Krakende geluiden van gewrichten (crepitaties, crepitus)

Krakende knieën bij het rechtstaan, een krakende nek bij het draaien van het hoofd en knallende enkels bij het maken van draaibewegingen zijn enkele voorbeelden van gewrichtsgeluiden. Gewrichten die knarsende geluiden maken (crepitaties, crepitus), komen vaak voor en dan voornamelijk bij ouderen. Knallende, knarsende of krakende gewrichten zijn misschien een beetje verontrustend, maar over het algemeen wijst dit niet op een ernstig probleem en is sprake van een normale, veel voorkomende gebeurtenis. Gaan de knakkende geluiden van de gewrichten gepaard met constante pijn of zwelling, dan wijst dit mogelijk wel op een probleem en is advies van een arts nodig.

• Oorzaken van crepitus
• Artritis
• Letsels
• Luchtbellen
• Ontsteking
• Pezen of ligamenten
• Risicofactoren van krakende gewrichten
• Herhaalde oefeningen
• Ouderdom
• Andere risicofactoren
• Symptomen
• Enkels
• Knieën
• Knokkels
• Nek
• Schouders
• Alarmsymptomen bij knarsend gewrichtsgeluid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van crepitaties
• Preventie van knarsende, knallende en krakende gewrichtsgeluiden

Oorzaken van crepitus

Artritis

Bekende vormen van artritis (gewrichtsontsteking) zijn artrose (reumatische aandoening van gewrichtskraakbeen) en reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen). Deze vormen van een gewrichtsontsteking zijn mogelijke oorzaken van crepitus. Hierdoor slijt het gewrichtskraakbeen van een gewricht af. Artritis leidt vaak tot pijn, maar niet alle patiënten met gewrichtsdegeneratie ervaren dit symptoom. Wanneer het kraakbeen van een gewricht degenereert, wordt het gewricht niet langer adequaat beschermd tegen wrijving en stoten. Bovendien verandert het verlies van kraakbeen de biomechanica van het gewricht waardoor botten tegen elkaar gaan slijpen. Deze veranderingen resulteren mogelijk in crepitus.

Letsels

Door een gescheurde meniscus (aandoening met kniepijn en zwelling aan de knie) of een ander type gewrichtsschade kampt een patiënt sneller met ploffende gewrichtsgeluiden.

Luchtbellen

Knarsende geluiden zijn soms het gevolg van luchtbellen die in het gewricht knallen. Dit veroorzaakt geen pijn.

Ontsteking

Wanneer een gewricht ontstoken raakt, kampen patiënten sneller met crepitaties. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij bursitis (slijmbeursontsteking, vaak veroorzaakt door overbelasting), tenosynovitis, het patellofemoraal pijnsyndroom en temporomandibulaire gewrichtsaandoeningen (pijn aan kaak en pijn aan gezicht).

Pezen of ligamenten

Wanneer pezen of ligamenten knappen over de benige gewrichtsstructuren, veroorzaakt dit ploffende gewrichtsgeluiden die af en toe gepaard gaan met pijn.

Risicofactoren van krakende gewrichten

Herhaalde oefeningen

Als patiënten bijvoorbeeld in de sportschool repetitieve oefeningen uitvoeren, zoals gewichtheffen of push-ups, horen ze een (zacht) klikgeluid telkens als ze de arm of het been buigen. Dit geluid geeft meestal aan dat een spier strak zit en schuurt en wrijving rond het bot veroorzaakt. Het geluid kan ook afkomstig zijn van pezen die over het bot wrijven. Door zachtjes op te rekken, verminderen of verdwijnen de knarsende geluiden.

Ouderdom

Bij het verouderen slijt het kraakbeen af als onderdeel van het normale verouderingsproces. Deze oppervlakken worden hierdoor een beetje ruwer en hetgeen leidt tot meer geluid wanneer het de gewrichten tegen elkaar gaan schuiven.

Andere risicofactoren

Overgewicht, een geschiedenis van een blessure, een familiegeschiedenis van artritis en een inactieve levensstijl zijn andere risicofactoren voor gewrichtsgeluiden.

Symptomen

Gewrichtsgeluiden kunnen komen en gaan, afhankelijk van de positie van de patiënt (zitten, slapen, manier van bewegen, …). De meest voorkomende gewrichtsgebieden die knarsen zijn de knieën en de rug, vooral wanneer mensen hurken, de armen uitstrekken of opstaan. Patiënten ervaren mogelijk ook crepitaties in andere gewrichten, zoals onder andere de heup en de nek (nekcrepitaties).

Enkels

Crepitus in de enkel veroorzaakt mogelijk enkelpijn, een verminderd bewegingsbereik, gewrichtsstijfheid, gezwollen enkels, een verlies van flexibiliteit, loopproblemen, moeilijkheden met gewichtsbelasting, en een verhoogd risico op valpartijen. Crepitaties in de enkel klinken eerder als een ruis of slijpend geluid in plaats van een knallend geluid. Dit wijst mogelijk op enkelartrose.

Knieën

Vaak horen en voelen patiënten een knallend of ploffend geluid wanneer ze de hand over de knie leggen. Het geluid is gedempt of behoorlijk luid. Als pijn gepaard gaat met het geluid, wijst crepitus van de knie mogelijk op reumatoïde artritis of artrose. Wanneer krakende gewrichtsgeluiden in de knie optreden, gaat dit al dan niet vergezeld met pijn, bijvoorbeeld tijdens het lopen of buigen van de knie en/of aan de binnenkant van de knie. Verder presenteert een patiënt zich soms met stijfheid die verbetert bij uitrekken of bij inspanning. Een periodieke zwelling van de knie is eveneens een ander mogelijk aanwezig symptoom dat gepaard gaat met krakende gewrichtsgeluiden van de knie.

Knokkels

Wanneer de vingerknokkels knarsen, is het geluid afkomstig van de compressie van stikstofbellen die van nature voorkomen in de gewrichtsruimtes. Het krakend geluid is het geluid van gas dat vrijkomt uit het gewricht, een handeling die bekend staat als cavitatie. Het geluid is geen reden tot bezorgdheid. Het geloof dat het kraken van de knokkels slecht is voor de gewrichten is een verzinsel en niet wetenschappelijk bewezen.

Nek

Een patiënt met nekcrepitus heeft meestal geen pijn. Dit gebeurt bij vrijwel iedereen wel eens. Tussen de gewrichten in de nek en de wervelkolom bevindt zich vloeistof die nodig is om de gewrichten te smeren. Nekgeluiden ontstaan mogelijk wanneer de botten tegen elkaar wrijven. Sommige patiënten kampen wel met nekpijn, nekstijfheid en een slecht bewegingsbereik omwille van de pijn.

Schouders

Gewrichtsgeluiden zijn ook vaak hoorbaar ter hoogte van de schouders. De schoudergewrichten maken veel lawaai omdat er zoveel bewegende delen zijn en er zoveel pezen zijn die over de botten bewegen. Mogelijk ervaart de patiënt schouderpijn, al is dit soms afwezig.

Alarmsymptomen bij knarsend gewrichtsgeluid

Geluiden afkomstig van gewrichten zijn niet ontrustend zolang dit niet pijnlijk is. Wanneer het maken van een gewrichtsgeluid pijnlijk is, is mogelijk sprake van een verwonding of een aandoening die een behandeling vereist. Ook gezwollen gewrichten, warmer dan normale gewrichten, gekneusde gewrichten of andere ernstige tekenen, vereisen een bezoek aan de arts. Pijn of zwelling is bijvoorbeeld een teken van een meniscus- of kraakbeenletsel. Een andere veel voorkomende oorzaak van pijn in een luidruchtig gewricht is artrose (reumatische aandoening van gewrichtskraakbeen), wat betekent dat het gewricht ontstoken is.

Diagnose en onderzoeken

Vooreerst bevraagt de arts de patiënt over mogelijke oorzaken en risicofactoren die leiden tot knallende en ploffende geluiden. Een medische geschiedenis is daarbij eveneens belangrijk. Om bot- en gewrichtsschade vast te stellen, zet de arts beeldvormende onderzoeken in zoals een echografie, een röntgenfoto, een botscan, een CT-scan en/of en een MRI-scan. Infecties, ontstekingen en auto-immuunziekten detecteert de arts via een bloedonderzoek. Soms wil de arts vloeistof uit een gewrichtsruimte laten analyseren in een laboratorium; dit medisch onderzoek staat bekend als een artrocentese.

Behandeling van crepitaties

Een behandeling van crepitus is bij de meeste patiënten niet nodig tenzij de geluiden gepaard gaan met pijn, zwelling of andere symptomen. Wanneer andere symptomen aanwezig zijn, zet de arts afhankelijk van de oorzaak volgende mogelijke behandelingen in:

• een gewrichtsvervanging bij ernstige gewrichtsschade (heupprothese, knieprothese, …)
• gescheurde meniscus, zwelling of letsel: artroscopie, NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) en andere pijnstillers voor het verlichten van pijn en ontsteking, op voorschrift verkrijgbare pijnstillers, ontstekingsremmende medicijnen, corticosteroïden, en andere voorgeschreven medicijnen
• knieartrose: stamcelinjecties
• RICE-protocol: rust, ijs toepassen, compressie (druk toepassen), verhoging (elevatie) van het getroffen gewricht
• verwonding: chirurgie
• wijziging van activiteiten en oefeningen

Preventie van knarsende, knallende en krakende gewrichtsgeluiden

Een manier om krakende gewrichten te voorkomen, is om overdag op te staan en zoveel mogelijk te bewegen. Des te meer mensen bewegen, des te meer het lichaam zichzelf smeert. Wanneer mensen zitten of liggen, beweegt de vloeistof in de gewrichten niet. Hoe actiever menen zijn, hoe meer ze dus de gewrichten smeren waardoor minder gewrichtsgeluiden tot stand komen. Regelmatige lichaamsbeweging is tevens uitstekend voor de gewrichtsgezondheid.

Lees verder

• Nekcrepitaties: Krakende nek, soms met bijkomende symptomen