Leverschade: symptomen, oorzaken & gevolgen schade aan lever

Leverschade presenteert zich vaak met veranderingen in de huidskleur: je huid wordt grauwer of geler en je oogwit en slijmvliezen geler van kleur. De lever speelt een belangrijke rol in veel lichaamsfuncties, van eiwitproductie en bloedstolling tot de aanmaak van cholesterol en glucose- en ijzermetabolisme. Een verscheidenheid aan ziekten kan de lever aantasten en leverschade veroorzaken, bijvoorbeeld bepaalde medicijnen zoals overmatige hoeveelheden paracetamol, levercirrose, alcoholmisbruik, hepatitis A, B, C, D en E, het Epstein Barr-virus (veroorzaakt een aantal ziekten, waaronder de ziekte van Pfeiffer), non-alcoholische leververvetting en hemochromatose ofwel ijzerstapelingsziekte. Symptomen van leveraandoeningen zijn zwakte en vermoeidheid, gewichtsverlies, misselijkheid, braken en gele verkleuring van de huid en de ogen (geelzucht). De behandeling van een bepaalde leverziekte en leverschade is afhankelijk van de specifieke oorzaak.

• Wat is leverschade?
• Symptomen
• Oorzaken van leverschade
• Infectie
• Afwijking van het immuunsysteem
• Genetische factoren
• Kanker en andere gezwellen
• Andere oorzaken
• Buikpijn
• Gezwollen buik
• Donkere urine
• Jeukende huid
• Veranderingen in de ontlasting
• Bleke ontlasting
• Donkere ontlasting
• Geelzucht
• Misselijkheid
• Verlies van eetlust
• Vochtophoping in benen, enkels en voeten
• Uitputting en moeheid
• Snel blauwe plekken krijgen
• Levercefalopathie
• Overmatig zweten
• Gewichtstoename en hoog cholesterolgehalte
• Geen symptomen
• Gevolgen en complicaties van schade aan de lever
• Onderzoek en diagnose
• Het begint met een gesprek
• Lichamelijk onderzoek
• Bloedonderzoek
• Beeldvorming
• Leverbiopsie

Wat is leverschade?

Leverschade is schade aan de lever waardoor dit belangrijke orgaan minder goed functioneert. De lever is een orgaan van ongeveer de grootte van een voetbal en weegt ongeveer 1,5 kg. De lever zit net onder je ribbenkast aan de rechterkant van je buik. De lever is essentieel voor het verteren van voedsel en het verwijderen van giftige stoffen uit het lichaam. Leverziekte kan erfelijk (genetisch) zijn of worden veroorzaakt door een verscheidenheid aan factoren die de lever beschadigen, zoals virussen en alcoholgebruik. Obesitas wordt ook geassocieerd met leverschade. Na verloop van tijd resulteert schade aan de lever of leverschade in littekens (cirrose), wat kan leiden tot leverfalen, een levensbedreigende aandoening.

Symptomen

Symptomen van leverziekte zijn onder meer:

• gele huid en ogen (geelzucht)
• buikpijn en zwelling
• zwelling in de benen en enkels
• jeukende huid
• donkere urinekleur
  Buikpijn door leverschade / Bron: Andrey Popov/Shutterstock.com
• bleke ontlasting of bloederige of teerachtige ontlasting
• chronische vermoeidheid
• misselijkheid of braken
• verlies van eetlust
• neiging tot blauwe plekken

Oorzaken van leverschade

Er zijn meerdere mogelijke oorzaken van leverschade.

Infectie

Parasieten en virussen kunnen de lever infecteren en ontstekingen veroorzaken die de leverfunctie verminderen. De virussen die leverschade veroorzaken, kunnen worden verspreid via bloed of sperma, besmet voedsel of water, of nauw contact met een persoon die is geïnfecteerd. De meest voorkomende vormen van leverinfectie zijn hepatitis-virussen, waaronder:

• hepatitis A
• hepatitis B
• hepatitis C

Afwijking van het immuunsysteem

Ziekten waarbij je immuunsysteem bepaalde delen van je lichaam aanvalt (zogeheten auto-immuunziekten) kunnen je lever aantasten en zorgen voor leverschade. Voorbeelden van auto-immuunziekten van de lever zijn:

• auto-immuun hepatitis
• primaire biliaire cirrose
• primaire scleroserende cholangitis

Genetische factoren

Een abnormaal gen dat wordt geërfd van één of van beide ouders kan ervoor zorgen dat verschillende stoffen zich ophopen in je lever, wat leidt tot schade aan de lever of leverschade. Genetische leverziekten omvatten:

• hemochromatose (ijzerstapelingsziekte)
• primaire hyperoxalurie (PH), een erfelijke stofwisselingsziekte
• de ziekte van Wilson, een zeldzame erfelijke stoornis waardoor het lichaam geen koper kan afscheiden
• Aafa-1 antitrypsine deficiëntie (AAT) is een erfelijke aandoening van de longen en de lever

Kanker en andere gezwellen

Voorbeelden hiervan zijn:

• leverkanker
  Normale lever en vervette lever / Bron: Alila Medical Media/Shutterstock.com
• galwegkanker of galkanaalkanker
• leveradenoom

Andere oorzaken

Bijkomende, veel voorkomende oorzaken van leverziekte zijn onder andere:

• chronisch alcoholmisbruik
• (langdurig) gebruik van bepaalde geneesmiddelen
• vetophoping in de lever (niet-alcoholische leververvetting)

Buikpijn

Buikpijn, met name pijn in de rechterbovenbuik onder de ribbenkast, is een veelbetekenend teken van leverschade. Deze pijn kan al dan niet gepaard gaan met zwelling in de buik of ascites (zie onder). Het wordt vaak omschreven als een aanhoudende kloppende of stekende pijn die slechts tijdelijk kan worden verlicht door medicijnen. In feite kan oneigenlijk gebruik van medicijnen een deel van de reden zijn dat je buikpijn ervaart.

Het is belangrijk om te onthouden dat leverziekte kan worden veroorzaakt door langdurig overmatig gebruik van bepaalde vrij verkrijgbare medicijnen en voorgeschreven medicijnen, waaronder paracetamol (toxische hepatitis). Deze medicijnen kunnen maagklachten veroorzaken als een algemene bijwerking en hun schadelijke eigenschappen kunnen versterkt worden als je alcohol drinkt tijdens het gebruik ervan. De bijwerkingen van de maagklachten kunnen op de lange termijn een sneeuwbaleffect hebben, omdat er leverschade optreedt. Uiteindelijk zal deze pijn ernstig genoeg worden waardoor je hulp zoekt.

Gezwollen buik

Levercirrose, de ernstige progressie van leveraandoeningen, veroorzaakt opbouw van een abnormale hoeveelheid (eiwitbevattend) vloeistof in de buikholte. Deze vochtophoping in de buik wordt ascites genoemd. Hierdoor kan het lijken alsof je zwanger bent. Terwijl ascites veroorzaakt kan worden door talrijke medische aandoeningen, is levercirrose de meest voorkomende. Soms kan zwelling ook plaatsvinden in de enkels, omdat de opgebouwde vloeistof door de zwaartekracht naar beneden zakt.

Hoewel ascites kan optreden bij een plotseling optredende of acute leverziekte, komt het veel vaker voor in chronische gevallen. Het kan worden behandeld met diuretica (plaspillen) en een natriumarm dieet en in ernstige gevallen kan de vloeistof worden afgevoerd via een naald die in de maag wordt ingebracht. Ascites reageert echter mogelijk niet op deze behandelingen en in dat geval kunnen drastischer maatregelen zoals het invoegen van een shunt of een levertransplantatie noodzakelijk zijn.

Donkere urine

Urine kan donkergeel van kleur worden door verhoogde niveaus van bilirubine in de bloedbaan van het lichaam, die de beschadigde lever niet kan uitscheiden via de nieren. Bilirubine is een lichaamsvloeistof die wordt aangemaakt door de natuurlijke afbraak van gal en normaal wordt geëlimineerd via gal en urine. Het wordt verondersteld te functioneren als een antioxidant op celniveau, maar overmatige hoeveelheden kunnen tot toxiciteit leiden. Ongecontroleerde reflexen en oogbewegingen, toevallen en neurologische stoornissen kunnen allemaal het gevolg zijn van chronisch hoge bilirubinespiegels.

Donkere urine kan door veel verschillende factoren worden veroorzaakt. Uitdroging, galstenen, galwegontsteking en enzymdeficiënties kunnen allemaal veranderingen in de kleur en samenstelling van urine veroorzaken. Als je urine aanhoudend donkergeel of bruin van kleur is, of als het ongewoon onwelriekend en scherp is (stinkende urine), is het raadzaam je huisarts te raadplegen voor een diagnose.

Jeukende huid

Een jeukende huid over het hele lichaam kan ook wijzen op (ernstige) leverschade. Dit wordt dan veroorzaakt door hoge bilirubinespiegels in het lichaam. Leverziekte kan ook andere huidproblemen veroorzaken, waaronder een algemene geelverkleuring van de huid en slijmvliezen (geelzucht), rode handen en voeten en veranderingen in de huidskleur. Deze veranderingen kunnen resulteren in ongebruikelijke donkere of ongewoon lichte plekken op de huid in gelokaliseerde gebieden.

Veranderingen in de ontlasting

Bleke ontlasting

Mensen met een leveraandoening kunnen last krijgen van witte ontlasting. Als je poep bleek of kleikleurig is, dan kan dit wijzen op een probleem met de afvoer van je galwegen (de alvleesklier, lever of galblaas).

Donkere ontlasting

Donkere ontlasting kan ook een teken zijn van een ernstige leveraandoening, welke kan leiden tot slokdarmspataderen. Als deze knappen, ontstaat er een bloeding ontstaat wat zichtbaar kan worden in de ontlasting die daardoor donker kleurt.

Geelzucht

Een gele huid en gele ogen is symptomatisch voor leverschade. Deze vergeling van de huid en het wit van de ogen wordt veroorzaakt doordat bilirubine (een galpigment) zich opstapelt in het bloed en niet afgevoerd kan worden als afval van het lichaam. Geelzucht veroorzaakt ook donker gekleurde urine en lichtgekleurde ontlasting, en de hoge bilirubinespiegels die het veroorzaakt, kunnen ook leiden tot moeilijk te verlichten jeuk in het hele lichaam. In extreem ernstige gevallen kan geelzucht ook leiden tot verlies van de hersenfunctie. Bij oudere patiënten wordt dit vaak verkeerd gediagnosticeerd als een aan dementie gerelateerde stoornis.

Misselijkheid

Bij mensen met leverschade komen persistente gevoelens van misselijkheid voort uit het verminderde vermogen van het lichaam om toxines en gifstoffen te verwerken en uit het lichaam te verwijderen, evenals veranderingen in de stofwisseling en de spijsvertering. Veel mensen verwarren de oorzaak van de misselijkheid, of negeren het helemaal, omdat het meestal niet als een ernstig medisch probleem wordt beschouwd. Wanneer braken optreedt zonder de aanwezigheid van maag-darmproblemen, wordt dit als een ernstig medisch probleem beschouwd en de oorzaak ervan moet grondig worden onderzocht.

Verlies van eetlust

Wanneer de oorzaak van de leverbeschadiging of leverschade onbehandeld blijft, kunnen er steeds ernstiger symptomen optreden. Een voorbeeld hiervan is een aanzienlijke vermindering van de eetlust, wat leidt tot een dramatisch gewichtsverlies is. Dit wordt beschouwd als een teken van vrij vergevorderde leverziekte. Soms is het nodig om intraveneus voedingsstoffen toe te dienen, zodat je weer kan aansterken.

Vochtophoping in benen, enkels en voeten

Ernstige leverschade kan ook leiden tot vochtophoping in de benen, enkels en voeten: gezwollen benen, (gezwollen enkels) en gezwollen voeten. Dit komt doordat leverziekten van invloed kunnen zijn op de albumineproductie in de lever; dat is een eiwit dat vocht kan vasthouden in de bloedbaan. Door een laag albuminegehalte treedt gemakkelijker vocht uit de bloedbaan en omdat de zwaartekracht van nature de vloeistof naar de lagere regionen van het lichaam trekt, zwellen je enkele en voeten op. Wanneer je je vinger in de zwelling drukt en daarna weghaalt, zal er even een klein kuiltje zichtbaar blijven.

Deze vochtretentie kan ook worden veroorzaakt of verergerd door een verminderde nierfunctie, die vaak gepaard gaat met ernstige leverschade. Naast de benen, voeten en enkels, kan vochtretentie ook voorkomen in de buik. In niet-ernstige gevallen kunnen deze problemen worden behandeld met diuretica (plaspillen) waardoor je meer gaat plassen en overtollige lichaamsvloeistoffen worden afgevoerd.

Uitputting en moeheid

Chronische vermoeidheid, spierzwakte en mentale klachten, geheugenverlies en zelfs verwardheid en uiteindelijk coma komen vaak voor wanneer een beschadigde lever vordert naar leverfalen. Uitputting en vermoeidheid is het meest voorkomende symptoom van leverschade en meestal heeft dit een aanzienlijke negatieve invloed op de kwaliteit van leven. Men vermoedt dat de oorzaak van chronische vermoeidheid als gevolg van leveraandoeningen komt door veranderingen in de hersenchemie en hormoonspiegels die het gevolg zijn van een gestoorde leverfunctie. In het bijzonder kunnen gewijzigde niveaus van corticotropine, serotonine en noradrenaline de oorzaak zijn van uitgeputte energieniveaus. De aan vermoeidheid gerelateerde symptomen verergeren vaak door een toename van de aanwezigheid van toxische bijproducten in het bloed, die de beschadigde lever niet goed kan verwerken.

Snel blauwe plekken krijgen

Wanneer de lever beschadigd raakt, vertraagt ​​het of stopt het volledig met de productie van de eiwitten die nodig zijn voor de bloedstolling, ook wel bekend als bloedplaatjes. Als gevolg hiervan merk je dat je sneller blauwe plekken krijgt of bloedt; een veelvoorkomend visueel teken dat je lever het moeilijk heeft. De kans op bloeduitstorting kan ook worden veroorzaakt door een bloedaandoening, die mensen met leverschade of een leverziekte sneller zullen krijgen.

Levercefalopathie

Hepatische encefalopathie, ook leverencefalopathie genoemd, is een aandoening waarbij de hersenfunctie wordt aangetast door ophoping van toxische of giftige stoffen in het bloed die normaliter door de lever worden verwijderd. Zoals eerder vermeld, kunnen verwardheid en geheugenverlies optreden wanneer er schade aan de lever is. Deze symptomen zijn eigenlijk een aandoening die leverencefalopathie wordt genoemd en die optreedt omdat de lever niet in staat is om op normale wijze bloed te filteren en schadelijke stoffen uit de bloedbaan te verwijderen. Dientengevolge kunnen toxines zich ophopen en naar de hersenen reizen, wat leidt tot verwardheid en geheugenverlies, evenals stemmingswisselingen, een verminderd oordeelsvermogen, desoriëntatie, trage spraak en beweging, slaperigheid en coma.

Overmatig zweten

Leverschade, hetzij vanwege toxines, ziekte of een erfelijke aandoening, betekent dat dit cruciale orgaan harder moet werken dan normaal om zijn reguliere functies uit te voeren. Wanneer dit gebeurt, genereert het veel warmte. En vanwege de grootte van de lever straalt deze warmte uit, waardoor de temperatuur van het hele lichaam toeneemt. Als gevolg hiervan ga je overmatig zweten; dit is een manier van het lichaam om af te koelen. Het probeert ook zoveel mogelijk gifstoffen via de huid uit te scheiden, wat een taak is die de lever normaal zou uitvoeren, maar door de beschadiging niet effectief kan doen.

Gewichtstoename en hoog cholesterolgehalte

Omdat de lever grotendeels verantwoordelijk is voor het verbranden van vet en het reguleren van het metabolisme, kunnen deze processen in de war geschopt worden als de lever beschadigd raakt. Je zult dan een gewichtstoename in het buikgebied opmerken. Of je kunt een vetrol op de bovenbuik ontwikkelen, wat een teken kan zijn van leververvetting. Bovendien kan leverbeschadiging ook ertoe leiden dat je een hoog cholesterolgehalte ontwikkelt, omdat het orgaan niet genoeg 'goede' cholesterol zal produceren, wat uit de lever komt en door het lichaam reist teneinde het ongezonde cholesterol (LDL) uit de bloedvatwanden te verwijderen. Als gevolg hiervan is er een verhoogd risico op het ontwikkelen van hoge bloeddruk, hartaanvallen en beroertes.

Geen symptomen

In ongeveer 50 procent van de gevallen zijn er echter geen fysieke tekenen en symptomen dat de lever is beschadigd. Dit kan zijn omdat de schade nog beperkt is. Je kunt ook milde symptomen ervaren, die niet-specifiek zijn, zoals vermoeidheid, gebrek aan energie en jeuk, waardoor je de klachten vaak toeschrijft aan iets anders.

Gevolgen en complicaties van schade aan de lever

De lever, een onmisbare krachtpatser in je lichaam, houdt zich bezig met alles van ontgiften tot energieproductie. Maar wanneer de lever schade oploopt, vaak door alcoholmisbruik, virale infecties of andere ziekten, ontstaat er een stille storm met verwoestende gevolgen.

In het begin merk je misschien weinig, maar achter de schermen stapelt het probleem zich op. Schade aan de lever kan leiden tot levercirrose, waarbij het gezonde weefsel wordt vervangen door littekenweefsel. Hierdoor verliest de lever zijn vermogen om optimaal te functioneren. Dit kan de deur openen naar complicaties zoals leverfalen, waarbij gifstoffen zich opstapelen in het lichaam en levensbedreigende gevolgen kunnen hebben.

Daarnaast ontstaat vaak ascites, een ophoping van vocht in de buik, die kan leiden tot ongemak en ademhalingsproblemen. Een beschadigde lever kan ook geelzucht veroorzaken, waardoor je huid en ogen een gelige tint krijgen door de ophoping van bilirubine. En dan is er nog hepatische encefalopathie, waarbij gifstoffen de hersenen bereiken, wat leidt tot verwarring en uiteindelijk zelfs coma.

Kortom, wanneer de lever faalt, voelt je hele lichaam de gevolgen. Het is een orgaan dat stilletjes de balans bewaart, maar zodra die balans verstoord raakt, begint een cascade van complicaties die je gezondheid hard kunnen raken.

Onderzoek en diagnose

De lever is een stille werker, maar als er iets misgaat, laat hij het niet altijd meteen merken. De echte uitdaging is dus om de signalen te vangen voordat de schade onomkeerbaar wordt. Tijd voor een duik in het onderzoek en de diagnose van leverschade—de speurtocht naar wat er onder de oppervlakte broeit.

Het begint met een gesprek

Het onderzoek begint altijd met een goed gesprek. Hoe voel je je? Heb je last van vermoeidheid, een opgeblazen gevoel of misschien geelzucht? De arts wil alles weten over je levensstijl—gebruik je alcohol, neem je medicijnen, of heb je misschien een verleden met hepatitis? Elk detail telt, want de eerste aanwijzingen komen vaak van jouw eigen verhaal.

Lichamelijk onderzoek

Dan volgt het lichamelijk onderzoek. De arts voelt aan je buik, speurt naar tekenen van leververgroting of vochtophoping, en let op uiterlijke signalen zoals gele ogen of een vergeelde huid, tekenen van geelzucht. Soms zit de schade dichterbij dan je denkt, en kunnen subtiele aanwijzingen het eerste vermoeden van leverproblemen bevestigen.

Bloedonderzoek

Vervolgens wordt je bloed onder de loep genomen. Een leverfunctietest is vaak de eerste stap. Hierbij wordt gekeken naar enzymen zoals ALAT en ASAT, die vrijkomen wanneer de lever beschadigd is. Ook worden de niveaus van bilirubine en albumine gemeten. Hoge waarden kunnen duiden op leverschade of zelfs leverfalen.

Beeldvorming

Als de bloedtesten niet genoeg zeggen, komt de grote technologie in actie. Met een echo of een CT-scan kan de arts een goed beeld krijgen van de structuur van je lever. Zijn er littekens zichtbaar? Is er sprake van leververvetting of cirrose? Deze scans zijn als een röntgenbril die de schade onthult die je met het blote oog niet kunt zien.

Leverbiopsie

Als de situatie nog onduidelijk blijft, kan een leverbiopsie nodig zijn. Hierbij wordt een klein stukje leverweefsel afgenomen voor verder onderzoek onder de microscoop. Het is de ultieme detective-methode om te ontdekken wat er precies aan de hand is, vooral als de arts wil weten hoe ernstig de schade is en wat de oorzaak kan zijn.

Lees verder

• Leveraandoening door alcohol: pijn in de rechter bovenbuik
• Leverschade door alcohol: symptomen, oorzaken en behandeling
• Leverschade door medicijnen: symptomen en behandeling
• Leverschade door paracetamol: symptomen en behandeling
• Leverpijn (pijn aan de lever): steken of pijn in leverstreek