Krakende geluiden van gewrichten (crepitaties, crepitus)

Krakende knieën bij het rechtstaan, een krakende nek bij het draaien van het hoofd en knallende enkels bij het maken van draaibewegingen zijn voorbeelden van gewrichtsgeluiden. Gewrichten die knarsende geluiden maken, ook wel crepitaties of crepitus genoemd, komen veel voor, vooral bij ouderen. Hoewel knallende, knarsende of krakende gewrichten soms verontrustend kunnen zijn, duidt dit meestal niet op een ernstig probleem en is het vaak een normaal, veelvoorkomend verschijnsel. Echter, als deze geluiden gepaard gaan met constante pijn of zwelling, kan dit wijzen op een onderliggend probleem en is medisch advies noodzakelijk.

• Oorzaken van crepitus
• Artritis
• Letsels
• Luchtbellen
• Ontsteking
• Pezen of ligamenten
• Risicofactoren van krakende gewrichten
• Herhaalde oefeningen
• Ouderdom
• Andere risicofactoren
• Symptomen
• Enkels
• Knieën
• Knokkels
• Nek
• Schouders
• Alarmsymptomen bij knarsend gewrichtsgeluid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van crepitaties
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Oorzaken van crepitus

Artritis

Artritis, oftewel gewrichtsontsteking, omvat aandoeningen zoals artrose (degeneratieve aandoening van het gewrichtskraakbeen) en reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen). Artrose veroorzaakt slijtage van het gewrichtskraakbeen, wat kan leiden tot crepitus doordat de botten tegen elkaar gaan wrijven. Reumatoïde artritis kan ook bijdragen aan gewrichtsgeluiden door ontstekingen en schade aan het kraakbeen.

Letsels

Een gescheurde meniscus (een aandoening die vaak leidt tot kniepijn en zwelling aan de knie) of andere vormen van gewrichtsschade kunnen ook crepitus veroorzaken. Letsels kunnen de structuur van het gewricht veranderen en bijdragen aan het ontstaan van ploffende geluiden.

Luchtbellen

Knarsende geluiden kunnen soms ontstaan door luchtbellen die in het gewricht knallen, een fenomeen dat geen pijn veroorzaakt en meestal onschadelijk is.

Ontsteking

Bij ontstekingen in een gewricht, zoals bij bursitis (slijmbeursontsteking, vaak door overbelasting), tenosynovitis, het patellofemoraal pijnsyndroom, of temporomandibulaire gewrichtsaandoeningen (pijn aan de kaak en pijn aan het gezicht), kunnen patiënten vaker crepitaties ervaren. Ontsteking kan de gewrichtsstructuren beïnvloeden en leiden tot de karakteristieke geluiden.

Pezen of ligamenten

Wanneer pezen of ligamenten over de botstructuren van een gewricht bewegen, kunnen ze knappen en een ploffend geluid veroorzaken. Dit kan af en toe gepaard gaan met pijn.

Risicofactoren van krakende gewrichten

Herhaalde oefeningen

Bij herhaaldelijke oefeningen, zoals gewichtheffen of push-ups, kunnen patiënten een klikgeluid horen bij het buigen van een arm of been. Dit geluid kan ontstaan door wrijving van spieren of pezen rond het bot. Het kan ook het gevolg zijn van een strakke spier of een pees die over het bot schuurt. Regelmatig rekken en de oefenintensiteit aanpassen kunnen deze geluiden verminderen of voorkomen.

Ouderdom

Met de leeftijd slijt het kraakbeen als onderdeel van het normale verouderingsproces. Deze slijtage maakt de oppervlakken van het kraakbeen ruwer, wat kan leiden tot meer geluid wanneer het gewrichtsoppervlak tegen elkaar schuurt.

Andere risicofactoren

Andere risicofactoren voor gewrichtsgeluiden zijn overgewicht, eerdere blessures, een familiegeschiedenis van artritis, en een inactieve levensstijl. Deze factoren kunnen bijdragen aan de slijtage of het disfunctioneren van gewrichten.

Symptomen

Gewrichtsgeluiden kunnen variëren afhankelijk van de positie van de patiënt (zitten, slapen, bewegen) en het type activiteit. De meest voorkomende gewrichten die crepitus vertonen zijn de knieën en de rug, vooral tijdens bewegingen zoals hurken, het uitstrekken van de armen, of opstaan. Crepitus kan ook optreden in andere gewrichten zoals de heup en de nek (nekcrepitaties).

Enkels

Crepitus in de enkels kan leiden tot enkelpijn, een verminderd bewegingsbereik, gewrichtsstijfheid, gezwollen enkels, verlies van flexibiliteit, loopproblemen, en een verhoogd risico op valpartijen. Het geluid in de enkel klinkt vaak als een ruis of slijpend geluid en kan duiden op enkelartrose.

Knieën

Bij de knieën kunnen patiënten een knallend of ploffend geluid horen, vaak vergezeld door pijn. Dit geluid kan duiden op reumatoïde artritis of knieartrose. Pijn kan optreden tijdens het lopen, buigen van de knie, of aan de binnenkant van de knie. Stijfheid en periodieke zwelling van de knie kunnen ook symptomen zijn die samen met crepitus optreden.

Knokkels

Het kraken van vingerknokkels wordt veroorzaakt door de compressie van stikstofbellen in de gewrichtsruimtes. Dit geluid, bekend als cavitatie, is niet schadelijk en er is geen wetenschappelijk bewijs dat knokkels kraken slecht is voor de gewrichten.

Nek

Nekcrepitus komt vaak voor en wordt meestal niet gepaard door pijn. Het kan ontstaan door de beweging van botten tegen elkaar, hoewel sommige patiënten ook nekpijn, nekstijfheid en een beperkt bewegingsbereik kunnen ervaren.

Schouders

Crepitus in de schouders is vaak hoorbaar door de vele bewegende delen en pezen die over de botten bewegen. Hoewel schoudergeluiden vaak geen pijn veroorzaken, kan schouderpijn soms aanwezig zijn.

Alarmsymptomen bij knarsend gewrichtsgeluid

Gewrichtsgeluiden zijn meestal niet zorgwekkend zolang ze niet gepaard gaan met pijn. Wanneer crepitus gepaard gaat met pijn, kan dit wijzen op een verwonding of aandoening die behandeling nodig heeft. Ook gezwollen gewrichten, gewrichten die warmer aanvoelen dan normaal, gekneusde gewrichten of andere ernstige symptomen vereisen medische aandacht. Pijn of zwelling kan bijvoorbeeld duiden op een meniscus- of kraakbeenletsel. Artrose, die ontsteking van het gewrichtskraakbeen met zich meebrengt, is een andere veelvoorkomende oorzaak van pijn in gewrichtsgeluiden.

Diagnose en onderzoeken

De arts begint met het stellen van vragen over de symptomen, mogelijke oorzaken en risicofactoren. Een grondige medische geschiedenis is essentieel. Om de oorzaak van de gewrichtsgeluiden te achterhalen, kunnen beeldvormende onderzoeken worden uitgevoerd, zoals een echografie, röntgenfoto, botscan, CT-scan en/of een MRI-scan. Bloedonderzoek kan helpen bij het opsporen van infecties, ontstekingen en auto-immuunziekten. In sommige gevallen kan de arts besluiten om gewrichtsvloeistof te laten analyseren via een artrocentese.

Behandeling van crepitaties

In de meeste gevallen is behandeling van crepitus niet nodig, tenzij de geluiden gepaard gaan met pijn, zwelling of andere symptomen. Als aanvullende symptomen aanwezig zijn, kan de arts de volgende behandelingen overwegen:

• Gewrichtsvervanging bij ernstige gewrichtsschade, zoals heupprothese of knieprothese.
• Voor gescheurde meniscus, zwelling of letsel: artroscopie, NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) en andere pijnstillers voor pijn- en ontstekingsverlichting, op voorschrift verkrijgbare pijnstillers, ontstekingsremmende medicijnen, corticosteroïden, en andere voorgeschreven medicijnen.
• Voor knieartrose: Stamcelinjecties.
• RICE-protocol: Rust, ijs, compressie (druk) en verhoging van het getroffen gewricht.
• Chirurgie voor verwondingen.
• Aanpassing van activiteiten en oefeningen.

Prognose

De prognose van crepitus is doorgaans goed, vooral als de geluiden geen pijn of andere symptomen veroorzaken. Wanneer gewrichtsgeluiden gepaard gaan met pijn, zwelling of andere symptomen, kan dit duiden op onderliggende aandoeningen zoals artrose of artritis. Het is belangrijk om de oorzaak van de symptomen te identificeren en te behandelen om verdere complicaties te voorkomen. Langdurige klachten kunnen leiden tot verminderde mobiliteit en kwaliteit van leven.

Complicaties

Als crepitus gepaard gaat met pijn, zwelling of een verminderd bewegingsbereik, kunnen er complicaties optreden die verder medisch onderzoek en behandeling vereisen. Mogelijke complicaties zijn:

• Verminderde mobiliteit: Aanhoudende gewrichtsgeluiden kunnen leiden tot stijfheid en beperkte bewegingsvrijheid, wat invloed kan hebben op dagelijkse activiteiten en de kwaliteit van leven.
• Verergering van onderliggende aandoeningen: Crepitus kan wijzen op ernstigere aandoeningen zoals artrose of artritis, die zonder behandeling kunnen verergeren en leiden tot progressieve gewrichtsschade.
• Pijn: Wanneer gewrichtsgeluiden gepaard gaan met pijn, kan dit wijzen op ontsteking, kraakbeenletsel of andere structurele problemen in het gewricht.
• Functionele beperkingen: Chronische gewrichtspijn en stijfheid kunnen leiden tot functionele beperkingen, waardoor het moeilijker wordt om normale dagelijkse taken uit te voeren.

Preventie

Om het risico op crepitus en gerelateerde complicaties te verminderen, kunnen de volgende preventieve maatregelen worden genomen:

• Regelmatige lichaamsbeweging: Beweging houdt de gewrichten soepel en helpt de vloeistof in de gewrichten te verspreiden, wat kan bijdragen aan het verminderen van gewrichtsgeluiden. Kies voor activiteiten zoals wandelen, zwemmen of fietsen die de gewrichten niet overbelasten.
• Gezond gewicht handhaven: Overgewicht verhoogt de belasting op de gewrichten, vooral de knieën en heupen. Het handhaven van een gezond gewicht kan de kans op gewrichtsslijtage en pijn verminderen.
• Juiste techniek bij oefeningen: Zorg ervoor dat je oefeningen en fysieke activiteiten uitvoert met de juiste techniek om overbelasting en blessures te voorkomen. Overleg met een fysiotherapeut kan nuttig zijn voor het leren van de juiste technieken.
• Beschermende uitrusting: Gebruik geschikte beschermende uitrusting, zoals kniebeschermers of polsbeschermers, bij risicovolle activiteiten om de gewrichten te beschermen tegen letsel.
• Gezonde voeding: Een uitgebalanceerd dieet dat rijk is aan vitaminen en mineralen, zoals vitamine D en calcium, kan bijdragen aan de gezondheid van het kraakbeen en de gewrichten.

Lees verder

• Nekcrepitaties: Krakende nek, soms met bijkomende symptomen