Teenkrampen: Oorzaken van krampen in teen of tenen

De tenen en voeten dragen dagelijks het gewicht van het lichaam. Sommige patiënten kampen met een heel vervelend symptoom, namelijk krampen in de tenen. Vaak is dit te wijten aan het dragen van te strakke schoenen, maar ook enkele aandoeningen en andere omgevingsfactoren leiden tot teenkrampen. Deze krampen zijn mild tot zeer hevig van aard, waardoor zelfs het lopen bemoeilijkt is. Meestal is de teenpijn slechts tijdelijk van aard en verdwijnt de pijn zonder medische behandeling, maar af en toe is een medische behandeling noodzakelijk. Dankzij enkele strategieën is het mogelijk om de spasmen (krampen) in de teen of tenen zo veel mogelijk te voorkomen.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Aandoeningen en teenkrampen
• Omgevingsfactoren en spasmen in teen of tenen
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Preventie

Epidemiologie

Teenkrampen komen relatief vaak voor en kunnen mensen van alle leeftijden treffen. De incidentie varieert, maar ze zijn vooral gebruikelijk bij oudere volwassenen, sporters, en mensen met een actieve levensstijl. Schattingen suggereren dat ongeveer 60% van de volwassenen op een bepaald moment in hun leven last heeft gehad van teenkrampen. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, en de prevalentie kan toenemen met leeftijd, vooral bij mensen met een sedentaire levensstijl of bepaalde medische aandoeningen.

Oorzaken

Teenkrampen kunnen door verschillende factoren worden veroorzaakt. Een veelvoorkomende oorzaak is het dragen van ongeschikte of te strakke schoenen, wat leidt tot een slechte doorbloeding en spiervermoeidheid. Andere oorzaken zijn onder meer:

Onvoldoende hydratatie en elektrolytenonevenwichtigheden, zoals een tekort aan kalium, calcium of magnesium.
Overmatige fysieke belasting of langdurige belasting van de voeten, zoals bij sporters of mensen die lange afstanden lopen.
Slechte bloedcirculatie, vaak gerelateerd aan onderliggende aandoeningen zoals diabetes of perifere arteriële ziekte.
Bepaalde medische aandoeningen, zoals neurologische aandoeningen of spierziekten, kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van teenkrampen.

Aandoeningen en teenkrampen

Artritis
Bij artritis (gewrichtsontsteking) ontstaat pijn en ontsteking in de gewrichten. Soms voelt de gewrichtspijn aan als spierkrampen. Artritis veroorzaakt mogelijk ook teenkrampen en teenpijn.

Dystonie
Dystonie duidt op een voortdurende onwillekeurige samentrekking (spasme) in een spier(groep). Diverse medische aandoeningen, zoals de ziekte van Wilson (koperstapeling in lever en hersenen), multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening), een hersenletsel of een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen) veroorzaken dystonie.

Elektrolytenstoornissen
Door elektrolytenstoornissen ontstaan mogelijk spierkrampen. Soms veroorzaakt uitdroging een verstoorde elektrolytenbalans. In andere gevallen ligt een onderliggende medische aandoening aan de oorzaak van dit probleem, zoals bijvoorbeeld tetanie. Een tekort aan calcium, een tekort aan magnesium, een tekort aan vitamine D en een tekort aan kalium zijn gekoppeld aan spierkrampen die mogelijk de tenen aantasten.

Orgaanfalen
Door orgaanfalen zoals nierfalen en leverfalen ontstaan mogelijk gewijzigde elektrolytenwaarden. Het lichaam is hierdoor niet meer goed in staat om voedingsstoffen te absorberen en spieren, waardoor zenuwschade ontstaat. Orgaanfalen resulteert in pijn, krampen en spasmen in het hele lichaam, waaronder de tenen.

Rustelozebenensyndroom
Het rustelozebenensyndroom veroorzaakt nachtelijke voetkrampen en beenkrampen, vreemde gewaarwordingen in de benen. Daarnaast heeft de patiënt moeite om in slaap te vallen. Ongeveer één op de drie vijftigplussers ervaart deze aandoening. Nachtelijke voet- en beenkrampen komen ook vaak voor bij zwangere vrouwen. De oorzaak van de aandoening is anno oktober 2020 onbekend.

Slechte doorbloeding
Door een beperkte bloedstroom naar de voeten of tenen, ontstaan pijn of spasmen. Lang zitten, diabetes mellitus en te lang de benen kruisen beperkt de bloedtoevoer naar de tenen en voeten. Bij een perifere aderziekte vernauwen de aderen in het hele lichaam en verzwakt de bloedstroom. Ook hierbij ontstaan krampen in de tenen.

Spierblessures
Verwondingen aan spieren en andere weefsels in de voeten, tenen of kuiten veroorzaken zwakte, teenkrampen of teenpijn. Enkele veel voorkomende oorzaken van spierletsels zijn een val of een klap op de voet of het been, een overbelasting van de spier, de pees of het ligament en intensief sporten.

Strakke of zwakke spieren
Tientallen piepkleine spieren helpen de voet en tenen bewegen. Wanneer één van deze spieren verstrakt of verzwakt, ontstaan spierspasmen en pijn. Soms is de pijn te wijten aan een andere spier. Spanning in de enkel of de achillespees veroorzaakt bijvoorbeeld spierspasmen in de voet of tenen.

Enkele veel voorkomende oorzaken voor spierspanning of spierzwakte zijn:

• een nieuwe trainingsroutine
• een sedentaire levensstijl (weinig lichaamsbeweging)
• niet uitrekken voor het trainen
• slecht passende schoenen dragen

Uitdroging
Uitdroging veroorzaakt soms strakke of gespannen spieren. Uitdroging veroorzaakt vooral krampen in de tenen als de spieren al gewond of overbelast zijn, of als strakke schoenen de tenen beschadigen.

Zeldzame infecties
Zeer zelden ontstaat spier- of zenuwschade door een infectie. Tetanus veroorzaakt spierspasmen, hoewel de spasmen meestal in de maag of kaak beginnen.

Zenuwbeschadiging
Neuropathie (zenuwschade) veroorzaakt pijn, krampen, tintelingen of gevoelloosheid. Ongecontroleerde diabetes mellitus (suikerziekte) is een veel voorkomende oorzaak van zenuwbeschadiging. Patiënten met diabetische neuropathie ervaren vaak pijn, spierspasmen, gevoelloosheid en huidzweren op de voeten en tenen. Andere aandoeningen veroorzaken ook zenuwschade, zoals de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen).

Omgevingsfactoren en spasmen in teen of tenen

Slecht passende schoenen
Door het dragen van hoge hakken, te strakke of losse schoenen en puntige schoenen ontstaat druk op de tenen en de omliggende gebieden, met teenkrampen tot gevolg. Dit symptoom verschijnt vooral als de tenen in een ongemakkelijke houding gedwongen worden door het dragen van dit slecht passend schoeisel. Daarnaast veroorzaken deze slecht passende schoenen ook sneller spierblessures.

Verkeerde houding tijdens het slapen
Wanneer mensen ’s nachts op de rug liggen, verkorten de spieren in uw been. De voet wijst naar beneden, stimuleert de zenuwen en veroorzaakt een pijnlijke kramp in de benen. Nachtelijke beenspasmen bereiken soms de tenen. Deze nachtelijke krampen leiden tot slapeloosheid en uitputting. Zwangere vrouwen en ouderen lijden vaker aan nachtelijke beenkrampen. Onder losse dekens slapen voorkomt de krampen. Slapen op de buik terwijl de voeten boven het bed hangen voorkomt eveneens nachtelijke krampen in de tenen.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die kunnen bijdragen aan het ontstaan van teenkrampen. Deze omvatten:

• Leeftijd: Oudere volwassenen hebben vaak meer kans op krampen als gevolg van spierveroudering en verminderde doorbloeding.
• Activiteitsniveau: Personen die regelmatig intensieve fysieke activiteiten ondernemen, zoals atleten of mensen met een fysiek veeleisende baan, lopen een verhoogd risico.
• Voeding: Onvoldoende inname van voedingsstoffen zoals kalium, magnesium en calcium kan de kans op krampen verhogen.
• Medische aandoeningen: Aandoeningen zoals diabetes, nierziekten of perifere arteriële ziekte kunnen bijdragen aan het ontstaan van krampen.
• Schoeisel: Het dragen van slecht passend of strakke schoenen kan bijdragen aan het ontstaan van teenkrampen.

Symptomen

De symptomen van teenkrampen omvatten:

• Pijn in de tenen die kan variëren van mild tot zeer hevig.
• Spierverkrampingen die plotseling optreden en enkele seconden tot enkele minuten kunnen aanhouden.
• Soms is er een merkbare verharding of knoop in de spier die de pijn veroorzaakt.
• Mogelijk is er ook sprake van een tijdelijke beperking in de beweeglijkheid van de tenen of de voet.

Alarmsymptomen

Wanneer één of meer van volgende tekenen verschijnen, is medisch advies noodzakelijk:

• gevoelloze voeten
• krampen bij een patiënt met een onderliggende medische aandoening, zoals suikerziekte of nierfalen
• krampen houden enkele dagen aan en verminderen niet ondanks een thuisbehandeling
• krampen in combinatie met tekenen van een infectie, zoals koorts of een zichtbaar letsel aan de voet
• moeite met lopen of normaal functioneren door de zeer pijnlijke teenkrampen
• opgezwollen voeten of verkleurde voeten

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een grondig lichamelijk onderzoek uit, wenst informatie over de medische geschiedenis en bestelt vervolgens eventueel röntgenfoto’s of andere beeldvormende onderzoeken. Hiermee is het mogelijk om verwondingen op te sporen. Indien de arts vermoedt dat de patiënt lijdt aan en onderliggende ziekte, voert hij een bloedonderzoek of andere testen uit.

Behandeling

Zelfzorg

Lichte spierblessures en andere oorzaken van tijdelijke teenkrampen zijn thuis vaak goed te behandelen.

Gezond eten
Een gezonde en evenwichtige voeding eten is belangrijk om geen mineralen- en vitaminetekorten te krijgen. De spierkrampen in de tenen verdwijnen wanneer de elektrolytenwaarden weer op peil staan.

Massage
De voeten, benen en de enkels masseren verhelpt spierspasmen. De patiënt begint voorzichtig en verhoogt geleidelijk de druk.

Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's)
NSAID’s zoals ibuprofen of aspirine verlichten de pijn als gevolg van spierblessures, artritis en andere veel voorkomende oorzaken van krampen.

Oefeningen
Lichte lichaamsbeweging (zoals wandelen) verstevigt de spieren van de benen, voeten en tenen. Ook specifieke voet- en teenoefeningen zijn nuttig, zoals bijvoorbeeld voorwerpen op de grond optillen met de tenen.

Regelmatig trainen en verschillende kracht-, balans- en flexibiliteitsoefeningen uitvoeren
Diverse rek- en strekoefeningen houden de spieren, gewrichten, pezen en zenuwen actief, waardoor minder spierkrampen in de tenen optreden.

Rust, ijs, compressie en elevatie (RICE)
Een kleine verwonding laten rusten, een verband aanbrengen, de voeten tillen en circa twintig minuten per keer ijs aanbrengen, verminderen de klachten.

Warmte
Ook warmte toepassen is nuttig bij blessures en spierkrampen. Het afwisselen van warmte en koude biedt eveneens een verlichting van dit symptoom.

Professionele medische behandeling

De arts bepaalt aan de hand van de onderliggende oorzaak welke behandeling het meest effectief is voor het verlichten van de teenkrampen.

Afhankelijk van de oorzaak zijn volgende medische behandelingen aanbevolen:

• een operatie om verwondingen te herstellen
• fysiotherapie
• inlegzolen
• medicatie voor de behandeling van chronische ziekten, zoals diabetes mellitus of artritis
• veranderingen in de levensstijl, zoals een voeding met een lage glycemische index voor diabetes mellitus

Prognose

Teenkrampen zijn vaak een tijdelijk symptoom waarvoor geen medische behandeling nodig is. Verergeren de krampen of nemen ze niet af, dan is het verstandig om een arts te raadplegen. Hij stelt de onderliggende oorzaak vast en zet een medische behandeling in om het hinderlijke probleem te verhelpen. Vaak zijn ook veranderingen in de levensstijl nuttig om krampen in de teen of tenen te verminderen.

Complicaties

Hoewel teenkrampen meestal geen ernstige complicaties met zich meebrengen, kunnen sommige complicaties optreden, vooral als de aandoening niet adequaat wordt behandeld. Deze kunnen omvatten:

Chronische pijn en functionele beperkingen

Onbehandelde krampen kunnen leiden tot chronische pijn en functionele beperkingen die de dagelijkse activiteiten kunnen beïnvloeden.

Verhoogd risico op andere aandoeningen

Langdurige krampen kunnen het risico op andere voet- en enkelproblemen verhogen, zoals overbelasting of verzwikking van de voeten door compensatie van pijn.

Spierverkrampingen en -beschadigingen

Ernstige of frequente krampen kunnen leiden tot spierverhardingen of zelfs kleine spierscheurtjes, wat verdere behandeling kan vereisen.

Preventie

Preventie van schizofrenie is een complex proces dat zich richt op het verminderen van het risico op het ontwikkelen van de aandoening en het bevorderen van een gezonde mentale toestand. Hoewel het niet altijd mogelijk is om schizofrenie volledig te voorkomen, kunnen verschillende strategieën helpen om het risico te verkleinen en de algehele geestelijke gezondheid te verbeteren.

Vroegtijdige behandeling en identificatie
Een van de belangrijkste preventieve maatregelen is vroege identificatie en interventie bij personen die risico lopen op schizofrenie. Dit kan onder meer omvatten:

• Het herkennen van vroege symptomen en risicofactoren zoals sociale terugtrekking, ongebruikelijke gedachten of gedragingen, en angststoornissen.
• Het bieden van tijdige psychiatrische evaluatie en begeleiding aan individuen met een verhoogd risico.
• Het ondersteunen van families en verzorgers bij het herkennen van de vroege tekenen van schizofrenie en hen aanmoedigen om professioneel advies in te winnen.

Ondersteuning en educatie
Onderwijs en ondersteuning voor zowel individuen als hun families spelen een cruciale rol in de preventie van schizofrenie. Dit kan onder meer inhouden:

• Voorlichting over de aandoening, de symptomen en de behandelingsopties om bewustzijn te verhogen en stigma te verminderen.
• Het aanbieden van ondersteuningsgroepen en psychotherapie voor mensen die risicofactoren vertonen of die al symptomen ervaren.
• Het bevorderen van een gezonde levensstijl, inclusief regelmatige lichaamsbeweging en een evenwichtig dieet, wat kan bijdragen aan een betere geestelijke gezondheid.

Psychosociale Interventies
Psychosociale behandelingen kunnen helpen bij het beheren van symptomen en het voorkomen van verergering van de aandoening. Belangrijke behandelingen zijn:

• Cognitieve gedragstherapie (CGT) en andere vormen van psychotherapie die gericht zijn op het verbeteren van copingmechanismen en het verminderen van stress.
• Sociale vaardigheden training om de communicatie en sociale interactie te verbeteren, wat kan helpen bij het voorkomen van sociaal isolement.
• Het bieden van ondersteuning bij het vinden en behouden van werk en het deelnemen aan sociale activiteiten, wat kan bijdragen aan een gevoel van welzijn en eigenwaarde.

Beheer van risicofactoren
Het actief beheren van risicofactoren kan het risico op het ontwikkelen van schizofrenie verminderen. Dit omvat:

• Het aanpakken van omgevingsfactoren zoals blootstelling aan drugs of alcohol, die het risico op het ontwikkelen van psychotische stoornissen kunnen verhogen.
• Het bevorderen van een gezonde levensstijl en het voorkomen van stressvolle situaties die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van mentale aandoeningen.
• Het bieden van medische zorg en behandeling voor andere geestelijke gezondheidsproblemen, zoals angststoornissen of depressie, die het risico op schizofrenie kunnen verhogen.

Ondersteuning van gezondheidssystemen
Een goed functionerend gezondheidssysteem kan een belangrijke rol spelen in de preventie van schizofrenie. Dit kan onder meer inhouden:

• Het verbeteren van toegang tot geestelijke gezondheidszorg en het aanbieden van preventieve programma's in de gemeenschap.
• Het ontwikkelen van beleid en programma's die gericht zijn op het verbeteren van de geestelijke gezondheid en het voorkomen van psychische aandoeningen.
• Het bevorderen van samenwerking tussen gezondheidsprofessionals, onderwijsinstellingen en gemeenschapsorganisaties om een geïntegreerde aanpak van preventie te ondersteunen.

Preventie

Preventie van teenkrampen richt zich op het verminderen van de kans op krampen en het bevorderen van een gezonde voetfunctie. Effectieve preventie omvat het nemen van diverse maatregelen en het toepassen van goede gewoonten om de frequentie en ernst van krampen te minimaliseren.

Adequaat schoeisel

Een van de belangrijkste preventieve maatregelen is het dragen van goed passende schoenen die voldoende ondersteuning en demping bieden. Slecht passend of ongeschikt schoeisel kan bijdragen aan spiervermoeidheid en krampen in de voeten en tenen. Het kiezen van schoenen die passen bij de voetstructuur en activiteiten kan veelvoorkomende problemen voorkomen.

Hydratatie en voeding

Voldoende hydratatie en een evenwichtig voedingspatroon spelen een cruciale rol in het voorkomen van krampen. Een dieet rijk aan elektrolyten zoals kalium, calcium en magnesium kan helpen bij het onderhouden van een gezonde spierfunctie en het verminderen van krampen. Zorg ervoor dat je voldoende water drinkt en voedingsmiddelen consumeert die rijk zijn aan deze essentiële mineralen.

Regelmatige oefeningen

Regelmatige rek- en strekoefeningen voor de voeten en tenen kunnen spiervermoeidheid en krampen voorkomen. Oefeningen zoals rekken en het versterken van de voetspieren helpen de flexibiliteit en kracht van de voeten te verbeteren. Yoga en Pilates zijn voorbeelden van activiteiten die nuttig kunnen zijn voor het strekken en versterken van de voet- en teen spieren.

Beheer van onderliggende aandoeningen

Het effectief beheren van onderliggende medische aandoeningen zoals diabetes of perifere arteriële ziekte kan ook bijdragen aan het verminderen van het risico op teenkrampen. Het is belangrijk om deze aandoeningen goed te controleren en te behandelen volgens de richtlijnen van een zorgverlener om complicaties zoals krampen te voorkomen.

Lees verder

• Voetkrampen: Oorzaken van pijnlijke spierkrampen in voet(en)
• Beenkrampen: Oorzaken en tips bij pijnlijke krampen in been
• Teenpijn: Pijn aan teen of tenen door aandoening of letsel
• Slecht passende schoenen: Problemen aan tenen en voeten