Beenkrampen: Oorzaken en tips bij pijnlijke krampen in been

Krampen in de benen zijn een veel voorkomend en meestal goedaardig symptoom waarbij de spieren in het been plotseling verstrakken en pijnlijk worden. De kramp, die meestal enkele seconden tot minuten aanhoudt, ontstaat spontaan of anders als gevolg van een aandoening, medicatie of een probleem rond de lichaamsbeweging. Het verhelpen van het onderliggend probleem verlicht meestal ook de pijnlijke krampen in de benen. Ook bepaalde rekoefeningen zijn inzetbaar. Verder zijn nog enkele andere adviezen beschikbaar om beenkrampen te voorkomen of verminderen. Meestal is de prognose heel goed en verdwijnen de krampen uiteindelijk vanzelf.

• Oorzaken van kramp in de benen
• Zonder bekende reden
• Door een onderliggende oorzaak
• Risicofactoren van secundaire spasmen in het been
• Aandoeningen
• Lichaamsbeweging
• Medicatie
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pijnlijke krampen in de benen
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose
• Preventie van en tips bij beenkrampen

Oorzaken van kramp in de benen

Zonder bekende reden

Krampen in de benen ontstaan soms zonder duidelijke reden, wat in medische termen bekend staat als ‘idiopathische beenkrampen’.

Door een onderliggende oorzaak

Het is ook mogelijk dat de krampen in het been of de benen te wijten zijn aan aandoening. De krampen zijn dan een symptoom of een complicatie van het onderliggend probleem. Dit soort beenkrampen staat bekend als ‘secundaire beenkrampen’. Secundaire oorzaken van krampen in het been zijn te wijten aan aandoeningen of omgevingsfactoren, zoals lichaamsbeweging en medicatie.

Risicofactoren van secundaire spasmen in het been

Aandoeningen

Enkele aandoeningen zijn geassocieerd met pijnlijke krampen in het been:

• alcoholmisbruik
• bloedaandoeningen:
• bloedarmoede
• ferriprieve anemie (bloedarmoede door ijzertekort)
• thalassemie (bloedziekte: tekort aan hemoglobine leidt tot bloedarmoede)
• diabetes mellitus (suikerziekte) type 2
• een dwarslaesie of beknelde zenuw in de nek of rug
• een leverziekte zoals levercirrose
• een zwangerschap
• elektrolytenstoornissen
• een magnesiumtekort
• een kaliumtekort
• het rusteloze benen syndroom (vervelende gevoelens in onderbenen)
• nierfalen
• perifeer arterieel vaatlijden (een slechte bloedcirculatie in de benen) en andere vaatziekten
• sarcoïdose (aandoening met symptomen aan ogen, longen, zenuwstelsel en huid)
• schildklieraandoeningen
• spiervermoeidheid
• uitdroging
• vitaminetekorten:
• een tekort aan vitamine B6
• een tekort aan vitamine E
• ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)

Lichaamsbeweging

Ook door lichaamsbeweging ontstaat mogelijk een kramp in het been. Dit kent dan volgende mogelijke oorzaken:

• actief zijn bij hoge temperaturen
• geen rekoefeningen uitgevoerd
• krachttraining van de benen
• overbelasting van de kuitspieren tijdens het sporten
• recreatief hardlopen
• sporten die veel hardlopen vereisen, zoals voetbal of basketbal

Medicatie

Volgende medicijnen leiden sneller tot een kramp in het been:

• anticonceptiepillen
• diuretica (plaspillen)
• medicijnen voor de behandeling van angina pectoris (pijn op de borst) en een hoge bloeddruk
• medicijnen voor de behandeling van astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• medicijnen voor de behandeling van de ziekte van Alzheimer
• medicijnen voor de behandeling van de ziekte van Parkinson
• medicijnen voor de behandeling van myasthenia gravis (aandoening met spierzwakte aan gezicht = gezichtszwakte, ledematen en ogen)
• medicijnen voor de behandeling van osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken)
• statines (geneesmiddelen die het cholesterolgehalte helpen verlagen)

Symptomen

Meestal zijn de kuitspieren getroffen, maar elk deel van het been is mogelijk aangetast, zoals de voeten (voetkrampen) en de dijen. Drie op de vier patiënten ervaart tijdens de slaap beenkrampen.

Tijdens een kramp krimpen (verkorten) de spieren plotseling, waardoor de beenpijn tot stand komt. Dit staat bekend als een spasme. De patiënt kan hierbij de getroffen spier niet controleren. De spierkramp houdt enkele seconden tot tien minuten aan. Wanneer de beenkramp voorbij is, is het weer mogelijk om de aangetaste spier te controleren. Het is mogelijk dat een patiënt na de beenkramp nog enkele uren pijn en gevoeligheid ervaart in het been. De spierkrampen treden tot slot overdag en/of tijdens de nacht op.

Alarmsymptomen

Contact met de huisarts is nodig als de kramp in de benen de kwaliteit van leven aantast; bijvoorbeeld als de patiënt vaak spasmen in de benen heeft of als slaapproblemen ontstaan. Ook bij bijkomende tekenen is het verstandig om een arts te raadplegen.

Diagnose en onderzoeken

De arts bevraagt de patiënt over de aanwezige klachten en onderzoekt daarna de benen en voeten. De arts wil ook weten of de patiënt kampt met andere symptomen, zoals gevoelloosheid of een zwelling, wat mogelijk een teken is van secundaire krampen in de benen als gevolg van een onderliggende aandoening. De arts besluit bij een vermoeden van secundaire beenkrampen vaak om bijkomende onderzoeken uit te voeren, zoals een bloedonderzoek en urineonderzoek. Deze onderzoeken zijn nodig om andere aandoeningen uit te sluiten.

Behandeling van pijnlijke krampen in de benen

Zelfzorg

De meeste patiënten met beenkrampen hebben minder symptomen door de aangetaste spieren te trainen. Door overdag met de benen te oefenen, komen krampaanvallen minder snel tot stand. Om de kuitspieren te strekken, staat de patiënt met de met de voorste helft van de voeten op een trede, met de hielen aan de rand. Hij laat de hielen langzaam zakken zodat ze onder het niveau van de trede zijn. Dit houdt hij enkele seconden vast voordat hij de hielen weer omhoog brengt naar de startpositie. Deze oefening herhaalt hij een aantal keren.

Professionele medische behandeling

Medicatie is meestal alleen nodig bij patiënten die te maken krijgen met ernstige of frequent optredende beenkrampen waarbij lichaamsbeweging niet helpt. Als de patiënt secundaire krampen in de benen heeft, behandelt de arts de onderliggende oorzaak om de symptomen te verlichten. De behandeling van krampen die optreden als gevolg van een ernstige leverziekte is moeilijker. De arts schrijft mogelijk medicijnen zoals spierverslappers voor. Sommige patiënten zijn tot slot gebaat met compressiekousen.

Prognose

Krampen in de benen die tijdens de zwangerschap optreden, verdwijnen nadat de baby is geboren. Bij de meeste andere oorzaken verdwijnen de krampen ook na enkele minuten. Bij aanhoudende tekenen is het belangrijk om een arts te raadplegen. Terugkerende spierkrampen behandelen is niet mogelijk met medicijnen, maar als de krampen het gevolg zijn van een andere aandoening is het mogelijk om deze te verminderen door het aanpakken van het onderliggend probleem.

Preventie van en tips bij beenkrampen

Als de patiënt vaak krampen in de benen krijgt, moet de patiënt regelmatig de spieren in de onderbenen strekken. De krampen zijn hierdoor te voorkomen of anders vermindert hierdoor de frequentie. De kuiten strekken voor het naar bed gaan is eveneens nuttig. Als de patiënt op de rug ligt, moeten de tenen naar boven wijzen. Hiervoor legt de patiënt een kussen aan het einde van de bed, met de voetzolen ertegenaan. Op deze manier behouden de voeten hun juiste positie. Slaapt de patiënt op de buik, dan hangt hij de voeten over het einde van het bed, zodat de voeten in een ontspannen houding blijven en de spieren in de kuiten niet samentrekken en aanspannen. De lakens en dekens mogen voorts niet te strak over de patiënt liggen. Meer voedingsmiddelen met calcium en magnesium innemen is belangrijk; eventueel neemt de patiënt calciumsupplementen of magnesiumsupplementen. Tot slot is het belangrijk om voldoende te blijven drinken om uitdrogingsverschijnselen te voorkomen.

Lees verder

• Voetkrampen: Oorzaken van pijnlijke spierkrampen in voet(en)
• Spierkrampen & spierspasmen: Oorzaken, soorten & behandeling
• Beenpijn: Oorzaken van pijnlijk been of pijnlijke benen
• Nachtelijke beenkrampen: Oorzaken spierkrampen tijdens nacht
• Teenkrampen: Oorzaken van krampen in teen of tenen