Baker’s cyste: Ophoping van gewrichtsvloeistof in knieholte

Bij een Baker’s cyste (ook wel Bakerse cyste genoemd) is er sprake van een ophoping van gewrichtsvloeistof in de knieholte. Deze cyste ontstaat meestal als gevolg van een probleem met het kniegewricht, zoals artritis of een gescheurde meniscus. Een kleine cyste veroorzaakt vaak geen symptomen, maar een grotere cyste, die bijvoorbeeld kan ontstaan door een knieletsel, kan leiden tot pijn, stijfheid en ongemak. De behandeling richt zich meestal op het verhelpen van de onderliggende aandoening. Naast medische behandeling kunnen zelfzorgmaatregelen, medicatie en fysiotherapie ook nuttig zijn. Slechts in zeldzame gevallen is een chirurgische ingreep nodig. De vooruitzichten voor patiënten met een Baker’s cyste zijn doorgaans zeer gunstig. De aandoening is vernoemd naar de Britse chirurg William Morrant Baker, die de cyste voor het eerst beschreef in de medische literatuur in 1877.

• Synoniemen van de Baker’s cyste
• Epidemiologie van de aandoening
• Mechanisme
• Oorzaken van een Baker’s cyste
• Risicofactoren: Vooral bij artritis
• Artritis
• Andere aandoeningen
• Risicogroepen
• Symptomen: Pijn en stijfheid
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van een Baker’s cyste
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose van een Baker’s cyste
• Complicaties van een Baker’s cyste
• Preventie en levensstijlstips

Synoniemen van de Baker’s cyste

De Baker’s cyste staat ook bekend onder verschillende andere benamingen:

• Bakerse cyste
• bobbel in de knieholte / kniekuil
• knieholtecyste
• kniekuilcyste
• popliteale cyste

Epidemiologie van de aandoening

Een Baker’s cyste komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Dit heeft te maken met het feit dat vrouwen een hogere kans hebben om artrose en reumatoïde artritis (een chronische auto-immuunziekte die ontsteking van gewrichten en andere organen veroorzaakt) te ontwikkelen. De aandoening wordt vaak gediagnosticeerd bij patiënten ouder dan veertig jaar, hoewel een Baker’s cyste op elke leeftijd kan voorkomen, zelfs bij kinderen.

Mechanisme

Een Baker’s cyste, ook wel een popliteale cyste genoemd, ontstaat als gevolg van een ophoping van synoviaal vocht in de knieholte. Dit mechanisme is nauw verbonden met veranderingen in de gewrichtsfunctie.

Synoviale vloeistofophoping
De cyste ontstaat wanneer er een verhoogde productie of verminderde afvoer is van synoviaal vocht. Deze vloeistof, normaal aanwezig in gewrichten, functioneert als een smeermiddel. Bij een verstoring kan het zich ophopen in de bursa achter de knie, waardoor een cyste ontstaat.

Knie-articulatiestoornissen
Schade aan de knie, zoals bij artritis of meniscusletsels, veroorzaakt vaak een inflammatoire reactie. Dit stimuleert de aanmaak van synoviaal vocht, wat bijdraagt aan de vorming van de cyste.

Onevenwicht in gewrichtsdruk
Een toename van intra-articulaire druk, bijvoorbeeld door langdurige belasting of zwelling, kan leiden tot een uitpuiling van het synoviaal membraan. Dit vormt de basis voor de ontwikkeling van een cyste.

Oorzaken van een Baker’s cyste

De ontwikkeling van een Baker’s cyste wordt beïnvloed door verschillende factoren, variërend van acute letsels tot chronische aandoeningen.

Artritis
Ontstekingsziekten zoals reumatoïde artritis en osteoartritis zijn de meest voorkomende oorzaken. Deze aandoeningen veroorzaken zwelling en overmatige productie van synoviaal vocht, wat de kans op een cyste vergroot.

Meniscusletsels
Scheuren in de meniscus kunnen leiden tot een veranderde biomechanica van de knie, wat resulteert in overmatige synoviale vloeistofproductie en cystevorming.

Traumatisch knieletsel
Acute knieletsels zoals ligamentrupturen kunnen ook bijdragen aan de vorming van een Baker’s cyste, vooral als ze gepaard gaan met synovitis.

Risicofactoren: Vooral bij artritis

Een Baker’s cyste komt vaak voor in combinatie met artritis (gewrichtsontsteking) en andere (gewrichts)aandoeningen.

Artritis

Diverse vormen van artritis kunnen een ontsteking van het kniegewricht veroorzaken, waaronder:

• Jicht (een aandoening gekenmerkt door pijn en zwelling, vaak aan de grote teen en andere gewrichten, door ophoping van urinezuur)
• Artrose (een reumatische aandoening die het gewrichtskraakbeen aantast, met pijn, stijfheid, gewrichtsgeluiden en verharding)
• Lyme-artritis (ontsteking van gewrichten door een tekenbeet)
• Psoriatische artritis (een vorm van artritis die samenhangt met psoriasis en symptomen vertoont aan huid en gewrichten)
• Reumatoïde artritis (een chronische auto-immuunaandoening die ontsteking van gewrichten en andere organen veroorzaakt)

Andere aandoeningen

Andere knieproblemen die kunnen leiden tot een gezwollen knie zijn onder andere:

• Artrose: vaak veroorzaakt door leeftijdsgebonden slijtage van de gewrichten
• Een gescheurd ligament (bindweefselband) in de knie
• Een gescheurde meniscus (een halvemaanvormig kraakbeenschijfje in de knie)
• Kraakbeenletsels
• Schade aan het kniegewricht

Risicogroepen

Hoewel een Baker’s cyste in verschillende populaties kan voorkomen, zijn sommige groepen patiënten bijzonder vatbaar.

Patiënten met reumatoïde artritis
Deze groep heeft een verhoogd risico vanwege de chronische inflammatoire aard van de ziekte, die vaak leidt tot overproductie van synoviaal vocht.

Sporters en fysiek actieve mensen
Intensieve fysieke belasting, met name sporten die de knieën zwaar belasten, verhoogt het risico op gewrichtsschade en daarmee de kans op een Baker’s cyste.

Ouderen
Bij ouderen verhoogt slijtage aan de gewrichten, zoals bij osteoartritis, het risico aanzienlijk. Leeftijdsgerelateerde degeneratieve veranderingen in de knie maken hen vatbaar.

Symptomen: Pijn en stijfheid

Bij een kleine cyste merkt de patiënt vaak geen symptomen op. Een grotere cyste kan echter ongemak, een beklemmend gevoel of stijfheid veroorzaken, waardoor de patiënt mogelijk de knie niet volledig kan buigen. De zwelling in de knieholte is meestal pijnloos, maar kan soms ook pijnlijk zijn (pijn in de knieholte). De pijn verergert vaak bij het volledig buigen van de knie, na fysieke inspanning of na langdurig rechtstaan. De cyste is een abnormale blaasvormige holte gevuld met waterig vocht die soms voelbaar kan zijn. Als de cyste openbreekt, kan dit leiden tot pijn, zwelling en het ontstaan van blauwe plekken op de achterzijde van de knie en kuit. De symptomen van een Baker’s cyste hebben de neiging om op en af te komen.

Alarmsymptomen

Hoewel een Baker’s cyste vaak onschuldig is, kunnen bepaalde symptomen wijzen op complicaties of onderliggende ernstige aandoeningen.

Plotselinge pijn en zwelling
Een scheur van de cyste kan leiden tot acute pijn en zwelling in het onderbeen, vaak gepaard gaande met roodheid en een warme huid.

Belemmerde mobiliteit
Significante beperking in het bewegen van de knie kan duiden op een ernstige onderliggende pathologie, zoals een grote cyste die druk uitoefent op omliggende structuren.

Symptomen van diepe veneuze trombose (DVT)
Wanneer een cyste druk uitoefent op bloedvaten in de knieholte, kunnen symptomen zoals zwelling en roodheid in het been optreden. Dit vereist onmiddellijke medische aandacht om DVT uit te sluiten.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Bij lichamelijk onderzoek voelt de arts vaak een zachte knobbel in de knieholte. Als de cyste klein is, vergelijkt de arts de aangetaste knie met de normale knie. De aangetaste knie kan minder beweeglijk zijn door de pijn of de grootte van de cyste. In sommige gevallen kan de knie stijf aanvoelen als gevolg van een meniscusscheur. De arts kan ook gebruikmaken van een specifiek lichtonderzoek, bekend als “transilluminatie”, waarbij een lichtbron naar de knie wordt gericht om de aanwezigheid van vocht in de knieholte te detecteren.

Diagnostisch onderzoek
De arts kan een röntgenfoto laten maken om andere oorzaken van knieproblemen uit te sluiten, zoals artritis, hoewel een röntgenfoto geen cyste of gescheurde meniscus toont. Een MRI-scan en/of echografie kunnen helpen om de cyste zichtbaar te maken en eventuele blessures van de knie in kaart te brengen.

Differentiële diagnose
Het is cruciaal om te onderscheiden of de pijn en zwelling worden veroorzaakt door een Baker’s cyste of door een bloedstolsel. Bloedklonters zoals diep veneuze trombose, aneurysma (uitstulping van een slagader) of tumoren kunnen ook leiden tot pijn, zwelling en blauwe plekken op de achterzijde van de knie en kuit. Deze aandoeningen zijn ernstiger en vereisen onmiddellijke medische aandacht.

Behandeling van een Baker’s cyste

Zelfzorg

Het RICE-principe is nuttig voor patiënten met een Baker’s cyste. Dit principe bestaat uit Rust (R), IJs (I), Compressie (C) (toepassing van een drukverband, een doek of een brace, maar dit mag niet te strak zitten) en Elevatie (E) (de knie hoger leggen, vooral ’s nachts). Bij het wandelen kunnen hulpmiddelen zoals een loopstok, krukken of een looprek nuttig zijn om de knie rust te geven. Vrij verkrijgbare pijnstillers, zoals NSAID’s (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen), kunnen ook helpen. Patiënten wordt aangeraden om activiteiten die pijn veroorzaken te beperken en een gezond lichaamsgewicht te behouden, aangezien overgewicht extra druk op de knie uitoefent, wat kan bijdragen aan pijn en ongemak.

Professionele medische zorg

Als een Baker’s cyste geen symptomen vertoont, is behandeling vaak niet nodig, hoewel regelmatige opvolging door een arts wel gebruikelijk kan zijn. Indien de cyste pijn veroorzaakt, zal de arts, vaak een reumatoloog of orthopedist, eerst de onderliggende oorzaak of uitlokkende factor behandelen. Mogelijk krijgt de patiënt een steroïde-injectie, zoals corticosteroïden, die krachtige ontstekingsremmende effecten hebben en de ontsteking in de knieholte kunnen verminderen. Hoewel deze injecties de pijn kunnen verlichten, komt de cyste vaak terug. Soms kan de arts besluiten om de cyste te draineren (vocht afvoeren) door middel van een naaldaspiratie, vaak met behulp van echografie. Fysiotherapie kan ook nuttig zijn voor sommige patiënten met een Baker’s cyste. In zeldzame gevallen kan een chirurgische ingreep noodzakelijk zijn om de cyste te verwijderen, vooral als deze groot is of als de symptomen alleen door de cyste worden veroorzaakt.

Prognose van een Baker’s cyste

Een Baker’s cyste leidt meestal niet tot lange termijn problemen. Bij de meeste patiënten verbetert de aandoening geleidelijk zonder uitgebreide behandeling. Na een chirurgische ingreep zijn de resultaten doorgaans zeer goed, en patiënten ervaren vaak een significante vermindering van symptomen en verbetering van de functie van de knie.

Complicaties van een Baker’s cyste

Wanneer de oorzaak van de cyste niet wordt behandeld, kan de cyste snel terugkomen. Tijdens een operatie kunnen soms schade aan nabijgelegen bloedvaten en zenuwen optreden. Als de vloeistof in de kuit lekt, kan dit leiden tot roodheid van de kuit of een waterig gevoel in de kuit. Andere symptomen van lekkage van vloeistof in de kuit zijn scherpe pijn in de knie en een gezwollen kuit.

Preventie en levensstijlstips

Hoewel het niet altijd mogelijk is om een Baker’s cyste te voorkomen, kunnen enkele levensstijlmaatregelen helpen om het risico te verminderen of de symptomen te verlichten:

• Regelmatige lichaamsbeweging om de spieren rond de knie te versterken en de flexibiliteit te verbeteren.
• Het vermijden van overmatige belasting van de knieën door zwaar tillen of intensieve activiteiten zonder de juiste ondersteuning.
• Het behouden van een gezond gewicht om extra druk op de knieën te voorkomen.
• Het dragen van geschikte schoenen die goede ondersteuning bieden aan de voeten en knieën.

Lees verder

• Pijn in knieholte (posterieure kniepijn): Oorzaken
• Cyste: Abnormaal gevormde zakvormige holte in lichaam
• Gezwollen knie: Oorzaken & behandeling van zwelling van knie
• Knie-effusie (vocht in knie): Pijn & stijfheid kniegewricht
• Kniepijn: Oorzaken pijnlijke knie (pijn aan kniegewricht)