Spataders: Oorzaken en behandelingen van spataderen in benen

Bij spataders zijn zichtbare donkerpaarse tot blauwe aderen op de benen en voeten aanwezig. Deze aandoening treedt vaak op door een foute of langdurige houding of door weinig beweging van de aderen, al zijn ook andere belangrijke risicofactoren bekend. Vaak zijn patiënten met spataderen asymptomatisch, maar soms veroorzaken ze pijn, gezwollen benen en zelfs bloedstolsels. Heel wat thuisbehandelingen en huishoudmiddelen zijn mogelijk om de vaak cosmetisch storende uitstraling te verminderen. Het is echter verstandig om toch een arts te raadplegen wanneer symptomen aanwezig zijn bij de spataderen, omdat dit mogelijk wijst op ernstige bloedcirculatieproblemen. Heel wat meestal niet-invasieve behandelingen zijn beschikbaar voor het verhelpen van deze aandoening die vooral vrouwen treft.

• Synoniemen spataders
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren van spataderen
• Symptomen: Zichtbaar vergrote en gezwollen aderen in benen
• Diagnose en onderzoeken
• Natuurlijke middelen en eenvoudige tips voor het verhelpen van spataders
• Professionele medische behandelingen
• Complicaties

Synoniemen spataders

Varices is de medische term voor 'spatader'. Het meervoud van varices is ‘varix’, wat bijgevolg staat voor 'spataders' of ook wel geschreven als 'spataderen'.

Epidemiologie

Circa één op de vijf volwassen patiënten kampt met spataderen. De meeste patiënten zijn vrouwen. Verder zijn vijftigplussers het vaakst aangetast.

Oorzaken

Slagaders dragen zuurstofrijk bloed weg van de longen en het hart, terwijl de aderen zuurstofarm bloed terug naar het hart dragen. Het hart pompt het bloed naar de longen om het weer met zuurstof te verrijken en de cyclus voort te zetten. Normaal gesproken houden eenrichtingsventielen in de benen het bloed in beweging naar het hart. Door heel wat risicofactoren (voeding, roken, …) ontstaan verzwakte kleppen (eenrichtingsventielen), waardoor bloed achteruit stroomt en als het ware in de aderen ‘zwemt’. Dit leidt tot een opbouw van druk in de aderen, wat resulteert in vergrote, meer zichtbare aderen.

Risicofactoren van spataderen

Geslacht

Vrouwen lijden sneller aan spataderen. Dit vloeit voort uit hormonale veranderingen bij de puberteit, de zwangerschap en de menopauze. Daarnaast verhoogt het gebruik van pijnstillers en hormoonvervangende therapie de kans op het krijgen van spataderen.

Houding

Spataders zijn vermoedelijk een gevolg van langdurig staan en rechtop lopen waardoor de druk in de aderen van het onderlichaam verhoogt. De zwaartekracht veroorzaakt met andere woorden de spataderen. Langdurig zitten is een andere risicofactor. Ook speelt een slechte werking van kleine kleppen in de bloedvaten een rol. Met de benen gekruist gaan zitten, zorgt ook voor druk op de benen en heupen wat resulteert in een beperkte bloedstroom. Hierdoor ontstaan geen spataders, maar verergert de ziekte wel.

Luie aderen

De aderen in de benen mogen niet ‘lui’ worden. Dit gebeurt sneller wanneer mensen de benen niet bevochtigen met een vochtige crème of wanneer ze geen regelmatige beenmassage uitvoeren. Wanneer aders onvoldoende bewegen, ontstaan sneller bloedcirculatieproblemen.

Roken
Roken verhoogt de kans op spataders.

Scheren

Wanneer mensen zich erg snel gaan scheren met wondjes als gevolg, ontstaat sneller druk op de aderen. Het is belangrijk om voldoende tijd te nemen voor het scheren van de benen.

Schoenen

Lange tijd hoge hakken (meer dan twee centimeter hoog) dragen veroorzaakt een afwijkende lichaamsbouw, leiden eveneens sneller tot vergrote en uitgezette aderen in de voeten en benen. Goed passende schoenen zijn belangrijk.

Voeding

Een zoutrijke voeding zorgt voor vochtretentie (het vasthouden van vocht), wat de druk op de aderen verhoogt. Daarnaast is een gebrek aan B-complex vitaminen zoals B6 (pyridoxine), B9 (foliumzuur) en B12 (cobalamin) verantwoordelijk voor een hoger homocysteïnegehalte in het lichaam. Homocysteïne beschadigt de bekleding van de bloedvaten en verhoogt het risico op trombose en spataderen. Alcohol verhoogt ook het homocysteïneniveau.

Andere risicofactoren

Andere risicofactoren zijn leeftijd (meer aanwezig bij het verouderen), een familiegeschiedenis van spataderen en obesitas (zwaarlijvigheid).

Ziekten met spataders

Bij een aantal aandoeningen komen spataders tot stand:

• een liposarcoom (kwaadaardig, stevig vetweefselgezwel),
• het Klippel-Trénaunay syndroom (aandoening met wijnvlek, reuzengroei en spataderen).

Daarnaast komen sommige patiënten ter wereld met ontbrekende eenrichtingsventielen in de benen waardoor ze al op jonge leeftijd kampen met spataderen.

Symptomen: Zichtbaar vergrote en gezwollen aderen in benen

Spataderen zijn onder de huid zichtbare gezwollen, vergrote en verdraaide aderen met een donkerpaarse of blauwe kleur. Vaak zijn spataders te vinden in de benen en voeten van de getroffen patiënten. Meestal zijn spataderen pijnloos, maar sommige patiënten ervaren pijn (beenpijn), ongemak, jeuk, zwaarheid, vermoeidheid, een brandend gevoel en/of kloppend gevoel in de benen, spierkrampen, tintelende benen en gezwollen benen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts bekijkt de benen en bemerkt zo de uitgezette, gedraaide en zichtbare donkerpaarse tot blauwe aderen. Hij controleert de benen tevens op een zwelling (zwelling aan het been) en bevraagt de patiënt over de aanwezigheid van andere klachten.

Diagnostisch onderzoek

De patiënt krijgt een echografie waarbij de arts de werking van de ventielen controleert. Hij bemerkt zo eventueel ook een bloedstolsels op.

Natuurlijke middelen en eenvoudige tips voor het verhelpen van spataders

Compressiekousen

Het gebruik van compressiekousen is effectief voor de behandeling van spataders. Het zorgt voor een uniforme druk op de benen. Deze kousen comprimeren (samendrukken) de aderen op een consistente manier. Wanneer de patiënt in een vroeg stadium van spataders reeds gebruik maakt van compressiekouden, geraakt hij verlost van de ontsierende spataders.

Etherische oliën

Omdat vaak een probleem met de bloedcirculatie aanwezig is bij patiënten met spataders, zijn enkele etherische oliën bekend die de bloedcirculatie verbeteren:

• citroenolie
• clary salie
• cypres olie
• frankincense olie
• gemberolie
• geraniumolie
• helichrysumolie
• kamilleolie
• yarrow olie

Een correct gebruik van etherische oliën is echter noodzakelijk. Pure etherische oliën mag de patiënt namelijk nooit op de huid aanbrengen, daar deze bijzonder krachtig zijn. Wel mag de patiënt enkele druppeltjes in een dragerolie mengen zoals zoete amandelolie, olijfolie of kokosnootolie. Nadat deze oplossing goed gemengd is, mag dit wel op de huid geplaatst worden. Ook mag de patiënt werken met koude of warme kompressen. Eerst mengt hij vijf druppeltjes etherische olie in één liter water. Daarna mag het kompres in deze oplossing worden gelegd. Na het uitwringen mag de patiënt tot vijftien minuten lang op het aangetaste gebied aanbrengen maar hij moet hierbij wel de benen verhogen. Het nemen van een bad met etherische olie is eveneens nuttig; hiervoor mag de patiënt tot acht druppels etherische olie met een dragerolie naar keuze mengen en dit vervolgens in een warm bad gieten.

Levensstijl
Een gezonde levensstijl is verder nodig: weinig alcoholgebruik, voldoende lichaamsbeweging, een gezond gewicht behouden en stoppen met roken.

Massage

De aderen worden gladder en de bloedstroom verbetert bij het gebruik van olijfolie of kokosnootolie als smeermiddel. Het is belangrijk om nooit direct druk op uitgezette aderen te gebruiken. Massage is een actieve manier om de bloedstroom te verhogen. Artsen geven verder tegenstrijdige adviezen over het masseren van de benen. Het zou enkel werken bij het proximale gedeelte van de benen (proximaal: het meest dichtbij de romp) en op de andere gebieden kunnen spataders soms verergeren.

Moddertherapie

Op de markt zijn zogenaamde ‘modderpakketten’. Deze bevatten fijne klei wat nuttig is om de pijn en adervergroting als gevolg van spataderen te verminderen. De patiënt moet hierbij de fijne klei mengen met warm water en vervolgens aanbrengen op het aangetaste lidmaat alvorens naar bed te gaan. Opdrogende modder veroorzaakt een soort gelijkmatige druk op de beenaders, net zoals bij compressiekousen. Wel mag een patiënt met beenzweren deze modderpakketten niet gebruiken.

Voeding

Een zoutbeperkende voeding met voldoende vitaminen is belangrijk. Goede voedingsmiddelen zijn cayennepeper, olijfolie, knoflook en peterselie omdat ze de bloedsomloop verbeteren. De voeding is tevens het best vezelrijk, want hierdoor verloopt het makkelijker om stoelgang te maken. Obstipatie veroorzaakt namelijk een druk op de aders, hetgeen sneller leidt tot de vorming van spataderen. Een kleine hoeveelheid appelaciderazijn mag de patiënt ook dagelijks toevoegen aan water en dit opdrinken, al is onverdunde appelaciderazijn eveneens nuttig om op de huid te smeren.

Professionele medische behandelingen

Hoewel veel patiënten geloven dat spataderen onschadelijk zijn, is een behandeling aanbevolen omdat ze mogelijk tot complicaties leiden. Heel wat mogelijke behandelingen zijn beschikbaar. Hierbij kijkt de arts onder andere naar de grootte van de uitgezette aderen, de ernst van de symptomen en de algemene gezondheidstoestand van de patiënt.

Ablatie

De arts gebruikt bij ablatie intense hitte om de ader te behandelen. Twee methoden zijn beschikbaar. Bij de éne ablatiemethode gebruikt de arts radiofrequentie-energie, terwijl de andere ablatievorm gebruik maakt van laserenergie. Tijdens deze procedures prikt de arts de spataderen aan en vervolgens plaatst hij een katheter door een ader die intense hitte stuurt naar de ader. De ader sluit hierdoor af en sterft hierdoor ook af waardoor deze verdwijnt.

Cryochirurgie

Ook cryochirurgie (behandeling via bevriezing) is een effectieve methode om spataders te behandelen. Dit blijkt uit een wetenschappelijk onderzoek dat in augustus 2017 verscheen in het tijdschrift ‘Annals of surgical treatment and research’. Dit onderzoek belicht 84 patiënten die behandeld zijn via cryochirurgie. Hierbij is het cosmetisch resultaat uitstekend en ontstaan minimale complicaties. Postoperatieve complicaties zijn een episode van hematoom (bloeduitstorting door bloed buiten bloedvaten), schade aan de huid, cellulitis (huidinfectie met rode en gezwollen huid) en een seroom (verzameling van vloeistof in een operatielitteken of verwonding). Een wondinfectie, tromboflebitis (lokale oppervlakkige aderontsteking met pijn) of diep veneuze trombose (pijn en zwelling aan been of bekken) is bij deze groep patiënten niet ontstaan. Een herhaling van de spataders kwam niet voor.

Flebectomie

Flebectomie staat voor ‘chirurgische verwijdering van de aderen’. Hierbij behandelt de arts spataderen aan de huidoppervlakte. Hij maakt zeer kleine insnijdingen (incisies) in de buurt van de beschadigde ader. Vervolgens verwijdert hij de ader. Het is ook mogelijk dat de arts hierbij licht gebruikt als begeleiding tijdens de procedure. Een flebectomie gebeurt mogelijk in combinatie met andere procedures, zoals ablatie.

Lasertherapie

Een andere behandelingsmethode bestaat uit endoveneuze (in de ader) laserablatie. Dit is inzetbaar op het huidoppervlak. Door kleine lichtuitbarstingen verdwijnen de kleine spataderen.

Sclerotherapie

Sclerotherapie werkt het beste voor zeer kleine spatadertjes, gekend als ‘spinnenwebjes’. Bij deze procedure injecteert de arts zoutwater (een zoutoplossing) of een chemische oplossing in de spatader. De ader verhardt en verdwijnt hierdoor.

Stripping

W. Babcock, een Amerikaans chirurg (1872–1963) is bekend voor zijn operatietechniek voor spataders. Bij de spataderoperatie van Babcock voert de arts een ‘stripping’ uit van de vena saphena. Stripping is een techniek waarbij de arts gebruik maakt van een door de ader opgevoerde sonde (van proximaal naar distaal) (distaal = het verst verwijderd van de romp). Deze bevestigt de arts aan het distale einde aan de aderwand. Daarna trekt hij aan de proximale zijde zodat de ader ter plekke tevoorschijn komt. Deze procedure duurt één à anderhalf uur in beslag en gebeurt onder algemene verdoving (anesthesie) of onder een spinale verdoving (ruggenprik) waarbij het onderste gedeelte van het lichaam gevoelloos is.

Complicaties

Deze verwijde en verkleurde aderen leiden onbehandeld soms tot complicaties. Pijn en ongemak wijst namelijk vaak op een probleem met de bloedcirculatie. Spontane bloedingen, oppervlakkige tromboflebitis en diep veneuze trombose zijn enkele voorbeelden van gezondheidsproblemen die hierdoor soms tot stand komen. Vooral een diep veneuze trombose is potentieel ernstig. Wanneer namelijk een bloedstolsel in het been loskomt en naar andere lichaamsdelen reist, levert dit een levensbedreigende situatie op. Ook hyperpigmentatie (donkere verkleuring van de huid), lipodermatosclerose (pijn en verkleuring van de huid aan de onderbenen), veneuze beenzweren (chronische wonden aan been) en gezwollen voeten en enkels komen als complicatie tot uiting als gevolg van spataderen.

Lees verder

• Sclerotherapie: Behandeling van spataders via injectie
• Chronische veneuze insufficiëntie: Pijn en zwelling aan been