Hyperchloremie: Verhoogd chloridegehalte in het bloed

Hyperchloremie is een aandoening waarbij te veel chloride in het bloed aanwezig is. Chloride is een elektrolyt die nodig is voor tal van belangrijke lichaamsfuncties, waaronder het behoud van de zuurbalans en de vochtbalans. Door deze elektrolytenstoornis ontstaan diverse symptomen, zoals een hoge bloeddruk, vermoeidheid en verwardheid. Dankzij een snelle behandeling van het onderliggende probleem in combinatie met voedingsadviezen, herstelt de elektrolytenbalans van de meeste patiënten. Bij ernstige, onbehandelde hyperchloremie ontstaan complicaties zoals hartproblemen en de dood.

• Chloride: een essentieel mineraal
• Oorzaken van verhoogd chloridegehalte
• Risicofactoren van hyperchloremie
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medicatiegebruik
• Onderliggende ziekte
• Voeding en drank
• Prognose
• Complicaties van overmatige hoeveelheid chloride in het bloed
• Preventie van hyperchloremie

Chloride: een essentieel mineraal

Chloride is een essentieel mineraal dat verschillende belangrijke functies in het lichaam vervult:

• Regulatie van de vochtbalans: Chloride helpt om water in de verschillende compartimenten van het lichaam te verdelen, zoals binnen en buiten de cellen. Dit is cruciaal voor het behoud van een gezonde celomgeving en voor het transport van voedingsstoffen en afvalstoffen.
• Zuur-base-evenwicht: Chloride speelt een belangrijke rol in het handhaven van de zuur-base-balans in het lichaam. Dit helpt om de pH van het bloed binnen een veilig bereik te houden, wat essentieel is voor de werking van diverse organen en processen.
• Spijsvertering: Chloride is een essentieel onderdeel van zoutzuur, dat in de maag wordt geproduceerd. Zoutzuur helpt bij de spijsvertering door eiwitten af te breken en voedingsstoffen te absorberen.
• Zenuwfunctie: Chloride is belangrijk voor de normale werking van zenuwcellen en spieren.

Oorzaken van verhoogd chloridegehalte

Patiënten met hyperchloremie hebben een te hoog chloridegehalte in hun bloed. Dit kan verschillende oorzaken hebben, die te maken hebben met de vochtbalans en de werking van de nieren in het lichaam.

Hyperchloremie kan worden veroorzaakt door:

• Uitdroging: Wanneer het lichaam te veel vocht verliest, kan het chloridegehalte in het bloed stijgen. Dit kan gebeuren door diarree, braken, koorts of overmatig zweten.
• Nierschade: De nieren zijn verantwoordelijk voor het filteren van overtollig chloride uit het bloed. Als de nieren niet goed functioneren, kan het chloridegehalte stijgen.
• Zeldzame aandoeningen: Sommige zeldzame aandoeningen, zoals het syndroom van Gitelman of het syndroom van Bartter, kunnen leiden tot hyperchloremie.
• Medicatie: Bepaalde medicijnen, zoals diuretica (plaspillen), kunnen het chloridegehalte verhogen als ze niet op de juiste manier worden gebruikt.

Risicofactoren van hyperchloremie

Aandoeningen

Patiënten met bepaalde aandoeningen lopen een hoger risico op een verhoogd chloridegehalte in het bloed.

• diabetes insipidus: Bij deze aandoening geven de nieren grote hoeveelheden vocht vrij; de patiënt moet dus grote hoeveelheden plassen (polyurie), vaak plassen (pollakisurie) en heeft ook veel dorst (polydipsie).
• diabetisch coma (complicatie van diabetes mellitus)
• een leveraandoening zoals levercirrose of leverfalen
• een nieraandoening zoals nierfalen
• hoge koorts: Hoge koorts leidt tot zweten en uitdrogen.
• hongersnood: Door eetstoornissen, ernstige ondervoeding of problemen met het absorberen van voedingsstoffen ontstaat mogelijk hongersnood, wat leidt tot hyperchloremie.
• hypernatriëmie (hoog natriumgehalte in het bloed): Het chlorideniveau stijgt wanneer natrium ook gestegen is.
• maagdarmproblemen, zoals braken of diarree: Deze aandoeningen veroorzaken mogelijk uitdrogingsverschijnselen.
• metabolische acidose: Het lichaam maakt overmatig veel zuur aan bij metabolische acidose (te hoge zuurgraad in het bloed).
• respiratoire alkalose: Een overmatige hoeveelheid kooldioxide in het bloed is te laag bij respiratoire alkalose (te lage zuurgraad in het bloed). Dit vindt bijvoorbeeld plaats bij hyperventilatie.
• schildklierkanker
• uitdroging (dehydratie): Uitdroging door medicijnen, intense lichaamsbeweging, hitteblootstelling, of onvoldoende vochtopname
• ziekte van Addison: Bij de ziekte van Addison zijn de bijnieren niet in staat om voldoende hormonen te produceren.

Omgevingsfactoren

Tevens spelen enkele omgevingsfactoren een rol bij de totstandkoming van hyperchloremie:

• medicatiegebruik: Sommige geneesmiddelen veroorzaken sneller een verhoogd chloridegehalte zoals:
• chemotherapie voor de behandeling van kanker
• corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers)
• diuretica (plaspillen)
• hormonen
• kruidensupplementen
• langdurig gebruik van koolzuuranhydraseremmers (voor de behandeling van de oogziekte glaucoom en andere aandoeningen)
• overmatige zoutinname: Chloride is een ingrediënt in natriumchloride (tafelzout); mogelijk gebeurt de overmatige inname van zout via de voeding, maar overmatige toediening van een zoutoplossing in een ziekenhuis resulteert eveneens in verhoogde chloridewaarden.

Chemotherapie
Patiënten die chemotherapie ondergaan, ervaren als bijwerking mogelijk misselijkheid en braken, wat leidt tot uitdroging en op zijn beurt tot hyperchloremie. Chemotherapie tast ook de nieren aan, waardoor ze niet meer goed kunnen zorgen voor de handhaving van de elektrolytenwaarden in het lichaam. Patiënten die geneesmiddelen voor chemotherapie nemen die de nieren schaden, moeten regelmatig een bloedonderzoek ondergaan om de elektrolytenwaarden te meten. Chemotherapie verzwakt het lichaam, waardoor patiënten met hyperchloremie die chemotherapie ondergaan, meer intense symptomen ervaren.

Symptomen

Wanneer de chloridegehalten matig verhoogd zijn, zijn niet altijd symptomen merkbaar. Langdurige hyperchloremie gaat echter gepaard met de volgende mogelijke tekenen:

• bewusteloosheid
• droge slijmvliezen
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een onregelmatige hartslag
• overmatige dorst (polydipsie)
• versnelde ademhaling (tachypneu)
• epileptische aanvallen en convulsies (stuipen: oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn)
• gevoelloosheid of tintelingen
• spierzwakte, spierkrampen of spiertrekkingen
• toevallen of convulsies
• vermoeidheid
• verwardheid, concentratieproblemen en persoonlijkheidsveranderingen
• vochtretentie (het vasthouden van vocht)

De ernst van de symptomen hangt af van de hoogte van het chloridegehalte in het bloed, hoe lang deze zo hoog staan en ook van de gezondheid, de voedingsstatus en het medicatiegebruik van de patiënt. Aangezien chemotherapie het lichaam vaak verzwakt, ervaren patiënten met hyperchloremie die chemotherapie ondergaan, bijvoorbeeld meer intense symptomen.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch criterium
In het bloed ligt de normale concentratie van chloride tussen 97 en 107 millimol per liter. Wanneer het chloridegehalte boven deze hoeveelheid is, is sprake van hyperchloremie.

Diagnostisch onderzoek
Het is belangrijk om snel een arts te informeren over de tekenen van hyperchloremie, vooral wanneer de symptomen verergeren. De arts bevraagt de patiënt over de aanwezige aandoeningen, het medicatiegebruik en de voedingsgewoonten (aangezien een verhoogde zoutinname leidt tot hyperchloremie). De klachten van hyperchloremie en andere elektrolytenstoornissen zijn zo algemeen dat het onmogelijk is om deze aandoening zelf te diagnosticeren. Een eenvoudige bloedtest detecteert hyperchloremie. In de meeste gevallen is echter verder onderzoek nodig om de oorzaak van een verhoogd chloridegehalte in het bloed op te sporen. Het bloedonderzoek zelf geeft bijvoorbeeld nierproblemen of leverstoornissen aan.

Behandeling

Een snelle behandeling voorkomt mogelijk ernstige bijwerkingen. De arts behandelt een eventueel onderliggende ziekte, geeft voedingsadviezen en zorgt voor (aangepaste) medicatie.

Medicatiegebruik

Soms krijgt de patiënt ook andere geneesmiddelen voorgeschreven als deze de boosdoener zijn van de elektrolytenstoornis, maar aspirine moet de patiënt wel vermijden. De arts zet voorts medicijnen in om misselijkheid, braken of diarree te voorkomen. Patiënten die merken dat de symptomen met deze behandelingen niet verbeteren of waarbij de symptomen verergeren, nemen het beste onmiddellijk contact op met de arts.

Onderliggende ziekte

De arts behandelt eerst de onderliggende aandoening, zoals bijvoorbeeld een eetstoornis of levercirrose. Heeft de patiënt diabetes, dan krijgt hij richtlijnen mee om de bloedsuikerspiegel goed onder controle te krijgen. Bij endocriene stoornissen (zoals bij de ziekte van Addison) zet de arts hormoonbehandelingen in.

Voeding en drank

Indien de patiënt te veel zout inneemt, krijgt hij van de arts nieuwe voedingsrichtlijnen mee voor een evenwichtige voeding met weinig natrium en chloride. De patiënt drinkt het beste twee à drie liter vloeistof per dag, maar alcohol en cafeïne moet hij wel vermijden. Indien de patiënt te weinig vloeistoffen kan innemen (bijvoorbeeld door overmatig veel braken), krijgt hij intraveneus (via een ader) vocht toegediend. Bij patiënten met metabolische acidose is verder een infusie met een oplossing nodig die natriumlactaat bevat. De lever zet dit om naar bicarbonaat, wat de metabolische acidose corrigeert. Sommige patiënten zijn gebaat bij een injectie van natriumbicarbonaat. Bij een aantal andere patiënten is tot slot een toediening van diuretica (plaspillen) nodig, zodat de nieren in staat zijn om de overmatige hoeveelheid chloride uit het lichaam te verwijderen via de urine.

Prognose

Patiënten met hyperchloremie zijn in de meeste gevallen gebaat bij levensstijlveranderingen. Epileptische aanvallen, bewusteloosheid en andere ernstige symptomen wijzen mogelijk op nierfalen of leverfalen, en vereisen onmiddellijke medische aandacht. Wanneer de arts in staat is om de onderliggende oorzaak van hyperchloremie te genezen en het normale elektrolytgehalte hersteld is, is ook het chloridegehalte weer normaal. Wel volgt de arts vaak patiënten op die reeds een elektrolytenstoornis gehad hebben, omdat plotselinge veranderingen mogelijk duiden op een probleem.

Complicaties van overmatige hoeveelheid chloride in het bloed

Te veel chloride in het bloed leidt, onbehandeld of niet snel genoeg behandeld, tot de volgende complicaties:

• botproblemen
• coma
• dood
• een slecht herstel bij nierschade
• hartproblemen
• nierfalen
• nierstenen
• spierproblemen

Preventie van hyperchloremie

Hyperchloremie is niet altijd te voorkomen, bijvoorbeeld wanneer dit het gevolg is van een medische aandoening zoals de ziekte van Addison. Sommige medicijnen kunnen leiden tot deze elektrolytenstoornis. Het is daarom belangrijk om met de arts te bespreken welke opties beschikbaar zijn om de bijwerkingen te verminderen. Sommige patiënten moeten meer water drinken of krijgen een intraveneuze vochttoediening wanneer ze zich uitgedroogd voelen. Het volgen van een gezonde en evenwichtige voeding en het vermijden van extreme voedselbeperkingen zijn andere nuttige tips. Verder moeten diabetici hun medicijnen innemen zoals voorgeschreven. Hyperchloremie komt zelden voor bij gezonde personen. Zij moeten voldoende vocht innemen en overmatig zoutverbruik voorkomen om de elektrolytenbalans te behouden.