Spataders: Oorzaken en behandelingen van spataderen in benen

Bij spataders zijn zichtbare donkerpaarse tot blauwe aderen op de benen en voeten aanwezig. Deze aandoening ontstaat vaak door langdurig staan of zitten, wat de aderen onder druk zet, hoewel er ook andere belangrijke risicofactoren zijn. Veel patiënten met spataderen ervaren geen symptomen, maar soms kunnen ze pijn, gezwollen benen en zelfs bloedstolsels veroorzaken. Er zijn verschillende thuisbehandelingen en huismiddelen beschikbaar om de vaak cosmetisch storende uitstraling te verminderen. Het is echter raadzaam om een arts te raadplegen bij symptomen, omdat spataderen ook kunnen wijzen op ernstigere bloedcirculatieproblemen. Er zijn verschillende niet-invasieve behandelingen beschikbaar voor deze aandoening, die vooral vrouwen treft.

• Synoniemen spataders
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren van spataderen
• Symptomen: Zichtbaar vergrote en gezwollen aderen in de benen
• Diagnose en onderzoeken
• Natuurlijke middelen en eenvoudige tips voor het verhelpen van spataderen
• Professionele medische behandelingen
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen spataders

Varices is de medische term voor 'spatader'. Het meervoud van varices is ‘varix’, wat verwijst naar 'spataders' of 'spataderen'.

Epidemiologie

Ongeveer één op de vijf volwassenen heeft spataderen, waarbij vrouwen vaker worden getroffen dan mannen. De aandoening komt ook vaker voor bij mensen boven de vijftig jaar.

Oorzaken

Slagaders vervoeren zuurstofrijk bloed van het hart naar de weefsels, terwijl aderen zuurstofarm bloed terug naar het hart brengen. Het hart pompt dit bloed naar de longen om zuurstof op te nemen en de cyclus herhaalt zich. Normaal gesproken voorkomen eenrichtingsventielen in de benen dat het bloed terugstroomt. Door diverse risicofactoren, zoals ongezonde voeding en roken, kunnen deze kleppen verzwakken, waardoor bloed terugstroomt en zich ophoopt in de aderen. Dit verhoogt de druk en veroorzaakt zichtbare, vergrote aderen.

Risicofactoren van spataderen

Geslacht

Vrouwen hebben een hogere kans op spataderen, wat te maken heeft met hormonale veranderingen tijdens de puberteit, zwangerschap en menopauze. Het gebruik van pijnstillers en hormoonvervangende therapie kan ook bijdragen aan een verhoogd risico op spataderen.

Houding

Langdurig staan of rechtop lopen verhoogt de druk in de aderen van het onderlichaam, wat kan leiden tot spataderen. Langdurig zitten is eveneens een risicofactor. Slechte werking van de kleppen in de bloedvaten en het langdurig gekruist zitten van de benen kunnen de bloedstroom beperken en de aandoening verergeren.

Luie aderen

Onvoldoende beweging en het ontbreken van regelmatige beenmassages kunnen leiden tot een verminderde bloedcirculatie. Het is belangrijk om de benen regelmatig te hydrateren met een vochtinbrengende crème en massages uit te voeren om de bloedcirculatie te bevorderen.

Roken

Roken verhoogt de kans op spataderen door de negatieve invloed op de bloedcirculatie en de gezondheid van de bloedvaten.

Scheren

Onvoorzichtig scheren kan kleine wondjes veroorzaken en druk op de aderen uitoefenen. Neem voldoende tijd om je benen zorgvuldig te scheren om schade te voorkomen.

Schoenen

Langdurig dragen van hoge hakken (meer dan twee centimeter hoog) kan bijdragen aan de vorming van spataderen door een veranderde lichaamshouding en verhoogde druk op de voeten en benen. Het dragen van goed passende schoenen is essentieel om het risico te verkleinen.

Voeding

Een dieet met veel zout kan vochtretentie veroorzaken, wat de druk op de aderen verhoogt. Een tekort aan B-complex vitaminen, zoals B6 (pyridoxine), B9 (foliumzuur) en B12 (cobalamine), kan leiden tot een verhoogd homocysteïnegehalte. Dit beschadigt de binnenwand van de bloedvaten en verhoogt het risico op trombose en spataderen. Alcohol kan ook het homocysteïneniveau verhogen.

Andere risicofactoren

Andere risicofactoren zijn ouderdom (de kans op spataderen neemt toe met de leeftijd), een familiegeschiedenis van spataderen en obesitas (zwaarlijvigheid).

Ziekten met spataders

Spataderen kunnen ook ontstaan bij bepaalde aandoeningen zoals:

• een liposarcoom (kwaadaardig vetweefselgezwel),
• het Klippel-Trénaunay syndroom (aandoening gekenmerkt door wijnvlekken, reuzengroei en spataderen).

Daarnaast kunnen sommige mensen vanaf jonge leeftijd spataderen ontwikkelen door ontbrekende eenrichtingsventielen in de benen.

Symptomen: Zichtbaar vergrote en gezwollen aderen in de benen

Spataderen verschijnen als zichtbare, gezwollen en verdraaide aderen met een donkerpaarse of blauwe kleur. Ze komen vooral voor in de benen en voeten. Hoewel spataderen vaak pijnloos zijn, kunnen sommige patiënten last hebben van pijn, beenpijn, ongemak, jeuk, een zwaar gevoel, vermoeidheid, een brandend gevoel, kloppingen in de benen, spierkrampen, tintelingen en gezwollen benen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts inspecteert de benen en merkt de gezwollen, gedraaide en zichtbare donkerpaarse tot blauwe aderen op. Er wordt ook gecontroleerd op zwelling (zwelling aan het been) en de arts vraagt naar andere klachten.

Diagnostisch onderzoek

Een echografie wordt uitgevoerd om de werking van de ventielen te beoordelen en mogelijke bloedstolsels te detecteren.

Natuurlijke middelen en eenvoudige tips voor het verhelpen van spataderen

Compressiekousen

Het dragen van compressiekousen kan effectief zijn bij de behandeling van spataderen. Deze kousen oefenen een gelijkmatige druk uit op de benen en kunnen helpen om de zichtbaarheid van spataderen te verminderen, vooral als ze in een vroeg stadium worden gebruikt.

Etherische oliën

Bij spataderen kan het gebruik van etherische oliën die de bloedcirculatie verbeteren nuttig zijn. Aanbevolen oliën zijn:

• citroenolie
• clary salie
• cypresolie
• frankincense olie
• gemberolie
• geraniumolie
• helichrysumolie
• kamilleolie
• yarrow olie

Gebruik etherische oliën altijd met een dragerolie, zoals zoete amandelolie, olijfolie of kokosnootolie, om huidirritatie te voorkomen. Meng enkele druppels etherische olie met de dragerolie en breng dit aan op de huid. Je kunt ook koude of warme kompressen gebruiken door vijf druppels etherische olie in één liter water te mengen en het kompres in deze oplossing te weken. Breng het kompres tot vijftien minuten aan op het aangetaste gebied, terwijl je de benen verhoogt. Een bad met etherische olie kan ook nuttig zijn; voeg tot acht druppels etherische olie toe aan een warm bad, gemengd met een dragerolie.

Levensstijl

Een gezonde levensstijl is belangrijk: beperk alcoholgebruik, zorg voor voldoende lichaamsbeweging, behoud een gezond gewicht en stop met roken.

Massage

Het gebruik van olijfolie of kokosnootolie voor massage kan de bloedstroom bevorderen en de huid gladder maken. Vermijd directe druk op de uitgezette aderen. Massage kan vooral effectief zijn op het proximale deel van de benen (dichtbij de romp) en mogelijk de symptomen op andere gebieden verergeren.

Moddertherapie

Modderpakketten, die fijne klei bevatten, kunnen helpen bij het verlichten van pijn en het verminderen van adervergroting door een gelijkmatige druk uit te oefenen op de beenaders. Meng de klei met warm water en breng het aan op het aangetaste gebied. Deze behandeling mag niet worden toegepast bij patiënten met beenzweren.

Voeding

Een zoutbeperkt dieet met voldoende vitaminen is belangrijk. Voedingsmiddelen zoals cayennepeper, olijfolie, knoflook en peterselie kunnen de bloedsomloop verbeteren. Zorg ook voor een vezelrijk dieet om constipatie te voorkomen, wat druk op de aderen kan uitoefenen. Een kleine hoeveelheid appelciderazijn kan dagelijks aan water worden toegevoegd of onverdund op de huid worden aangebracht voor extra voordelen.

Professionele medische behandelingen

Hoewel spataderen vaak als onschadelijk worden beschouwd, is behandeling aanbevolen om complicaties te voorkomen. De keuze van de behandeling hangt af van de grootte van de aderen, de ernst van de symptomen en de algehele gezondheid van de patiënt.

Ablatie

Bij ablatie wordt intense hitte gebruikt om de ader te behandelen. Er zijn twee methoden: radiofrequentie-ablatie en laserablatie. Tijdens deze procedures plaatst de arts een katheter in de ader en stuurt intense hitte naar de ader, waardoor deze sluit en verdwijnt.

Cryochirurgie

Cryochirurgie, of behandeling via bevriezing, is ook effectief voor het behandelen van spataderen. Een studie gepubliceerd in augustus 2017 in ‘Annals of Surgical Treatment and Research’ toont aan dat deze methode een uitstekende cosmetische uitkomst biedt met minimale complicaties. Postoperatieve complicaties kunnen omvatten hematoom, schade aan de huid, cellulitis en een seroom, maar ernstige complicaties zoals wondinfectie, tromboflebitis of diep veneuze trombose kwamen niet voor.

Flebectomie

Flebectomie, de chirurgische verwijdering van spataderen, wordt uitgevoerd door kleine insnijdingen te maken nabij de beschadigde ader en deze te verwijderen. Soms wordt licht gebruikt om de procedure te begeleiden. Flebectomie kan worden gecombineerd met andere behandelingen, zoals ablatie.

Lasertherapie

Endoveneuze laserablatie is een behandelingsmethode waarbij kleine laserlichtflitsen worden gebruikt om de kleine spataderen op het huidoppervlak te verwijderen.

Sclerotherapie

Sclerotherapie is effectief voor het behandelen van kleine spatadertjes, ook wel ‘spinnenwebjes’ genoemd. Bij deze procedure wordt een zoutoplossing of chemische oplossing in de spatader geïnjecteerd, waardoor de ader verhardt en verdwijnt.

Stripping

De techniek van W. Babcock (1872–1963) omvat het verwijderen van de vena saphena door een door de ader opgevoerde sonde. De sonde wordt aan het distale einde van de aderwand bevestigd en de ader wordt naar buiten getrokken. Deze procedure duurt ongeveer één tot anderhalf uur en wordt uitgevoerd onder algemene verdoving of spinale verdoving (ruggenprik).

Prognose

Spataderen zijn vaak een cosmetisch probleem en veroorzaken in de meeste gevallen geen ernstige gezondheidsproblemen. De prognose is over het algemeen goed, vooral als de aandoening in een vroeg stadium wordt behandeld en beheerd. Bij tijdige interventie kunnen symptomen vaak verminderd worden en kunnen verdere complicaties worden voorkomen. Zonder behandeling kunnen spataderen echter verergeren en leiden tot ernstigere problemen zoals veneuze beenzweren, hyperpigmentatie of gezwollen voeten en enkels.

Complicaties

Onbehandelde spataderen kunnen leiden tot complicaties zoals spontane bloedingen, oppervlakkige tromboflebitis en diep veneuze trombose. Een diep veneuze trombose kan levensbedreigend zijn als een bloedstolsel loskomt en naar andere lichaamsdelen reist. Andere complicaties zijn hyperpigmentatie (donkere verkleuring van de huid), lipodermatosclerose (pijn en verkleuring van de huid aan de onderbenen), veneuze beenzweren (chronische wonden aan het been) en gezwollen voeten en enkels.

Preventie

Preventie van spataderen kan worden bereikt door gezonde levensstijlkeuzes en enkele eenvoudige maatregelen:

Regelmatige lichaamsbeweging

Voldoende beweging stimuleert de bloedcirculatie en voorkomt stagnatie van bloed in de aderen. Aanbevolen oefeningen zijn wandelen, fietsen en zwemmen.

Gezond gewicht behouden

Overgewicht verhoogt de druk op de aderen, wat de kans op spataderen vergroot. Het handhaven van een gezond gewicht helpt om deze druk te verminderen.

Gezonde voeding

Een dieet rijk aan vezels en arm aan zout kan helpen bij het voorkomen van spataderen. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan antioxidanten en vitamines (zoals vitamine C en E) ondersteunen een gezonde bloedcirculatie.

Vermijd langdurig staan of zitten

Probeer langdurig staan of zitten te vermijden. Als je een zittende baan hebt, neem dan regelmatig pauzes om te bewegen en je benen te strekken.

Draag comfortabele schoenen

Het dragen van goed passende schoenen met een lage hak vermindert de druk op de benen en helpt bij het voorkomen van spataderen.

Gebruik compressiekousen

Compressiekousen kunnen helpen om de bloedcirculatie te verbeteren en de ontwikkeling van spataderen te voorkomen, vooral als je een verhoogd risico hebt.

Stop met roken

Roken kan de bloedcirculatie negatief beïnvloeden en de gezondheid van de bloedvaten schaden. Het stoppen met roken vermindert het risico op spataderen en andere vaatproblemen.

Elevatie van de benen

Het regelmatig omhoog leggen van de benen kan helpen om de bloedstroom te verbeteren en de druk in de aderen te verminderen.

Lees verder

• Sclerotherapie: Behandeling van spataders via injectie
• Chronische veneuze insufficiëntie: Pijn en zwelling aan been