Achillespeesontsteking: Pijn aan de hiel, vooral na rust

De achillespees, de grootste pees van het lichaam, bevindt zich nabij de onderkant van de voet. Het is de pees waarmee de kuitspieren aan de hiel zijn vastgehecht. Dankzij deze pees is het mogelijk om de voet naar beneden te duwen, wat nodig is bij het lopen, rennen en springen. Wanneer er minischeurtjes in het weefsel van de pees ontstaan, is de pees gezwollen en pijnlijk. Enkele risicofactoren zijn hiervoor bekend, zoals voetafwijkingen of het lopen op een harde ondergrond. Een achillespeesontsteking valt meestal via een aantal zelfzorgmaatregelen te verhelpen, al zijn ook medische behandelingen mogelijk.

• Synoniemen achillespeesontsteking
• Anatomie van de achillespees
• Epidemiologie van achillespeesontsteking
• Oorzaken: Sportblessure, medische aandoening of omgevingsfactor
• Overbelasting en repetitieve stress
• Mechanische factoren
• Acute blessures
• Medische aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Risicofactoren ontsteking van de achillespees
• Symptomen: Pijn aan de hiel, vooral na rust
• Alarmsymptomen: Wanneer medische hulp inschakelen?
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling achilles tendinitis: Meestal conservatief
• Langdurige zorg en opvolging
• Prognose: Beter met aanpassingen in levensstijl
• Complicaties: Scheur in achillespees en ontsteking slijmbeurs
• Preventieve maatregelen

Synoniemen achillespeesontsteking

De ontsteking van de achillespees is in medische termen bekend onder andere benamingen zoals:

• achilles tendinitis
• achilles tendinopathie
• achilles tendonitis
• achillodynie
• tendinitis achillis

Anatomie van de achillespees

De achillespees, ook wel bekend als de tendo calcaneus, is de grootste en sterkste pees in het menselijk lichaam. Ze verbindt de kuitspieren (gastrocnemius en soleus) met het hielbeen (calcaneus). Deze pees speelt een cruciale rol in beweging en is betrokken bij activiteiten zoals lopen, rennen en springen.

Structuur van de achillespees
De achillespees is opgebouwd uit vezelig bindweefsel, dat sterk en elastisch is. Dit zorgt voor een hoge treksterkte, wat essentieel is bij het dragen van lichaamsgewicht en het uitvoeren van krachtige bewegingen. De pees is ongeveer 15 centimeter lang en heeft een doorsnede van 5 tot 10 millimeter.

Bloedvoorziening en zenuwen
De bloedvoorziening van de achillespees is relatief beperkt, vooral in het midden van de pees, waar de doorbloeding het laagst is. Dit kan bijdragen aan de kwetsbaarheid van de pees voor blessures. De achillespees ontvangt zenuwinnervatie van de tibiale zenuw, wat zorgt voor de sensatie en proprioceptieve feedback tijdens beweging.

Functionele rol
De achillespees is essentieel voor het functioneren van de voet en het enkelgewricht. Tijdens de loopcyclus werkt de achillespees als een veer, die energie opslaat wanneer de kuitspieren samentrekken en deze energie weer vrijgeeft tijdens de afzet. Dit is cruciaal voor efficiënte beweging en het verminderen van de belasting op andere gewrichten.

Epidemiologie van achillespeesontsteking

Prevalentie onder atleten
Achillespeesontsteking, ook wel achillodynie genoemd, komt veel voor bij atleten en actieve personen. Studies tonen aan dat de prevalentie van achillespeesontsteking bij atleten, vooral hardlopers, kan oplopen tot 7-10%. Dit hoge percentage is het gevolg van de repetitieve belasting die de achillespees ondergaat tijdens intensieve sportactiviteiten, zoals hardlopen, springen en andere explosieve bewegingen. Deze herhaalde stress kan leiden tot ontsteking en degeneratie van de pees, vooral bij atleten die niet voldoende tijd nemen voor herstel.

Prevalentie in de algemene bevolking
In de algemene bevolking ligt de prevalentie van achillespeesontsteking rond de 2-3%. Het is echter belangrijk op te merken dat deze cijfers moeilijk te bepalen zijn, omdat de aandoening vaak niet goed wordt gediagnosticeerd. Veel mensen kunnen denken dat ze last hebben van een andere blessure, zoals een verrekking of spierspanning, waardoor de echte prevalentie van achillespeesontsteking mogelijk onderschat wordt. Bovendien zijn sommige patiënten minder geneigd om medische hulp te zoeken voor milde symptomen, wat de cijfers verder kan beïnvloeden.

Leeftijd en geslacht
Achillespeesontsteking komt vaker voor bij volwassenen tussen de 30 en 50 jaar. Deze leeftijdsgroep ervaart een natuurlijke afname in de elasticiteit van de pezen, wat het risico op blessures vergroot. Bij oudere volwassenen is het herstelvermogen van de peesweefsels ook verminderd, waardoor ze gevoeliger zijn voor ontsteking. Mannen zijn over het algemeen meer vatbaar voor achillespeesontsteking dan vrouwen, met een verhouding van ongeveer 3:1. Dit verschil kan worden toegeschreven aan de hogere sportactiviteit en deelname aan risicovolle sporten onder mannen, maar ook aan variaties in anatomie en hormonale factoren.

Geografische en culturele variaties
De prevalentie van achillespeesontsteking kan ook variëren op basis van geografische locatie en culturele factoren. In gebieden waar hardlopen en andere sportactiviteiten wijdverbreid zijn, zoals in bepaalde westerse landen, is de incidentie vaak hoger. In tegenstelling, in populaties waar minder sport wordt beoefend, kan de frequentie lager zijn. Culturele attitudes ten opzichte van lichaamsbeweging, sport en blessurepreventie spelen ook een rol in hoe vaak deze aandoening voorkomt.

Impact van achillespeesontsteking
De impact van achillespeesontsteking is significant, vooral als deze niet adequaat wordt behandeld. Chronische pijn kan leiden tot functionele beperkingen, waardoor het moeilijk wordt om dagelijkse activiteiten uit te voeren of deel te nemen aan sport. Dit kan op zijn beurt de kwaliteit van leven beïnvloeden en leiden tot een verhoogde psychosociale belasting. Daarom is vroegtijdige diagnose en behandeling van cruciaal belang om de gevolgen van deze aandoening te minimaliseren.

Oorzaken: Sportblessure, medische aandoening of omgevingsfactor

Overbelasting en repetitieve stress

Een van de voornaamste oorzaken van achillespeesontsteking is overbelasting, wat meestal het gevolg is van repetitieve stress op de pees. Dit kan ontstaan door het regelmatig uitvoeren van activiteiten zoals hardlopen, springen of andere intensieve sportbeoefeningen. Atleten en actieve personen zijn bijzonder kwetsbaar, vooral wanneer ze plotseling hun trainingsintensiteit of -frequentie verhogen zonder voldoende tijd voor herstel. De voortdurende belasting leidt tot microtrauma's in de pees, wat kan resulteren in ontsteking en pijn.

Mechanische factoren

Mechanische factoren spelen ook een significante rol in het ontstaan van achillespeesontsteking. Slechte voetbiomechanica, zoals overpronatie of een afwijkende loopstijl, kan leiden tot een ongelijke verdeling van de krachten op de achillespees tijdens het lopen of rennen. Daarnaast kunnen strakke kuitspieren of een verminderde flexibiliteit van de achillespees zelf bijdragen aan een verhoogd risico op blessure. Dit zijn belangrijke overwegingen voor zowel sporters als mensen die regelmatig lichamelijke activiteiten ondernemen.

Acute blessures

Hoewel achillespeesontsteking vaak voortkomt uit chronische overbelasting, kunnen acute blessures ook een rol spelen. Dit kan het resultaat zijn van een onverwachte, heftige beweging of een plotselinge verandering van richting tijdens het sporten. Dergelijke blessures kunnen leiden tot scheuren of verstuikingen van de achillespees, wat een ontstekingsreactie teweegbrengt. Het is belangrijk om te erkennen dat zelfs een ogenschijnlijk onschuldige val of sprongetje kan resulteren in een acute blessure die later tot chronische problemen leidt.

Medische aandoeningen

Bepaalde medische aandoeningen kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van achillespeesontsteking. Diabetes, artritis en andere ontstekingsziekten kunnen de pezen verzwakken en het herstelvermogen verminderen. Daarnaast kunnen metabole aandoeningen de doorbloeding en voeding van de peesweefsels beïnvloeden, wat het risico op blessures verhoogt. Het is essentieel dat mensen met dergelijke aandoeningen extra voorzichtig zijn bij fysieke activiteiten en regelmatig medische controles ondergaan.

Omgevingsfactoren

Omgevingsfactoren kunnen eveneens een rol spelen in het ontstaan van achillespeesontsteking. Het lopen op ongelijke of harde oppervlakken kan extra druk op de achillespees uitoefenen en het risico op blessures verhogen. Het gebruik van ongeschikte schoenen, zoals die met onvoldoende demping of ondersteuning, kan ook bijdragen aan de ontwikkeling van deze aandoening. Het is cruciaal voor sporters en actieve personen om aandacht te besteden aan hun uitrusting en de ondergrond waarop ze trainen.

Risicofactoren ontsteking van de achillespees

Bij een achillespeesontsteking ontstaat een onnatuurlijke belasting aan de achillespees. Dit komt vaker voor in sportsituaties, maar ook enkele omgevingsfactoren en medische aandoeningen spelen een rol.

Sportblessure
Volgende sportactiviteiten verhogen het risico op een sportblessure die aanleiding geeft tot een achillespeesontsteking:

• een plotselinge toename van de hoeveelheid of intensiteit van een activiteit
• lopen op schuine vlakken of op een harde ondergrond, zoals beton
• ongetraind een zware fysieke inspanning leveren
• vaak lopen
• vaak springen (zoals bij het spelen van basketbal)

Medische aandoeningen
Ook enkele medische aandoeningen staan bekend als risicofactoren voor een ontsteking van de achillespees:

• een verschil in beenlengte
• enkelproblemen
• hielspoor: extra botgroei waar de achillespees zich hecht aan het hielbeen, wat wrijving tegen de pees veroorzaakt en pijn kan veroorzaken
• strakke (niet uitgerekte) kuitspieren
• voetafwijkingen zoals platvoeten, doorgezakte voeten of slappe enkels, een naar binnen zwikkende voet (overpronatie)

Omgevingsfactoren
Tot slot zijn enkele omgevingsfactoren bekend die leiden tot een achillespeesontsteking:

• een oudere leeftijd
• fout schoeisel met onvoldoende steun aan de voeten
• obesitas (zwaarlijvigheid)

Symptomen: Pijn aan de hiel, vooral na rust

Geleidelijke of acute pijn
De symptomen van achillespeesontsteking kunnen zich geleidelijk ontwikkelen of plotseling optreden. Vaak begint de pijn mild en wordt deze geleidelijk erger naarmate de tijd vordert. In de beginfase kunnen patiënten een lichte ongemakkelijkheid of stijfheid ervaren, vooral na perioden van inactiviteit. Naarmate de ontsteking vordert, wordt de pijn intenser en meer beperkend, wat kan leiden tot moeite met dagelijkse activiteiten.

Pijnlocatie en -verloop
Bij achillespeesontsteking is de pijn meestal gelokaliseerd aan de hiel en langs de lengte van de achillespees. Dit pijnlijke gebied bevindt zich enkele centimeters boven de hiel, waar de pees het meest belast wordt tijdens activiteiten zoals lopen en hardlopen. De pijn kan afwisselend zijn; in milde gevallen kan deze verdwijnen tijdens de activiteit, maar in ernstigere gevallen blijft de pijn constant aanwezig, zelfs in rust.

Stijfheid en ongemak na rust
Een kenmerkend symptoom van achillespeesontsteking is de stijfheid die optreedt na rust, vooral 's morgens of na langere periodes van zitten. Patiënten melden vaak dat ze moeite hebben om op te staan of hun voet te bewegen na een nacht slapen of een lange tijd zitten. Dit kan gepaard gaan met een branderig gevoel en een algemeen ongemak in de pees.

Pijn bij aanraking en beweging
De achillespees zelf is vaak pijnlijk bij aanraking, en deze pijn kan verergeren bij beweging. Activiteiten zoals het op de tenen staan of traplopen kunnen aanzienlijk ongemak veroorzaken. De pees voelt mogelijk ook gezwollen aan en kan een warme sensatie uitstralen, wat duidt op ontsteking in het gebied.

Beperkingen in dagelijkse activiteiten
Door de soms ernstige pijn kunnen patiënten aanzienlijke beperkingen ervaren in hun dagelijks leven. Wandelen, hardlopen en sporten kunnen moeilijk of zelfs onmogelijk worden door de pijn en stijfheid. Dit kan leiden tot een vermindering van de fysieke activiteit, wat op zijn beurt kan bijdragen aan andere gezondheidsproblemen, zoals gewichtstoename of een afname van de algehele conditie.

Alarmsymptomen: Wanneer medische hulp inschakelen?

Aanhoudende of verergerende pijn
Een belangrijk alarmsymptoom van achillespeesontsteking is aanhoudende of verergerende pijn, vooral als deze niet verbetert met rust of conservatieve behandelingen zoals ijs en rek oefeningen. Als de pijn intens is en de patiënt beperkt in zijn dagelijkse activiteiten, is het raadzaam om medische hulp in te schakelen. Dit kan wijzen op een ernstigere aandoening, zoals een scheur van de achillespees of een andere onderliggende blessure.

Zichtbare zwelling en warmte
Een andere zorgwekkende indicatie is aanzienlijke zwelling of warmte in het gebied rond de achillespees. Wanneer deze symptomen optreden, kan dit duiden op een ernstigere ontsteking of infectie. Patiënten moeten alert zijn op veranderingen in de huid, zoals roodheid of een verhoogde temperatuur, wat kan wijzen op een acute ontsteking die medische evaluatie vereist.

Beperkte mobiliteit en functie
Als de achillespeesontsteking leidt tot een significante beperking van de mobiliteit, zoals het onvermogen om normaal te lopen of op de tenen te staan, is dit een signaal dat verdere evaluatie nodig is. Patiënten die merken dat hun functies steeds beperkter worden of dat ze steeds meer moeite hebben met dagelijkse activiteiten, moeten snel contact opnemen met een zorgverlener.

Pijn tijdens rust
Hoewel pijn bij activiteit gebruikelijk is bij achillespeesontsteking, kan pijn die aanhoudt of verergert in rust een alarmsymptoom zijn. Dit kan duiden op een verergering van de ontsteking of mogelijke complicaties. Patiënten die deze symptomen ervaren, moeten een arts raadplegen voor een grondige evaluatie.

Knie- of heuppijn
Pijn die uitstraalt naar de knie of heup kan ook een alarmsymptoom zijn van achillespeesontsteking. Dit kan wijzen op een afwijkende looppatroon of compensatiemechanismen die de belasting op andere gewrichten verhogen. Het is belangrijk om deze symptomen serieus te nemen, omdat ze kunnen leiden tot bijkomende blessures of complicaties.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts merkt bij het lichamelijk onderzoek de gevoeligheid langs de pees op, en de patiënt ervaart ook pijn in het gebied van de pees als hij op de tenen gaat staan. Meestal wordt de diagnose klinisch gesteld, maar beeldvormende onderzoeken behoren ook tot de mogelijkheden.

Diagnostisch onderzoek
Een radiografisch onderzoek spoort botproblemen op en is bijzonder nuttig om een ontsteking van de achillespees te diagnosticeren. Verder is een MRI-scan vereist wanneer een operatie nodig is of wanneer de arts vermoedt dat de patiënt een scheur in de achillespees heeft. Dit onderzoek helpt bij het identificeren van zwakkere peesdelen, de ernst van de schade aan de peesschede en andere problemen in dit gebied.

Behandeling achilles tendinitis: Meestal conservatief

Zelfzorg
Vaak verdwijnt de pijn pas binnen twee tot drie maanden nadat de symptomen zijn begonnen. Het twee tot drie keer per dag toepassen van ijs (gewikkeld in een doek!) op het pijnlijke achillesgebied gedurende vijftien tot twintig minuten vermindert de pijn. Het is echter aanbevolen om te stoppen met koelen zodra het gebied verdoofd aanvoelt. Verder zijn enkele leefstijladviezen aangewezen zoals het:

• kiezen van ander schoeisel: dragen van schoenen die rond het hielkussen zachter zijn, plaatsen van hielkussens in de schoen onder de hiel voor verzachting en demping, en het oplossen van beenlengteverschillen
• overschakelen naar fietsen, zwemmen of andere activiteiten waardoor minder druk komt op de achillespees
• rennen of lopen op gladdere en zachtere oppervlakken met de juiste opwarmingsoefeningen (warming-up)
• verminderen of stoppen van alle activiteiten die pijn veroorzaken

Professionele medische zorg
Enkele medische behandelingen zijn ook beschikbaar, zoals:

• doen van rek- en strekoefeningen en andere spierversterkende oefeningen die goed zijn voor de achillespees (onder leiding van een fysiotherapeut of arts)
• dragen van een brace, inlegzolen, sokken, bandages of een ander speciaal orthopedisch hulpmiddel
• nemen van niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), zoals aspirine en ibuprofen die pijn of zwelling kunnen verlichten

Als de symptomen met deze behandelingen niet verbeteren, kan een operatie nodig zijn om het ontstoken weefsel en de abnormale peesgebieden te verwijderen. Als hielspoorirritatie van de pees aanwezig is, is een operatie nodig om de hielspoor te verwijderen.

Extracorporale shock wave therapie (ESWT) is soms een alternatief voor chirurgie voor patiënten waarbij de andere behandelingen niet effectief zijn. Deze behandeling maakt gebruik van een lage dosis geluidsgolven.

Langdurige zorg en opvolging

Na de initiële behandeling is regelmatige opvolging met de arts of fysiotherapeut cruciaal om de voortgang te monitoren. Dit helpt bij het identificeren van eventuele complicaties vroegtijdig en zorgt ervoor dat de revalidatie op schema blijft. Patiënten dienen alert te zijn op terugkerende symptomen en direct contact op te nemen met hun zorgverlener indien nodig.

Prognose: Beter met aanpassingen in levensstijl

Herstel van symptomen
In de meeste gevallen verbeteren de symptomen van achillespeesontsteking door aanpassingen in de levensstijl. Het kan echter enige tijd duren voordat patiënten significante verlichting ervaren. Soms duurt het maanden voordat de symptomen merkbaar minderen of volledig verdwijnen, wat frustraties kan opleveren. Deze langere hersteltijd is te wijten aan de aard van de ontsteking en de locatie ervan, vooral boven de hiel waar de pees zich aanhecht.

Doorbloeding en herstel
Het peesweefsel in dit gebied is slecht doorbloed, wat het herstelproces vertraagt. Deze beperkte doorbloeding betekent dat er minder voedingsstoffen en zuurstof beschikbaar zijn voor het herstel van het weefsel. Als gevolg hiervan kan het herstel van een achillespeesontsteking traag en uitdagend zijn, met een verhoogd risico op aanhoudende klachten.

Risico op terugkeer van symptomen
Het risico dat de symptomen terugkeren is aanzienlijk als de patiënt de uitlokkende factoren niet vermijdt. Dit kan inhouden dat men onvoldoende aandacht besteedt aan training, rekoefeningen of het dragen van ongeschikt schoeisel. Het is belangrijk voor patiënten om niet alleen de symptomen te behandelen, maar ook de onderliggende oorzaken aan te pakken om herhaling te voorkomen.

Impact van langdurige symptomen
Bovendien is de behandeling vaak minder succesvol wanneer de symptomen langer dan zes maanden aanwezig zijn geweest. Hoe langer de ontsteking aanhoudt, des te moeilijker het wordt om volledig te herstellen. Vroege interventie en aanpassingen in levensstijl zijn cruciaal voor een beter herstel en om langdurige problemen te vermijden.

Complicaties: Scheur in achillespees en ontsteking slijmbeurs

Risico op achillespeesruptuur
Een achillespeesontsteking kan leiden tot een verhoogd risico op een achillespeesruptuur, wat een (gedeeltelijke) scheur in de achillespees inhoudt. Hoewel deze complicatie zeldzaam is, kan het zich ontwikkelen bij patiënten die lijden aan aanhoudende ontsteking. Bij een ruptuur ervaart de patiënt meestal een scherpe, intense pijn die aanvoelt alsof iemand hem met een stok in de achterkant van de hiel slaat. Dit type blessure kan plotseling optreden tijdens activiteiten die veel kracht of impact vereisen, zoals sprinten of springen.

Chirurgisch herstel
Wanneer een achillespeesruptuur zich voordoet, is chirurgisch herstel vaak vereist. Deze operatie is complex en vereist gespecialiseerde kennis van de anatomie van de voet en enkel. Het herstel kan lang duren en vraagt vaak om een uitgebreide revalidatieperiode om de functionaliteit en kracht van de pees te herstellen. Het risico op herhaling of andere complicaties na de operatie is ook aanwezig, wat het belang van preventieve maatregelen onderstreept.

Slijmbeursontsteking van de achillespees
Een andere mogelijke complicatie van een achillespeesontsteking is een slijmbeursontsteking, ook bekend als “bursitis”. Deze aandoening ontstaat wanneer de slijmbeurs, een met vloeistof gevulde zak die de pezen en botten helpt te beschermen, ontstoken raakt. Symptomen van slijmbeursontsteking omvatten ernstige pijn, stijfheid en gezwollen gewrichten rond de achillespees. De pijn kan verergeren bij beweging of druk op het getroffen gebied.

Impact op het dagelijks leven
De gevolgen van deze complicaties kunnen aanzienlijk zijn en de kwaliteit van leven van de patiënt beïnvloeden. Activiteiten zoals lopen, rennen en zelfs staan kunnen ongemakkelijk of onmogelijk worden, wat leidt tot beperkingen in het dagelijks functioneren. Het is daarom van cruciaal belang dat patiënten alert zijn op symptomen van achillespeesontsteking en tijdig medische hulp zoeken om ernstige complicaties te voorkomen.

Preventieve maatregelen

Rekoefeningen voor de kuiten
Regelmatig rekoefeningen voor de kuiten zijn cruciaal om de flexibiliteit te verbeteren en de kans op achillespeesontsteking te verkleinen. Het rekken van de kuitspieren helpt niet alleen om de spanning op de achillespees te verminderen, maar verbetert ook de algehele mobiliteit. Patiënten kunnen overwegen om dagelijkse rek- en strekoefeningen in hun routine op te nemen, met speciale aandacht voor de spieren aan de achterkant van het been.

Juiste schoeisel
Het dragen van de juiste schoenen die voldoende ondersteuning bieden, is essentieel voor het voorkomen van achillespeesontsteking. Schoenen met goede demping en een stevige hiel kunnen helpen om de belasting op de achillespees te verminderen, vooral bij activiteiten zoals hardlopen of wandelen. Het is belangrijk om regelmatig te controleren of de schoenen nog in goede staat zijn en, indien nodig, ze tijdig te vervangen.

Geleidelijke opbouw van trainingsintensiteit
Patiënten dienen de trainingsintensiteit geleidelijk op te bouwen om overbelasting van de achillespees te voorkomen. Dit houdt in dat ze nieuwe activiteiten of trainingen langzaam introduceren en voldoende rustdagen inplannen. Door de belasting geleidelijk te verhogen, kan het lichaam zich aanpassen en wordt het risico op blessures verminderd.

Gezonde levensstijl en gewicht
Het handhaven van een gezonde levensstijl en het letten op het gewicht zijn ook belangrijke factoren in het voorkomen van achillespeesontsteking. Overgewicht kan extra druk uitoefenen op de achillespees en andere gewrichten, wat het risico op blessures vergroot. Een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging kunnen bijdragen aan een gezond gewicht en algehele gezondheid, waardoor de kans op blessures verder vermindert.

Lees verder

• Hielpijn: Oorzaken van pijn aan hiel (pijnlijke hiel)
• Achillespeespijn: Oorzaken van pijnlijke achillespees
• Tendinitis (peesontsteking): Ontsteking van pees met pijn