Spiertrekkingen: Oorzaken van trillende spieren

Spiertrillingen (spierfasciculaties, spiertrekkingen) zijn kleine, vaan onopgemerkte trillingen van de spieren die plaatsvinden door kleine spiersamentrekkingen in het lichaam. Sommige spiertrekkingen zijn normaal en zijn geen teken van bezorgdheid. Andere zijn tekenen van een neurologische aandoening of een ander probleem. Bij aanhoudende of terugkerende trillende spieren is het raadzaam een arts te raadplegen. Deze spiertrillingen vereisen vaak een behandeling, vooral wanneer ook bijkomende symptomen optreden. Dankzij enkele veranderingen in de levensstijl is het mogelijk om diverse oorzaken van spierfasciculaties te voorkomen.

• Spiertrekkingen versus spierkrampen
• Oorzaken van spierfasciculaties
• Aandoeningen met spiertrillingen
• Amyotrofische laterale sclerose (ALS) (ziekte van Lou Gehrig)
• Auto-immuunziekten
• Benigne fasciculatiesyndroom
• Elektrolytenstoornissen
• Irritatie aan oog of ooglid
• Metabole stoornissen
• Neurologische aandoeningen
• Spierdystrofieën
• Spinale musculaire atrofie
• Stress en angst
• Uitdroging
• Vitaminetekorten
• Andere oorzaken
• Omgevingsfactoren en trillende spieren
• Cafeïne
• Medicatie
• Nicotine
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van spiertrekkingen
• Preventie

Spiertrekkingen versus spierkrampen

Spiertrillingen zijn niet hetzelfde als spierkrampen. Spierkrampen zijn namelijk sterke, pijnlijke, onvrijwillige samentrekkingen van de hele spier. Spiertrekkingen zijn niet pijnlijk en treden normaal gesproken op in spiervezels in plaats van de hele spier.

Oorzaken van spierfasciculaties

Spiertrillingen zijn het gevolg van kleine spiercontracties (samentrekkingen van spieren) in het lichaam. De spieren bestaan uit vezels die de zenuwen onder controle hebben. Stimulatie of beschadiging van een zenuw leidt mogelijk tot trillende spiervezels. Diverse oorzaken zijn bekend voor spiertrillingen. Lichte spiertrekkingen zijn meestal het gevolg van minder ernstige, leefstijlgerelateerde oorzaken. Ernstigere spiertrekkingen zijn echter vaak het gevolg van een ernstige aandoening.

Aandoeningen met spiertrillingen

Amyotrofische laterale sclerose (ALS) (ziekte van Lou Gehrig)

Bij amyotrofische laterale sclerose sterven de zenuwcellen af. Elk mogelijk lichaamsdeel gaat trillen, maar vooral de armen en benen zijn getroffen.

Auto-immuunziekten

Auto-immuunaandoeningen, zoals het Isaac-syndroom, leiden mogelijk tot trillende spieren. Het Isaac-syndroom tast de zenuwen aan die spiervezels stimuleren, wat resulteert in frequente spiertrekkingen. De trillingen komen meestal voor in de arm- en beenspieren.

Benigne fasciculatiesyndroom

Bij het benigne fasciculatiesyndroom ontstaan onvrijwillige spierkrampen die niet resulteren uit een ziekte. Vaak zijn dan de oogleden, de kuit of de duim aangetast. Deze schokjes zijn normaal en zijn vaak het resultaat van stress of angst. Deze spiersamentrekkingen komen en gaan en houden meestal niet langer dan een paar dagen aan.

Elektrolytenstoornissen

Een slechte voeding en opname van voedingsstoffen leidt mogelijk tot spiertrekkingen. Elektrolyten zijn betrokken bij een breed scala aan lichaamsprocessen en zijn essentieel voor een efficiënte spierfunctie. De meeste elektrolyten spelen een rol in de werking van de spieren. Elektrolytenstoornissen veroorzaken bijgevolg sneller spierschokjes.

Calcium
Calcium is belangrijk voor spiercontracties en zenuwsignalering. Een tekort aan calcium (hypocalciëmie) leidt tot een gevoel van pennen en naalden in de handen en voeten en leidt eveneens mogelijk tot spiertrekkingen.

Kalium
Kalium is ook belangrijk voor de zenuwsignalering en is betrokken bij onvrijwillige spierprocessen zoals deze rond het hart. Door een tekort aan kalium ontstaan sneller schokjes in de spieren.

Magnesium
Magnesium werkt nauw samen met calcium, dus bij een magnesiumtekort kampt een patiënt sneller met spierkrampen en spiertrekkingen.

Irritatie aan oog of ooglid

Spiertrillingen in het ooglid of in het gebied rond het oog treden op wanneer het ooglid of het oogoppervlak geïrriteerd is (oogirritatie).

Metabole stoornissen

Medische aandoeningen die metabole stoornissen veroorzaken leiden mogelijk tot spiertrekkingen. Voorbeelden hiervan zijn een laag kaliumgehalte in het bloed (hypokaliëmie), een nierziekte en uremie

Neurologische aandoeningen

Wanneer schade ontstaat aan een zenuw die tot een spier leidt, ontstaan spierfasciculaties. Enkele aandoeningen aan het zenuwstelsel leiden sneller tot spiertrillingen zoals de ziekte van Parkinson.

Neurologische aandoeningen veroorzaken ook nog volgende mogelijke tekenen:

• een verlies van, of verandering in, sensatie
• een verlies van spieromvang (spieratrofie)
• spierzwakte

Spierdystrofieën

Spierdystrofieën zijn een groep van erfelijke aandoeningen waarbij de spieren na verloop van tijd schade oplopen en verzwakken. Ze veroorzaken spiertrekkingen in het gezicht en de nek of de heupen en de schouders.

Spinale musculaire atrofie

Spinale musculaire atrofie beschadigt de motorische zenuwcellen in het ruggenmerg en treft de controle van de spierbeweging. Hierdoor ontstaan tongtrillingen.

Stress en angst

Spiertrekkingen veroorzaakt door stress en angst tasten mogelijk elke spier in het lichaam aan. Wanneer het stresssysteem is geactiveerd is, is ons lichaam bereid om een dreigend gevaar af te weren. Als reactie op dit gevaar gedraagt het zenuwstelsel zich anders. De zenuwimpulsen die verantwoordelijk zijn voor de spieren, doen de spieren namelijk soms trillen, met spiertrillingen tot gevolg.

Uitdroging

Uitdroging tast het hele lichaam aan. De bloedtoevoer naar de werkende spieren wordt verminderd bij uitdrogingsverschijnselen, wat de werking van de spieren aantast, waardoor deze niet meer goed kunnen samentrekken en ontspannen. Bij het zweten, urineren of braken, verliest het lichaam vitale vloeistoffen en is uitdroging een mogelijk gevolg. Patiënten met uitdroging verliezen eveneens belangrijke elektrolyten in deze vloeistof, zoals kalium en calcium, die essentieel zijn voor een goede spierfunctie. Uitdroging veroorzaakt mogelijk spiercontracties en spiertrekkingen, vooral in de grotere spieren van het lichaam, zoals de benen, de armen en de romp.

Vitaminetekorten

Tekorten aan bepaalde voedingsstoffen veroorzaken trillende spieren, en dan vooral in de oogleden, de kuiten en de handen. Veel voorkomende soorten voedingstekorten en vitaminetekorten zijn een tekort aan vitamine D en een tekort aan vitamine B.

Andere oorzaken

Andere oorzaken van trillende spieren zijn:

• genetische factoren
• insectenbeten of -steken
• klierkoorts
• zwakke spieren (myopathie)

Omgevingsfactoren en trillende spieren

Cafeïne

Het consumeren van te veel cafeïne (cafeïneoverdosis) en andere stimulerende middelen leidt mogelijk tot trillende spieren in een deel van het lichaam.

Drugs
Ook een drugsoverdosis (amfetaminen of andere stimulerende middelen) staat er om bekend om trillende spieren te veroorzaken.

Medicatie

Bijwerkingen
Bijwerkingen van medicijnen zoals diuretica (plaspillen), corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken) of oestrogenen leiden mogelijk tot spierfasciculaties.

Onttrekking
Onttrekkingen van bepaalde medicijnen (met name benzodiazepinen: medicatie bij angst en slaapproblemen) leiden mogelijk ook tot trillende spieren.

Te veel serotonine
Het nemen van antidepressiva in combinatie met andere medicijnen of sint-janskruid resulteert in teveel serotonine in de hersenen (serotoninesyndroom) wat leidt tot spiertrekkingen. Net als cafeïne hebben sommige antidepressiva een stimulerend effect en veroorzaken ze onwillekeurige contracties van spiervezels.

Nicotine

De nicotine in sigaretten en andere tabaksproducten veroorzaakt soms spiertrillingen, en dan vooral in de benen.

Lichaamsbeweging
Spiertrekkingen komen vaker voor na het sporten. Melkzuur hoopt zich dan namelijk op in de spieren die tijdens het sporten worden gebruikt. Meestal zijn de armen, de benen en de rug aangetast door spierfasciculaties.

Slaapgebrek
Spiertrekkingen treden vaak op wanneer het lichaam moe is en een tekort aan slaap heeft. De hersenen gebruiken chemische signalen om met het lichaam te communiceren. Wanneer mensen te weinig slaap ervaren, zijn de hersenen minder goed in staat om deze signalen te verzenden en gaan extra signalen naar de spiervezels, wat spiertrekkingen tot gevolg heeft.

Alarmsymptomen

Zijn er langdurige of aanhoudende spiertrekkingen aanwezig of treden de spiertrekkingen op in combinatie met zwakte of spierverlies, dan is het raadzaam om een arts te raadplegen.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
De arts voert een lichamelijk onderzoek uit nadat hij een medische geschiedenis heeft afgenomen. Hij stelt bijvoorbeeld volgende vragen:

• Hoe lang duren de spiertrekkingen?
• Hoe vaak komen de spiertrekkingen tot stand?
• Is de patiënt zwanger?
• Komen de tekenen altijd op dezelfde locatie tot stand?
• Wanneer is het trillen voor het eerst optreden?
• Welke andere symptomen zijn er aanwezig?
• Welke spieren zijn aangetast?

Diagnostisch onderzoek
De testen die de arts uitvoert of bestelt, zijn afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak en bestaan uit:

• een bloedonderzoek: Een bloedtest spoort elektrolytenstoornissen, schildklierproblemen en problemen met de bloedchemie op.
• een CT-scan van de wervelkolom of hersenen
• een elektromyografie (EMG: meting van de elektrische spieractiviteit)
• een MRI-scan van de wervelkolom of hersenen
• een zenuwgeleidingsonderzoek

Behandeling van spiertrekkingen

In de meeste gevallen is er geen behandeling nodig voor goedaardige spiertrillingen omdat deze binnen enkele dagen spontaan verdwijnen. In andere gevallen behandelt de arts een onderliggende medische oorzaak zodat de symptomen verbeteren. De arts schrijft hiervoor mogelijk medicijnen voor:

• corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken)
• neuromusculaire blokkers
• spierverslappers

Preventie

Volgende tips helpen bij het voorkomen van spiertrekkingen:

• andere medicijnen nemen indien medicatie leidt tot de spiertrillingen
• een gevarieerde en gezonde voeding consumeren
• goed omgaan met stress
• minder cafeïne drinken
• stoppen met roken
• voldoende water blijven drinken (vooral tijdens het sporten)
• voldoende slapen

Lees verder

• Benigne fasciculatiesyndroom: Onvrijwillige spiertrekkingen
• Trillende lippen: Oorzaken van trillingen boven- en onderlip
• Trillende oogleden: Meestal onschuldig of teken van ziekte