Spiertrekkingen: Oorzaken van trillende spieren

Spiertrillingen (spierfasciculaties, spiertrekkingen) zijn kleine, vaak onopgemerkte trillingen van de spieren die plaatsvinden door kleine spiersamentrekkingen in het lichaam. Sommige spiertrekkingen zijn normaal en vormen geen reden tot bezorgdheid. Andere kunnen wijzen op een neurologische aandoening of een ander probleem. Bij aanhoudende of terugkerende trillende spieren is het raadzaam een arts te raadplegen. Deze spiertrillingen vereisen vaak een behandeling, vooral wanneer ook bijkomende symptomen optreden. Dankzij enkele veranderingen in de levensstijl is het mogelijk om diverse oorzaken van spierfasciculaties te voorkomen.

• Spiertrekkingen versus spierkrampen
• Oorzaken van spierfasciculaties
• Aandoeningen met spiertrillingen
• Amyotrofische laterale sclerose (ALS) (ziekte van Lou Gehrig)
• Auto-immuunziekten
• Benigne fasciculatiesyndroom
• Elektrolytenstoornissen
• Irritatie aan oog of ooglid
• Metabole stoornissen
• Neurologische aandoeningen
• Spierdystrofieën
• Spinale musculaire atrofie
• Stress en angst
• Uitdroging
• Vitaminetekorten
• Andere oorzaken
• Omgevingsfactoren en trillende spieren
• Cafeïne
• Medicatie
• Nicotine
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van spiertrekkingen
• Preventie
• Aanvullende informatie over spierfasciculaties
• Erfelijkheid en spiertrillingen
• Dieet en voedingssupplementen
• Hydratatie en vochtbalans
• Rol van rust en herstel

Spiertrekkingen versus spierkrampen

Spiertrillingen zijn niet hetzelfde als spierkrampen. Spierkrampen zijn namelijk sterke, pijnlijke, onvrijwillige samentrekkingen van de hele spier. Spiertrekkingen zijn niet pijnlijk en treden normaal gesproken op in spiervezels in plaats van de hele spier.

Oorzaken van spierfasciculaties

Spiertrillingen zijn het gevolg van kleine spiercontracties (samentrekkingen van spieren) in het lichaam. De spieren bestaan uit vezels die door zenuwen worden gecontroleerd. Stimulatie of beschadiging van een zenuw kan leiden tot trillende spiervezels. Diverse oorzaken zijn bekend voor spiertrillingen. Lichte spiertrekkingen zijn meestal het gevolg van minder ernstige, leefstijlgerelateerde oorzaken. Ernstigere spiertrekkingen kunnen echter een teken zijn van een ernstige aandoening.

Aandoeningen met spiertrillingen

Amyotrofische laterale sclerose (ALS) (ziekte van Lou Gehrig)

Bij amyotrofische laterale sclerose sterven de zenuwcellen af. Elk lichaamsdeel kan gaan trillen, maar vooral de armen en benen zijn vaak getroffen.

Auto-immuunziekten

Auto-immuunaandoeningen, zoals het Isaac-syndroom, kunnen leiden tot trillende spieren. Het Isaac-syndroom tast de zenuwen aan die spiervezels stimuleren, wat resulteert in frequente spiertrekkingen. De trillingen komen meestal voor in de arm- en beenspieren.

Benigne fasciculatiesyndroom

Bij het benigne fasciculatiesyndroom ontstaan onvrijwillige spierkrampen die niet voortkomen uit een ziekte. Vaak zijn de oogleden, de kuiten of de duimen aangetast. Deze schokjes zijn normaal en zijn vaak het resultaat van stress of angst. Deze spiersamentrekkingen komen en gaan en houden meestal niet langer dan een paar dagen aan.

Elektrolytenstoornissen

Een slechte voeding en opname van voedingsstoffen kan leiden tot spiertrekkingen. Elektrolyten zijn betrokken bij een breed scala aan lichaamsprocessen en zijn essentieel voor een efficiënte spierfunctie. De meeste elektrolyten spelen een rol in de werking van de spieren. Elektrolytenstoornissen veroorzaken sneller spierschokjes.

Calcium
Calcium is belangrijk voor spiercontracties en zenuwsignalering. Een tekort aan calcium (hypocalciëmie) leidt tot een gevoel van pennen en naalden in de handen en voeten en kan ook leiden tot spiertrekkingen.

Kalium
Kalium is ook belangrijk voor de zenuwsignalering en is betrokken bij onvrijwillige spierprocessen zoals deze rond het hart. Door een tekort aan kalium ontstaan sneller schokjes in de spieren.

Magnesium
Magnesium werkt nauw samen met calcium, dus bij een magnesiumtekort kampt een patiënt sneller met spierkrampen en spiertrekkingen.

Irritatie aan oog of ooglid

Spiertrillingen in het ooglid of in het gebied rond het oog treden op wanneer het ooglid of het oogoppervlak geïrriteerd is (oogirritatie).

Metabole stoornissen

Medische aandoeningen die metabole stoornissen veroorzaken kunnen leiden tot spiertrekkingen. Voorbeelden hiervan zijn een laag kaliumgehalte in het bloed (hypokaliëmie), nierziekten en uremie.

Neurologische aandoeningen

Wanneer schade ontstaat aan een zenuw die naar een spier leidt, kunnen spierfasciculaties ontstaan. Enkele aandoeningen aan het zenuwstelsel leiden sneller tot spiertrillingen, zoals de ziekte van Parkinson.

Neurologische aandoeningen veroorzaken ook nog volgende mogelijke tekenen:

• een verlies van, of verandering in, sensatie
• een verlies van spieromvang (spieratrofie)
• spierzwakte

Spierdystrofieën

Spierdystrofieën zijn een groep van erfelijke aandoeningen waarbij de spieren na verloop van tijd schade oplopen en verzwakken. Ze veroorzaken spiertrekkingen in het gezicht, de nek, de heupen en de schouders.

Spinale musculaire atrofie

Spinale musculaire atrofie beschadigt de motorische zenuwcellen in het ruggenmerg en treft de controle van de spierbeweging. Hierdoor ontstaan tongtrillingen.

Stress en angst

Spiertrekkingen veroorzaakt door stress en angst kunnen elke spier in het lichaam aantasten. Wanneer het stresssysteem is geactiveerd, is ons lichaam bereid om een dreigend gevaar af te weren. Als reactie op dit gevaar gedraagt het zenuwstelsel zich anders. De zenuwimpulsen die verantwoordelijk zijn voor de spieren, doen de spieren namelijk soms trillen, met spiertrillingen tot gevolg.

Uitdroging

Uitdroging tast het hele lichaam aan. De bloedtoevoer naar de werkende spieren wordt verminderd bij uitdroging, wat de werking van de spieren aantast. Dit zorgt ervoor dat ze niet meer goed kunnen samentrekken en ontspannen. Bij het zweten, urineren of braken verliest het lichaam vitale vloeistoffen en kan uitdroging een mogelijk gevolg zijn. Patiënten met uitdroging verliezen ook belangrijke elektrolyten in deze vloeistof, zoals kalium en calcium, die essentieel zijn voor een goede spierfunctie. Uitdroging veroorzaakt mogelijk spiercontracties en spiertrekkingen, vooral in de grotere spieren van het lichaam, zoals de benen, de armen en de romp.

Vitaminetekorten

Tekorten aan bepaalde voedingsstoffen kunnen trillende spieren veroorzaken, vooral in de oogleden, de kuiten en de handen. Veel voorkomende soorten voedingstekorten en vitaminetekorten zijn een tekort aan vitamine D en een tekort aan vitamine B.

Andere oorzaken

Andere oorzaken van trillende spieren zijn:

• genetische factoren
• insectenbeten of -steken
• klierkoorts
• zwakke spieren (myopathie)

Omgevingsfactoren en trillende spieren

Cafeïne

Het consumeren van te veel cafeïne (cafeïneoverdosis) en andere stimulerende middelen kan leiden tot trillende spieren in een deel van het lichaam.

Drugs
Ook een drugsoverdosis (amfetaminen of andere stimulerende middelen) staat erom bekend om trillende spieren te veroorzaken.

Medicatie

Bijwerkingen
Bijwerkingen van medicijnen zoals diuretica (plaspillen), corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken) of oestrogenen kunnen leiden tot spierfasciculaties.

Onttrekking
Onttrekkingen van bepaalde medicijnen (met name benzodiazepinen: medicatie bij angst en slaapproblemen) kunnen ook leiden tot trillende spieren.

Te veel serotonine
Het nemen van antidepressiva in combinatie met andere medicijnen of sint-janskruid resulteert in teveel serotonine in de hersenen (serotoninesyndroom) wat leidt tot spiertrekkingen. Net als cafeïne hebben sommige antidepressiva een stimulerend effect en veroorzaken ze onwillekeurige contracties van spiervezels.

Nicotine

De nicotine in sigaretten en andere tabaksproducten veroorzaakt soms spiertrillingen, vooral in de benen.

Lichaamsbeweging
Spiertrekkingen komen vaker voor na het sporten. Melkzuur hoopt zich dan namelijk op in de spieren die tijdens het sporten worden gebruikt. Meestal zijn de armen, de benen en de rug aangetast door spierfasciculaties.

Slaapgebrek
Spiertrekkingen treden vaak op wanneer het lichaam moe is en een tekort aan slaap heeft. De hersenen gebruiken chemische signalen om met het lichaam te communiceren. Wanneer mensen te weinig slaap ervaren, zijn de hersenen minder goed in staat om deze signalen te verzenden, wat spiertrekkingen tot gevolg heeft.

Alarmsymptomen

Zijn er langdurige of aanhoudende spiertrekkingen aanwezig of treden de spiertrekkingen op in combinatie met zwakte of spierverlies, dan is het raadzaam om een arts te raadplegen.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
De arts voert een lichamelijk onderzoek uit nadat hij een medische geschiedenis heeft afgenomen. Hij stelt bijvoorbeeld de volgende vragen:

• Hoe lang duren de spiertrekkingen?
• Hoe vaak komen de spiertrekkingen voor?
• Is de patiënt zwanger?
• Komen de tekenen altijd op dezelfde locatie voor?
• Wanneer is het trillen voor het eerst opgetreden?
• Welke andere symptomen zijn er aanwezig?
• Welke spieren zijn aangetast?

Diagnostisch onderzoek
De testen die de arts uitvoert of bestelt, zijn afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak en bestaan uit:

• een bloedonderzoek: een bloedtest spoort elektrolytenstoornissen, schildklierproblemen en problemen met de bloedchemie op.
• een CT-scan van de wervelkolom of hersenen
• een elektromyografie (EMG: meting van de elektrische spieractiviteit)
• een MRI-scan van de wervelkolom of hersenen
• een zenuwgeleidingsonderzoek

Behandeling van spiertrekkingen

In de meeste gevallen is er geen behandeling nodig voor goedaardige spiertrillingen omdat deze binnen enkele dagen spontaan verdwijnen. In andere gevallen behandelt de arts een onderliggende medische oorzaak zodat de symptomen verbeteren. De arts schrijft hiervoor mogelijk medicijnen voor:

• corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken)
• neuromusculaire blokkers
• spierverslappers

Preventie

Volgende tips helpen bij het voorkomen van spiertrekkingen:

• andere medicijnen nemen indien medicatie leidt tot de spiertrillingen
• een gevarieerde en gezonde voeding consumeren
• goed omgaan met stress
• minder cafeïne drinken
• stoppen met roken
• voldoende water blijven drinken (vooral tijdens het sporten)
• voldoende slapen

Aanvullende informatie over spierfasciculaties

Erfelijkheid en spiertrillingen

Sommige vormen van spiertrillingen kunnen erfelijk zijn. Familiaire gevallen van benigne fasciculatiesyndroom komen voor, en genetische aanleg kan een rol spelen bij de gevoeligheid voor spiertrillingen.

Dieet en voedingssupplementen

Aanpassingen in het dieet en het gebruik van voedingssupplementen kunnen helpen bij het verminderen van spiertrillingen. Supplementen zoals magnesium, calcium, en vitamine D kunnen nuttig zijn bij het corrigeren van tekorten die bijdragen aan spiertrekkingen.

Hydratatie en vochtbalans

Voldoende hydratatie is cruciaal voor het behoud van een goede spierfunctie. Het drinken van voldoende water, vooral tijdens fysieke inspanning, helpt om elektrolytenbalans en spiercontractie te reguleren, waardoor de kans op spiertrekkingen vermindert.

Rol van rust en herstel

Rust en herstel zijn essentieel voor spiergezondheid. Overmatige fysieke inspanning zonder adequate rust kan leiden tot spiervermoeidheid en -trillingen. Het is belangrijk om een balans te vinden tussen activiteit en rust om spiertrillingen te voorkomen.

Lees verder

• Benigne fasciculatiesyndroom: Onvrijwillige spiertrekkingen
• Trillende lippen: Oorzaken van trillingen boven- en onderlip
• Trillende oogleden: Meestal onschuldig of teken van ziekte