Hyperchloremie: Verhoogd chloridegehalte in het bloed

Hyperchloremie is een aandoening waarbij teveel chloride in het bloed aanwezig is. Chloride is een elektrolyt, die nodig is voor tal van belangrijke lichaamsfuncties, waaronder onder andere het behoud van de zuurbalans en de vochtbalans. Door de elektrolytenstoornis ontstaan diverse symptomen, zoals een hoge bloeddruk, vermoeidheid en verwardheid. Dankzij een snelle behandeling van het onderliggend probleem in combinatie met voedingsadviezen, herstelt de elektrolytenbalans van de meeste patiënten. Bij ernstige, onbehandelde hyperchloremie ontstaan complicaties zoals hartproblemen en de dood.

• Oorzaken van verhoogd chloridegehalte
• Risicofactoren van hyperchloremie
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medicatiegebruik
• Onderliggende ziekte
• Voeding en drank
• Prognose
• Complicaties van overmatige hoeveelheid chloride in het bloed
• Preventie van aandoening

Oorzaken van verhoogd chloridegehalte

Patiënten met hyperchloremie hebben teveel chloride in de bloedbaan, vaak door veranderingen in het vloeistofniveau van het lichaam. Chloride is een spoorelement dat helpt voor een goede verdeling van water in de verschillende lichaamsdelen. Daarnaast is chloride nodig voor een goed behoud van de zuurbalans in het lichaam. Chloride is bovendien nodig voor de vorming van zoutzuur in de maag. De elektrolyt speelt tevens een belangrijke rol bij de vertering van voedsel. Veranderingen in het chloridegehalte beschadigen deze functies.

Risicofactoren van hyperchloremie

Aandoeningen

Patiënten met bepaalde aandoeningen leiden sneller aan een verhoogd chloridegehalte in het bloed.

• diabetes insipidus: Bij deze aandoening geven de nieren grote hoeveelheden vocht vrij; de patiënt moet dus grote hoeveelheden plassen (polyurie) en vaak plassen (pollakisurie) en ook heeft hij veel dorst (polydipsie).
• diabetisch coma (complicatie van diabetes mellitus)
• een leveraandoening zoals levercirrose of leverfalen
• een nieraandoening zoals nierfalen
• hoge koorts: Hoge koorts leidt tot zweten en uitdrogen.
• hongersnood: Door eetstoornissen, ernstige ondervoeding of problemen met het absorberen van voedingsstoffen, ontstaat mogelijk hongersnood, wat leidt tot hyperchloremie.
• hypernatriëmie (hoog natriumgehalte in het bloed): Het chlorideniveau stijgt wanneer natrium ook gestegen is.
• maagdarmproblemen, zoals braken of diarree: Deze aandoeningen veroorzaken mogelijk uitdrogingsverschijnselen.
• metabolische acidose: Het lichaam maakt overmatig veel zuur aan bij metabolische acidose (te hoge zuurgraad in het bloed).
• respiratoire alkalose: Een overmatige hoeveelheid kooldioxide in het bloed is te laag bij respiratoire alkalose (te lage zuurgraad in het bloed). Dit vindt bijvoorbeeld plaats bij hyperventilatie.
• schildklierkanker
• uitdroging (dehydratie): Uitdroging door medicijnen, intense lichaamsbeweging, hitteblootstelling, of onvoldoende vochtopname
• ziekte van Addison: Bij de ziekte van Addison zijn de bijnieren niet in staat om voldoende hormonen te produceren.

Omgevingsfactoren

Tevens spelen enkele omgevingsfactoren een rol bij de totstandkoming van hypercheloremie:

• medicatiegebruik: Sommige geneesmiddelen veroorzaken sneller een verhoogd chloridegehalte zoals:
• chemotherapie voor de behandeling van kanker
• corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers)
• diuretica (plaspillen)
• hormonen
• kruidensupplementen
• langdurig gebruik van koolzuuranhydraseremmers (voor de behandeling van de oogziekte glaucoom en andere aandoeningen)
• overmatige zoutinname: Chloride is een ingrediënt in natriumchloride (tafelzout); mogelijk gebeurt de overmatige inname van zout via de voeding maar overmatige toediening van een zoutoplossing in een ziekenhuis resulteert eveneens in verhoogde chloridewaarden.

Chemotherapie
Patiënten die chemotherapie ondergaan, ervaren als bijwerking omgelijk misselijkheid en braken, wat leidt tot uitdroging wat op zijn beurt leidt tot hyperchloremie. Chemotherapie tast eveneens de nieren aan waardoor ze niet meer goed kunnen zorgen voor de handhaving van de elektrolytenwaarden in het lichaam. Patiënten die geneesmiddelen voor chemotherapie nemen die de nieren schaden, moeten regelmatig een bloedonderzoek ondergaan voor het meten van de elektrolytenwaarden. Chemotherapie verzwakt het lichaam en daarom ervaren patiënten met hyperchloremie die chemotherapie ondergaan meer intense symptomen.

Symptomen

Wanneer de chloridegehalten matig verhoogd zijn, zijn niet altijd symptomen merkbaar. Langdurige hyperchloremie gaat echter gepaard met volgende mogelijke tekenen:

• bewusteloosheid
• droge slijmvliezen
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een onregelmatige hartslag
• een overmatige dorst (polydipsie)
• een versnelde ademhaling (tachypneu)
• epileptische aanvallen en convulsies (stuipen: oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn)
• gevoelloosheid of tintelingen
• spierzwakte, spierkrampen of spiertrekkingen
• toevallen of convulsies
• vermoeidheid
• verwardheid, concentratieproblemen en persoonlijkheidsveranderingen
• vochtretentie (het vasthouden van vocht)

De ernst van de symptomen hangt af van de hoogte van het chloridegehalte in het bloed, hoe lang deze zo hoog staan en ook van de gezondheid, de voedingsstatus en het medicatiegebruik van de patiënt. Aangezien chemotherapie het lichaam vaak verzwakt, ervaren patiënten met hyperchloremie die chemotherapie ondergaan, bijvoorbeeld meer intense symptomen.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch criterium
In het bloed ligt de normale concentratie van chloride tussen 97 en 107 millimol per liter. Wanneer het chloridegehalte boven deze hoeveelheid is, is sprake van hyperchloremie.

Diagnostisch onderzoek
Het is belangrijk om snel een arts te informeren over de tekenen van hyperchloremie, vooral wanneer de symptomen verergeren. De arts bevraagt de patiënt over de aanwezige aandoeningen, het medicatiegebruik en de voedingsgewoonten (aangezien een verhoogde zoutinname leidt tot hyperchloremie). De klachten van hyperchloremie en andere elektrolytenstoornissen zijn zo algemeen dat het onmogelijk is om deze aandoening zelf te diagnosticeren. Een eenvoudige bloedtest detecteert hyperchloremie. In de meeste gevallen is echter verder onderzoek nodig om de oorzaak van een verhoogd chloridegehalte in het bloed op te sporen. Het bloedonderzoek zelf geeft bijvoorbeeld nierproblemen of leverstoornissen aan.

Behandeling

Een snelle behandeling voorkomt mogelijk ernstige bijwerkingen. De arts behandelt een eventueel onderliggende ziekte, geeft voedingsadviezen en zorgt voor (aangepaste) medicatie.

Medicatiegebruik

Soms krijgt de patiënt ook andere geneesmiddelen voorgeschreven als deze de boosdoener zijn van de elektrolytenstoornis, maar aspirine moet de patiënt wel vermijden. De arts zet voorts medicijnen in om misselijkheid, braken of diarree te voorkomen. Patiënten die merken dat de symptomen met deze behandelingen niet verbeteren of waarbij de symptomen verergeren, nemen het beste onmiddellijk contact op met de arts.

Onderliggende ziekte

De arts behandelt eerst de onderliggende aandoening, zoals bijvoorbeeld een eetstoornis of levercirrose. Heeft de patiënt diabetes, dan krijgt hij richtlijnen mee om de bloedsuikerspiegel goed onder controle te krijgen. Bij endocriene stoornissen (zoals bij de ziekte van Addison) zet de arts hormoonbehandelingen in.

Voeding en drank

Indien de patiënt te veel zout inneemt, krijgt hij van de arts nieuwe voedingsrichtlijnen mee voor een evenwichtige voeding met weinig natrium en chloride. De patiënt drinkt het beste twee à drie liter vloeistof per dag, maar alcohol en cafeïne moet hij wel vermijden. Indien de patiënt te weinig vloeistoffen kan innemen (bijvoorbeeld door overmatig veel braken), krijgt hij intraveneus (via een ader) vocht toegediend. Bij patiënten met metabolische acidose is verder een infusie met een oplossing nodig, die natriumlactaat bevat. De lever zet dit om naar bicarbonaat wat de metabolische acidose corrigeert. Sommige patiënten zijn gebaat met een injectie van natriumbicarbonaat. Bij een aantal andere patiënten is tot slot een toediening met diuretica (plaspillen) nodig zodat de nieren in staat zijn om de overmatige hoeveelheid chloride uit het lichaam te verwijderen via de urine.

Prognose

Patiënten met hyperchloremie zijn in de meeste gevallen gebaat met levensstijlveranderingen. Epileptische aanvallen, bewusteloosheid en andere ernstige symptomen duidelijk mogelijk op nierfalen of leverfalen, en vereisen onmiddellijke medische aandacht. Wanneer de arts in staat is om de onderliggende oorzaak van hyperchloremie te genezen en het normale elektrolytgehalte hersteld is, is ook het chloridegehalte weer normaal. Wel volgt de arts vaak patiënten op die reeds een elektrolytenstoornis gehad hebben, omdat plotselinge veranderingen mogelijk duiden op een probleem.

Complicaties van overmatige hoeveelheid chloride in het bloed

Te veel chloride in het bloed leidt onbehandeld of niet snel genoeg behandeld tot volgende complicaties:

• botproblemen
• coma
• dood
• een slecht herstel bij nierschade
• hartproblemen
• nierfalen
• nierstenen
• spierproblemen

Preventie van aandoening

Hyperchloremie is niet altijd te voorkomen, bijvoorbeeld wanneer dit het gevolg is van een medische aandoening zoals de ziekte van Addison. Sommige medicijnen leiden tot de elektrolytenstoornis dus het is met de arts belangrijk om hierover te praten om zo te weten welke opties beschikbaar zijn voor het verminderen van de bijwerkingen. Sommige patiënten moeten meer water drinken of krijgen een intraveneuze vochttoediening wanneer ze zich uitgedroogd voelen. Een gezonde en evenwichtige voeding volgen en extreme voedselbeperkingen vermijden zijn andere nuttige tips. Verder moeten diabetici hun medicijnen nemen zoals voorgeschreven het voorschrijft. Hyperchoremie komt zelden voor bij gezonde personen. Zij moeten gewoon voldoende vocht innemen en overmatig zoutverbruik voorkomen om de elektrolytenbalans te voorkomen.