Plantaire fasciitis: Peesplaatontsteking met hielpijn

De plantaire fascia (fascia plantaris, peesplaat) is een weefselband die langs de onderkant van de voet loopt. Deze zit vast aan het hielbot en is verbonden met elk van de tenen. De peesplaat geeft kracht en steun aan de voetboog. Plantaire fasciitis (peesplaatontsteking, fasciitis plantaris) is een aandoening waarbij een ontsteking van de peesplaat ontstaat. Deze voetaandoening veroorzaakt vaak stekende pijn die vooral optreedt in de ochtend. De pijn vermindert gedurende de dag maar keert vaak terug bij langdurig rechtstaan of na het opstaan. Hardlopers, patiënten met bepaalde aandoeningen en andere risicofactoren zijn bekend voor deze pijnlijke voetaandoening. Het is belangrijk om zelfzorgmaatregelen te nemen wanneer tekenen van een peesplaatontsteking verschijnen, want onbehandeld wordt de hielpijn chronisch en ontstaan mogelijk ook andere klachten. Diverse medische behandelingen zijn mogelijk wanneer de zelfzorgtips niet helpen.

• Epidemiologie van plantaire fasciitis
• Oorzaken: Weefselschade aan peesplaat
• Risicofactoren: Druk op fascia plantaris
• Symptomen: Hielpijn, vooral in de ochtend
• Diagnose en onderzoeken
• Zelfzorg bij ontsteking van de peesplaat
• Fysieke activiteiten
• IJs
• Overgewicht
• Pijnstillers
• Rek- en strekoefeningen
• Schoenen
• Spalk
• Professionele medische behandeling bij pijn aan hiel
• Chirurgie
• Extracorporale schokgolftherapie
• Fysiotherapie
• Steroïde injecties
• Steunzolen
• Prognose van voetaandoening
• Complicaties van fasciitis plantaris
• Preventie van plantaire fasciitis
• Juiste schoenen kiezen
• Regelmatig rekken en strekken
• Gezond gewicht behouden
• Voorkom overbelasting
• Gebruik steunzolen
• Vermijd ongeschikte oppervlakken
• Gebruik van ijs en compressie
• Professioneel advies inwinnen
• Let op je looppatroon

Epidemiologie van plantaire fasciitis

Actieve mannen en vrouwen tussen veertig en zeventig jaar hebben de meeste kans om de aandoening te ervaren. De aandoening komt iets vaker bij vrouwen voor in vergelijking met mannen.

Oorzaken: Weefselschade aan peesplaat

De fascia plantaris (plantaire fascia, fascia, peesplaat) is een ligament (dikke weefselband) dat zich onder de voetzolen bevindt. Het verbindt de hielbotten met de voorkant van de voeten. De fascia plantaris ondersteunt ook de voetboog. De fascia fungeert normaalgesproken als een schokdemper, maar herhaalde druk op de hiel leidt tot kleine scheurtjes in het weefsel. Door weefselschade ontwikkelt zich een ontsteking in de fascia, waardoor sprake is van ‘plantaire fasciitis’.

Risicofactoren: Druk op fascia plantaris

Aandoeningen

Plantaire fasciitis en een toegenomen dikte van de achillespees zijn in verband gebracht met diabetes mellitus (suikerziekte). Sommige soorten artritis (gewrichtsontsteking), zoals reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), psoriatrische artritis (aandoening met symptomen aan gewrichten en organen), spondylitis ankylopoetica (ziekte van Bechterew: blijvende ontsteking van gewrichten) en reactieve artritis (het syndroom van Reiter: ziekte met symptomen aan huid, darmen, maag en ogen) veroorzaken ontstekingen die geassocieerd zijn met plantaire fasciitis.

Baan

Verder is een baan waarbij een patiënt veel moet staan of lopen, een risicofactor voor plantaire fasciitis.

Fysieke activiteiten

Een peesplaatontsteking is een veel voorkomende aandoening bij patiënten die veel wandelen, hardlopen of springen, vooral op harde oppervlakken. Lopen, rennen en springen zetten namelijk veel druk op de voeten. Na verloop van tijd eist deze druk zijn tol en ontstaat hielpijn.

Obesitas of plotselinge gewichtstoename

Overgewicht beschadigt de peesplaat, waardoor deze minder goed in staat is om schokken op te vangen. Tot zeventig procent van de patiënten met fasciitis plantaris zijn zwaarlijvig. Ook een (plotselinge) gewichtstoename, zoals een zwangerschap, verhoogt het risico op een peesplaatontsteking doordat de voeten meer gewicht moeten dragen.

Voetafwijkingen

Patiënten met platvoeten (pijnloze voetafwijking met voetzool op de grond) lopen een verhoogd risico op plantaire fasciitis omdat de gehele voetzolen de grond raken bij het staan. Hierbij ontstaat namelijk een ongelijke verdeling van het gewicht bij het lopen, wat extra spanning en druk op de fascia geeft. Ook een holvoet verhoogt het risico op de voetaandoening, omdat bij het staan of lopen een overmatige hoeveelheid druk wordt uitgeoefend op de hiel en de bal van de voet. Een ongewoon looppatroon verhoogt tot slot eveneens de druk en spanning op de fascia plantaris.

Schoenen

Het dragen van hoge hakken veroorzaakt ook extra druk op de fascia.

Symptomen: Hielpijn, vooral in de ochtend

De ontsteking van de peesplaat veroorzaakt scherpe tot stekende pijn in het hielgebied, vooral direct na het opstaan ’s morgens of na een lange tijd gezeten te hebben. Sommige patiënten voelen bovendien pijn in de voetboog of pijn aan de enkel (enkelpijn). Het blijven uitvoeren van bepaalde fysieke activiteiten verergert de hielpijn. Sommige patiënten ervaren ook pijn bij het traplopen. Voorts veroorzaakt de ziekte mogelijk ook een zwelling in de hiel. Hoewel de pijn van plantaire fasciitis mogelijk extreem intens is na rust, vermindert deze overdag meestal. Maar de pijn duikt vaak terug op na een fysieke inspanning of na lange periodes op de voeten te hebben gelopen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts stelt de diagnose op basis van de medische geschiedenis, de mogelijk aanwezige risicofactoren en de bevindingen van het lichamelijk onderzoek. Normaal gesproken zijn beeldvormende onderzoeken niet nodig. De arts bestelt echter soms een röntgenfoto en/of een echografie en/of MRI-scan om er zeker van te zijn dat de patiënt geen stressfractuur (herhaalde belasting op botten met botpijn) van de voet heeft, een beknelde zenuw in de voet heeft of dat sprake is van een andere aandoening die hielpijn met zich meebrengt.

Differentiële diagnose

Bij volgende aandoeningen is de symptomenreeks gelijkaardig aan deze van een peesplaatontsteking, en daarom zijn soms beeldvormende onderzoeken nodig:

• achillespeesverwondingen
• buikpijn bij oudere personen
• bursitis (slijmbeursontsteking)
• kneuzingen
• lumbosacrale radiculopathie
• osteomyelitis (ontsteking van het beenmerg, botontsteking)
• reactieve artritis
• tarsaal tunnel syndroom (druk op scheenbeenzenuw met pijn)
• voetstressfractuur

Zelfzorg bij ontsteking van de peesplaat

Fysieke activiteiten

Het is mogelijk om nog steeds te bewegen wanneer een patiënt kampt met plantaire fasciitis. De sleutel is om activiteiten te vermijden die veel kracht op de hiel plaatsen. Indien mogelijk traint de patiënt zo weinig mogelijk op een harde ondergrond. Goede activiteiten zijn roeien, zwemmen, wandelen en gewichtheffen. Het is ook een goed idee om langzaam te trainen en de intensiteit geleidelijk te verhogen om een peesplaatontsteking te voorkomen.

IJs

Het drie à vier keer per dag gedurende circa vijftien minuten toepassen van ijs op het getroffen gebied is nuttig. Het ijs moet wel gewikkeld zijn in een handdoek.

Overgewicht

Patiënten met overgewicht verliezen best gewicht, want zo minder druk op de voeten komt te staan.

Pijnstillers

NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) zijn vrij verkrijgbare pijnstillers die de pijn en ontsteking verminderen.

Rek- en strekoefeningen

Rek- en strekoefeningen verminderen de symptomen van plantaire fasciitis en voorkomen ook de ontwikkeling van de aandoening.

Schoenen

Schoenen met een middelzware hak met goede ondersteuning van de voetboog en gedempte hakken zijn aanbevolen. Oude of versleten schoenen moet de patiënt weggooien. De patiënt draagt verder steeds schoenen, want blootsvoets lopen geeft geen ondersteuning aan de voeten, met hielpijn tot gevolg.

Spalk

Wanneer een patiënt ’s nachts een spalk draagt, strekken de voetboog en de kuit zich uit en verlichten de klachten.

Professionele medische behandeling bij pijn aan hiel

Chirurgie

Wanneer alle andere behandelingen falen, is een operatie een behandelingsoptie. Diverse chirurgische technieken zijn mogelijk. Na de operatie gaat een zekere ondersteuning van de voet verloren, wat meestal tijdelijke instabiliteit veroorzaakt.

Extracorporale schokgolftherapie

Bij deze procedure richt de arts met een toestel geluidsgolven op het gebied om de genezing te stimuleren. Meestal zet de arts deze methode in bij patiënten met chronische fasciitis plantaris die niet heeft gereageerd op conservatievere behandelingen. Deze procedure veroorzaakt soms blauwe plekken, zwelling, pijn, gevoelloosheid of tintelingen.

Fysiotherapie

Een fysiotherapeut leert de patiënt oefeningen aan om de peesplaat en de achillespees te strekken en om de spieren in het onderbeen te versterken, waardoor de enkel en de hiel stabiliseren. Atleten krijgen voorts advies over intapetechnieken om de voet te ondersteunen.

Steroïde injecties

Bij aanhoudende hielpijn zijn steroïde injecties een optie. Steroïde medicatie vermindert ontstekingen. De arts injecteert deze medicijnen in het gevoelige gedeelte van de hiel. Frequente steroïde-injecties verzwakken het ligament, dus de arts geeft niet al te vaak injecties.

Steunzolen

Sommige patiënten zijn gebaat met steunzolen die zijn voorgeschreven door een arts.

Prognose van voetaandoening

Ongeveer 80% van de patiënten met fasciitis plantaris hebben na circa twaalf maanden geen klachten meer dankzij conservatieve behandelingen.

Complicaties van fasciitis plantaris

Soms vormt zich littekenweefsel door een aanhoudende ontsteking van de fascia. Als zich littekenweefsel vormt, is sprake van hielspoor. Dit is moeilijker om te behandelen en resulteert vaak in chronische pijn. Daardoor is de mobiliteit aangetast en krijgen patiënten niet de broodnodige beweging die wel nodig is bij plantaire fasciitis. Een peesplaatontsteking resulteert bovendien af en toe in pijn elders in het lichaam. Als een patiënt bijvoorbeeld hielpijn heeft, wijzigt hij zijn looppatroon zonder dit te beseffen. Hierdoor krijgt hij sneller te maken met rugpijn, heuppijn, kniepijn en andere voetaandoeningen.

Preventie van plantaire fasciitis

Plantaire fasciitis kan in veel gevallen worden voorkomen door enkele eenvoudige maar effectieve maatregelen te nemen. Het volgen van de onderstaande adviezen kan helpen om het risico op het ontwikkelen van deze aandoening te verkleinen.

Juiste schoenen kiezen

Het dragen van goed passende schoenen met voldoende ondersteuning is cruciaal. Kies schoenen die de voetboog goed ondersteunen en voldoende demping bieden om de impact bij het lopen en staan te absorberen. Vermijd het dragen van schoenen met hoge hakken of platte zolen zonder steun, omdat deze de druk op de voetplaat kunnen verhogen.

Regelmatig rekken en strekken

Regelmatig rek- en strekoefeningen voor de kuitspieren en de peesplaat kunnen helpen om de flexibiliteit te verbeteren en de spanning op de voetplaat te verminderen. Dit kan vooral nuttig zijn als je lange tijd op je voeten staat of veel loopt. Een fysiotherapeut kan specifieke rek- en strekoefeningen aanbevelen.

Gezond gewicht behouden

Overgewicht kan extra druk op de voeten uitoefenen en het risico op plantaire fasciitis verhogen. Het handhaven van een gezond gewicht door een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging kan helpen om de belasting op de voetplaat te verminderen.

Voorkom overbelasting

Probeer overbelasting van de voeten te voorkomen door regelmatig pauzes in te lassen tijdens activiteiten die veel op je voeten vereisen, zoals langdurig staan of lopen. Als je een sport beoefent, zorg dan voor een geleidelijke opbouw van je trainingsintensiteit en neem voldoende rust om overbelasting te vermijden.

Gebruik steunzolen

Op maat gemaakte steunzolen of orthopedische inlegzolen kunnen helpen om de druk op de voetplaat te verminderen en de voetboog te ondersteunen. Dit kan vooral nuttig zijn voor mensen met bestaande voetafwijkingen of voor degenen die veel staan of lopen.

Vermijd ongeschikte oppervlakken

Probeer te vermijden om veel te lopen of te trainen op harde oppervlakken. Als je regelmatig op harde ondergronden moet lopen, overweeg dan het gebruik van schokabsorberende matten of dempende schoenen om de impact te verminderen.

Gebruik van ijs en compressie

Bij het begin van symptomen of na intense activiteiten, kan het aanbrengen van ijs op de hiel helpen om ontstekingen te verminderen. Het gebruik van compressiebanden kan ook helpen om de spanning in de voet te verlichten.

Professioneel advies inwinnen

Als je regelmatig last hebt van voetpijn of andere symptomen die kunnen wijzen op plantaire fasciitis, is het raadzaam om professioneel advies in te winnen. Een podoloog of fysiotherapeut kan je helpen met gepersonaliseerde adviezen en behandelingsopties om verdere problemen te voorkomen.

Let op je looppatroon

Een verkeerd looppatroon kan bijdragen aan de ontwikkeling van plantaire fasciitis. Het laten analyseren van je looppatroon door een specialist kan helpen om eventuele afwijkingen te identificeren en aan te passen om toekomstige problemen te voorkomen.

Lees verder

• Hielpijn: Oorzaken van pijn aan hiel (pijnlijke hiel)
• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten
• Voetboogpijn: Oorzaken en behandeling van pijn in voetboog