Voetkrampen: Oorzaken van pijnlijke spierkrampen in voet(en)

Veel patiënten zijn bekend met de pijn van voetkrampen. Deze krampen zijn plotselinge samentrekkingen van de voetspieren. Vaak halen deze pijnlijke krampen patiënten uit hun slaap. De pijn treedt op aan de voet, teen of kuit en houdt enkele seconden tot minuten aan. De scherpe pijn in de voet heeft meestal geen duidelijke oorzaak. Echter, enkele omgevingsfactoren en aandoeningen kunnen bijdragen aan spierkrampen in de voet, zoals uitdroging of diabetes mellitus. In de meeste gevallen verdwijnen voetkrampen vanzelf of met enkele huismiddeltjes. Wanneer slaapproblemen aanwezig zijn of de krampen erg hevig zijn of aanhouden, is medisch advies nodig. De arts moet dan de onderliggende oorzaak van de krampen identificeren en aanpakken.

• Aandoeningen en pijnlijke krampen aan voet of voeten
• Auto-immuun thyroïditis
• Bloedarmoede
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Lever- en hartziekten
• Schade aan voetspier
• Uitdroging en elektrolytenstoornissen
• Zwangerschap
• Omgevingsfactoren en voetkrampen
• Beweging en houding
• Geslacht
• Leeftijd
• Medicijnen en voetkrampen
• Slecht passende schoenen
• Stress en angst
• Behandeling van spierkrampen
• Acupressuur
• Massage
• Rek- en strekoefeningen
• Voeding en drank
• Warmte

Aandoeningen en pijnlijke krampen aan voet of voeten

Spierkrampen aan de voeten treden soms op door aandoeningen.

Auto-immuun thyroïditis

Auto-immuun thyroïditis is een ontsteking van de schildklier, veroorzaakt door het eigen lichaam van de patiënt. Deze auto-immuunaandoening kan soms ook het gevolg zijn van een chirurgische verwijdering van een deel van de schildklier of van de volledige schildklier. De ernst en de duur van hypothyreoïdie (vertraagde werking van de schildklier) bepalen de ernst van de symptomen. In zeldzame gevallen leidt auto-immuun thyroïditis (ontsteking en zwelling van de schildklier) onbehandeld tot hartfalen (slecht rondpompen van het bloed door het hart). Een snelle behandeling via medicatie is nodig voor patiënten met hypothyreoïdie.

Bloedarmoede

Bloedarmoede (anemie) resulteert in symptomen zoals vermoeidheid, bleekheid (pallor) en pijnlijke krampen in de benen (beenkrampen) en voeten. Een vitamine B12-tekort is vaak de oorzaak van bloedarmoede.

Diabetes mellitus (suikerziekte)

Patiënten met suikerziekte krijgen mogelijk te maken met diabetische neuropathie, een vorm van perifere neuropathie (aandoening van perifere zenuwen met pijn en zwakte). Hierbij zijn de zenuwen in de tenen en vingers beschadigd, zodat de patiënt abnormale sensaties ervaart, zoals een brandend gevoel, tintelingen, gevoelloosheid en pijn. De spieren verkrampen doordat de zenuwen niet goed functioneren, wat resulteert in voetkrampen.

Lever- en hartziekten

Leverproblemen en hartziekten leiden tot een opeenhoping van gifstoffen in het lichaam. Wanneer de patiënt deze gifstoffen niet kwijtgeraakt, beginnen de spieren samen te trekken, wat resulteert in voetkrampen.

Schade aan voetspier

Spierkrampen aan een voet ontstaan vaak door schade aan de voetspieren (overbelasting, spierscheur). Dergelijke letsels komen veel voor bij hardlopers, basketballers (die veel springen) en bij andere sportgerelateerde activiteiten.

Uitdroging en elektrolytenstoornissen

Soms ontstaan krampen aan de voeten door uitdroging (dehydratie). Dit kan het gevolg zijn van het gebruik van diuretica (plaspillen) of bloeddrukmedicijnen. Onvoldoende vochtinname leidt eveneens tot uitdrogingsverschijnselen. De patiënt moet ervoor zorgen dat hij voldoende gehydrateerd blijft door minimaal acht glazen water per dag te drinken. Meer water drinken is nodig bij veel lichamelijke beweging en in een warme omgeving. Een extreem laag kaliumgehalte (hypokaliëmie), een te laag magnesiumgehalte (hypomagnesiëmie) en een te laag calciumgehalte (hypocalciëmie) dragen ook bij aan de voetkrampen. De patiënt moet daarom via voldoende voeding of via tabletten calcium, magnesium en kinine (kinine is aanwezig in tonic) nemen om krampen veroorzaakt door uitdroging, voedings- en mineralentekorten en elektrolytenonevenwichtigheden te voorkomen.

Zwangerschap

Zwangere vrouwen lijden sneller aan plotselinge samentrekkingen van de voetspieren. Dit gebeurt door de uitzetting van de baarmoeder. Hierdoor rekken de ligamenten en spieren uit die de baarmoeder ondersteunen. Voetkrampen 's nachts komen vaak voor in het derde trimester van de zwangerschap.

Omgevingsfactoren en voetkrampen

Beweging en houding

Te veel beweging of juist te weinig beweging zijn risicofactoren voor pijnlijke spierkrampen in de voet. Voetkrampen kunnen ook ontstaan door te lang in een bepaalde positie te vertoeven. Het is belangrijk om voor een lichamelijke inspanning eerst rek- en strekoefeningen uit te voeren, en ook om matige lichaamsbeweging te doen.

Geslacht

Vrouwen lijden vaker dan mannen aan voetkrampen.

Leeftijd

Ouderen kampen sneller met krampachtige pijn in de voeten.

Medicijnen en voetkrampen

Voetkrampen zijn vaak het gevolg van het gebruik van medicijnen. Diverse soorten medicijnen kunnen mogelijk krampen aan de voeten veroorzaken, zoals:

• antipsychotica
• astmamedicijnen (medicatie voor de behandeling van astma, een chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• bètablokkers (voor de behandeling van migraine, hartritmestoornissen, een hoge bloeddruk en sommige vormen van glaucoom)
• diuretica (plaspillen)
• statines (cholesterol verlagende medicijnen)

Heeft de patiënt regelmatig last van voetkrampen of zijn de klachten erg slopend, dan is het verstandig om een arts te raadplegen. Wellicht schrijft de arts dan andere medicijnen voor die deze bijwerking niet veroorzaken.

Slecht passende schoenen

Wanneer schoenen niet goed passen en te nauw zitten, kunnen ze mogelijk voetkrampen veroorzaken. De patiënt moet comfortabelere schoenen dragen die de voetboog goed ondersteunen. Ze mogen niet te stijf, maar ook niet te flexibel zijn.

Stress en angst

Stress en angst kunnen soms leiden tot plotselinge samentrekkingen van de voetspieren. Het helpt dan om stress te verlichten, bijvoorbeeld door het drinken van een kopje kamillethee.

Behandeling van spierkrampen

Acupressuur

Acupressuur kan verlichting bieden tijdens een kramp aan de voeten. Hierbij moet de patiënt met de vingers stevig op één van de drie acupressuurpunten drukken die overeenkomen met de voeten. Deze acupressuurpunten zijn:

• de plek tussen de bovenlip en neus
• de basis van de kuitspier (op het been van de kramp)
• de bovenkant van de voet tussen de grote teen en de tweede teen (aan de voet waar de kramp aanwezig is)

De patiënt houdt de stevige druk op één van deze plekken ongeveer één minuut vast en laat de vingers vervolgens los. Als het eerste punt geen verlichting biedt, probeert de patiënt een ander punt.

Massage

De patiënt kan de voeten hard of zacht masseren, omdat dit de bloedsomloop bevordert.

Rek- en strekoefeningen

Wanneer een voetkramp ontstaat, kan de patiënt een rekoefening uitvoeren. De patiënt moet al staand of zittend het been voor zich uitstrekken en de tenen naar boven en dan rechtdoor trekken. Deze beweging moet de patiënt ongeveer één minuut volhouden. Ook deze oefening bevordert de bloedcirculatie, waardoor de krampen verlichten.

Voeding en drank

Enkele voedingsmiddelen kunnen de pijnlijke voetkrampen verlichten, namelijk appelciderazijn (twee theelepels appelciderazijn opgelost in honing), augurkensap (drie theelepels drinken) en mosterd (drie theelepels eten). Deze voedingsmiddelen bevatten azijnzuur, wat nodig is voor het lichaam om acetylcholine aan te maken. Deze neurotransmitter is belangrijk voor de goede werking van de spieren. Hoe meer acetylcholine een patiënt in het lichaam heeft, des te beter de spieren functioneren.

Warmte

Het aanbrengen van een warmtepad, een warme handdoek of een verwarmingskussen op de getroffen voet biedt bij veel patiënten verlichting van de klachten. Bij de meeste patiënten verlichten de klachten binnen enkele minuten, maar de patiënt past best gedurende tien minuten de warmte toe om zeker te zijn dat de pijn weg is. Is de pijn na tien minuten nog niet verdwenen, dan wacht de patiënt twintig minuten en past hij daarna opnieuw warmte toe. Het is ook mogelijk om een warmwaterbad te nemen bij voetkrampen.

Lees verder

• Beenkrampen: Oorzaken en tips bij pijnlijke krampen in been
• Spierkrampen & spierspasmen: Oorzaken, soorten & behandeling
• Teenkrampen: Oorzaken van krampen in teen of tenen
• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten
• Pijn aan voeten tijdens nacht: Oorzaken nachteljke voetpijn