Platvoeten: Pijnloze voetafwijking met voetzool op de grond

Bij platvoeten, ook wel doorgezakte voeten genoemd, ontstaat een verzakking van de voetboog aan de zoolzijde van de voet, waardoor de gehele voetzool op de grond rust. Platvoeten komen vaak voor tijdens de normale ontwikkeling van zuigelingen en peuters, maar kunnen ook optreden als gevolg van aangeboren afwijkingen, verworven aandoeningen of omgevingsfactoren. In de meeste gevallen is een behandeling niet nodig, maar bij pijn of functionele problemen kan een orthopedische of, indien noodzakelijk, chirurgische behandeling worden overwogen. De vooruitzichten voor patiënten met platvoeten zijn doorgaans positief.

• Synoniemen
• Aangeboren platvoeten
• Verworven platvoeten
• Symptomen: Pijnloze voetafwijking
• Diagnose en onderzoeken van voetzool op de grond
• Behandeling is niet altijd nodig
• Prognose is goed
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen

De medische termen voor platvoeten zijn:

• pes planovalgus
• pes planus

Aangeboren platvoeten

Normaal bij zuigelingen en peuters

Platvoeten zijn een veelvoorkomende aandoening bij zuigelingen en peuters. Dit komt vaak door losse pezen en bindweefsel in de voet die tijdelijk onvoldoende ondersteuning bieden. Bij de meeste kinderen ontwikkelt zich echter geleidelijk een normale voetboog tussen de leeftijd van twee en drie jaar. Tegen de tijd dat ze volwassen worden, hebben de meeste mensen normale voetbogen. Bij sommige mensen ontwikkelt zich echter nooit een volledige voetboog, wat resulteert in blijvende platvoeten.

Erfelijke aandoeningen gepaard met platvoeten

Erfelijke aandoeningen kunnen afwijkingen in de botten, spieren of het bindweefsel veroorzaken die leiden tot platvoeten bij de geboorte. Voorbeelden van dergelijke aandoeningen zijn:

• de ziekte van Camurati-Engelmann (botaandoening)
• de ziekte van Charcot-Marie-Tooth (aantasting van de perifere zenuwen, wat kan leiden tot voetafwijkingen)
• het Ehlers-Danlos syndroom (bindweefselziekte met symptomen aan de huid en gewrichten)
• het Marfan-syndroom (bindweefselziekte met symptomen aan het hart, de ogen en het skelet)
• het Morquio-syndroom (stofwisselingsziekte met afwijkingen aan het gezicht en het skelet)
• het Pitt-Hopkins syndroom (afwijkingen aan het gezicht en de hersenen)
• het Weaver-syndroom (neurologische aandoening met symptomen aan het skelet, het gezicht, de motoriek en de hersenen)
• osteogenesis imperfecta (fragiele botten en frequente botbreuken)

Verworven platvoeten

Verworven aandoeningen en bepaalde omgevingsfactoren kunnen ook het risico op platvoeten verhogen.

Aandoeningen

Platvoeten kunnen ontstaan door schade aan spieren, zenuwen of bindweefsel in of rond de voet bij mensen met reeds bestaande voetbogen. Dit type platvoet kan vaak eenzijdig voorkomen. Voorbeelden van aandoeningen die het risico op platvoeten verhogen zijn:

• cerebrale parese (hersenverlamming)
• Chronische peesontsteking aan de binnenenkel (problemen met de tibialis posteriorpees)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• spierdystrofie (progressief verlies van spiermassa)
• spina bifida (open rug)

In zeldzame gevallen kunnen pijnlijke platvoeten ontstaan door aandoeningen waarbij twee of meer botten in de voet samensmelten of verkeerd groeien, zoals bij tarsale coalitie.

Omgevingsfactoren

Bepaalde omgevingsfactoren verhogen het risico op platvoeten, vooral op latere leeftijd. Deze factoren zijn onder andere:

• Veroudering
• Zwangerschap
• Het dragen van slecht schoeisel
• Obesitas (zwaarlijvigheid)
• Verwondingen

Symptomen: Pijnloze voetafwijking

De meeste patiënten met platvoeten ervaren geen pijn of andere problemen, tenzij er sprake is van een onderliggende aandoening. Wanneer pijn optreedt in de voet, enkel of onderbeen, is medisch advies nodig. Soms ervaren mensen vermoeide of pijnlijke voeten na langdurig staan of na fysieke activiteiten, zoals sporten, vooral bij volwassenen.

Diagnose en onderzoeken van voetzool op de grond

Lichamelijk onderzoek

De arts begint met het verzamelen van de medische geschiedenis en onderzoekt mogelijke oorzaken zoals ziekten of verwondingen die gekoppeld zijn aan platvoeten. Hij inspecteert de schoenzolen op ongebruikelijke slijtagepatronen en observeert de voeten en benen van de patiënt. Bij platvoeten komt de wreef van de voet vaak in contact met de grond tijdens het staan. De arts vraagt de patiënt om op de tenen te staan op een vlakke ondergrond. Als de voetboog zichtbaar is bij deze positie, is er sprake van een soepele (flexibele) platvoet. Bij een stijve platvoet is de voetboog niet zichtbaar. De arts test ook de sterkte van de spieren en pezen, zoals de achillespees en de tibialis posteriorpees. Bij eenvoudige platvoeten zijn verdere onderzoeken vaak niet nodig.

Diagnostisch onderzoek

Als er geen voetboog zichtbaar is wanneer de patiënt op de tenen staat (stijve of rigide platvoet), of als de patiënt pijn ervaart in de voet, enkel of onderbeen, kan de arts aanvullende onderzoeken laten uitvoeren om een onderliggend probleem te identificeren:

• Een CT-scan (voor het bekijken van de botten in de voet(en))
• Een MRI-scan (voor het beoordelen van de pezen in de voet(en))
• Een röntgenfoto van de voet(en)

Afhankelijk van de mogelijke onderliggende ziekte kunnen soms aanvullende onderzoeken nodig zijn.

Behandeling is niet altijd nodig

Niet nodig

Bij kinderen met platvoeten is een behandeling meestal niet nodig als er geen pijn of functionele problemen zijn. De voeten van het kind ontwikkelen zich normaal, ook als het kind speciale schoenen, inlegzolen of andere orthopedische hulpmiddelen gebruikt. Activiteiten zoals lopen op blote voeten, rennen of springen verergeren platvoeten niet. Dit geldt ook voor oudere kinderen en volwassenen met soepele platvoeten zonder pijn of loopproblemen.

Wel nodig

Als de patiënt pijn ervaart door soepele platvoeten, kunnen orthesen (inlegzolen) of speciale orthopedische schoenen nodig zijn. Bij stijve platvoeten met pijn zal de arts de situatie volgen en een passende behandeling inzetten. Ondersteunende behandelingen kunnen pijnstillers, gewichtsverlies bij overgewicht en fysiotherapie omvatten. Bij tarsale coalitie begint de behandeling met rust en mogelijk een gipsverband. Chirurgie kan nodig zijn als de pijn aanhoudt ondanks andere behandelingen.

Prognose is goed

De prognose voor de meeste patiënten met platvoeten is gunstig. Veel mensen ervaren geen pijn en hebben geen verdere problemen, waardoor behandeling vaak niet nodig is. Wanneer andere behandelingen niet effectief zijn, kan een operatie overwogen worden om pijn te verlichten en de voetfunctie te verbeteren. De meeste patiënten ervaren na een operatie een significante vermindering van pijn en verbetering van de voetfunctie.

Complicaties

Mogelijke complicaties na een operatie voor platvoeten zijn onder andere:

• Aanhoudende pijn
• Blijvende voetvervorming
• Infecties
• Verlies van enkelbeweging
• Niet-genezing van de gefuseerde botten

Preventie

De meeste gevallen van platvoeten zijn niet te voorkomen. Het dragen van goed ondersteunende schoenen kan echter helpen om de kans op platvoeten te verkleinen.

Lees verder

• Voetboogpijn: Oorzaken en behandeling van pijn in voetboog