Nodules: Goedaardige en kwaadaardige knobbeltjes
Een nodule (nodulus, knobbeltje) is een abnormale goedaardige of kwaadaardige massa die zich meestal op of onder de huid of in een orgaan of weefsel bevindt. Deze abnormale gezwelletjes zijn op te sporen met een röntgenfoto of CT-scan. Goedaardige knobbeltjes gaan in de meeste gevallen niet gepaard met symptomen, maar wanneer dit toch het geval is, volgt vaak een medische behandeling of operatie. Bij kwaadaardige nodules volgt vrijwel altijd een chirurgische behandeling.
Kenmerken van een nodule
Nodules zijn tumoren van een afgeronde vorm die soms direct onder de huid voelbaar zijn. Ze hebben de vorm van een kleine stevige bal, zijn goed gedefinieerd, maar bezitten een variabele consistentie. Deze abnormale groei ontwikkelt zich mogelijk in weefsel, zoals bijvoorbeeld bij prostaatkanker. Knobbeltjes vinden zich ook vaak op de huid, zoals bijvoorbeeld bij een epidermale cyste. Dieper gelegen knobbeltjes zijn ook mogelijk, zoals een
lipoom (goedaardig vetgezwel tussen huid en spierlaag). Daarnaast zijn knobbeltjes ook mogelijk in bijvoorbeeld de stembanden. Als de knobbeltjes minder dan één centimeter in diameter bedragen, spreken artsen van ‘micronodules’. Een nodule is goedaardig (benigne) of kwaadaardig (maligne).
Benigne (goedaardige) nodules
Benigne nodules zijn goedaardige knobbeltjes die geen problemen veroorzaken. Het is echter wel raadzaam om deze nodules op te volgen, want af en toe ontaarden ze toch in kwaadaardige tumoren. Goedaardige knobbeltjes komen vaak voor in bepaalde organen, zoals de schildklier of de prostaat. Ook in de lever zijn de aanwezige nodules in principe goedaardig. Ze komen daar namelijk twee keer zo vaak voor dan een
leveradenoom (goedaardige tumor in lever, vooral bij vrouwen).
Schildklierknobbeltjes (knobbeltjes in schildklier)
In de schildklier zijn 95% van de aanwezige nodules goedaardig. Deze zijn in te delen in volgende typen:
- autonome nodules: Deze knobbeltjes produceren hormonen.
- folliculaire knobbeltjes: De nodules produceren eveneens hormonen; ze zijn tevens in staat om jodium vast te houden (indien ze meer hormonen dan follikelcellen produceren, zijn ze gekend als ‘hot nodules’).
- colloïdale knobbeltjes: Deze zeer vaak (95% van de gevallen) voorkomende nodules hebben de vorm van een bal en zijn meestal minder dan één centimeter in diameter groot.
- cysten: cysten (abnormaal gevormde holten in lichaam) zijn relatief grote knobbeltjes die vloeistof bevatten.
Niet altijd zijn symptomen aanwezig, maar grote nodules zijn zicht- en/of voelbaar aan de basis van de nek. Verder is de ademhaling en het slikken mogelijk lastiger door druk op de luchtpijp of slokdarm.
Prostaatknobbeltjes (knobbeltjes in prostaat)
Ongeveer 60% van de knobbeltjes in de prostaat zijn volledig goedaardig en ontaarden niet in
prostaatkanker. Wanneer de patiënt echter een prostaatknobbeltje voelt, wijst dit echter mogelijk op een recidief na een behandeling voor prostaatkanker.
Verwijderen van goedaardige knobbeltjes
Soms besluit de arts om de knobbeltjes te verwijderen, maar hij kijkt hierbij naar de specifieke problemen van de patiënt. De arts verwijdert bijvoorbeeld de schildklier wanneer een hot nodule geassocieerd is met
hyperthyroïdie (overactieve schildklier). Maar wanneer de knobbeltjes geassocieerd zijn met
hypothyreoïdie (vertraagde werking van de schildklier), voert hij deze ingreep niet uit.
Kwaadaardige (maligne) knobbeltjes
Maligne nodules (kwaadaardige knobbeltjes) zijn problematischer omdat ze een synoniem zijn voor
kanker.
Longkanker
Ten minste 60% van de
longnodules zijn goedaardig. Een longnodule is een knobbeltje op de long van maximaal drie centimeter in diameter. Is dit groter dan drie centimeter in diameter, dan beschouwen artsen dit als een longmassa (longtumor) die vaak duidt op
longkanker. Bij 60% van de patiënten met longkanker zijn maligne longnodules aanwezig.
Melanoom
Maligne nodules komen ook voor in een
nodulair melanoom, het meest progressieve type van een
melanoom (huidkanker). Na het horizontale verspreiding, ontwikkelt dit melanoom zich verder in de diepte en ontstaan subcutane (onderhuidse) knobbeltjes. In het eindstadium heeft elk orgaan maligne knobbeltjes. Niettemin zijn maligne nodules zeldzaam en komen goedaardige knobbeltjes veel vaker voor. Slechts 5% van de schildkliernodules zijn bijvoorbeeld kwaadaardig en dus kankerachtig.