Pijn aan voeten tijdens nacht: Oorzaken nachteljke voetpijn

Pijnlijke voeten treden vooral tijdens de dag op omdat mensen zich dan verplaatsen en de voeten daardoor steeds in beweging zijn. Sommige patiënten kampen echter met voetpijn tijdens de nacht. De voetpijn veroorzaakt voor veel patiënten extreem ongemak en leidt tot een verstoorde slaap. Mogelijk is het dragen van te kleine schoenen de oorzaak van de pijnlijke voeten, maar ook een ernstiger probleem ligt mogelijk ten grondslag aan de pijnlijke voeten tijdens de nacht. Als nachtelijke voetpijn een terugkerend probleem is dat de slaap verstoort tot op het punt dat de dagelijkse activiteiten aangetast worden, is het belangrijk om medische hulp in te roepen. Met de juiste zorg en behandeling verdwijnen of verminderen de meeste voetklachten en heeft de patiënt weer een goede nachtrust.

• Epidemiologie van nachtelijke voet(en)pijn
• Oorzaken van voetpijn tijdens de nacht
• Artritis
• Artrose
• Beknelde zenuw
• Bloedstolsels
• Morton neuroom
• Overmatig alcoholgebruik
• Perifere neuropathie
• Plantaire fasciitis
• Rusteloze benen syndroom
• Spierkrampen
• Verkeerde schoenen
• Ziekte van Charcot-Marie-Tooth (CMT)
• Risicofactoren van voetpijn tijdens nacht
• Geassocieerde symptomen van pijnlijke voeten tijdens slaap
• Alarmsymptomen van pijnlijke voeten tijdens de nacht
• Diagnose en onderzoeken bij nachtelijke voetpijn
• Behandeling van voetenpijn tijdens het slapen
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van pijn aan de voeten tijdens de nacht

Epidemiologie van nachtelijke voet(en)pijn

Voetpijn tijdens de nacht komt vrij vaak voor en kan verschillende oorzaken hebben, afhankelijk van leeftijd, gezondheidstoestand en levensstijl. Onder ouderen komt dit fenomeen vaker voor, vooral bij mensen met onderliggende aandoeningen zoals diabetes, artritis of neuropathieën. Ook mensen met overgewicht of obesitas kunnen meer kans hebben op voetpijn door verhoogde druk op de voeten. Er zijn geen exacte cijfers beschikbaar, maar het is een veelvoorkomende klacht in de huisartspraktijk en bij podotherapeuten.

Oorzaken van voetpijn tijdens de nacht

Voetpijn tijdens de nacht kan veroorzaakt worden door een breed scala aan aandoeningen, maar ook enkele omgevingsfactoren kunnen bijdragen een pijnlijke voet of pijnlijke voeten tijdens de nacht.

Artritis

Verschillende vormen van artritis kunnen voetpijn veroorzaken die 's nachts verergert. Reumatoïde artritis, jicht en osteoartritis zijn enkele voorbeelden. Deze aandoeningen veroorzaken ontsteking en pijn in de gewrichten van de voet. Behandelingen omvatten medicatie, fysiotherapie en in sommige gevallen chirurgie.

Artrose

Artrose is een chronische aandoening waarbij het kraakbeen in de gewrichten geleidelijk wordt afgebroken, wat leidt tot pijn, stijfheid en zwelling. Wanneer artrose de gewrichten in de voet aantast, kan dit vooral ’s nachts zorgen voor verergerde pijnklachten. Factoren zoals veroudering, overgewicht, eerdere blessures en genetische aanleg kunnen bijdragen aan het ontstaan van artrose. Behandeling bestaat doorgaans uit pijnstillers, ontstekingsremmers, fysiotherapie en in ernstige gevallen een operatie om het gewricht te vervangen of te stabiliseren.

Beknelde zenuw

Wanneer de zenuwen beklemd zijn, voelt een patiënt een kloppende zenuwpijn in de voet die 's nachts verergert. Een beknelde zenuw is mogelijk het resultaat van een langdurige periode van het lichaam in een bepaalde positie. Samengedrukte zenuwen ontstaan soms ook door aandoeningen, zoals bijvoorbeeld reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), suikerziekte, een cysten en zwaarlijvigheid. Een beknelde zenuw leidt tot zwelling, gevoelloosheid, tintelingen, zwakte en pijn die start bij de samengedrukte zenuw, maar zich voortbeweegt langs de getroffen ledemaat. De pijnlijke gevoelens verergeren vaak gedurende de nacht. De behandeling van een beknelde zenuw is afhankelijk van de ernst van de pijn. Rust, herhaalde bewegingen vermijden, medicatie, fysiotherapie en af en toe ook chirurgie zijn mogelijke behandelingsopties bij een zenuwbeknelling van de voet.

Bloedstolsels

Bloedstolsels, ook wel trombose genoemd, kunnen ontstaan in de bloedvaten van de benen (diepe veneuze trombose). Dit kan leiden tot pijn, zwelling en een zwaar gevoel in de benen en voeten, wat 's nachts kan verergeren. Als het stolsel losraakt, kan het zich verplaatsen naar de longen en een levensbedreigende longembolie veroorzaken. Risicofactoren voor bloedstolsels zijn langdurige immobiliteit, chirurgie, roken, obesitas en bepaalde medische aandoeningen zoals kanker. Behandeling bestaat uit bloedverdunners, het dragen van compressiekousen en het vermijden van lange perioden van inactiviteit.

Morton neuroom

Bij een Morton neuroom (interdigitaal neuroom) ontstaat er een verdikking van het weefsel rond de zenuwen in de voeten die naar de tenen leiden. Dit gebeurt door overmatige druk, een trauma of irritatie. Het dragen van te strak of ander slecht schoeisel is vaak de oorzaak van een Morton neuroom. Ook bunions (pijnlijke misvorming van het gewricht van de grote teen) en hamertenen zijn geassocieerd met de aandoening. Vrouwen zijn vaker dan mannen getroffen door deze voetaandoening. De botten van de derde en vierde tenen zijn getroffen bij een Morton’s neuroom. Belangrijke symptomen zijn onder meer een brandend of tintelend gevoel, gevoelloosheid en voetkrampen die tijdens de nacht verergeren. Geschikt schoeisel, steunzolen en voetmassages kunnen de klachten verlichten.

Overmatig alcoholgebruik

Nachtelijke voetpijnen zijn mogelijk ook het resultaat van overmatig alcoholgebruik. Patiënten die te veel alcohol consumeren, krijgen sneller te maken met zenuwschade (alcoholische neuropathie). Hierdoor kampen patiënten met brandende voeten, spierzwakte, spierspasmen (spierkrampen) en een verlies van de spierfunctie. Deze aandoening behandelen gebeurt door het dragen van compressiekousen, het slapen met een kussen tussen de benen en het uitvoeren van eenvoudige beenuitrekoefeningen gedurende de dag.

Perifere neuropathie

Perifere neuropathie is een zenuwaandoening van de handen en/of voeten. De aandoening is het gevolg van diabetes mellitus (suikerziekte), bepaalde kankers, immuunstoornissen, gordelroos, nierfalen en vitaminegebreken. Deze ziekten veroorzaken een gedeeltelijke tot volledige onderbreking van een zenuwvezel (axon) in de voet of enkel. Ook het gebruik van bepaalde voorgeschreven medicijnen leidt mogelijk tot perifere neuropathie. Pijn, gevoelloosheid of onwillekeurige schokkerige bewegingen in de benen zijn kenmerkend. De ongemakkelijke sensaties verdwijnen wanneer patiënten rondlopen, maar ze komen terug wanneer de patiënt niet beweegt, dus tijdens de slaap. Regelmatige zachte lichaamsbeweging, zoals wandelen, yoga en tai chi vermindert de vervelende gevoelens. Ook gezond en gevarieerd eten en weinig alcohol consumeren is essentieel. Diabetici controleren tot slot best regelmatig de bloedglucosewaarden zodat diabetische neuropathie met de bijbehorende voet- en beenproblemen niet tot stand komt.

Plantaire fasciitis

Plantaire fasciitis is een veelvoorkomende oorzaak van hielpijn die 's nachts verergert. De aandoening ontstaat door ontsteking van de peesplaat (fascia plantaris) die langs de onderkant van de voet loopt. Oorzaken zijn onder andere overbelasting, slecht schoeisel en voetafwijkingen zoals platvoeten. Symptomen zijn onder andere scherpe pijn bij het opstaan, die afneemt met beweging, maar kan terugkeren na rust. Behandelingen omvatten rust, rekoefeningen, orthopedische inlegzolen en soms injecties met corticosteroïden.

Rusteloze benen syndroom

Het rusteloze benen syndroom is een aandoening die nachtelijke voetpijn veroorzaakt. Deze ziekte is te wijten aan een disbalans in dopamine dat verantwoordelijk is voor het overbrengen van hersen- en zenuwsignalen door het hele lichaam. De genetische aandoening komt vaker tot stand bij volwassen vrouwen. Het is een veelvoorkomende aandoening bij patiënten die lijden aan diabetes mellitus, reumatoïde artritis, nierfalen en een ijzertekort (ferriprieve anemie). Yoga, voetmassages, gezond eten en medicatie verlichten mogelijk de symptomen van deze neurologische aandoening.

Spierkrampen

Spierkrampen in de voeten of kuiten kunnen plotseling optreden, vooral ’s nachts, en veroorzaken hevige pijn. Deze krampen worden vaak veroorzaakt door uitdroging, een tekort aan elektrolyten zoals magnesium of kalium, overbelasting van de spieren, of langdurige immobiliteit. Oudere mensen en zwangere vrouwen lopen een groter risico op nachtelijke spierkrampen. Het stretchen van de spieren voor het slapengaan, voldoende hydratatie en het gebruik van magnesiumsupplementen kunnen helpen om krampen te voorkomen. In sommige gevallen kan medicatie nodig zijn om de frequentie van krampen te verminderen.

Verkeerde schoenen

Het dragen van oncomfortabele of slecht passende schoenen, zoals schoenen met een te hoge hak of onvoldoende ondersteuning, kan overmatige druk uitoefenen op de voetbogen en tenen. Dit kan leiden tot voetpijn, vooral ’s nachts als de spieren en ligamenten ontspannen. Verkeerde schoenen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van aandoeningen zoals platvoeten, bunions en hielspoor. Het kiezen van goed passende schoenen met voldoende demping en ondersteuning kan veel van deze problemen voorkomen. Soms kan het nodig zijn om orthopedische inlegzolen te gebruiken voor extra steun en comfort.

Ziekte van Charcot-Marie-Tooth (CMT)

Charcot-Marie-Tooth ziekte is een erfelijke aandoening die perifere zenuwen aantast. Symptomen beginnen meestal in de benen en voeten, en kunnen 's nachts verergeren. De aandoening veroorzaakt spierzwakte, gevoelloosheid en balansproblemen. Behandelingen zijn onder andere fysiotherapie, braces en soms chirurgie om de voetstructuur te corrigeren.

Risicofactoren van voetpijn tijdens nacht

Enkele risicofactoren voor nachtelijke voetpijn zijn:

• Overgewicht
• Diabetes mellitus
• Oudere leeftijd
• Slechte bloedcirculatie
• Overmatig staan of lopen
• Slecht schoeisel of schoenen zonder voldoende steun

Geassocieerde symptomen van pijnlijke voeten tijdens slaap

Voetpijn kan gepaard gaan met verschillende bijkomende symptomen, afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Vaak voorkomende symptomen zijn:

• Tintelingen of een branderig gevoel
• Stijfheid in de voeten of enkels
• Zwelling rond de gewrichten
• Kramperige of stekende pijn, vooral 's nachts
• Vermoeidheid in de voeten na korte inspanningen

Alarmsymptomen van pijnlijke voeten tijdens de nacht

Er zijn bepaalde alarmsymptomen die wijzen op ernstigere onderliggende problemen en medische aandacht vereisen:

• Hevige, aanhoudende pijn die niet verbetert met rust
• Zichtbare zwelling of roodheid
• Ernstige tintelingen of gevoelloosheid
• Zweren of wonden die niet genezen, vooral bij diabetespatiënten
• Koude voeten met een bleke huid, wat kan wijzen op circulatieproblemen

Diagnose en onderzoeken bij nachtelijke voetpijn

Anamnese en medische geschiedenis
De eerste stap in de diagnose is het afnemen van een uitgebreide anamnese. De arts zal vragen naar de aard van de pijn, wanneer deze optreedt, hoe lang deze al bestaat en welke factoren de pijn verergeren of verlichten. Ook de medische geschiedenis, inclusief eerdere blessures, bestaande medische aandoeningen en het gebruik van medicijnen, wordt in kaart gebracht.

Fysiek onderzoek
Een fysiek onderzoek van de voeten en benen wordt uitgevoerd om zichtbare tekenen van afwijkingen, zwelling, roodheid, of misvormingen te identificeren. De arts zal ook de beweeglijkheid van de gewrichten testen en controleren op gevoeligheid en pijnpunten.

Beeldvormende onderzoeken
Om een beter inzicht te krijgen in de interne structuren van de voet, kunnen verschillende beeldvormende technieken worden gebruikt:

• Röntgenfoto's: Helpen bij het identificeren van botbreuken, misvormingen en artritis.
• MRI (Magnetic Resonance Imaging): Biedt gedetailleerde beelden van zachte weefsels, zoals zenuwen, pezen en ligamenten. Dit is nuttig bij het opsporen van aandoeningen zoals een beknelde zenuw of Morton’s neuroom.
• Echografie: Kan worden gebruikt om pees- en ligamentproblemen op te sporen.

Elektrodiagnostische onderzoeken
Deze onderzoeken zijn essentieel voor het evalueren van de functionele toestand van de zenuwen en spieren:

• Elektromyografie (EMG): Meet de elektrische activiteit van de spieren en helpt bij het opsporen van spierziekten en zenuwschade.
• Zenuwgeleidingsonderzoek: Meet de snelheid en sterkte van de elektrische signalen die door de zenuwen worden gestuurd. Dit is nuttig bij de diagnose van perifere neuropathie en andere zenuwstoornissen.

Laboratoriumonderzoeken
Bloedonderzoeken kunnen helpen bij het identificeren van onderliggende medische aandoeningen die voetpijn veroorzaken:

• Bloedglucosetests: Noodzakelijk voor het uitsluiten of bevestigen van diabetes mellitus.
• Ontstekingsmarkers: Zoals C-reactief proteïne (CRP) en bezinkingssnelheid (ESR) om ontstekingen zoals bij reumatoïde artritis te detecteren.
• Vitamine- en mineralenwaarden: Bijvoorbeeld ijzer, vitamine B12 en foliumzuur om tekorten op te sporen die kunnen bijdragen aan neuropathie.

Specifieke testen voor voetaandoeningen

• Tinel’s teken: Een test waarbij de arts zachtjes op de zenuw tikt om te zien of dit een tintelend gevoel veroorzaakt. Dit kan wijzen op een beknelde zenuw.
• Dorsiflexietest: Deze test wordt gebruikt om plantaire fasciitis te diagnosticeren door de voet in dorsiflexie te brengen en te kijken of dit pijn veroorzaakt.

Podologische evaluatie
Een podoloog kan de voetstructuur en -functie beoordelen en nagaan of afwijkingen in de voetvorm of gangpatroon bijdragen aan de pijn. Orthopedische hulpmiddelen zoals steunzolen kunnen dan worden voorgeschreven.

Dagboek en zelfmonitoring
Patiënten kunnen worden gevraagd om een dagboek bij te houden waarin ze de frequentie, duur en intensiteit van de pijn noteren, evenals mogelijke triggers. Dit helpt de arts om patronen te herkennen en gerichter onderzoek te doen.

Consultatie van specialisten
Afhankelijk van de bevindingen kan doorverwijzing naar specialisten zoals een neuroloog, reumatoloog, of endocrinoloog nodig zijn voor verdere evaluatie en behandeling.

Met een combinatie van deze diagnostische methoden kan een nauwkeurige diagnose worden gesteld en kan een effectief behandelplan worden opgesteld om de pijn aan de voeten tijdens de nacht te verlichten.

Behandeling van voetenpijn tijdens het slapen

Zelfzorg
Zelfzorgmaatregelen kunnen verlichting bieden, zoals het dragen van comfortabele en goed passende schoenen, het toepassen van warme of koude kompressen, en het uitvoeren van rek- en strekoefeningen voor de voeten.

Medicijnen
Pijnstillers zoals ibuprofen of paracetamol kunnen tijdelijk verlichting bieden. Bij meer ernstige pijn kan de arts andere medicijnen of ontstekingsremmers voorschrijven.

Fysiotherapie
Fysiotherapie kan helpen door middel van gerichte oefeningen en technieken om de spieren en gewrichten in de voeten te versterken en de pijn te verminderen.

Medische behandeling
Afhankelijk van de oorzaak kan een arts specifieke behandelingen aanbevelen, zoals het corrigeren van een voetafwijking, het aanpassen van de looptechniek, of het behandelen van onderliggende aandoeningen zoals artritis of diabetes.

Chirurgie
In gevallen waarbij andere behandelingen niet effectief zijn, kan chirurgie nodig zijn om de oorzaak van de pijn te verhelpen, zoals bij ernstige gevallen van voetafwijkingen of zenuwproblemen.

Prognose

De prognose hangt sterk af van de oorzaak van de pijn. Bij veel voorkomende oorzaken zoals overbelasting of een verkeerd paar schoenen, kan de pijn vaak goed worden behandeld met zelfzorgmaatregelen en medische interventie. Chronische of ernstige gevallen, vooral die veroorzaakt door onderliggende aandoeningen zoals diabetes of ernstige voetafwijkingen, kunnen echter langdurige behandeling en management vereisen.

Complicaties

Chronische pijn
Als de oorzaak van de pijn niet tijdig wordt behandeld, kan dit leiden tot chronische pijn en aanhoudend ongemak in de voeten.

Beperkingen in mobiliteit
Pijn aan de voeten kan de mobiliteit beperken, wat invloed kan hebben op dagelijkse activiteiten en de kwaliteit van leven.

Verlies van functie
Langdurige pijn kan leiden tot spierzwakte en verlies van functie in de voeten, wat verdere complicaties kan veroorzaken.

Psychologische impact
Chronische voetpijn kan ook psychologische gevolgen hebben, zoals stress, angst of depressie, door het constante ongemak en de beperkingen die het met zich meebrengt.

Preventie van pijn aan de voeten tijdens de nacht

Goed schoeisel
Draag goed passende en ondersteunende schoenen om overbelasting en blessures te voorkomen.

Gezond gewicht
Het handhaven van een gezond gewicht vermindert de druk op de voeten en kan bijdragen aan het voorkomen van pijn.

Regelmatige oefeningen
Voetversterkende en rek- en strekoefeningen kunnen helpen bij het voorkomen van pijn en blessures.

Correcte looptechniek
Zorg voor een juiste looptechniek en vermijd overmatige belasting van de voeten om pijn te voorkomen.

Tijdige behandeling van aandoeningen
Behandel onderliggende medische aandoeningen zoals diabetes of artritis tijdig om secundaire voetproblemen te voorkomen.

Lees verder

• Voetkrampen: Oorzaken van pijnlijke spierkrampen in voet(en)
• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten
• Nachtelijke voetkrampen: Oorzaken spierkrampen tijdens nacht
• Voeten: Tips voor goede voethygiëne en voetgezondheid
• Slecht passende schoenen: Problemen aan tenen en voeten