Kuitpijn: Oorzaken van pijnlijke kuit

De kuit bevindt zich aan de achterkant van het been, net onder de knie. De kuit bestaat uit drie spieren (gastrocnemius, soleus, plantaris). Letsels maar ook aandoeningen leiden mogelijk tot een pijnlijke kuit. De meeste oorzaken zijn goedaardig en leiden maar tot kortstondige pijn aan de kuit. Af en toe is echter een ernstigere oorzaak bekend van kuitpijn, zoals een bloedstolsel. Het is voor de arts belangrijk om het soort en de intensiteit van de pijn te kennen alsook om op de hoogte te zijn van een eventuele andere medische aandoening of andere aanwezige symptomen, zoals zwelling, warmte, een bleke kleur of tintelingen. De behandeling is afhankelijk van de onderliggende diagnose, maar rust, ijs toepassen en ontstekingsremmende medicijnen verlichten de meeste oorzaken van kuitpijn.

• Oorzaken van kuitpijn
• Achilles tendinitis / ruptuur
• Baker's cyste
• Beknelde zenuw
• Bloedstolsels
• Botinfectie
• Breuk van onderbeenbot
• Claudicatio intermittens
• Compartimentsyndroom
• Diabetische neuropathie
• Ingesloten knieholteader
• Ischias
• Kuitspieren
• Peesplaatontsteking
• Spataders
• Tendinitis van knieholte
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen van pijnlijke kuit
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Preventie bij pijn aan kuit

Oorzaken van kuitpijn

Achilles tendinitis / ruptuur

De achillespees is de grootste pees in het lichaam en verbindt de kuitspieren met het hielbot. Wanneer de pees geïrriteerd raakt, meestal als gevolg van overmatig gebruik, krijgt de patiënt te maken met een brandende pijn aan de achterkant van het been, meestal net boven de hiel. Kuitpijn en stijfheid zijn soms ook aanwezig bij een achillespeesontsteking. Als de achillespees scheurt, kampt de patiënt meestal met ernstige, plotselinge pijn in de achterkant van het been, en heeft hij bovendien moeite met het dragen van gewicht op het getroffen been. Sommige patiënten horen een ‘knallend’ geluid (gewrichtsgeluiden) wanneer een peesruptuur (breuk in de pees) tot stand komt.

Baker's cyste

Een Baker’s cyste is geen echte cyste, maar een verzameling van kniegewrichtsvloeistof die zich achter in de knie verzamelt. Meestal ontstaat deze ophoping als gevolg van artritis (gewrichtsontsteking). Scheurt de Baker’s cyste, dan lekt de vloeistof naar beneden in het kuitgebied, wat pijn in de kuit en zwelling met zich meebrengt.

Beknelde zenuw

Een vergrote of gezwollen kuit plaatst druk op de zenuwen. Een beknelde zenuw leidt tot spierzwakte, gevoelloosheid, tintelingen en/of scherpe pijn ontstaan.

Bloedstolsels

Wanneer bloedstolsels zich in de diepe aderen van het been (een diep veneuze trombose) vormen, krijgt de patiënt volgende symptomen: zwelling, roodheid, warmte en een krampachtige pijn in de kuit.

Bepaalde factoren verhogen het risico op het ontwikkelen van een bloedstolsel:

• een toenemende leeftijd
• een zwangerschap
• immobilisatie
• kanker
• roken
• zwaarlijvigheid

Een bloedstolsel is een zeer ernstige oorzaak van kuitpijn omdat het stolsel onbehandeld naar de longen reist en dan een longembolie (afsluiting van slagader in longen) veroorzaakt. Ademhalingsproblemen komen dan tot uiting.

Botinfectie

Zeer sporadisch leidt een botinfectie in het onderbeen tot saaie en constante kuitpijn, roodheid en zwelling.

Breuk van onderbeenbot

Een botbreuk of breuk in één van de beenderen in het onderbeen (de tibia of fibula) veroorzaakt mogelijk (constante) kuitpijn. Ook beenmisvorming en zwelling zijn soms aanwezig.

Claudicatio intermittens

Claudicatie intermittens is een aandoening waarbij een verminderde bloedstroom in de slagaders van de onderbenen aanwezig is. Dit veroorzaakt pijn in de bil, heup, dij, kuit en/of voet bij het wandelen. De pijn verdwijnt binnen tien minuten na het nemen van rust. De krampachtige kuitpijn als gevolg van deze aandoening vloeit voort uit een vernauwing van de slagader in de dij of de knie.

Compartimentsyndroom

Het onderbeen is verdeeld in vier of vijf compartimenten met verschillende spieren, zenuwen, bloedvaten en pezen die door deze compartimenten lopen. Het compartiment is omgeven door fascia (bindweefsel), wat de efficiëntie van spanning verbetert en de spier van het omliggende weefsel verdeelt. Soms neemt de druk in één of meer van deze compartimenten toe waardoor de spier, het bloedvat of de zenuwen worden samengedrukt. Het compartimentsyndroom veroorzaakt pijn en functieverlies. Hardlopers zijn het vaakst getroffen door de hoge herhaalde belastingen bij het hardlopen. De patiënt kampt met een strak gevoel, een brandend gevoel, druk, krampen en/of pijn in het onderbeen bij elke beweging, meestal rond de kuit- en scheenregio. De pijn komt vaak voor in beide benen. Het begin van deze symptomen treedt op met voorspelbare intervallen. Afhankelijk van de getroffen compartimenten ontstaat soms ook plotselinge vermoeidheid aan de bovenkant van de voet of enkel, gevoelloosheid bij de grote teen of zelden een klapvoet. Soms ontstaan knobbeltjes of bultjes in het weefsel door kleine hernia's.

Diabetische neuropathie

Een complicatie van suikerziekte (diabetes mellitus) is diabetische neuropathie. Door te hoge bloedsuikerspiegels ontstaat dan zenuwschade (neuropathie). De handen en voeten zijn het vaakst aangetast, maar soms stralen de symptomen uit naar de kuit (gevoelloosheid, tintelingen, zwakte, zenuwpijn, spelden-en-naalden-gevoel).

Ingesloten knieholteader

Een vastzittende knieholteader komt het vaakst tot stand bij mannelijke atleten. Vermoedelijk is deze aandoening het gevolg van een ontwikkelingsstoornis waarbij de gastrocnemius van de knieholte-ader samendrukt wanneer de knie wordt gebogen. De patiënt ervaart een diepe pijn in de kuit die optreedt na een krachtige training in het onderbeen, zoals fietsen of hardlopen.

Ischias

Bij ischias is er een probleem met de heupzenuw, waardoor de patiënt pijn, gevoelloosheid en tintelingen in de lage rug ervaart. Deze pijn straalt mogelijk uit naar het been (beenpijn), de kuit en andere spieren.

Kuitspieren

Druk
Door druk op één van de kuitspieren, ontstaat mogelijk kuitpijn. Vaak komt dit tot stand tijdens het sporten, bijvoorbeeld bij tennissers die plotse richtingsbewegingen maken. De patiënt ervaart een scherpe, scheurende of diepe pijn. Indien ernstige druk ontstaat op de kuitspier, kampt de patiënt eveneens met een zwelling en blauwe plekken.

Kneuzing
Een kneuzing van de kuitspier komt vaak voor na een directe klap op de kuit of een reeks herhaalde slagen op het onderbeen. De patiënt heeft hierdoor een gezwollen kuit, ernstige, scherpe kuitpijn en blauwe plekken (gescheurde bloedvaten). Bovendien ontwikkelt zich mogelijk een hematoom (een verzameling bloed).

Krampen
Een spierspasme of kramp in de kuit is een onwillekeurige samentrekking van één of meer kuitspieren. Spierkrampen in de kuit zijn intens pijnlijk en zijn geassocieerd met spierstijfheid en een zichtbare spierknoop. De samentrekkingen zijn vaak van korte duur maar de pijnlijke kuit houdt soms wel dagen aan. Bekende oorzaken van spierkrampen zijn uitdroging, een gebrek aan rekoefeningen, een langdurige fysieke activiteit, een verlies van elektrolyten door zweten en spierzwakte.

Peesplaatontsteking

Een peesplaatontsteking (plantaire fasciitis) vloeit voort uit te strakke kuitspieren, die de voeten dan niet meer voldoende steun kunnen bieden. Voetpijn in de ochtend, de voet niet meer goed kunnen buigen en kuitpijn komen mogelijk tot uiting.

Spataders

Spataderen (uitgezette aders) ontwikkelen zich wanneer door beschadigde eenrichtingsventielen (soort kleppen) bloed kan terugstromen. Het bloed gaat dan niet naar het hart maar blijft in de aderen ‘zwemmen’. Dit gebeurt sneller bij bijvoorbeeld hormonale schommelingen, een zwangerschap, een familiegeschiedenis van spataders, zwaarlijvigheid, het dragen van schoenen met hoge hakken en een gebrek aan lichaamsbeweging. De symptomen verschijnen in de benen en gaan gepaard met kloppende pijn en krampen.

Tendinitis van knieholte

De knieholtepees wikkelt zich rond het kniegewricht en verbindt het dijbeen met de knieholte. Door een peesontsteking van de knieholte, voelt de patiënt pijn boven de kuit, aan de achterkant en de zijkant van de knie. De pijn verergert bij het lopen of afdalen.

Geassocieerde symptomen

Enkele symptomen die mogelijk nog optreden bij pijn in de kuit(en) zijn:

• blauwe plekken
• bloedingen
• een koude kuit of bleke kleur van de kuit
• een verminderd gevoel
• een vochtophoping in de kuit
• een zwelling
• gevoelloosheid
• koorts
• problemen met wandelen
• roodheid
• spierkrampen
• spierpijn
• spierstijfheid
• spierzwakte
• roodheid
• tintelingen
• warmte

Alarmsymptomen van pijnlijke kuit

In volgende omstandigheden is het raadzaam een arts te raadplegen:

• andere ongebruikelijke symptomen
• een bleek of koel aanvoelend gezwollen been
• een extreme zwelling van het been die plots is opgetreden
• een onbekende oorzaak van de symptomen
• een verwonding met een misvorming van het onderbeen
• een zwelling van het gebied van de kuit of het enkelgewricht
• het onvermogen om comfortabel te kunnen wandelen met de getroffen zijde
• kuitpijn die al enkele dagen aanhoudt
• kuitpijn tijdens de nacht of in rust
• tekenen van een infectie, waaronder koorts, roodheid, warmte

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts heeft een gedetailleerde medische geschiedenis nodig. Hij wil weten wanneer en hoe de pijn is begonnen, hoe de pijn aanvoelt alsook of andere symptomen aanwezig zijn. Vervolgens voert de arts een lichamelijk onderzoek uit waarbij hij het onderbeen inspecteert en de kuit betast. Hij zoekt naar tekenen van warmte, zwelling, gevoeligheid en verkleuring. Daarnaast test hij soms de reflexen en de been-, enkel-, of voetpulsen. Ook bekijkt de arts de voet, enkel en knie.

Diagnostisch onderzoek
Af en toe is een bloedonderzoek nodig, bijvoorbeeld voor het opsporen van een bloedstolsel. Soms gebruiken artsen ook beeldvormende onderzoeken zoals een echografie om de oorzaak van de pijnlijke kuit te identificeren, zoals een letsel aan de kuitpees, scheuren of een bloedstolsel. Heeft de patiënt vermoedelijk aan een breuk van het onderbeen, de enkel of de knie, dan bestelt de arts een röntgenfoto. Sporadisch zet de arts een MRI-scan in om meerdere kuitspieren te visualiseren en om een beknelde zenuw, een letsel aan de knieholte of de achillespees te diagnosticeren. Een MRA (magnetische resonantie angiografie) is nuttig voor de bevestiging van de diagnose van een insluiting van de knieholte. Een enkel-brachiale index (een vaatonderzoek) is bruikbaar om een perifere vaatziekte (claudicatio intermittens) te diagnosticeren.

Behandeling

De behandeling van pijn in de kuit hangt af van de oorzaak en bestaat uit bijvoorbeeld (een combinatie van):

• bloedverdunners bij bloedstolsels
• compressiekousen dragen
• een brace of verband aanbrengen
• een corticosteroïde injectie bij een aanhoudende baker’s cyste of een beknelde zenuw
• een operatie (bijvoorbeeld bij een achillespeesruptuur of een ingesloten knieholteader)
• fysiotherapie
• geschikt schoeisel dragen
• het been optillen voor het verbeteren van de bloedsomloop
• koude en warmte toepassen
• rust
• vrij verkrijgbare pijnstillers zoals niet-steroïdale ontstekingsremmende medicijnen (NSAID's)

Preventie bij pijn aan kuit

Een goede opwarming en uitrekking alvorens te gaan trainen, voorkomt krampen en spierspanningen in de kuit. Ook afkoelen na lichaamsbeweging is belangrijk (minstens tien minuten lang vertragen alvorens volledig te stoppen). Bovendien is het belangrijk om gehydrateerd te blijven en overmatige training te voorkomen, vooral bij erg warm weer of in warme ruimtes. Het drinken van een elektrolytische drank of het nemen van een supplementen die kalium, magnesium en calcium bevatten, voorkomt eveneens spierkrampen. Het is voorts belangrijk om alcohol en cafeïne te beperken voor het voorkomen van krampen in de kuitspieren. Andere nuttige stappen zijn:

• een gezond gewicht behouden
• gewicht verliezen bij overgewicht
• medicijnen innemen zoals voorgeschreven
• regelmatig een screeningsonderzoek laten doen naar suikerziekte en een te hoog cholesterolgehalte
• stoppen met roken

Lees verder

• Achillespeesontsteking: Pijn aan de hiel, vooral na rust
• Claudicatio intermittens: Pijn in benen tijdens wandelen
• Compartimentsyndroom: Schade aan spieren en zenuwen
• Beknelde zenuw (zenuwcompressie): Symptomen en behandeling
• Baker’s cyste: Ophoping van gewrichtsvloeistof in knieholte