Vergrote nier: oorzaken en behandeling van opgezette nier

Een vergrote nier of opgezette nier kan veroorzaakt worden door een waternier (ook wel hydronefrose of nierstuwing genoemd), waarbij één of beide nieren opgezwollen zijn door ophoping van water in de nierkanaaltjes (nefronen) en het nierbekken. Elke nier bestaat uit twee delen. Eén deel filtert bloed om overtollig water, zout en afval te verwijderen. Het andere deel produceert urine. Wanneer het gedeelte van de nier dat urine verzamelt wordt geblokkeerd, veroorzaakt de ophoping ervan een vergrote nier. Naast de nieren bestaat het urinesysteem uit twee ureters, de blaas en de urethra. Problemen met een van deze structuren kunnen ervoor zorgen dat vloeistof terugstroomt naar de nier. Nierstuwing kan leiden tot verminderde nierfunctie. Als je niet meteen wordt behandeld, kan er permanent schade aan de nier of nieren optreden, wat nierfalen tot gevolg heeft.

• Vergrote nier door een waternier
• Oorzaken van opgezette nieren
• Veel voorkomende oorzaken
• Minder vaak voorkomende oorzaken
• Mogelijke oorzaken bij vrouwen
• Symptomen opgezwollen nier
• Complicaties van een vergrote nier
• Blijvende nierschade
• Nierfalen
• Infecties
• Verhoogde bloeddruk
• Sepsis
• Bloed in de urine
• Pijn en ongemak
• Verlies van eetlust en gewichtsverlies
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese en lichamelijk onderzoek
• Urineonderzoek
• Bloedonderzoek
• Beelvormend onderzoek
• Behandeling vergrote nier
• Nefrostomie katheter
• Ureterale stent
• Verwijderen van nierstenen
• Medicijnen
• Prognose van een vergrote nier
• Goedaardige oorzaken
• Nierinfecties
• Nierstenen
• Tumoren of kanker
• Chronische nierziekten
• Preventie en voorkomen

Vergrote nier door een waternier

Een opgezette nier kan optreden in de linkernier, de rechternier of in beide nieren. Een waternier kan optreden bij mensen van alle leeftijden. Als de aandoening voor de geboorte optreedt, heet het foetale of antenatale hydronefrose.

Oorzaken van opgezette nieren

Veel voorkomende oorzaken

Er zijn veel mogelijke oorzaken van een waternier. Bij volwassenen gaat het vaak om de volgende oorzaken:

• Nierstenen. Zouten en mineralen die in de urine voorkomen, kunnen kleine harde stenen vormen die zich vormen in de nieren of urinewegen.
• Tumor in de blaas, prostaatklier, baarmoeder of andere organen die deel uitmaken van of in de buurt van de urinewegen liggen, kunnen verstoppingen veroorzaken die de urinestroom verstoren.
• Goedaardige prostaathyperplasie (BPH) of prostaatvergroting. Een vergrote prostaatklier bij mannen kan druk op de urethra veroorzaken, dat is de plasbuis die vanaf de urineblaas naar het uiteinde van de penis loopt.

Minder vaak voorkomende oorzaken

Andere mogelijke oorzaken van een waternier zijn onder meer:

• Bloedstolsels in de nier of ureter.
• Vergroting of verstopping van de urinewegen door letsel, infectie, aangeboren afwijkingen of operatie.
• Zenuw- of spierproblemen die de nieren of ureters beïnvloeden.
• Urineretentie als gevolg van een onvermogen om de blaas te legen.
• Vesico-ureterale reflux (VUR) of het terugvloeien van urine uit de blaas naar de nieren, bijvoorbeeld als gevolg van blaasstenen, of door problemen bij de verbinding tussen urineleiders en blaas.
• Uterokèle, een zakvormige verwijding aan het uiteinde van de urineleider.

Mogelijke oorzaken bij vrouwen

Bij vrouwen kan een waternier optreden als gevolg van:

• Zwangerschap. Naarmate de baarmoeder groter wordt doordat het kindje groeit, kan deze op de ureters drukken en de urinestroom blokkeren.
• Baarmoederverzakking. Een aandoening waarbij de baarmoeder van de vrouw zich niet in zijn normale positie bevindt of verzakt.
• Cystocele of blaasverzakking. Dit betreft een aandoening waarbij een verzakking van de blaas in vagina optreedt.

Symptomen opgezwollen nier

Symptomen kunnen onder meer bestaan uit een plotselinge of intense pijn in de rug of pijn in de zij, misselijkheid en braken. Vaak plassen en pijn bij het plassen komen ook vaak voor, evenals bloed in de urine. Ook kan je last krijgen van algehele malaise en koorts in geval van een urineweginfectie.

Complicaties van een vergrote nier

Als je een vergrote nier hebt en de oorzaak ervan niet goed behandeld wordt, kunnen er verschillende complicaties optreden.

Blijvende nierschade

Zonder behandeling kan de nierfunctie achteruitgaan, wat kan leiden tot blijvende nierschade. Dit betekent dat je nier niet meer goed werkt en afvalstoffen niet meer efficiënt uit je lichaam kan filteren.

Nierfalen

Een onbehandelde vergrote nier kan uiteindelijk leiden tot nierfalen. Dit betekent dat je nieren hun functie verliezen en je mogelijk dialyse of een niertransplantatie nodig hebt om je leven te kunnen voortzetten.

Infecties

Je kunt een verhoogd risico op terugkerende nierinfecties hebben. Deze infecties kunnen pijnlijk zijn en leiden tot koorts, rugpijn en andere gezondheidsproblemen. Chronische infecties kunnen de nieren verder beschadigen.

Verhoogde bloeddruk

Een vergrote nier kan de bloeddruk in je lichaam beïnvloeden, wat kan leiden tot hypertensie (hoge bloeddruk). Dit kan op zijn beurt weer leiden tot hart- en vaatproblemen.

Sepsis

Als een nierinfectie zich verspreidt naar je bloedbaan, kan je een ernstige aandoening ontwikkelen die sepsis heet. Sepsis is een levensbedreigende aandoening die onmiddellijk medische zorg vereist.

Bloed in de urine

Je kunt bloed in je urine opmerken als gevolg van nierbeschadiging. Dit kan beangstigend zijn en moet altijd door een arts worden gecontroleerd.

Pijn en ongemak

Een vergrote nier kan aanzienlijke pijn en ongemak veroorzaken, vooral in je rug en zij. Dit kan je dagelijkse activiteiten beperken en je kwaliteit van leven verminderen.

Verlies van eetlust en gewichtsverlies

Bij ernstige nierproblemen kun je je eetlust verliezen en ongewenst gewichtsverlies ervaren, wat je algehele gezondheid kan verslechteren.

Onderzoek en diagnose

Anamnese en lichamelijk onderzoek

De arts zal allerlei vragen over eventuele symptomen die je ervaart en zal het gebied in de buurt van de nieren en de blaas onderzoeken op gevoeligheid en zwelling. De arts zal voorts je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen en vragen stellen over de medische geschiedenis van je familie. Mannen moeten mogelijk een rectaal onderzoek ondergaan om te bepalen of de prostaat vergroot is. Bij vrouwen kan een bekkenonderzoek nodig zijn om te bekijken of er problemen zijn met de baarmoeder of de eierstokken.

Urineonderzoek

Er wordt een urinemonster genomen om na te gaan of er bloedcellen, bacteriën of abnormale cellen in aanwezig zijn.

Bloedonderzoek

Bloedonderzoek wordt gedaan door enkele buisjes bloed af te nemen. Een volledige bloedtelling kan worden uitgevoerd om te bepalen of er een infectie aanwezig is. In geval van nierschade 'lekken' eiwitten in de urine en des te meer kreatinine in het bloed, des te ernstiger de nierschade. Verder toont de ureumwaarde in het bloed hoe vergiftigd het lichaam is als gevolg van de nierschade. Hoge waarden wordt 'uremie' genoemd en dat treedt op bij nierfalen.

Beelvormend onderzoek

Beeldvormend onderzoek kan bestaan uit röntgenfoto's, een CT-scan of echografie.

Behandeling vergrote nier

Het doel van de behandeling is om de urinestroom uit de nier te herstellen en om de zwelling en druk die door vloeistofopbouw wordt veroorzaakt, te verminderen. Er zijn verschillende behandelingen om de aandoening te behandelen, afhankelijk van de onderliggende oorzaak van het probleem.

Nefrostomie katheter

Als de nierstuwing acuut of plotseling is, kan een stent of zacht buisje (nefrostomie katheter) in de nier worden ingebracht om de overmaat aan urine af te voeren.

Ureterale stent

Een zachte plastic buis genaamd een 'ureterale stent' kan tussen de nier en de blaas geplaatst worden om overtollige vloeistoffen te verwijderen.

Verwijderen van nierstenen

Als een opgezette nier wordt veroorzaakt door stenen in de nieren of ureters, zijn deze opties beschikbaar:

• ESWL (Extracorporele Shock Wave Lithotrypsie). Dit is een niersteenvergruizer waarbij door middel van schokgolven energie wordt opgewekt, welke wordt geconcentreerd in één punt.
  Medicatie bij een vergrote nier / Bron: Stevepb, Pixabay
• Ureteroscopie in verband met een urineleidersteen. Hierbij wordt een dunne buis met speciale instrumenten in de urethra geplaatst om de steen te verwijderen.
• Chirurgie. Wanneer nierstenen zeer groot of moeilijk te verwijderen zijn, kunnen ze chirurgisch verwijderd worden. Ook kan je een operatie ondergaan in geval van tumoren of andere vormen van verstoppingen.

Medicijnen

Geneesmiddelen die worden gebruikt om een vergrote nier als gevolg van hydronefrose te behandelen, zijn antibiotica in geval van urineweginfecties en een pijnstiller of analgeticum zoals diclofenac of naproxen, om pijn te verlichten.

Prognose van een vergrote nier

De prognose van een vergrote nier hangt sterk af van de onderliggende oorzaak van de vergroting. Een vergrote nier kan ontstaan door verschillende aandoeningen, zoals een urinewegobstructie, infecties, nierstenen, cysten, tumoren of andere nierziekten.

Goedaardige oorzaken

Bij goedaardige aandoeningen zoals niercysten of een urinewegobstructie kan de prognose gunstig zijn, vooral als de aandoening tijdig wordt behandeld. Een nierobstructie kan vaak worden opgelost met medicijnen of een chirurgische ingreep, waardoor de nierfunctie kan herstellen. Niercysten veroorzaken zelden ernstige problemen en vereisen vaak geen behandeling, tenzij ze groot of symptomatisch worden.

Nierinfecties

Als de vergroting wordt veroorzaakt door een infectie (zoals pyelonefritis), is de prognose over het algemeen goed als de infectie snel wordt behandeld met antibiotica. Indien onbehandeld, kan een infectie echter leiden tot blijvende nierschade.

Nierstenen

Als de vergroting het gevolg is van nierstenen, is de prognose meestal goed na behandeling. De stenen kunnen worden verwijderd of opgelost met medicatie, waardoor de nier weer normaal kan functioneren. Terugkerende nierstenen vereisen echter preventieve maatregelen om nieuwe stenen te voorkomen.

Tumoren of kanker

Als een vergrote nier wordt veroorzaakt door een tumor of nierkanker, is de prognose afhankelijk van het type en het stadium van de kanker op het moment van diagnose. Vroege detectie en behandeling kunnen de kans op genezing vergroten. In gevorderde stadia kan de behandeling complexer zijn en kan de prognose minder gunstig zijn.

Chronische nierziekten

Bij chronische nieraandoeningen die leiden tot vergroting van de nier, zoals hydronefrose of polycysteuze nierziekte, is de prognose vaak afhankelijk van de ernst en het stadium van de ziekte. Deze aandoeningen kunnen uiteindelijk leiden tot een afname van de nierfunctie en vereisen soms nierdialyse of een niertransplantatie.

Preventie en voorkomen

De kans op het ontwikkelen van een niersteen kan verminderd worden door voldoende te drinken, algemeen wordt aanbevolen om zuinig om te springen met voedingsmiddelen die veel dierlijke eiwitten bevatten, en met zout en suiker.

Lees verder

• Nierabces (abces in nier): symptomen, oorzaak en behandeling
• Nierpijn: oorzaken pijn aan de nieren, nierstreek en rugpijn
• Nierfilterontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling
• Nieraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Nierstuwing (hydronefrose): symptomen, oorzaak & behandeling