Krakende geluiden van gewrichten (crepitaties, crepitus)

Krakende knieën bij het rechtstaan, een krakende nek bij het draaien van het hoofd en knallende enkels bij het maken van draaibewegingen zijn voorbeelden van gewrichtsgeluiden. Gewrichten die knarsende geluiden maken, ook wel crepitaties of crepitus genoemd, komen veel voor, vooral bij ouderen. Hoewel knallende, knarsende of krakende gewrichten soms verontrustend kunnen zijn, duidt dit meestal niet op een ernstig probleem en is het vaak een normaal, veelvoorkomend verschijnsel. Echter, als deze geluiden gepaard gaan met constante pijn of zwelling, kan dit wijzen op een onderliggend probleem en is medisch advies noodzakelijk.

• Anatomie van gewrichten
• Relatie tussen anatomie en crepitaties
• Epidemiologie van krakende geluiden van gewrichten (crepitaties, crepitus)
• Mechanisme
• Oorzaken van crepitus
• Artritis
• Letsels
• Luchtbellen
• Ontsteking
• Pezen of ligamenten
• Risicofactoren van krakende gewrichten
• Risicogroepen
• Symptomen
• Enkels
• Knieën
• Knokkels
• Nek
• Schouders
• Alarmsymptomen bij knarsend gewrichtsgeluid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van crepitaties
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Anatomie van gewrichten

Gewrichten zijn complexe structuren die de verbindingen tussen twee of meer botten vormen. Ze spelen een cruciale rol in de beweging en stabiliteit van het lichaam. De anatomie van gewrichten omvat verschillende componenten, waaronder botten, kraakbeen, synoviaal membraan, en ligamenten.

Botten
De botten vormen de basisstructuur van gewrichten. Bij een gewricht komen de uiteinden van twee of meer botten samen. Deze botten kunnen verschillende vormen en groottes hebben, afhankelijk van het type gewricht. Bijvoorbeeld, het kniegewricht bestaat uit het dijbeen (femur), het scheenbeen (tibia) en de knieschijf (patella). De manier waarop deze botten samenkomen, beïnvloedt de beweeglijkheid en stabiliteit van het gewricht.

Kraakbeen
Kraakbeen is een glad, veerkrachtig weefsel dat de uiteinden van de botten bedekt binnen een gewricht. Het fungeert als een schokdemper, vermindert wrijving tijdens beweging, en zorgt voor een soepele gewrichtsfunctie. Bij slijtage van het kraakbeen, zoals bij osteoartritis, kunnen de botten direct op elkaar wrijven, wat kan leiden tot crepitaties tijdens beweging.

Synoviaal membraan
Het synoviaal membraan is een dunne laag weefsel die de binnenkant van het gewrichtsvocht omhult. Dit membraan produceert synoviaal vocht, dat als een smeermiddel fungeert voor het gewricht. Een gezond synoviaal membraan helpt bij het verminderen van wrijving en bevordert soepele beweging. Ontstekingen of veranderingen in dit membraan kunnen leiden tot pijn en geluidsvorming in het gewricht.

Ligamenten
Ligamenten zijn sterke bindweefsels die de botten in een gewricht met elkaar verbinden. Ze bieden stabiliteit en ondersteuning aan het gewricht. Bij overbelasting of letsel kunnen ligamenten beschadigd raken, wat kan resulteren in een verminderde stabiliteit van het gewricht en een verhoogd risico op crepitaties.

Relatie tussen anatomie en crepitaties

Crepitaties zijn de geluiden die ontstaan wanneer de structuren binnen een gewricht tijdens beweging tegen elkaar wrijven. Deze geluiden kunnen verschillende oorzaken hebben, afhankelijk van de anatomische componenten van het gewricht.

Kraakbeenbeschadiging
Wanneer het kraakbeen slijt of beschadigd is, kunnen de botten tijdens beweging direct tegen elkaar wrijven, wat resulteert in een knappend of krakend geluid. Dit komt vaak voor bij degeneratieve aandoeningen zoals osteoartritis, waarbij het kraakbeen geleidelijk afbreekt.

Luchtbellen en synoviaal vocht
Tijdens beweging kunnen luchtbellen in het synoviaal vocht ontstaan en uiteenspatten, wat kan leiden tot een hoorbaar geluid. Dit fenomeen is vaak onschadelijk en kan optreden bij gezonde gewrichten.

Verandering in ligamenten
Bij blessures of overbelasting kunnen ligamenten verzwakken of verspringen, wat ook kan resulteren in een crepiterend geluid. Dit kan gepaard gaan met andere symptomen zoals pijn of zwelling, afhankelijk van de ernst van de schade.

Spier- en peesinteractie
De interactie tussen spieren, pezen en gewrichten kan ook bijdragen aan crepitaties. Wanneer spieren te strak zijn of pezen niet goed functioneren, kan dit leiden tot abnormale bewegingen binnen het gewricht, wat kan resulteren in geluiden.

De anatomie van gewrichten en hun componenten speelt dus een cruciale rol in het ontstaan van crepitaties, en een beter begrip van deze structuren kan helpen bij het identificeren van de onderliggende oorzaken van gewrichtsgeluiden.

Epidemiologie van krakende geluiden van gewrichten (crepitaties, crepitus)

Prevalentie van crepitaties
Krakende geluiden van gewrichten zijn een veelvoorkomend fenomeen dat in verschillende bevolkingsgroepen wordt waargenomen. Studies hebben aangetoond dat ongeveer 40% van de volwassenen op een bepaald moment in hun leven krakende geluiden ervaart. Dit percentage lijkt te stijgen met de leeftijd, waarbij oudere volwassenen vaker deze geluiden rapporteren dan jongere. Onder kinderen en adolescenten zijn deze geluiden ook gebruikelijk, vooral bij actieve jongeren die regelmatig aan sport doen.

Demografische factoren
De epidemiologie van krakende geluiden kan variëren op basis van demografische factoren zoals geslacht, leeftijd en etniciteit. Mannen rapporteren doorgaans vaker krakende geluiden dan vrouwen, vooral in jongere leeftijdsgroepen. De prevalentie van crepitaties neemt significant toe bij oudere volwassenen, waarbij gewrichten zoals knieën en heupen het vaakst worden aangeduid.

Leeftijdsgerelateerde trends
Er is een duidelijk leeftijdsgebonden patroon te zien in de prevalentie van krakende geluiden. Bij ouderen kunnen crepitaties vaker optreden als gevolg van natuurlijke verouderingsprocessen in de gewrichten. Onderzoek toont aan dat ongeveer 60-70% van de ouderen crepitaties meldt, vooral bij activiteiten zoals lopen of opstaan.

Lichamelijke activiteit en prevalentie
De frequentie van krakende geluiden kan ook gerelateerd zijn aan lichamelijke activiteit. Actieve patiënten, met name sporters, rapporteren vaker krakende geluiden in hun gewrichten. Dit fenomeen is vaker te zien bij mensen die deelnemen aan activiteiten met een hoge impact.

Etniciteit en culturele verschillen
Er zijn ook aanwijzingen dat etniciteit invloed kan hebben op de prevalentie van crepitaties. Sommige studies suggereren dat bepaalde etnische groepen mogelijk een hogere of lagere incidentie van krakende geluiden in gewrichten vertonen, hoewel meer onderzoek nodig is om deze verschillen volledig te begrijpen.

Zorggebruik en medische evaluatie
Veel patiënten met krakende geluiden van gewrichten zoeken geen medische hulp, vooral als ze geen pijn of andere symptomen ervaren. Dit kan leiden tot onderrapportage van het fenomeen. Onderzoek toont aan dat slechts een klein percentage van de mensen met crepitaties medische evaluatie ondergaat, waardoor de werkelijke prevalentie mogelijk hoger is dan gerapporteerd.

Impact op de kwaliteit van leven
Hoewel krakende geluiden vaak als onschuldig worden beschouwd, kan de perceptie van deze geluiden wel invloed hebben op de kwaliteit van leven van patiënten. Sommige mensen ervaren angst of bezorgdheid over de gezondheid van hun gewrichten, vooral als de geluiden gepaard gaan met andere symptomen zoals pijn of zwelling.

Mechanisme

Crepitaties, of krakende geluiden in de gewrichten, ontstaan wanneer er wrijving, drukverandering of interactie tussen de structuren binnen een gewricht optreedt. Deze geluiden kunnen variëren van een zacht knisperend geluid tot een luider kraken en worden vaak waargenomen bij bewegingen zoals het strekken van de knieën, het draaien van de schouders of het buigen van de vingers. Het mechanisme van crepitaties kan verschillen afhankelijk van de oorzaak, zoals gasvorming in de gewrichtsvloeistof, bot-op-bot contact, of wrijving tussen pezen en ligamenten.

Gasvorming in de gewrichtsvloeistof
Een van de meest voorkomende oorzaken van crepitaties is de vorming van gasbelletjes in de gewrichtsvloeistof, ook wel synoviale vloeistof genoemd. Wanneer een gewricht wordt bewogen, veranderen de drukomstandigheden binnen het gewrichtskapsel. Dit kan ervoor zorgen dat kleine gasbelletjes samensmelten en vervolgens imploderen, wat leidt tot een kort, krakend geluid. Dit proces is onschadelijk en komt vaak voor bij gezonde gewrichten.

Bot-op-bot contact
Bij sommige patiënten kan crepitus het gevolg zijn van direct contact tussen botten in een gewricht. Dit gebeurt vaak bij aandoeningen zoals osteoartritis, waarbij het kraakbeen tussen de botten is versleten of beschadigd. Hierdoor kunnen de botten elkaar raken, wat leidt tot een karakteristiek schurend of krakend geluid. Dit type crepitus kan gepaard gaan met pijn en kan wijzen op een onderliggende gewrichtsaandoening.

Wrijving tussen pezen en ligamenten
Een andere oorzaak van krakende geluiden is wrijving tussen de pezen, ligamenten en andere weke delen rond een gewricht. Wanneer de pezen of ligamenten verschuiven over benige structuren of andere weefsels, kan er een knappend of krakend geluid ontstaan. Dit kan voorkomen bij bewegingen zoals het draaien van de schouders of het strekken van de knieën en komt vaak voor bij actieve mensen of atleten.

Oorzaken van crepitus

Artritis

Artritis, oftewel gewrichtsontsteking, omvat aandoeningen zoals artrose (degeneratieve aandoening van het gewrichtskraakbeen) en reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen). Artrose veroorzaakt slijtage van het gewrichtskraakbeen, wat kan leiden tot crepitus doordat de botten tegen elkaar gaan wrijven. Reumatoïde artritis kan ook bijdragen aan gewrichtsgeluiden door ontstekingen en schade aan het kraakbeen.

Letsels

Een gescheurde meniscus (een aandoening die vaak leidt tot kniepijn en zwelling aan de knie) of andere vormen van gewrichtsschade kunnen ook crepitus veroorzaken. Letsels kunnen de structuur van het gewricht veranderen en bijdragen aan het ontstaan van ploffende geluiden.

Luchtbellen

Knarsende geluiden kunnen soms ontstaan door luchtbellen die in het gewricht knallen, een fenomeen dat geen pijn veroorzaakt en meestal onschadelijk is.

Ontsteking

Bij ontstekingen in een gewricht, zoals bij bursitis (slijmbeursontsteking, vaak door overbelasting), tenosynovitis, het patellofemoraal pijnsyndroom, of temporomandibulaire gewrichtsaandoeningen (pijn aan de kaak en pijn aan het gezicht), kunnen patiënten vaker crepitaties ervaren. Ontsteking kan de gewrichtsstructuren beïnvloeden en leiden tot de karakteristieke geluiden.

Pezen of ligamenten

Wanneer pezen of ligamenten over de botstructuren van een gewricht bewegen, kunnen ze knappen en een ploffend geluid veroorzaken. Dit kan af en toe gepaard gaan met pijn.

Risicofactoren van krakende gewrichten

Eerdere blessures
Eerdere blessures aan de gewrichten, zoals verstuikingen of breuken, kunnen een belangrijke risicofactor zijn voor het ontwikkelen van krakende geluiden. Gewrichtsletsel kan leiden tot schade aan de weefsels die de gewrichten omringen, zoals pezen en ligamenten. Dit kan resulteren in een verhoogde kans op slijtage en abnormale bewegingen binnen het gewricht, wat bijdraagt aan het optreden van crepitaties of andere geluiden.

Familiegeschiedenis van artritis
Een familiegeschiedenis van artritis kan ook een risicofactor zijn voor gewrichtsgeluiden. Artritis, een aandoening die ontsteking van de gewrichten veroorzaakt, kan leiden tot slijtage van het kraakbeen en veranderingen in de gewrichtsstructuren. Als iemand in de familie lijdt aan artritis, kan dit het risico verhogen voor andere familieleden om soortgelijke aandoeningen te ontwikkelen, wat ook kan leiden tot het ontstaan van krakende geluiden in de gewrichten.

Herhaalde oefeningen
Bij herhaaldelijke oefeningen, zoals gewichtheffen of push-ups, kunnen patiënten een klikgeluid horen bij het buigen van een arm of been. Dit geluid kan ontstaan door wrijving van spieren of pezen rond het bot. Het kan ook het gevolg zijn van een strakke spier of een pees die over het bot schuurt. Regelmatig rekken en de oefenintensiteit aanpassen kunnen deze geluiden verminderen of voorkomen.

Inactieve levensstijl
Een inactieve levensstijl is een andere risicofactor die kan bijdragen aan gewrichtsgeluiden. Regelmatige lichaamsbeweging is essentieel voor het behoud van sterke en gezonde gewrichten. Een gebrek aan beweging kan leiden tot verzwakking van de spieren rondom de gewrichten, wat op zijn beurt kan resulteren in een verhoogde belasting van de gewrichten zelf. Dit verhoogt de kans op slijtage en kan het optreden van krakende geluiden bevorderen.

Ouderdom
Met de leeftijd slijt het kraakbeen als onderdeel van het normale verouderingsproces. Deze slijtage maakt de oppervlakken van het kraakbeen ruwer, wat kan leiden tot meer geluid wanneer het gewrichtsoppervlak tegen elkaar schuurt.

Overgewicht
Overgewicht is een significante risicofactor voor gewrichtsgeluiden, vooral in gewichtdragende gewrichten zoals knieën en heupen. Extra lichaamsgewicht verhoogt de druk op deze gewrichten, wat kan leiden tot slijtage van het kraakbeen en andere structuren in het gewricht. Hierdoor kan er een verhoogde kans zijn op het ontstaan van krakende geluiden tijdens beweging. Het handhaven van een gezond gewicht is dus cruciaal voor het behoud van de gewrichtsgezondheid en het verminderen van het risico op gewrichtsgeluiden.

Risicogroepen

Hoewel crepitaties in gewrichten bij veel patiënten voorkomen, zijn er bepaalde risicogroepen die een verhoogde kans hebben op dit symptoom. Factoren zoals leeftijd, fysieke belasting en onderliggende gewrichtsaandoeningen kunnen de kans op crepitaties beïnvloeden.

Ouderen
Ouderen hebben een grotere kans op crepitaties door de natuurlijke slijtage van gewrichtskraakbeen naarmate ze ouder worden. Naarmate het kraakbeen in de gewrichten dunner en minder elastisch wordt, neemt de kans op bot-op-bot contact toe, wat vaak gepaard gaat met krakende geluiden.

Patiënten met artrose of andere gewrichtsaandoeningen
Patiënten met gewrichtsaandoeningen zoals artrose, reumatoïde artritis of andere vormen van gewrichtsontsteking lopen een verhoogd risico op crepitaties. Bij artrose bijvoorbeeld, leidt de afbraak van kraakbeen in het gewricht tot directe interactie tussen botten, wat een duidelijk hoorbaar krakend geluid kan veroorzaken. Deze patiënten kunnen ook last hebben van stijfheid en pijn in de aangetaste gewrichten.

Sporters en fysiek actieve patiënten
Sporters en patiënten die fysiek actief zijn, kunnen vaker crepitaties ervaren door de verhoogde belasting op hun gewrichten. Overmatige of herhaalde bewegingen, zoals bij hardlopers en gewichtheffers, kunnen leiden tot slijtage van de gewrichtsstructuren en pezen. Daarnaast kunnen sportblessures, zoals verstuikingen of peesontstekingen, het risico op krakende geluiden in gewrichten verhogen.

Patiënten met overgewicht
Patiënten met overgewicht hebben een verhoogde belasting op hun gewrichten, wat kan bijdragen aan slijtage van het kraakbeen en het ontstaan van crepitaties. Vooral gewrichten die veel gewicht dragen, zoals knieën en heupen, kunnen bij deze patiënten sneller slijtage vertonen, wat gepaard kan gaan met krakende geluiden bij beweging.

Symptomen

Gewrichtsgeluiden kunnen variëren afhankelijk van de positie van de patiënt (zitten, slapen, bewegen) en het type activiteit. De meest voorkomende gewrichten die crepitus vertonen zijn de knieën en de rug, vooral tijdens bewegingen zoals hurken, het uitstrekken van de armen, of opstaan. Crepitus kan ook optreden in andere gewrichten zoals de heup en de nek (nekcrepitaties).

Enkels

Crepitus in de enkels kan leiden tot enkelpijn, een verminderd bewegingsbereik, gewrichtsstijfheid, gezwollen enkels, verlies van flexibiliteit, loopproblemen, en een verhoogd risico op valpartijen. Het geluid in de enkel klinkt vaak als een ruis of slijpend geluid en kan duiden op enkelartrose.

Knieën

Bij de knieën kunnen patiënten een knallend of ploffend geluid horen, vaak vergezeld door pijn. Dit geluid kan duiden op reumatoïde artritis of knieartrose. Pijn kan optreden tijdens het lopen, buigen van de knie, of aan de binnenkant van de knie. Stijfheid en periodieke zwelling van de knie kunnen ook symptomen zijn die samen met crepitus optreden.

Knokkels

Het kraken van vingerknokkels wordt veroorzaakt door de compressie van stikstofbellen in de gewrichtsruimtes. Dit geluid, bekend als cavitatie, is niet schadelijk en er is geen wetenschappelijk bewijs dat knokkels kraken slecht is voor de gewrichten.

Nek

Nekcrepitus komt vaak voor en wordt meestal niet gepaard door pijn. Het kan ontstaan door de beweging van botten tegen elkaar, hoewel sommige patiënten ook nekpijn, nekstijfheid en een beperkt bewegingsbereik kunnen ervaren.

Schouders

Crepitus in de schouders is vaak hoorbaar door de vele bewegende delen en pezen die over de botten bewegen. Hoewel schoudergeluiden vaak geen pijn veroorzaken, kan schouderpijn soms aanwezig zijn.

Alarmsymptomen bij knarsend gewrichtsgeluid

Gewrichtsgeluiden zijn meestal niet zorgwekkend zolang ze niet gepaard gaan met pijn. Wanneer crepitus gepaard gaat met pijn, kan dit wijzen op een verwonding of aandoening die behandeling nodig heeft. Ook gezwollen gewrichten, gewrichten die warmer aanvoelen dan normaal, gekneusde gewrichten of andere ernstige symptomen vereisen medische aandacht. Pijn of zwelling kan bijvoorbeeld duiden op een meniscus- of kraakbeenletsel. Artrose, die ontsteking van het gewrichtskraakbeen met zich meebrengt, is een andere veelvoorkomende oorzaak van pijn in gewrichtsgeluiden.

Diagnose en onderzoeken

De arts begint met het stellen van vragen over de symptomen, mogelijke oorzaken en risicofactoren. Een grondige medische geschiedenis is essentieel. Om de oorzaak van de gewrichtsgeluiden te achterhalen, kunnen beeldvormende onderzoeken worden uitgevoerd, zoals een echografie, röntgenfoto, botscan, CT-scan en/of een MRI-scan. Bloedonderzoek kan helpen bij het opsporen van infecties, ontstekingen en auto-immuunziekten. In sommige gevallen kan de arts besluiten om gewrichtsvloeistof te laten analyseren via een artrocentese.

Behandeling van crepitaties

In de meeste gevallen is behandeling van crepitus niet nodig, tenzij de geluiden gepaard gaan met pijn, zwelling of andere symptomen. Als aanvullende symptomen aanwezig zijn, kan de arts de volgende behandelingen overwegen:

• Gewrichtsvervanging bij ernstige gewrichtsschade, zoals heupprothese of knieprothese.
• Voor gescheurde meniscus, zwelling of letsel: artroscopie, NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) en andere pijnstillers voor pijn- en ontstekingsverlichting, op voorschrift verkrijgbare pijnstillers, ontstekingsremmende medicijnen, corticosteroïden, en andere voorgeschreven medicijnen.
• Voor knieartrose: Stamcelinjecties.
• RICE-protocol: Rust, ijs, compressie (druk) en verhoging van het getroffen gewricht.
• Chirurgie voor verwondingen.
• Aanpassing van activiteiten en oefeningen.

Prognose

De prognose van crepitus is doorgaans goed, vooral als de geluiden geen pijn of andere symptomen veroorzaken. Wanneer gewrichtsgeluiden gepaard gaan met pijn, zwelling of andere symptomen, kan dit duiden op onderliggende aandoeningen zoals artrose of artritis. Het is belangrijk om de oorzaak van de symptomen te identificeren en te behandelen om verdere complicaties te voorkomen. Langdurige klachten kunnen leiden tot verminderde mobiliteit en kwaliteit van leven.

Complicaties

Als crepitus gepaard gaat met pijn, zwelling of een verminderd bewegingsbereik, kunnen er complicaties optreden die verder medisch onderzoek en behandeling vereisen. Mogelijke complicaties zijn:

• Verminderde mobiliteit: Aanhoudende gewrichtsgeluiden kunnen leiden tot stijfheid en beperkte bewegingsvrijheid, wat invloed kan hebben op dagelijkse activiteiten en de kwaliteit van leven.
• Verergering van onderliggende aandoeningen: Crepitus kan wijzen op ernstigere aandoeningen zoals artrose of artritis, die zonder behandeling kunnen verergeren en leiden tot progressieve gewrichtsschade.
• Pijn: Wanneer gewrichtsgeluiden gepaard gaan met pijn, kan dit wijzen op ontsteking, kraakbeenletsel of andere structurele problemen in het gewricht.
• Functionele beperkingen: Chronische gewrichtspijn en stijfheid kunnen leiden tot functionele beperkingen, waardoor het moeilijker wordt om normale dagelijkse taken uit te voeren.

Preventie

Om het risico op crepitus en gerelateerde complicaties te verminderen, kunnen de volgende preventieve maatregelen worden genomen:

• Regelmatige lichaamsbeweging: Beweging houdt de gewrichten soepel en helpt de vloeistof in de gewrichten te verspreiden, wat kan bijdragen aan het verminderen van gewrichtsgeluiden. Kies voor activiteiten zoals wandelen, zwemmen of fietsen die de gewrichten niet overbelasten.
• Gezond gewicht handhaven: Overgewicht verhoogt de belasting op de gewrichten, vooral de knieën en heupen. Het handhaven van een gezond gewicht kan de kans op gewrichtsslijtage en pijn verminderen.
• Juiste techniek bij oefeningen: Zorg ervoor dat je oefeningen en fysieke activiteiten uitvoert met de juiste techniek om overbelasting en blessures te voorkomen. Overleg met een fysiotherapeut kan nuttig zijn voor het leren van de juiste technieken.
• Beschermende uitrusting: Gebruik geschikte beschermende uitrusting, zoals kniebeschermers of polsbeschermers, bij risicovolle activiteiten om de gewrichten te beschermen tegen letsel.
• Gezonde voeding: Een evenwichtig voedingspatroon dat rijk is aan vitaminen en mineralen, zoals vitamine D en calcium, kan bijdragen aan de gezondheid van het kraakbeen en de gewrichten.

Lees verder

• Nekcrepitaties: Krakende nek, soms met bijkomende symptomen