• Na het onderzoek
• Resultaten van het onderzoek van de botten
• Risico's botscintigrafie

Indicatie botscan: Opsporen botziekte

Een botscan is aangewezen in volgende omstandigheden:

• artritis (gewrichtsontsteking) opsporen
• de oorzaak van de onverklaarbare pijn in de botten identificeren
• een botinfectie (osteomyelitis) diagnosticeren
• een goedaardige of kwaadaardige bottumor of uitzaaiingen van primaire kanker (borst, longen, prostaat, schildklier en nieren) in het bot diagnosticeren
• een breuk diagnosticeren (die niet te zien is via een röntgenfoto, meestal een heupfractuur (gebroken heup), stressfracturen (herhaalde belasting op botten met botpijn) in de voeten of bot- of rugfracturen)
• metabolische stoornissen opsporen zoals osteomalacie (verweking van het bot), primaire hyperparathyroïdie (overactieve bijschildklier), osteoporose, het complex regionaal pijnsyndroom (pijnaandoening aan ledematen) en de ziekte van Paget (chronische ontsteking van het bot)

Voor het onderzoek

De patiënt doet de sieraden en andere metalen voorwerpen uit of verwijdert deze van het lichaam. Soms draagt hij voor de botscan op vraag van het ziekenhuis een speciaal ziekenhuishemd. Het scanonderzoek kent een tijdsduur van ongeveer één uur.

Tijdens het onderzoek: Radioactieve stof injecteren

Voorbereiding: Radioactieve materiaal injecteren

De arts injecteert een kleine hoeveelheid radioactief materiaal (radioactieve tracer) in een ader van de patiënt, wat hij mogelijk even voelt prikken. De stof verplaatst zich vervolgens door het bloed naar de botten en organen. Dit geeft hierbij wat straling af, wat een camera kan detecteren bij het scannen van het lichaam. De camera maakt eerst foto's van de hoeveelheid radiotracer die zich verzamelt in de botten. Zo weet de arts zeker dat de radioactieve stof wordt opgenomen in het skelet. Dit voorbereidend onderzoek neemt ongeveer vijftien minuten in beslag.

Voldoende drinken
Na het inbrengen van de tracer, krijgt de patiënt de melding dat hij extra water moet innemen om zo het materiaal niet te laten verzamelen in de blaas maar in het lichaam te houden. Drie tot vier uur later volgt het tweede deel van het onderzoek. Vlak voordat het tweede onderzoeksdeel terug begint, moet de patiënt nog eens plassen zodat al het mogelijke radioactief materiaal uit de blaas verwijderd is.

Tweede deel onderzoek

Het verloop van het onderzoek is een beetje verschillend, afhankelijk van de indicatie van het onderzoek. Indien de arts vermoedt dat de patiënt een botinfectie heeft, dan maakt hij meteen foto’s nadat het radioactieve materiaal geïnjecteerd is en maakt hij drie tot vier uur later opnieuw foto’s, wanneer de stof zich verzameld heeft in de botten. Dit proces is gekend als een driefase-botscan. Wanneer de arts een metastatische (zich verspreidende) botziekte wil laten onderzoeken, maakt hij pas na drie tot vier uur voor het eerst foto’s. De camera van de scanner bevindt zich bij het scannen boven en rond de patiënt en beweegt. Soms moet de patiënt zijn positie wijzigen, maar voor de rest moet hij stil blijven liggen. Het lang stilliggen kan soms vervelend zijn, maar pijn ervaart de patiënt normaal gezien niet bij dit onderzoek.

Na het onderzoek

De arts bekijkt de botscanresultaten en vergelijkt deze met andere beeldvormende onderzoeken in combinatie met de klinische informatie van de patiënt. Het is voorts afhankelijk per ziekenhuis wanneer de arts de resultaten bespreekt met de patiënt. De patiënt zelf mag wel alle activiteiten uitvoeren na de botscintigrafie.

Resultaten van het onderzoek van de botten

Normale resultaten

Als de radiotracer gelijkmatig over alle botten aanwezig is, dan zijn de onderzoeksresultaten normaal.

Abnormale resultaten

Een abnormale scan toont warme en/of koude plekken in vergelijking met het omringende bot. Warme plekken zijn gebieden waar sprake is van een verhoogde collectie van het radioactieve materiaal. Koude plekken zijn gebieden waarbij het radioactieve materiaal minder aanwezig is.

Risico's botscintigrafie

Zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven, krijgen de botscintigrafie niet omdat het kind anders blootgesteld wordt aan de straling. De hoeveelheid straling die de arts in de ader injecteert is zeer klein. Na het onderzoek is alle straling uit het lichaam verdwenen binnen twee tot drie dagen. Complicaties die geassocieerd zijn met een botradiotracer zijn zeldzaam, maar bestaan uit anafylaxie (ernstige allergische reactie), een huiduitslag en/of een zwelling. Voorts ontstaat soms een kleine bloeding of een infectie bij het inbrengen van de naald in de ader.

Lees verder

• Botpijn: Pijn in botten door aandoeningen
• Botletsels: Goedaardige en kwaadaardige letsels aan bot
• Bottumor: Soorten, symptomen, behandeling en prognose
• Botkneuzing: Traumatisch letsel aan bot met pijn en zwelling