Nachtelijke voetkrampen: Oorzaken spierkrampen tijdens nacht

Veel patiënten hebben ooit al wel eens te maken gekregen met nachtelijke krampen in de voeten. De voetkrampen tijdens de nacht komen tot stand doordat één of meer spieren of spiervezels onvrijwillig samentrekken. Mineralentekorten, alcoholmisbruik, bijwerkingen van medicijnen en de zwangerschap, het dragen van fout schoeisel, een slechte houding en te veel of te weinig lichaamsbeweging zijn enkele bekende oorzaken van voetkrampen tijdens de nacht. De nachtelijke spierkrampen in de voet leiden tot milde tot ernstige pijn en een verstoorde slaap. De behandeling is afhankelijk van de oorzaak. Vaak zijn enkele thuisbehandelingen mogelijk zoals voldoende rust nemen en veranderingen in het voedingspatroon doorvoeren, maar af en toe zijn medicamenteuze of medische behandelingen nodig.

• Alcoholische neuropathie
• Bijwerkingen van medicatie en medische behandelingen
• Mineralentekorten en spierkrampen in voeten tijdens de nacht
• Hypocalciëmie (verlaagd calciumgehalte in het bloed)
• Hypokaliëmie (verlaagd kaliumgehalte in het bloed)
• Hypomagnesiëmie (verlaagd magnesiumgehalte in het bloed)
• Lichaamsbeweging
• Overmatige beweging (spiervermoeidheid)
• Te weinig beweging (inactiviteit)
• Slechte houding
• Slechte schoenen
• Zwangerschap
• Andere oorzaken
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Geassocieerde symptomen van nachtelijke voetkrampen
• Medische behandelingen

Alcoholische neuropathie

Patiënten die overmatig alcohol drinken, ontwikkelen alcoholische neuropathie. Hierbij ontstaat zenuwschade wat leidt tot spierkrampen, spierzwakte, gevoelloosheid en tintelingen in de armen of benen. Alcoholmisbruik draagt tevens bij aan uitdroging en voedingstekorten (vooral een tekort aan vitamine B), beiden risicofactoren voor spierkrampen aan de voeten tijdens de nacht. Patiënten beperken het beste het alcoholgebruik.

Bijwerkingen van medicatie en medische behandelingen

Bèta-agonisten, anticonceptiepillen, statines (medicijnen voor het verlagen van het cholesterolgehalte) en diuretica (vochtafdrijvende geneesmiddelen: plaspillen) veroorzaken mogelijk als bijwerking spierkrampen in de voet(en) tijdens de nacht. De patiënt bespreekt deze bijwerking altijd met de arts zodat de arts mogelijk een ander medicijn of een andere dosis voorschrijft. Ook dialyse staat erom bekend nachtelijke voetkrampen te veroorzaken.

Mineralentekorten en spierkrampen in voeten tijdens de nacht

Hypocalciëmie (verlaagd calciumgehalte in het bloed)

Door een tekort aan calcium in het bloed, kampt een patiënt sneller met gevoelige spieren en spierkrampen, ook tijdens de nacht. Het eten van calciumrijk voedsel verhelpt dit probleem, al zijn soms wel calciumsupplementen nodig. Verder is het belangrijk om voldoende water te drinken.

Hypokaliëmie (verlaagd kaliumgehalte in het bloed)

Kalium een houdt de celmembranen in stand, is nodig voor een goede nierfunctie en reguleert spiersamentrekkingen. Spierweefsels geven tijdens het sporten kalium af, waardoor de bloedvaten verwijden en de bloedtoevoer naar de spieren toeneemt. De toename van de bloedstroom overspoelt de spieren en verwijdert tegelijkertijd giftige bijproducten. Een gebrek aan kalium in het bloed (hypokaliëmie) leidt tot spierzwakte en spierkrampen, ook tijdens de nacht. Meer kalium consumeren is belangrijk. Dit bevindt zich voornamelijk in groenten en fruit. Voldoende water drinken is voorts essentieel om uitdroging en elektrolytenstoornissen te voorkomen.

Hypomagnesiëmie (verlaagd magnesiumgehalte in het bloed)

Magnesium is belangrijk voor de bloeddrukregulatie, DNA-synthese en spiergezondheid. Een tekort aan magnesium in het bloed leidt tot (nachtelijke) krampen in de voet. Dit magnesiumgebrek is het gevolg van bijvoorbeeld coeliakie (glutenintolerantie), chronische diarree of chronisch alcoholgebruik.

Enkele tekenen van magnesiumtekort zijn onder meer:

• braken
• een doof gevoel
• een verlies van eetlust
• hartritmestoornissen
• misselijkheid
• onvrijwillige spiercontracties
• spierkrampen
• spierzwakte
• toevallen
• vermoeidheid

Bladgroenten, peulvruchten, noten, volkorenproducten, zaden en ongezoete gedroogde vruchten zijn rijke bronnen van magnesium en kan de patiënt best consumeren bij een tekort. Indien nodig schrijft de arts magnesiumsupplementen voor. Tevens moeten patiënten voldoende water drinken. Verder pakt de arts eveneens het onderliggend probleem aan van de verlaagde magnesiumspiegels in het bloed.

Lichaamsbeweging

Overmatige beweging (spiervermoeidheid)

Wanneer een patiënt een zware inspanning levert of langdurig moet staan of lopen, ontstaat sneller een overbelasting van de voetspieren. Spiervezels trekken samen en ontspannen om beweging te creëren. Wanneer de spieren harder moeten werken dan normaal of herhaalde bewegingen maken, leidt dit tot spiervermoeidheid. Dit ontregelt de zenuwimpulsen die spierbewegingen regelen, hetgeen resulteert in spierspasmen of spierkrampen, ook tijdens de nacht. Het is belangrijk om het lichaam voldoende te laten rusten en overmatige lichaamsbeweging te vermijden. Diepe weefselmassage en rekoefeningen helpen eveneens om de verkrampte spieren tijdens de nacht te verlichten.

Te weinig beweging (inactiviteit)

Wanneer patiënten langdurig zitten of weinig actief zijn, verkrampen de spieren in de voeten sneller, ook tijdens de nacht. Meer en regelmatige lichaamsbeweging is aanbevolen.

Slechte houding

Een slechte houding draagt tevens bij aan de spierkrampen, want hierdoor wordt de bloedstroom naar de voeten geremd, of ontstaat zenuwcompressie (druk op de zenuwen). De houding tijdens het slapen is soms ook een risicofactor voor nachtelijke voetkrampen, want dit leidt ook tot een geremde bloedsomloop naar de spieren in de voeten en zenuwproblemen.

Slechte schoenen

Fout schoeisel (slecht passend, hoge hakken, onvoldoende ondersteuning, …) dragen leidt tot tal van voet- en teenproblemen. Te nauwe of strakke schoenen leiden tot overmatige druk op de voeten en tenen, hetgeen leidt tot een geremde bloedtoevoer naar deze gebieden. Voorts worden de voeten door het dragen van hoge hakken en schoenen zonder steunzolen gedwongen in een verkeerde positie, wat later leidt tot krampen. Het dragen van geschikt schoeisel of schoenen met steunzolen is belangrijk om toekomstige voetkrampen te voorkomen.

Zwangerschap

Zwangere vrouwen kampen vaker met nachtelijke voetkrampen, al is de exacte oorzaak hiervan onduidelijk anno januari 2020. Mogelijk is het calciumgebruik van het lichaam anders tijdens de zwangerschap.

Andere oorzaken

Aandoeningen

Andere aandoeningen die leiden tot spierkrampen tijdens de nacht
Ook andere aandoeningen zijn geassocieerd met spierkrampen tijdens de nachts zoals:

• artritis (gewrichtsontsteking met gewrichtsstijfheid, gezwollen gewrichten en gewrichtspijn)
• artrose (reumatische aandoening van het gewrichtskraakbeen)
• astma (chronische ontsteking van luchtwegen in de longen)
• bloedarmoede
• de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)
• een depressie
• een hartaanval
• een hoge bloeddruk
• een nierziekte
• een perifere arteriële ziekte
• een slechte algehele gezondheid hebben
• overgewicht of obesitas
• schildklieraandoeningen zoals hypothyreoïdie (een te traag werkende schildklier), hyperthyreoïdie (een overactieve schildklier
• slaapapneu
• spinale stenose (vernauwing van de wervelkolom met rugpijn en zwakte)
• suikerziekte
• zenuwbeschadiging

Omgevingsfactoren

Ouderen zijn voorts vaker aangetast door nachtelijke voetkrampen. Krampen in de nacht bij ouderen zijn soms gerelateerd aan aandoeningen zoals perifere vaatziekten en diabetes mellitus (suikerziekte). Ze komen ook mogelijk tot uiting als bijwerkingen van diuretica en sommige statines, medicijnen die vooral patiënten van een oudere leeftijd nemen. Ook rokers zijn sneller getroffen door krampen in de voet of voeten die tijdens de nacht optreden.

Geassocieerde symptomen van nachtelijke voetkrampen

Enkele andere tekenen verschijnen mogelijk in combinatie met de spierkrampen aan de voet(en) tijdens de nacht zoals:

• beenkrampen
• beenpijn
• dijkrampen
• dijpijn
• enkelkrampen
• enkelpijn
• kuitkrampen
• kuitpijn
• slaapproblemen
• voetpijn

Medische behandelingen

Patiënten met ernstige, frequente of aanhoudende voetkrampen die niet verbeteren met rekoefeningen of andere thuisbehandelingen, bezoeken het beste een arts. Soms moet de arts namelijk op de huid toegepaste pijnstillers of spierverslappers voorschrijven of is er een andere medische behandeling nodig. Kinine behandelt of voorkomt mogelijk om nachtelijke spierkrampen in de benen, maar dit leidt soms wel tot bijwerkingen zoals misselijkheid, diarree, braken, koorts, koude rillingen en duizeligheid. Er zijn ook zeldzamere maar ernstigere bijwerkingen, zoals een ernstig verlies van bloedplaatjes.

Lees verder

• Voetkrampen: Oorzaken van pijnlijke spierkrampen in voet(en)
• Voeten: Tips voor goede voethygiëne en voetgezondheid
• Slecht passende schoenen: Problemen aan tenen en voeten
• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten
• Pijn aan voeten tijdens nacht: Oorzaken nachteljke voetpijn