Aneurysma: Uitstulping van een deel van een slagader

Een aneurysma is een abnormale verwijding of ballonachtige uitstulping van een deel van een slagader, veroorzaakt door zwakte in de wand van het bloedvat. Dit kan optreden in verschillende delen van het lichaam, zoals de aorta, de benen, de hersenen, en de milt. De symptomen variëren van afwezig tot zeer ernstig, afhankelijk van de locatie van het aneurysma. Een aneurysma kan potentieel dodelijk zijn wanneer het scheurt. Bij de diagnose van een klein aneurysma wordt vaak aanbevolen om regelmatig te controleren. In andere gevallen kan dringende chirurgie noodzakelijk zijn, eventueel in combinatie met medicijnen en levensstijlaanpassingen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken en risicofactoren: Zwakke bloedvatwand
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Locaties en symptomen: Aorta, borstholte en hersenen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van een aneurysma
• Preventie van aneurysma’s
• Prognose van aneurysma
• Complicaties van een onbehandeld aneurysma
• Preventie van aneurysma’s
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met aneurysma
• Onderhoud je bloeddruk
• Beperk lichamelijke inspanning
• Let op symptomen en zoek tijdig medische hulp
• Gebruik medicatie zoals voorgeschreven
• Volg regelmatig medische onderzoeken

Epidemiologie

Een aneurysma is een verwijding of uitpuiling van een bloedvatwand als gevolg van een verzwakking van de vaatwand. Aneurysma’s kunnen optreden in verschillende delen van het lichaam, maar de meest voorkomende zijn abdominale aneurysma’s, hersenaneurysma’s en thoracale aneurysma’s. De prevalentie van aneurysma’s varieert afhankelijk van het type en de locatie van het aneurysma. De aandoening komt vaker voor bij ouderen en mannen en is sterk geassocieerd met risicofactoren zoals hoge bloeddruk, roken en een familiegeschiedenis van vaatziekten.

Incidentie en prevalentie
Aneurysma’s worden vaker gediagnosticeerd naarmate de leeftijd toeneemt, vooral bij mensen boven de 65 jaar. De incidentie van abdominale aorta-aneurysma’s (AAA) is bijvoorbeeld aanzienlijk hoger bij mannen boven de 65 jaar. Hersenenaneurysma’s komen voor bij ongeveer 1-5% van de bevolking, maar slechts een klein percentage hiervan breekt open. De prevalentie is relatief laag voor thoracale aneurysma’s, hoewel het risico op scheuren in de thoracale aorta hoog is wanneer het zich voordoet.

Geslacht en leeftijd
Mannen hebben over het algemeen een hoger risico op het ontwikkelen van aneurysma’s, vooral abdominale aneurysma’s. De aandoening komt echter vaker voor bij vrouwen op oudere leeftijd, vooral bij hersenaneurysma’s. Aneurysma’s komen zelden voor bij jongere mensen, tenzij er sprake is van genetische aandoeningen zoals het Marfan-syndroom.

Geografische verschillen
De prevalentie van aneurysma’s varieert geografisch, waarbij westerse landen een hogere incidentie hebben dan sommige ontwikkelingslanden. Dit kan deels te maken hebben met verschillen in levensstijl, risicofactoren en toegang tot medische zorg.

Mechanisme

Het mechanisme van een aneurysma is gebaseerd op de verzwakking van de vaatwand, wat leidt tot een geleidelijke verwijding. Dit kan het gevolg zijn van verschillende factoren, waaronder arteriosclerose, erfelijke aandoeningen, infecties en hoge bloeddruk.

Arteriosclerose en vaatbeschadiging
Arteriosclerose is een belangrijke risicofactor voor de ontwikkeling van aneurysma’s. Bij arteriosclerose worden de bloedvaten stijf en minder elastisch, wat de vaatwand verzwakt en het ontstaan van een aneurysma bevordert. Dit proces komt vaak voor in de aorta en andere grote bloedvaten.

Genetische factoren
Erfelijke aandoeningen zoals het Marfan-syndroom en het Ehlers-Danlos-syndroom verhogen het risico op het ontwikkelen van aneurysma’s. Deze aandoeningen beïnvloeden de structuur van bindweefsel en kunnen de vaatwand verzwakken, wat het risico op het ontstaan van een aneurysma vergroot.

Hoge bloeddruk
Chronische hypertensie is een andere belangrijke risicofactor voor het ontstaan van aneurysma’s. Hoge bloeddruk oefent extra druk uit op de vaatwanden, wat op lange termijn kan leiden tot verzwakking en verwijding van de bloedvaten.

Infecties en ontstekingen
Sommige infecties, zoals syfilis of endocarditis, kunnen de bloedvaten aantasten en bijdragen aan de vorming van aneurysma’s. Inflammatoire aandoeningen zoals vasculitis kunnen ook de vaatwanden verzwakken en het risico op aneurysma’s verhogen.

Oorzaken en risicofactoren: Zwakke bloedvatwand

De exacte oorzaak van een aneurysma blijft soms onbekend, maar in de meeste gevallen is het het gevolg van één of meer van de volgende oorzaken en risicofactoren:

• aangeboren zwakte van de bloedvatwand, aanwezig vanaf de geboorte
• syfilis, een seksueel overdraagbare aandoening die onbehandeld de aorta aantast en de bloedvatwanden verzwakt
• een gebrek aan lichaamsbeweging
• langdurige hoge bloeddruk (hypertensie) veroorzaakt schade en verzwakking van de bloedvaten
• een hoog cholesterolgehalte
• infecties die de bloedvatwanden verzwakken (zeldzaam)
• polycystische nierziekte, die het risico op een aneurysma in de hersenen (hersenaneurysma) verhoogt
• trauma zoals een slag op de borst
• een vetrijke voeding
• zwangerschap kan het risico op het ontwikkelen van een miltaneurysma verhogen
• erfelijke ziekten die leiden tot zwakkere bloedvatwanden
• roken van sigaretten
• vette plaques (atherosclerose) die de bloedvatwand verzwakken
• zwaarlijvigheid

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van een aneurysma kunnen vergroten. Deze factoren hebben vaak betrekking op levensstijl, genetica en onderliggende medische aandoeningen.

Roken
Roken is een van de belangrijkste risicofactoren voor het ontstaan van aneurysma’s. Het schadelijke effect van roken op de vaatwanden verhoogt de kans op arteriosclerose, wat kan leiden tot aneurysma’s, vooral abdominale aorta-aneurysma’s.

Hoge bloeddruk
Langdurige hoge bloeddruk is een risicofactor die kan bijdragen aan het ontstaan van aneurysma’s, vooral in de aorta. Het verhoogt de druk op de vaatwanden, waardoor deze verzwakken en uitzetten.

Familiegeschiedenis
Een familiegeschiedenis van aneurysma’s kan het risico verhogen, vooral bij abdominale aneurysma’s. Erfelijke factoren spelen een rol in de verzwakking van de vaatwanden, wat kan leiden tot de ontwikkeling van aneurysma’s.

Geslacht en leeftijd
Mannen boven de 60 jaar hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van aneurysma’s, vooral abdominale aorta-aneurysma’s. Vrouwen hebben een lager risico, maar dit neemt toe met de leeftijd.

Genetische aandoeningen
Aandoeningen zoals het Marfan-syndroom, Ehlers-Danlos-syndroom en bicuspide aortaklep kunnen het risico op aneurysma’s aanzienlijk verhogen. Deze aandoeningen beïnvloeden de sterkte en elasticiteit van de vaatwanden.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van aneurysma’s, vooral als gevolg van erfelijke aandoeningen, levensstijlkeuzes of onderliggende gezondheidsproblemen.

Ouderen
Oudere volwassenen, vooral boven de 60 jaar, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van aneurysma’s. Dit komt vaak door de verzwakking van de vaatwanden die optreedt met de leeftijd, samen met andere risicofactoren zoals arteriosclerose.

Mannen
Mannen hebben over het algemeen een hoger risico op het ontwikkelen van aneurysma’s, vooral abdominale aneurysma’s, dan vrouwen. Het risico bij vrouwen neemt echter toe met de leeftijd, vooral na de menopauze.

Mensen met genetische aandoeningen
Mensen met genetische aandoeningen zoals het Marfan-syndroom of Ehlers-Danlos-syndroom hebben een veel groter risico op het ontwikkelen van aneurysma’s, vooral in de aorta. Deze aandoeningen verzwakken het bindweefsel, wat bijdraagt aan de vorming van aneurysma’s.

Mensen met hoge bloeddruk
Mensen met chronische hoge bloeddruk hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van aneurysma’s. Dit geldt met name voor de aorta, waar de verhoogde druk bijdraagt aan de verzwakking van de vaatwand.

Locaties en symptomen: Aorta, borstholte en hersenen

Aneurysma’s kunnen zich in verschillende lichaamsdelen voordoen. De meest voorkomende locaties zijn de aorta en de hersenen, maar ook andere gebieden kunnen getroffen worden. De symptomen zijn afhankelijk van de locatie van het aneurysma. Wanneer een aneurysma nabij het oppervlak van het lichaam voorkomt, kan de patiënt pijn en een zwelling met een kloppend gevoel ervaren. Bij aneurysma’s in het lichaam of de hersenen zijn er vaak geen symptomen totdat het aneurysma scheurt. Bij een gescheurd aneurysma treden vaak symptomen op zoals pijn, een lage bloeddruk (hypotensie), een snelle hartslag (tachycardie), en duizeligheid.

Aorta
De aorta, de grote lichaamsslagader die ontspringt uit het linkerventrikel van het hart en door de buik naar de benen loopt, is vaak getroffen door aneurysma’s. Ongeveer 1 op de 10.000 mensen ontwikkelt jaarlijks een aorta-aneurysma. Symptomen van een aorta-aneurysma kunnen zijn: pijn in de onderrug, een zwelling van de buik, acute buikpijn (plotselinge ernstige buikpijn), misselijkheid, braken, een snelle hartslag (tachycardie), zweten of een klamme huid, bewustzijnsverlies, en een kloppend gevoel in de buik.

Borstholte
Een aneurysma in de borstholte, ook wel een “thoracaal aneurysma” genoemd, kan leiden tot symptomen zoals pijn op de borst, pijn in de rug (rugpijn) en de nek (nekpijn), hoesten, kortademigheid, slikproblemen, een piepende ademhaling, heesheid, zwelling van de armen, een vernauwde pupil (miosis) en een afhangend ooglid (ptosis) van één oog.

Hersenen
Bij een cerebraal aneurysma is een bloedvat in de hersenen getroffen. Het aneurysma kan variëren in grootte en bevindt zich meestal diep in de hersenen. Het is bijzonder gevaarlijk omdat het soms geen symptomen vertoont totdat het scheurt. Vaak wordt het per toeval ontdekt tijdens ander diagnostisch onderzoek. Bij een gescheurd aneurysma in de hersenen kunnen de volgende symptomen optreden door druk op de hersenzenuw:

• ernstige hoofdpijn met een plotselinge aanvang (ook bekend als 'donderslaghoofdpijn')
• ochtendhoofdpijn
• aangezichtspijn met pijnscheuten
• nekpijn en nekstijfheid
• verhoogde slaperigheid
• verlamming
• toevallen
• een verstoorde spraak
• scheelzien (strabisme)
• dubbelzien (diplopie)
• mydriasis (verwijding van de pupillen)
• oorsuizen (tinnitus aurium) en/of
• duizeligheid

Andere gebieden
Aneurysma’s kunnen ook voorkomen in andere lichaamsdelen, zoals:

• Achter de knie in het been (popliteaal aneurysma)
• In de darmen (mesenteriaal aneurysma)
• In de milt (miltaneurysma)

Alarmsymptomen

De symptomen van een aneurysma zijn afhankelijk van de locatie en grootte van het aneurysma. Veel aneurysma’s veroorzaken geen symptomen totdat ze groot genoeg worden om druk uit te oefenen op omliggende structuren of zelfs scheuren.

Pijn in de buik of borst
Een veelvoorkomend symptoom van een abdominale of thoracale aneurysma is pijn in de buik of de borst. Deze pijn kan variëren van een mild ongemak tot hevige, plotselinge pijn.

Plotselinge, hevige hoofdpijn
Bij een hersenaneurysma kan een plotselinge, ernstige hoofdpijn optreden, vaak gepaard met misselijkheid en braken. Dit kan een teken zijn van een breuk van het aneurysma.

Lage rugpijn
Abdominale aneurysma’s kunnen lage rugpijn veroorzaken als gevolg van de druk die het aneurysma uitoefent op de omliggende structuren.

Verlies van bewustzijn of bewustzijnsverandering
Als een aneurysma scheurt, kan het leiden tot een plotseling verlies van bewustzijn of ernstige neurologische symptomen, vooral bij een hersenaneurysma.

Diagnose en onderzoeken

Na lichamelijk onderzoek kan de arts verschillende diagnostische onderzoeken uitvoeren om een aneurysma te bevestigen, waaronder: een angiografie (radiografisch beeld van de bloedvaten), een CT-scan, een echografie, een MRI-scan, en een röntgenfoto.

Behandeling van een aneurysma

De behandeling van een aneurysma hangt af van de grootte en locatie van het aneurysma. Als het aneurysma kleiner is dan vijf centimeter, volgt de arts meestal regelmatige controles om te monitoren of het aneurysma groeit. Levensstijlaanpassingen worden aanbevolen, zoals een gezonder dieet en stoppen met roken. Medicatie kan worden voorgeschreven om onderliggende problemen zoals een verhoogd cholesterolgehalte of hoge bloeddruk te behandelen. Indien het aneurysma groot is, kan chirurgie noodzakelijk zijn. Er zijn verschillende chirurgische opties afhankelijk van de grootte, locatie en type van het aneurysma. Bij een aorta-aneurysma is onmiddellijke medische zorg vereist, vooral bij aanhoudende of ernstige buik- of rugpijn. Patiënten met een hersenaneurysma dienen direct naar de spoeddienst te gaan bij plotselinge of ernstige hoofdpijn, misselijkheid, braken, toevallen, of andere neurologische symptomen.

Preventie van aneurysma’s

Het behandelen van een hoge bloeddruk kan niet alleen hart- en vaatziekten helpen voorkomen, maar ook de ontwikkeling van aneurysma’s en hun complicaties. Een gezonde voeding, stoppen met roken, regelmatige lichaamsbeweging, en het handhaven van een goed cholesterolgehalte dragen bij aan de preventie van aneurysma’s.

Prognose van aneurysma

De prognose van een aneurysma hangt sterk af van de grootte, locatie en of het aneurysma scheurt. Kleine aneurysma’s die goed worden beheerd met medische behandeling hebben doorgaans een goede prognose. Het risico op scheuren is echter significant bij grotere aneurysma’s.

Kleine aneurysma’s
Kleine aneurysma’s kunnen vaak worden gecontroleerd met regelmatige medische follow-up en levensstijlveranderingen. In veel gevallen is een operatie niet nodig als het aneurysma niet groeit of symptomen veroorzaakt.

Scheur van het aneurysma
Het scheuren van een aneurysma is een medisch noodgeval en kan levensbedreigend zijn. De overleving na een breuk hangt af van de snelheid van de behandeling, de locatie van het aneurysma en de algehele gezondheid van de patiënt.

Chirurgische ingreep
Chirurgische ingrepen, zoals het plaatsen van een stent of een open operatie om het aneurysma te verwijderen, kunnen de prognose verbeteren voor patiënten met grotere aneurysma’s. Vroegtijdige detectie is essentieel voor het verbeteren van de overlevingskansen.

Complicaties van een onbehandeld aneurysma

Enkele complicaties van een onbehandeld aneurysma zijn:

• bloedlekkage uit het aneurysma in de wand van de slagader (aneurysma dissecans)
• bloedstolsels binnen het aneurysma
• compressie van nabijgelegen zenuwen door een groot aneurysma
• congestief hartfalen (slechte bloedcirculatie door het hart)
• beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen, wat mentale en lichamelijke symptomen veroorzaakt)
• hartaanval
• plotselinge dood
• subarachnoïdale bloeding (bloeding tussen de hersenvliezen, gepaard gaande met hoofdpijn, stijve nek en oogproblemen)
• verminderde bloedtoevoer voorbij het aneurysma
• waterhoofd (overmatige ophoping van hersen- en ruggenmergvocht in de schedel)
• epilepsie
• nierfalen
• verlamming

Preventie van aneurysma’s

Het nemen van preventieve maatregelen kan helpen bij het verminderen van het risico op het ontwikkelen van aneurysma’s en hun complicaties. Belangrijke preventiestrategieën omvatten:

• Beheer van hoge bloeddruk: Het reguleren van hoge bloeddruk is cruciaal om schade aan de bloedvaten te voorkomen, wat het risico op aneurysma’s kan verminderen.
• Gezonde voeding: Een dieet rijk aan groenten, fruit, volle granen, en magere eiwitten helpt bij het handhaven van een gezond cholesterolgehalte en bloeddruk. Vermijd een vetrijke voeding die kan bijdragen aan atherosclerose.
• Stoppen met roken: Roken verhoogt het risico op aneurysma’s door het verzwakken van de bloedvatwanden. Het stoppen met roken helpt dit risico te verminderen.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Fysieke activiteit draagt bij aan het behoud van een gezond gewicht, een goede bloeddruk, en een gezond cholesterolgehalte, wat helpt bij de preventie van aneurysma’s.
• Gezond cholesterolgehalte: Het handhaven van normale cholesterolniveaus helpt de gezondheid van de bloedvaten te beschermen en kan het risico op aneurysma’s verlagen.
• Medische opvolging: Regelmatige medische controles kunnen helpen bij het vroegtijdig opsporen van risicofactoren zoals hoge bloeddruk of hoog cholesterol, waardoor tijdige interventie mogelijk is.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met aneurysma

Een aneurysma is een verwijding van een bloedvat die kan leiden tot ernstige complicaties, zoals het scheuren van het vat. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan bepaalde aspecten van je gezondheid en levensstijl om de risico's te beperken en symptomen te beheren.

Onderhoud je bloeddruk

Een van de belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen of verergeren van een aneurysma is een hoge bloeddruk. Het is cruciaal om je bloeddruk regelmatig te controleren en maatregelen te nemen om deze op een gezond niveau te houden. Dit kan door middel van medicijnen, zoals voorgeschreven door je arts, maar ook door een gezonde levensstijl, zoals het verminderen van zout in je evenwichtig voedingspatroon en het behouden van een gezond gewicht.

Zorg ervoor dat je regelmatig controleafspraken maakt met je arts om je bloeddruk te monitoren en eventuele wijzigingen in je behandeling snel aan te pakken.

Beperk lichamelijke inspanning

Hoewel regelmatige lichaamsbeweging belangrijk is voor een gezonde bloedcirculatie, kan overmatige inspanning of plotselinge, intense activiteiten het risico op het scheuren van een aneurysma verhogen. Het is raadzaam om zware lichamelijke inspanning te vermijden, vooral als je al een aneurysma hebt. Dit geldt ook voor activiteiten die een plotselinge verhoging van je bloeddruk kunnen veroorzaken, zoals tillen van zware gewichten of intense sport.

Overleg altijd met je arts voordat je begint met een nieuw trainingsprogramma. Je arts kan je begeleiden in het kiezen van veilige oefeningen die geschikt zijn voor jouw situatie.

Let op symptomen en zoek tijdig medische hulp

Als je last hebt van plotselinge, intense pijn, duizeligheid of andere symptomen die kunnen wijzen op een complicatie van een aneurysma, is het belangrijk om onmiddellijk medische hulp in te schakelen. Aneurysma’s kunnen, afhankelijk van hun locatie, ernstige gevolgen hebben als ze scheuren. Symptomen van een scheur kunnen onder meer hevige pijn, moeite met ademhalen, of zelfs bewustzijnsverlies zijn.

Zorg ervoor dat je bekend bent met de symptomen die je aandacht vereisen, zodat je snel kunt reageren als dat nodig is. Dit kan levensreddend zijn.

Gebruik medicatie zoals voorgeschreven

Als je arts medicatie heeft voorgeschreven om je bloeddruk of andere gerelateerde gezondheidsproblemen te beheren, volg dan strikt de aanwijzingen. Medicijnen zoals bètablokkers of andere antihypertensiva kunnen helpen de groei van een aneurysma te vertragen en het risico op complicaties te verminderen.

Overleg regelmatig met je arts om te beoordelen of je medicatie effectief is en of er aanpassingen nodig zijn.

Volg regelmatig medische onderzoeken

Je arts kan je adviseren om regelmatig beeldvormende onderzoeken te ondergaan, zoals een echografie, CT-scan of MRI, om de grootte en toestand van het aneurysma te controleren. Dit helpt om veranderingen vroegtijdig op te sporen, zodat je arts snel kan ingrijpen als er een risico op scheuren is.

Deze onderzoeken helpen niet alleen bij het monitoren van je aneurysma, maar bieden ook de mogelijkheid om andere gezondheidsproblemen, zoals hartaandoeningen, te identificeren.

Lees verder

• Hersenaneurysma: Uitstulping in wand van slagader hersenen
• Buikslagaderaneurysma: Gescheurd aneurysma met pijn in buik