Nodules: Goedaardige en kwaadaardige knobbeltjes

Een nodule (of knobbeltje) is een abnormale massa die zich kan vormen op of onder de huid, of binnen een orgaan of weefsel. Deze abnormale gezwelletjes kunnen worden opgespoord met behulp van beeldvormende technieken zoals röntgenfoto's of een CT-scan. Goedaardige nodules veroorzaken meestal geen symptomen, maar wanneer dit wel het geval is, kan medische behandeling of een operatie nodig zijn. Kwaadaardige nodules vereisen vrijwel altijd een chirurgische ingreep.

• Kenmerken van een nodule
• Benigne (goedaardige) nodules
• Schildklierknobbeltjes (knobbeltjes in de schildklier)
• Prostaatknobbeltjes (knobbeltjes in de prostaat)
• Kwaadaardige (maligne) knobbeltjes
• Longkanker
• Melanoom

Kenmerken van een nodule

Nodules zijn abnormale, afgeronde weefselverdikkingen die soms net onder de huid voelbaar zijn. Ze lijken vaak op kleine, stevige balletjes met duidelijke randen en kunnen in consistentie variëren. Deze gezwellen kunnen zich in diverse weefsels ontwikkelen, zoals bij prostaatkanker, of op de huid verschijnen, zoals bij een epidermale cyste. Nodules kunnen ook dieper gelegen zijn, zoals een lipoom (een goedaardig vetgezwel tussen huid en spieren) of in de stembanden. Wanneer ze kleiner zijn dan één centimeter, worden ze door artsen 'micronodules' genoemd. Nodules kunnen goedaardig (benigne) of kwaadaardig (maligne) zijn.

Benigne (goedaardige) nodules

Benigne nodules zijn ongevaarlijke knobbeltjes die meestal geen problemen veroorzaken. Toch is regelmatige controle door een arts aan te raden, omdat ze in zeldzame gevallen kunnen ontaarden in kwaadaardige tumoren. Goedaardige nodules komen veel voor in organen zoals de schildklier en prostaat. Ook in de lever tref je ze vaak aan, waar ze overwegend goedaardig zijn en zelfs twee keer zo vaak voorkomen als een leveradenoom (een goedaardige tumor in de lever, vooral bij vrouwen).

Schildklierknobbeltjes (knobbeltjes in de schildklier)

Ongeveer 95% van de schildklierknobbeltjes is goedaardig. We onderscheiden de volgende typen:

• Autonome nodules: Deze knobbeltjes produceren hormonen.
• Folliculaire knobbeltjes: Deze produceren ook hormonen en kunnen jodium vasthouden. Als ze meer hormonen produceren dan follikelcellen, heten ze 'hot nodules'.
• Colloïdale knobbeltjes: Deze zeer veelvoorkomende nodules (95% van de gevallen) hebben een balachtige vorm en zijn doorgaans kleiner dan één centimeter.
• Cysten: Cysten (abnormaal gevormde holten in het lichaam) zijn relatief grote nodules gevuld met vocht.

Hoewel symptomen niet altijd aanwezig zijn, kunnen grote nodules zichtbaar of voelbaar zijn aan de basis van de nek. Ook kunnen ze druk uitoefenen op de luchtpijp of slokdarm, met ademhalings- en slikproblemen tot gevolg.

Prostaatknobbeltjes (knobbeltjes in de prostaat)

Ongeveer 60% van de prostaatknobbeltjes is volledig goedaardig en ontaardt niet in prostaatkanker. Echter, het voelen van een prostaatknobbel kan wijzen op recidief na prostaatkankerbehandeling.

Verwijderen van goedaardige knobbeltjes
In sommige gevallen kiest een arts ervoor om goedaardige nodules te verwijderen, afhankelijk van de specifieke patiëntsituatie. Bijvoorbeeld: als een hot nodule gepaard gaat met hyperthyroïdie (overactieve schildklier), kan de arts besluiten de schildklier te verwijderen. Bij nodules die geassocieerd zijn met hypothyreoïdie (trage schildklierwerking), zal de arts deze ingreep daarentegen doorgaans niet uitvoeren.

Kwaadaardige (maligne) knobbeltjes

Kwaadaardige nodules (maligne knobbeltjes) zijn problematischer omdat ze vaak wijzen op kanker.

Longkanker

Minstens 60% van de longnodules is goedaardig. Een longnodule is een knobbeltje op de long met een diameter van maximaal drie centimeter. Is de nodule groter dan drie centimeter, dan spreekt men vaak van een longmassa (longtumor), wat kan duiden op longkanker. Bij 60% van de longkankerpatiënten zijn maligne longnodules aanwezig.

Melanoom

Kwaadaardige nodules kunnen ook voorkomen bij een nodulair melanoom, het meest agressieve type melanoom (huidkanker). Na horizontale uitbreiding groeit dit melanoom verder in de diepte, wat leidt tot subcutane (onderhuidse) knobbeltjes. In het eindstadium kan elk orgaan maligne nodules bevatten. Toch zijn kwaadaardige nodules zeldzaam; goedaardige nodules komen veel vaker voor. Zo is slechts 5% van de schildklierknobbeltjes kwaadaardig en dus kankerachtig.