Voetboogpijn: Oorzaken en behandeling van pijn in voetboog

De voetboog is een gebied langs de onderkant van de voet tussen de bal en de hiel. De voetboog absorbeert schokken, bewaart het evenwicht, draagt gewicht, laat de voet zich aanpassen aan terreinveranderingen tijdens het lopen of rennen en stabiliseert bewegingen. Pijn in de voetboog is een veelvoorkomend probleem, vooral bij sporters. De boog bestaat uit drie afzonderlijke bogen die een driehoek vormen. Elke boog bestaat uit botten, ligamenten en pezen. Diverse mogelijke oorzaken zijn bekend voor voetboogpijn, zoals bijvoorbeeld platvoeten en een peesplaatontsteking. Mogelijk is ook pijn aanwezig in andere lichaamsdelen, zoals de benen en de rug. Een snelle behandeling voorkomt rug- of knieblessures. Strekoefeningen, rusten en ijs toepassen zijn enkele behandelingsopties voor pijn aan de voetboog. Helpen deze maatregelen niet, dan is medisch advies nodig.

• Anatomie voetboog en relatie tot voetboogpijn
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van pijn in voetboog
• Holvoet
• Overpronatie
• Plantaire fasciitis (peesplaatontsteking)
• Platvoeten
• Posterior tibiale peesdisfunctie (PTTD)
• Stressfracturen
• Tarsaal tunnel syndroom
• Tendinitis (peesontsteking)
• Over de pijnklachten
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van voetboogpijn
• Zelfzorg
• Professionele behandeling
• Prognose van voetboogpijn
• Complicaties van voetboogpijn
• Preventie van voetboogpijn

Anatomie voetboog en relatie tot voetboogpijn

De voetboog speelt een cruciale rol in het ondersteunen van het lichaamsgewicht en het bevorderen van een efficiënte voortbeweging. De voetboog bestaat uit zowel een longitudinale als een transversale boog die samen werken om schokken te absorberen tijdens het lopen of staan. De longitudinale boog bevindt zich van de hiel tot de tenen, terwijl de transversale boog zich uitstrekt van de binnenzijde naar de buitenzijde van de voet.

Anatomische structuren van de voetboog
De belangrijkste anatomische structuren die bijdragen aan de voetboog zijn de botten van de voet, de ligamenten en de pezen. De tibialis posterior-pees is bijvoorbeeld essentieel voor het ondersteunen van de mediale voetboog. De fascia plantaris speelt eveneens een sleutelrol bij het behoud van de longitudinale boog. Deze structuren werken samen om de stabiliteit van de voet te waarborgen, maar kunnen bij overbelasting of schade ook leiden tot voetboogpijn.

Oorzaken van voetboogpijn
Er zijn diverse factoren die bijdragen aan voetboogpijn, van mechanische belasting tot ontstekingsaandoeningen. Voetboogpijn kan worden veroorzaakt door aandoeningen zoals plantaire fasciitis, een overbelastingsblessure van de fascia plantaris, of door het falen van de tibialis posterior-pees. Andere oorzaken kunnen zijn een hoge voetboog (pes cavus), een platvoeten (pes planus), of structurele afwijkingen van de botten en gewrichten in de voet.

Epidemiologie

Voetboogpijn komt wereldwijd voor en is een veelvoorkomende klacht, vooral bij volwassenen. Het komt vaak voor bij mensen die veel staan of lopen, maar het kan ook optreden bij mensen die lange tijd zitten zonder de voeten goed te ondersteunen. Studies tonen aan dat voetboogpijn vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen, en dat het risico op voetboogpijn toeneemt met de leeftijd.

Prevalentie van voetboogpijn
De prevalentie van voetboogpijn varieert, afhankelijk van de specifieke oorzaak. Plantaire fasciitis, de meest voorkomende oorzaak van voetboogpijn, heeft een prevalentie van ongeveer 10% van de volwassen bevolking, terwijl andere aandoeningen zoals tibialis posterior tendinopathie minder vaak voorkomen. Prevalentie is ook hoger bij mensen met overgewicht, omdat extra lichaamsgewicht de druk op de voetboog verhoogt.

Leeftijds- en geslachtsgebonden verschillen
Voetboogpijn is een aandoening die vaker voorkomt bij volwassenen boven de 40 jaar, hoewel het ook op jongere leeftijd kan optreden, vooral bij atleten of mensen die veel fysiek actief zijn. Vrouwen hebben doorgaans een hoger risico op voetboogpijn, voornamelijk door hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap of het dragen van ongeschikt schoeisel.

Mechanisme

Voetboogpijn ontstaat meestal door overbelasting van de structuren die de voetboog ondersteunen, zoals ligamenten, pezen en gewrichten. Deze overbelasting kan leiden tot microtrauma's in de weefsels, wat resulteert in ontstekingen, pijn en verminderde functionaliteit van de voet. Het mechanisme achter voetboogpijn is vaak een combinatie van biomechanische factoren en externe invloeden.

Biomechanica van de voet
De voetboog fungeert als een veerkrachtige structuur die het lichaamsgewicht tijdens het lopen of staan absorbeert. Wanneer de voetboog niet goed werkt, door bijvoorbeeld overmatige doorbuiging van de voet (bij platvoeten) of overmatige stijging (bij hoge voetbogen), kan de belasting op de weefsels van de voet toenemen, wat leidt tot pijn en ontsteking. Dit kan het gevolg zijn van aangeboren afwijkingen, zoals pes planus of pes cavus, of van verworven aandoeningen door overbelasting.

Inspanningsgerelateerde overbelasting
Langdurig staan, hardlopen of springen kan de voetboog extra belasten. Dit komt vaak voor bij atleten of mensen met een fysiek veeleisende baan. De overmatige belasting veroorzaakt spanning op de fascia plantaris en andere ondersteunende structuren, wat leidt tot een ontstekingsreactie. Bij herhaaldelijke overbelasting kunnen de pezen en ligamenten verzwakken, wat leidt tot chronische pijn en verminderde mobiliteit.

Oorzaken van pijn in voetboog

Meestal is een pijnlijke voetboog te wijten aan een verwonding of een structurele afwijking (hoge of lage boog of een voetafwijking). Verschillende factoren veroorzaken of verergeren deze problemen waaronder:

• een gewichtstoename
• lichamelijke stress
• neurologische aandoeningen
• overmatig gebruik
• veroudering

Holvoet

Bij een holvoet ontstaat een hoge boog. Deze structurele afwijking is te wijten aan onder meer de ziekte van Charcot-Marie-Tooth, een beroerte, genetische factoren en een hersenverlamming (symptomen aan spieren en bewegingen). De boogpijn is voelbaar tijdens het lopen of staan, en daarnaast hebben patiënten een verminderde stabiliteit. Hierdoor kampen veel patiënten met enkelverstuikingen en verwondingen. Mogelijk heeft een patiënt andere voetproblemen zoals eelt, een hamerteen en/of een klauwteen. Het dragen van ondersteunende schoenen of steunzolen stabiliseert de voeten en voorkomt pijn en letsels.

Overpronatie

Overpronatie duidt op de voetbewegingen tijdens het wandelen, rennen of joggen. Bij overpronatie slaat het buitenste gedeelte van de hiel eerst op de grond. Bij het voltooien van deze stap rolt de voet te ver op de boog. Hierdoor ontstaat extra druk op de zool, waardoor deze platter wordt. Na een tijdje ontstaat dan schade aan de pezen, spieren en ligamenten. Een patiënt kampt dan met pijn in de voetboog, knie, heup of rug. Verder ervaart een patiënt dan mogelijk ook een hamerteen (abnormale bocht in middelste gewricht van teen) en eelt. Extra ondersteuning is nodig, zoals steunzolen of speciale orthopedische schoenen.

Plantaire fasciitis (peesplaatontsteking)

Plantaire fasciitis verwijst naar een degeneratieve aandoening van de plantaire fascia (peesplaat). De plantaire fascia is een ligament dat de achterkant van de voet verbindt met de voorkant. Veelvoorkomende oorzaken van plantaire fasciitis zijn onder meer een letsel, een ontsteking en overmatig gebruik. Hardlopers krijgen vaker te maken met een peesplaatontsteking. Veel voorkomende klachten zijn hielpijn, pijn bij het ontwaken die geleidelijk verergert bij het lopen en staan en stijfheid in de hiel of bal van de voet. Een patiënt stopt met de uitlokkende activiteiten zodat de voet kan genezen. Verder zijn ondersteunende schoenen of steunzolen nuttig om de druk op de boog te verminderen.

Platvoeten

Platvoeten veroorzaken bij de meeste patiënten geen problemen, maar soms ontstaat wel boogpijn in de boog, andere delen van de voet, de benen, de enkels en de rug. Steunzolen of ondersteunende schoenen ondersteunen de voetboog.

Posterior tibiale peesdisfunctie (PTTD)

De achterste tibiale pees verbindt één van de kuitspieren met het binnenste deel van de voet. Posterior tibiale peesdisfunctie is een voetafwijking die resulteert uit een gewonde of ontstoken pees. Wanneer geen steun geboden kan worden aan de voetboog door de peesproblemen, ervaart een patiënt daar pijn. Deze pijn is meestal voelbaar tijdens het hardlopen, in het binnenste deel van de enkel en de achterkant van de kuit. De pijn verdwijnt zodra een patiënt stopt met hardlopen. Een enkelbrace of speciaal ontworpen steunzolen corrigeren PTTD.

Stressfracturen

Stressfracturen treden op als gevolg van herhaald overmatig gebruik dat uiteindelijk leidt tot een scheurvorming in het bot. Stressfracturen gaan meestal gepaard met pijn die verergert bij toenemende activiteit. Het bot heeft rust nodig bij een stressfractuur. Voorts krijgen patiënten mogelijk het advies om tijdelijk met krukken of een orthopedische looplaars te lopen.

Tarsaal tunnel syndroom

Wanneer druk ontstaat op een zenuw die langs de binnenkant van de enkel loopt (scheenbeenzenuw), veroorzaakt dit tintelingen, brandende pijn die vaak uitstraalt in de voetboog, hiel of tenen, gevoelloosheid en/of een gevoel van spelden en naalden. De pijn van het tarsaal tunnel syndroom is erger wanneer een patiënt lange tijd hardloopt of rechtstaat en is vaak voetpijn 's nachts ook erger.

Tendinitis (peesontsteking)

Een ontsteking van de pezen die langs de voet lopen, resulteert eveneens in pijn in de boog. De twee meest getroffen pezen die leiden tot boogpijn, zijn de tibialis posterior en de peroneale pezen. Deze pezen beginnen in het been, lopen achter de enkel en lopen vervolgens naar de onderkant van de voet. Beide pezen zijn belangrijk voor voet- en enkelbewegingen.

Over de pijnklachten

Een patiënt voelt milde tot ernstige pijn in de voetboog zelf, maar sommige patiënten voelen ook pijn in andere gebieden, zoals de bal van de voet, de benen, de bovenkant van de voet, de enkels, de heupen, de hiel, de knieën en/of de rug. Sommige patiënten voelen ’s morgens de ergste pijn. De meeste patiënten ervaren echter ergere pijnklachten tijdens activiteiten, waaronder staan. Verder voelen patiënten soms ook brandende gevoelens in de voetboog.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van voetboogpijn verhogen. Deze factoren kunnen genetisch, aangeboren of verworven zijn en variëren afhankelijk van de specifieke oorzaak van de voetboogpijn. Het is belangrijk om te begrijpen welke risicofactoren het meest relevant zijn voor elke patiënt, aangezien ze kunnen helpen bij het vaststellen van een behandelplan en het voorkomen van toekomstige complicaties.

Overgewicht en obesitas
Overgewicht is een belangrijke risicofactor voor voetboogpijn. Het extra lichaamsgewicht verhoogt de druk op de voetboog, wat kan leiden tot overbelasting van de pezen en ligamenten. Dit verhoogt het risico op aandoeningen zoals plantaire fasciitis en tibialis posterior tendinopathie.

Onvoldoende schoeisel
Het dragen van slecht schoeisel zonder voldoende steun kan ook bijdragen aan voetboogpijn. Schoenen die onvoldoende demping bieden of die niet goed passen, kunnen leiden tot een onjuiste uitlijning van de voet, wat de druk op de voetboog verhoogt.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen een hoger risico op het ontwikkelen van voetboogpijn. Deze risicogroepen kunnen op basis van leeftijd, geslacht, beroepsactiviteiten of andere factoren geïdentificeerd worden. Het is belangrijk om specifieke aandacht te besteden aan deze groepen, omdat ze mogelijk intensievere zorg of preventieve maatregelen nodig hebben.

Atleten en actieve individuen
Atleten, met name hardlopers, basketbalspelers en dansers, lopen een verhoogd risico op voetboogpijn door de hoge impact van hun activiteiten op de voet. De constante belasting en herhaalde bewegingen kunnen leiden tot overbelasting van de voetboog, wat resulteert in pijn en ontsteking.

Mensen met obesitas
Obesitas verhoogt de kans op voetboogpijn doordat het extra gewicht de druk op de voetboog verhoogt. Bij mensen met obesitas is er vaak een grotere kans op overbelasting van de voetstructuren, wat kan leiden tot aandoeningen zoals plantaire fasciitis en tendinitis.

Geassocieerde symptomen

Voetboogpijn gaat vaak gepaard met verschillende symptomen die kunnen variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Deze symptomen kunnen de mobiliteit van de patiënt beperken en hun kwaliteit van leven beïnvloeden. Het is belangrijk om geassocieerde symptomen te herkennen om de juiste diagnose te stellen en de juiste behandeling te kiezen.

Pijn bij het staan of lopen
Een van de meest voorkomende geassocieerde symptomen van voetboogpijn is pijn tijdens langdurig staan of wandelen. De pijn kan variëren van een doffe pijn tot scherpe steken, afhankelijk van de ernst van de aandoening. Dit symptoom komt vaak voor bij plantaire fasciitis, waarbij de pijn het ergst is bij de eerste stappen in de ochtend.

Stijfheid en verminderde mobiliteit
Stijfheid in de voetboog is een ander veelvoorkomend symptoom. Dit kan het gevolg zijn van chronische ontsteking of verkramping van de spieren en pezen die de boog ondersteunen. Verminderde mobiliteit kan het gevolg zijn van deze stijfheid, wat het moeilijk maakt om normaal te lopen of actief te blijven.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Eerst volgt een medische geschiedenis en vraaggesprek met de patiënt. De arts onderzoekt vervolgens de voet, de manier van lopen en andere factoren om het onderliggende probleem vast te stellen. Tijdens het lichamelijk onderzoek kijkt de arts naar tekenen van zwelling, gevoeligheid en pijn, een ontsteking en misvormingen. Verder test hij de balans, de coördinatie, het gevoel en spierspanning en de reflexen.

Diagnostisch onderzoek
Mogelijk zet de arts beeldvormende onderzoeken in, zoals een röntgenfoto, een CT-scan, een MRI-scan en/of een echografie.

Dankzij de resultaten van de beeldvormende onderzoeken en het lichamelijk onderzoek, is de arts meestal in staat de oorzaak van de pijn te achterhalen en een behandeling op te stellen om de pijn te verlichten.

Behandeling van voetboogpijn

Zelfzorg

Enkele zelfzorgmaatregelen verlichten de pijn. Een patiënt stopt of vermindert met de activiteit die de boogpijn verergert. Verder mag hij ijs op de voetboog en andere gevoelige gebieden aanbrengen om de zwelling te minderen. Het ijspak moet wel eerst gewikkeld zijn in een doek. Sokken dragen is een ander verstandig advies; patiënten lopen best niet op blote voeten rond. Het dragen van geschikte schoenen is eveneens belangrijk. Verder mag de patiënt vrij verkrijgbare pijnstillers nemen zoals ibuprofen. Tot slot zijn er een paar verschillende oefeningen en technieken om pijn te verlichten en de boog minder kwetsbaar te maken, zoals de voet strekken, de kuiten strekken, voetmassage met een roller of bal, … Tot slot is een goede voetgezondheid belangrijk.

Professionele behandeling

Bij ernstige of terugkerende pijn of pijn die uitstraalt naar andere gebieden, is het verstandig om een arts te raadplegen voor een juiste diagnose en een geschikt behandelplan. Volgende (combinatie van) behandelingen zijn dan mogelijk:

• chirurgie
• cortisoninjecties
• een brace
• een gips
• fysiotherapie
• nachtspalken
• voorgeschreven orthesen, ondersteunende schoenen of steunzolen
• voorgeschreven pijnstillers (niet-steroïde ontstekingsremmende medicijnen)

Prognose van voetboogpijn

De prognose van voetboogpijn hangt af van de oorzaak en de behandeling. Bij veel gevallen van voetboogpijn is de prognose goed met de juiste behandeling en aanpassingen in levensstijl. De meeste patiënten herstellen volledig door rust, het dragen van geschikte schoenen, het gebruik van steunzolen en door regelmatige rek- en versterkingsoefeningen.

Bij aandoeningen zoals plantaire fasciitis kan de prognose variëren. Ongeveer 80% van de patiënten ervaart verbetering binnen 6 tot 12 maanden met conservatieve behandelingen. In gevallen van ernstige of chronische pijn kan verdere medische interventie nodig zijn, zoals fysiotherapie of chirurgie.

Complicaties zoals langdurige pijn of beperkingen in mobiliteit kunnen optreden als de aandoening niet goed wordt beheerd. Bij tijdige en passende behandeling is de kans op langdurige problemen echter minimaal.

Complicaties van voetboogpijn

Pijn in de voetboog kan leiden tot verschillende complicaties als het niet op tijd wordt behandeld:

• Chronische pijn: Langdurige voetboogpijn kan chronisch worden, waardoor dagelijkse activiteiten en de kwaliteit van leven aanzienlijk worden beïnvloed.
• Compensatieblessures: Door het vermijden van de pijnlijke voet kan een patiënt overmatige druk uitoefenen op andere delen van het lichaam, zoals de knieën, heupen en rug, wat kan leiden tot bijkomende blessures.
• Beperkingen in mobiliteit: Aanhoudende pijn kan de mobiliteit beperken, wat de deelname aan sport en andere fysieke activiteiten bemoeilijkt.
• Verhoogd risico op verdere blessures: Door het aanhouden van abnormale loop- en houdingspatronen kunnen andere blessures ontstaan door overbelasting van andere voetstructuren of ledematen.
• Psychologische impact: Chronische pijn kan leiden tot stress, angst en depressie, wat op zijn beurt het herstel kan bemoeilijken.

Preventie van voetboogpijn

Preventie van voetboogpijn kan worden bereikt door enkele eenvoudige maatregelen:

• regelmatige voetoefeningen en rekking het dragen van goed passende en ondersteunende schoenen het gebruik van op maat gemaakte steunzolen indien nodig het vermijden van overmatig lopen of rennen zonder voldoende rust handhaven van een gezond gewicht om extra druk op de voeten te voorkomen

Het is belangrijk om bij de eerste tekenen van pijn in de voetboog onmiddellijk maatregelen te nemen en indien nodig medisch advies in te winnen om verdere complicaties te voorkomen.

Lees verder

• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten
• Voeten: Tips voor goede voethygiëne en voetgezondheid
• Tarsaal tunnel syndroom: Druk op scheenbeenzenuw met pijn
• Plantaire fasciitis: Peesplaatontsteking met hielpijn
• Stressfractuur: Herhaalde belasting op botten met botpijn