Nachtelijke beenkrampen: Oorzaken spierkrampen tijdens nacht

Circa zes op de tien volwassenen krijgt wel eens te maken met spierkrampen in de benen tijdens de nacht. Patiënten die tijdens de nacht deze krampen in de benen ervaren, voelen een strak, geknoopt gevoel in de benen. Dit vervelend gevoel houdt enkele seconden tot minuten aan. Bij ernstige nachtelijke beenkrampen, is de spier dagenlang pijnlijk. De exacte oorzaak van dit goedaardig symptoom is niet bekend, al zijn wel meerdere risicofactoren geassocieerd met de spierkrampen in de benen tijdens de nacht, zoals bijvoorbeeld een zwangerschap, het gebruik van bepaalde medicijnen en het drinken van onvoldoende water. Diverse thuisbehandelingen verlichten de krampen en de mogelijke spierpijn achteraf. Wanneer de nachtelijke krampen in het been ernstig zijn, frequent optreden of zich verspreiden naar andere gebieden, is contact met een arts nodig om de oorzaak te bepalen. De arts zet een passende medicamenteuze of andere behandeling in en pakt het onderliggend probleem aan.

• Oorzaken van krampen in been tijdens de nacht
• Risicofactoren van nachtelijke spierkrampen in been
• Aandoeningen
• Medicijnen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van nachtelijke krampen in de benen
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose van nachtelijke verkrampingen van beenspieren
• Preventie van nachtelijke beenkrampen

Oorzaken van krampen in been tijdens de nacht

Anno mei 2020 is de exacte oorzaak van nachtelijke krampen in de benen niet bekend. De nachtelijke spierkrampen in de benen treden op omdat de zenuwen de verkeerde signalen naar de spieren sturen. De hersenen vertellen dan ten onrechte dat de patiënt zijn been moet bewegen, terwijl hij droomt. Dat verwart de kuitspieren en zorgt ervoor dat ze samentrekken.

Risicofactoren van nachtelijke spierkrampen in been

Aandoeningen

Enkele gezondheidsproblemen verhogen de kans op nachtelijke beenkrampen zoals:

• artrose (reumatische aandoening van gewrichtskraakbeen-
• bloedaandoeningen:
• bloedarmoede
• bloedcirculatieproblemen
• de ziekte van Addison (bijnierinsufficiëntie: onvoldoende productie van hormonen)
• diabetes mellitus (suikerziekte), zowel type 1 als type 2 en diabetische neuropathie (complicatie van suikerziekte: zenuwschade)
• diarree
• een lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie)
• een perifere aderziekte (pijn en kramp in been)
• een zwangerschap
• elektrolytenstoornissen:
• te veel calcium (hypercalciëmie) of te weinig calcium (hypocalciëmie) in het bloed
• te veel kalium (hyperkaliëmie) of te weinig kalium (hypokaliëmie) in het bloed
• te veel magnesium (hypermagnesiëmie) of te weinig magnesium (hypomagnesiëmie) in het bloed
• leverproblemen:
• leverfalen
• levercirrose (littekens in de lever)
• nierproblemen: een chronische nierziekte, nierfalen
• neurologische aandoeningen
• de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)
• motorneuronziekten (progressieve verzwakking van de spieren)
• perifere neuropathie (schade aan zenuwen met pijn en zwakte)
• spinale stenose (vernauwing van wervelkolom met pijn en zwakte)
• zenuwschade (zoals veroorzaakt door een kankerbehandeling)
• platvoeten
• schildklierproblemen:
• een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie)
• een te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie)
• spiervermoeidheid
• verkorte pezen

Medicijnen

Sommige medicijnen vergroten het risico op nachtelijke beenkrampen zoals:

• diuretica (plaspillen)
• geneesmiddelen voor de behandeling van een chronische obstructieve longziekte (COPD)
• lithium
• medicijnen tegen een hoge bloeddruk
• morfine
• orale (via de mond ingenomen) anticonceptiva
• statines om een hoog cholesterolgehalte in het bloed te behandelen
• steroïden

Omgevingsfactoren

Patiënten lopen bovendien meer kans op kramp in de benen door volgende omgevingsfactoren:

• alcoholmisbruik
• een slechte zithouding
• geslacht: vrouwen hebben vaker spierkrampen in het been tijdens de nacht
• onvoldoende water drinken
• overmatig sporten en de spieren dan overbelasten
• te lang op harde oppervlakken staan
• te lang stilzitten zonder te bewegen (sedentaire levensstijl)
• vijftigplussers zijn: Het risico op pijnlijke spierkrampen tijdens de nacht neemt toe met de leeftijd.

Symptomen

Nachtkrampen in de benen hebben meestal betrekking op de kuitspieren, hoewel spieren in de voeten of de dijen soms ook onvrijwillig gaan samentrekken. Eén of beide benen zijn verder getroffen. Vaak ontwaakt een patiënt maar soms slaapt hij nog wanneer de spierkrampen optreden. De krampaanvallen duren meestal enkele seconden tot maximaal tien minuten. De volgende dag of dagen zelfs voelen de getroffen beenspieren mogelijk pijnlijk en gevoelig aan. Wanneer de nachtelijke krampen in het been of de benen frequent optreden, ontstaan tot slot slaapstoornissen.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
Als een patiënt vaak en/of ernstige krampen in de benen ervaart tijdens de nacht, is het verstandig om contact met de arts op te nemen om een onderliggende oorzaak op te sporen. De arts stelt vragen over de medische geschiedenis, de mogelijke risicofactoren en de aanwezige symptomen. Daarna voert hij een lichamelijk onderzoek uit om naar mogelijke oorzaken te zoeken.

Diagnostisch onderzoek
De patiënt krijgt vervolgens een bloedonderzoek als de arts een verborgen probleem vermoedt. Indien nodig bestelt hij nog andere testen.

Differentiële diagnose
Aandoeningen die krampen in de benen tijdens de nacht kunnen nabootsen, omvatten:

• dystonie (bewegingsstoornis met spierspasmen en contracties)
• een zenuwwortelaandoening
• eenvoudige spierspanning
• het rustelozebenensyndroom (vervelende gevoelens in de onderbenen)
• ischemische of neuropathische claudicatio
• nachtelijke myoclonus

Behandeling van nachtelijke krampen in de benen

Zelfzorg

Wanneer een nachtelijke kramp in het been of de benen optreedt, is het mogelijk om enkele thuisbehandelingen uit te voeren:

• alcohol en cafeïnehoudende dranken vermijden voor het slapengaan
• de benen losmaken door enkele minuten op een hometrainer te fietsen vlak voor het slapengaan
• de dekbedovertrekken aan het uiteinde van het bed losmaken
• de spier masseren
• de spier uitrekken
• de tenen vastpakken en ze naar zichzelf toe trekken
• de voet buigen
• een andere slaaphouding aannemen
• een warm bad nemen
• ijs toepassen op het pijnlijke gebied
• uit bed komen en met de voet plat op de grond gaan staan; de voeten moeten stevig op de grond gedrukt worden

Een patiënt kan na de kramp ook de spierpijn verlichten door het nemen van een vrij verkrijgbare NSAID (niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen) zoals ibuprofen of aspirine. De spierkrampen zelf worden echter niet verlicht door het nemen van deze medicijnen.

Professionele medische zorg

De arts schrijft mogelijk medicijnen voor om de nachtelijke spierkrampen in het been of de benen te verlichten. Deze werken niet altijd en ze hebben soms ook schadelijke bijwerkingen. Af en toe zijn patiënten gebaat met bepaalde supplementen en/of vitaminen, maar het is best dit met de arts te bespreken. Voorzichtig stoppen of vervangen van geneesmiddelen waarvan bekend is dat ze krampen veroorzaken, moet ook worden overwogen door de arts.

Prognose van nachtelijke verkrampingen van beenspieren

Hoewel spierkrampen in het been of de benen over het algemeen een goedaardig en voorbijgaand probleem zijn, kunnen ze voor patiënten veel leed veroorzaken. Diverse behandelingen zijn inzetbaar.

Preventie van nachtelijke beenkrampen

Enkele eenvoudige dingen verlagen het risico op het krijgen van spierkrampen in het been of de benen tijdens de nacht zoals:

• comfortabele, ondersteunende schoenen dragen
• onder losse dekens slapen, vooral bij het slapen op de rug
• overdag bewegen zodat de voeten en benen voldoende in beweging blijven
• overdag en voor het slapengaan de benen strekken, en vooral aandacht schenken aan de kuitspieren en voetspieren
• veel water drinken

Lees verder

• Beenkrampen: Oorzaken en tips bij pijnlijke krampen in been
• Beenpijn: Oorzaken van pijnlijk been of pijnlijke benen
• Kuitpijn: Oorzaken van pijnlijke kuit
• Spierkrampen & spierspasmen: Oorzaken, soorten & behandeling
• Nachtelijke voetkrampen: Oorzaken spierkrampen tijdens nacht