Tetanie: Spierkrampen door elektrolytenstoornissen

Tetanie is een symptoom waarbij een patiënt onwillekeurige spiersamentrekkingen of spierspasmen (spierkrampen) heeft. Meestal resulteert dit uit een laag calciumgehalte in het bloed, al liggen ook andere elektrolytenstoornissen en onderliggende problemen aan de basis van tetanie. Spierkrampen van de handen en voeten en ademhalingsproblemen zijn de meest voorkomende kenmerken van tetanie. De behandeling is gericht op het herstellen van de metabole balans en het behandelen van het onderliggend probleem.

• Terminologie: Tetanie is geen tetanus
• Oorzaken: Vaak door tekort aan calcium in het bloed
• Elektrolytenstoornissen
• Andere onderliggende problemen
• Symptomen: Spierkrampen en trillingen
• Milde tekenen
• Ernstige tekenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van elektrolytenstoornissen
• Prognose

Terminologie: Tetanie is geen tetanus

Tetanus is een bacteriële infectie veroorzaakt door een toxine (gifstof) die geproduceerd wordt door de bacterie Clostridium Tetani. De verspreiding van de infectie gebeurt door contact met een besmet voorwerp na een trauma of een ongeluk. Het toxine tast de neuronen aan, wat leidt tot het ongecontroleerd afvuren van elektrische impulsen. Hierdoor kampt de patiënt met onder andere spierspasmen, een abnormaal hoge hartslag (tachycardie), een hoge bloeddruk (hypertensie), zweten (hyperhidrose) en koorts. Deze aandoening is potentieel levensbedreigend en is te voorkomen door het krijgen van een vaccinatie. Tetanie is een symptoom waarbij vaak spierproblemen zoals trekkingen en spasmen tot uiting komen, vooral aan de handen en voeten. In ernstige gevallen treden eveneens ademhalingsproblemen op. Een elektrolytenstoornis ligt vaak aan de basis van dit symptoom.

Oorzaken: Vaak door tekort aan calcium in het bloed

Elektrolytenstoornissen

Bij tetanie treedt een verhoogde prikkelbaarheid van de perifere zenuwen op dat meestal te wijten is aan een verstoorde elektrolytenbalans. Een tekort aan calcium in het bloed (hypocalciëmie) is vaak de oorzaak, maar ook een tekort aan magnesium in het bloed (hypomagnesiëmie), een tekort aan kalium in het bloed (hypokaliëmie) en een tekort aan vitamine D in het bloed zijn mogelijke oorzaken. Verder is alkalose (te lage zuurgraad van het bloed) een risicofactor voor tetanie.

Andere onderliggende problemen

Deze elektrolytenstoornissen zijn het resultaat van andere aandoeningen zoals bijvoorbeeld hypoparathyroïdie. Door de te trage werking van de bijschildklier zijn er te weinig bijschildklierhormonen, waardoor sneller verlaagde calciumgehaltes ontstaan, wat op zijn beurt resulteert in tetanie. Ook nierfalen, alvleesklierproblemen, lage bloedeiwitten, een septische shock (complicatie van sepsis met lage bloeddruk)en sommige bloedtransfusies veroorzaken een verlaging van de bloedcalciumspiegel. Verder veroorzaken sommige gifstoffen tetanie, bijvoorbeeld botulinetoxine (botox) (aanwezig in bedorven voedsel).

Symptomen: Spierkrampen en trillingen

Bij de meeste patiënten gaat tetanie gepaard met een overdreven gestimuleerde neuromusculaire activiteit en bijbehorende sensorische stoornissen.

Milde tekenen

Milde symptomen omvatten gevoelloosheid, vreemde sensaties van de tong of lippen, onvrijwillige spierkrampen (spierspasmen), spiertrekkingen of paresthesieën (tintelingen) van handen en voeten.

Handen
Tetanie maakt de vingers van de handen gedeeltelijk gekruld of zorgt ervoor dat ze een vormen. In acute gevallen zijn de nagels van de vingers diep in de handpalmen gegraven, waardoor rode, pijnlijke plekken achterblijven en bloedingen ontstaan.

Voeten
Het symptoom maakt de zenuwen in de voetzolen zeer gevoelig en leidt tot een verminderde beweging en pijn bij het lopen. De tenen van de voeten krullen onvrijwillig in de richting van de voetzolen. Soms zijn de tenen ook naar achteren getrokken in de richting van het scheenbeen waardoor de voet een gebogen of platte houding krijgt. Als de tenen naar achteren getrokken zijn, is het lastig om schoenen te dragen. Patiënten klagen vaak over pijn in de kuitspieren na een langdurige tetanie-aanval.

Armen en benen
Als tetanie de benen en armen aantast, leidt dit tot plotselinge schokken in de spieren of oncontroleerbare impulsen om waardoor de ledematen bewust of onbewust in onnatuurlijke posities buigen.

Gezicht
Patiënten met milde tekenen ervaren een tintelend gevoel in de wangen, de tong en de lippen. De symptomen zijn ook mogelijk aan de oogleden. Nekpijn behoort ook tot de mogelijkheden.

Ernstige tekenen

In ernstige gevallen presenteren de patiënten zich met laryngospasme (ademhalingsproblemen door spasmen aan het strottenhoofd), gegeneraliseerde spierkrampen en spierpijn, spasmen van de gezichtsspieren (zoals kaakkrampen), misselijkheid, braken, convulsies (stuipen: oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn), epileptische aanvallen, pijn of zelfs een myocarddisfunctie (slechte werking van de hartspier).

Diagnose en onderzoeken

De arts knijpt in de hand, waardoor de patiënt krampen ervaart. Dit is een teken van tetanie. De diagnose stellen is ook mogelijk door dichtbij het oor te tikken op het opkomende punt van de gezichtszenuw (Chvostek-teken). Artsen analyseren tevens de medische geschiedenis van de patiënt. Een bloedonderzoek onthult tot slot elektrolytenstoornissen.

Behandeling van elektrolytenstoornissen

De arts behandelt de onderliggende oorzaak die geresulteerd heeft in tetanie. Verder corrigeert de arts de elektrolytenonbalans door een injectie met magnesium, calcium en/of vitamine D. Soms is een orale (via de mond) inname van calcium (calciumsupplementen) in combinatie met vitamine D (voor de absorptie) nodig zodat het symptoom niet terugkeert.

Prognose

De patiënt gaat met de symptomen van tetanie zo snel mogelijk naar een arts want een vroege opsporing en behandeling voorkomt ernstige symptomen, zoals toevallen en hartproblemen.

Lees verder

• Spierkrampen & spierspasmen: Oorzaken, soorten & behandeling