Beenkrampen: Oorzaken en tips bij pijnlijke krampen in been

Krampen in de benen zijn een veelvoorkomend en meestal goedaardig symptoom waarbij de spieren in het been plotseling verkrampen en pijnlijk worden. De kramp, die meestal enkele seconden tot minuten aanhoudt, ontstaat spontaan of als gevolg van een aandoening, medicatie of een probleem rond lichaamsbeweging. Het verhelpen van het onderliggende probleem verlicht meestal ook de pijnlijke krampen in de benen. Ook bepaalde rekoefeningen kunnen helpen. Verder zijn er nog enkele andere adviezen beschikbaar om beenkrampen te voorkomen of verminderen. Meestal is de prognose zeer goed en verdwijnen de krampen uiteindelijk vanzelf.

• Oorzaken van kramp in de benen
• Zonder bekende reden
• Door een onderliggende oorzaak
• Risicofactoren van secundaire spasmen in het been
• Aandoeningen
• Lichaamsbeweging
• Medicatie
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pijnlijke krampen in de benen
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose
• Preventie
• Hydratatie: De sleutel tot gehydrateerde spieren
• Voeding: Bouwstenen voor sterke spieren
• Beweging en stretching
• Slaaphouding
• Overige tips

Oorzaken van kramp in de benen

Zonder bekende reden

Krampen in de benen ontstaan soms zonder duidelijke reden, wat in medische termen bekend staat als ‘idiopathische beenkrampen’.

Door een onderliggende oorzaak

Het is ook mogelijk dat de krampen in het been of de benen te wijten zijn aan een aandoening. De krampen zijn dan een symptoom of een complicatie van het onderliggende probleem. Dit soort beenkrampen staat bekend als ‘secundaire beenkrampen’. Secundaire oorzaken van krampen in het been zijn te wijten aan aandoeningen of omgevingsfactoren, zoals lichaamsbeweging en medicatie.

Risicofactoren van secundaire spasmen in het been

Aandoeningen

Enkele aandoeningen zijn geassocieerd met pijnlijke krampen in het been:

• alcoholmisbruik
• bloedaandoeningen:
• bloedarmoede
• ferriprieve anemie (bloedarmoede door ijzertekort)
• thalassemie (bloedziekte: tekort aan hemoglobine leidt tot bloedarmoede)
• diabetes mellitus (suikerziekte) type 2
• een dwarslaesie of beknelde zenuw in de nek of rug
• een leverziekte zoals levercirrose
• een zwangerschap
• elektrolytenstoornissen:
• een magnesiumtekort
• een kaliumtekort
• het rusteloze benen syndroom (vervelende gevoelens in onderbenen)
• nierfalen
• perifeer arterieel vaatlijden (slechte bloedcirculatie in de benen) en andere vaatziekten
• sarcoïdose (aandoening met symptomen aan ogen, longen, zenuwstelsel en huid)
• schildklieraandoeningen
• spiervermoeidheid
• uitdroging
• vitaminetekorten:
• een tekort aan vitamine B6
• een tekort aan vitamine E
• ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)

Lichaamsbeweging

Ook door lichaamsbeweging kunnen krampen in het been ontstaan. Mogelijke oorzaken zijn:

• actief zijn bij hoge temperaturen
• geen rekoefeningen uitvoeren
• krachttraining van de benen
• overbelasting van de kuitspieren tijdens het sporten
• recreatief hardlopen
• sporten die veel hardlopen vereisen, zoals voetbal of basketbal

Medicatie

Volgende medicijnen kunnen sneller leiden tot krampen in het been:

• anticonceptiepillen
• diuretica (plaspillen)
• medicijnen voor de behandeling van angina pectoris (pijn op de borst) en een hoge bloeddruk
• medicijnen voor de behandeling van astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• medicijnen voor de behandeling van de ziekte van Alzheimer
• medicijnen voor de behandeling van de ziekte van Parkinson
• medicijnen voor de behandeling van myasthenia gravis (aandoening met spierzwakte aan gezicht = gezichtszwakte, ledematen en ogen)
• medicijnen voor de behandeling van osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken)
• statines (geneesmiddelen die het cholesterolgehalte helpen verlagen)

Symptomen

Meestal zijn de kuitspieren getroffen, maar elk deel van het been kan worden aangetast, zoals de voeten (voetkrampen) en de dijen. Drie op de vier patiënten ervaart tijdens de slaap beenkrampen.

Tijdens een kramp krimpen (verkorten) de spieren plotseling, waardoor beenpijn ontstaat. Dit staat bekend als een spasme. De patiënt kan hierbij de getroffen spier niet controleren. De spierkramp houdt enkele seconden tot tien minuten aan. Wanneer de beenkramp voorbij is, kan de patiënt de aangetaste spier weer controleren. Het is mogelijk dat een patiënt na de beenkramp nog enkele uren pijn en gevoeligheid ervaart in het been. De spierkrampen treden overdag en/of tijdens de nacht op.

Alarmsymptomen

Contact met de huisarts is nodig als de kramp in de benen de kwaliteit van leven aantast, bijvoorbeeld als de patiënt vaak spasmen in de benen heeft of als slaapproblemen ontstaan. Ook bij bijkomende tekenen is het verstandig om een arts te raadplegen.

Diagnose en onderzoeken

De arts bevraagt de patiënt over de aanwezige klachten en onderzoekt daarna de benen en voeten. De arts wil ook weten of de patiënt kampt met andere symptomen, zoals gevoelloosheid of een zwelling, wat mogelijk een teken is van secundaire krampen in de benen als gevolg van een onderliggende aandoening. Bij een vermoeden van secundaire beenkrampen besluit de arts vaak om bijkomende onderzoeken uit te voeren, zoals een bloedonderzoek en urineonderzoek. Deze onderzoeken zijn nodig om andere aandoeningen uit te sluiten.

Behandeling van pijnlijke krampen in de benen

Zelfzorg

De meeste patiënten met beenkrampen hebben minder symptomen door de aangetaste spieren te trainen. Door overdag met de benen te oefenen, komen krampaanvallen minder snel voor. Om de kuitspieren te strekken, staat de patiënt met de voorste helft van de voeten op een trede, met de hielen aan de rand. Hij laat de hielen langzaam zakken zodat ze onder het niveau van de trede komen. Dit houdt hij enkele seconden vast voordat hij de hielen weer omhoog brengt naar de startpositie. Deze oefening herhaalt hij een aantal keren. Sommige mensen ervaren verlichting van beenkrampen door een warm bad of een koude compress.

Professionele medische behandeling

Medicatie is meestal alleen nodig bij patiënten die te maken hebben met ernstige of frequent optredende beenkrampen waarbij lichaamsbeweging niet helpt. Als de patiënt secundaire krampen in de benen heeft, behandelt de arts de onderliggende oorzaak om de symptomen te verlichten. De behandeling van krampen die optreden als gevolg van een ernstige leverziekte is moeilijker. De arts schrijft mogelijk medicijnen zoals spierverslappers voor. Sommige patiënten zijn gebaat bij compressiekousen. Sommige studies suggereren dat acupunctuur kan helpen bij het verminderen van de frequentie en intensiteit van beenkrampen. Hoewel magnesiumsuppletie vaak wordt aanbevolen, is het belangrijk om eerst met een arts te overleggen, omdat een teveel aan magnesium ook bijwerkingen kan hebben.

Prognose

Krampen in de benen die tijdens de zwangerschap optreden, verdwijnen nadat de baby is geboren. Bij de meeste andere oorzaken verdwijnen de krampen ook na enkele minuten. Bij aanhoudende tekenen is het belangrijk om een arts te raadplegen. Terugkerende spierkrampen behandelen is niet mogelijk met medicijnen, maar als de krampen het gevolg zijn van een andere aandoening, is het mogelijk om deze te verminderen door het aanpakken van het onderliggende probleem.

Preventie

Preventie van beenkrampen is cruciaal om de hinderlijke en soms pijnlijke symptomen te verminderen. Door een aantal aanpassingen in je levensstijl en voeding kun je de kans op beenkrampen aanzienlijk verkleinen.

Hydratatie: De sleutel tot gehydrateerde spieren

Voldoende water drinken is essentieel om uitdroging te voorkomen. Uitdroging kan de elektrolytenbalans in je lichaam verstoren, wat kan leiden tot spierkrampen. Zorg ervoor dat je gedurende de dag regelmatig kleine hoeveelheden water drinkt, vooral tijdens warme dagen of na intensieve lichaamsbeweging.

Voeding: Bouwstenen voor sterke spieren

Een uitgebalanceerd dieet dat rijk is aan mineralen zoals calcium, magnesium en kalium is van groot belang. Deze mineralen spelen een cruciale rol bij de spierfunctie. Voedingsmiddelen zoals bananen, avocado's, noten, zaden, zuivelproducten, groene bladgroenten en volkorenproducten zijn goede bronnen van deze mineralen.

Beweging en stretching

• Regelmatige lichaamsbeweging: Matig intensieve lichaamsbeweging, zoals wandelen, fietsen of zwemmen, helpt om de spieren sterk en flexibel te houden.
• Stretching: Rekoefeningen, vooral gericht op de kuiten, kunnen helpen om spierspanning te verminderen en de kans op krampen te verkleinen. Voer deze oefeningen regelmatig uit, zowel voor als na het sporten.
• Vermijd langdurig stilstaan: Als je veel moet staan, neem dan regelmatig pauzes om je benen te strekken en te bewegen.

Slaaphouding

• Voetenpositie: Wanneer je op je rug slaapt, plaats dan een kussen onder je kuiten om je voeten in een lichte flexie te houden. Dit kan helpen om krampen te voorkomen.
• Dekens: Zorg ervoor dat je dekens niet te strak om je benen zitten, zodat je vrij kunt bewegen tijdens je slaap.

Overige tips

• Comfortabele schoenen: Draag schoenen die goed passen en voldoende ondersteuning bieden.
• Verwarmde voeten: Houd je voeten warm, vooral tijdens koude nachten.
• Massage: Een zachte massage van de spieren kan helpen om spanning te verminderen.
• Medische controle: Als je ondanks deze maatregelen nog steeds last hebt van frequente beenkrampen, is het raadzaam om een arts te raadplegen. Er kan een onderliggende medische oorzaak zijn die behandeld moet worden.

Lees verder

• Voetkrampen: Oorzaken van pijnlijke spierkrampen in voet(en)
• Spierkrampen & spierspasmen: Oorzaken, soorten & behandeling
• Beenpijn: Oorzaken van pijnlijk been of pijnlijke benen
• Nachtelijke beenkrampen: Oorzaken spierkrampen tijdens nacht
• Teenkrampen: Oorzaken van krampen in teen of tenen