Donkere ontlasting: oorzaken en behandeling van donkere poep

Donkere ontlasting is niet altijd te wijten aan een groot probleem. Er zijn veel mogelijke oorzaken waarom ontlasting donkergekleurd is. De meeste gevallen van zwarte ontlasting komen door het eten van donkergekleurd voedsel of ijzersupplementen. De meest voorkomende aandoening die zwarte ontlasting veroorzaakt, is een bloedende maagzweer. Als donkere ontlasting gepaard gaat met pijn, braken of diarree, neem dan direct contact op met je huisarts. Ook als je vermoedt dat er bloed in de ontlasting zit, neem dan zo snel mogelijk contact op met je huisarts. Donkere ontlasting kan gepaard gaan met andere klachten, zoals krampen in de buik, misselijkheid en (lage) rugpijn. Let op: bepaalde voedingsmiddelen zoals bieten en bosbessen, evenals sommige medicijnen zoals bismuthsubsalaat en ijzersupplementen, kunnen van invloed zijn op de ontlastingskleur zonder dat dit per se een medisch probleem aangeeft. Raadpleeg bij aanhoudende klachten tijdig je huisarts voor diagnose en behandeling.

• Wat is donkere ontlasting?
• Voeding
• Bloeding
• Bijkomende symptomen
• Spijsverteringssymptomen
• Andere verschijnselen
• Ernstige symptomen
• Oorzaken van donkere ontlasting
• Voeding en medicatie
• Spijsvertering
• Ernstige oorzaken
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van bloederige of teerachtige ontlasting
• Prognose van donkere ontlasting
• Complicaties van zwarte ontlasting
• Bloedarmoede (anemie)
• Hypovolemische shock
• Infecties en ontstekingen
• Kankerprogressie
• Tekorten aan voedingsstoffen
• Preventie

Wat is donkere ontlasting?

Het donker worden van de ontlasting kan een normaal verschijnsel zijn dat verband houdt met specifieke voedingsmiddelen die je hebt gegeten of medicijnen die je gebruikt, maar soms is het een teken van een onderliggende aandoening zoals een bloeding in het maag-darmkanaal.

Voeding

Donkere ontlasting als gevolg van voeding komt vaak door bosbessen, bieten, of zwarte drop. Door het eten van bepaalde voedingsmiddelen kan je poep donkerbruin, blauwachtig, roodachtig of zwart van kleur zijn. IJzersupplementen en medicijnen die bismutsubsalicylaat bevatten, een veelgebruikt ingrediënt in medicijnen tegen diarree, kunnen de ontlasting ook donker of zwart maken.

Bloeding

Donkere ontlasting die niet wordt veroorzaakt door specifieke voedingsmiddelen of medicijnen kan zorgelijker zijn en kan een indicatie zijn van een bloeding ergens in het spijsverteringsstelsel. De kleur en samenstelling van de ontlasting hangt af van waar de bloeding zich voordoet en hoe snel de stoelgang door het spijsverteringsstelsel beweegt. Bloed uit de slokdarm, maag en dunne darm wordt vaak verteerd, wat kan resulteren in zwarte ontlasting die een teerachtige consistentie kan hebben.

Helderrood bloed in de ontlasting komt vaak uit het onderste deel van het spijsverteringskanaal, met name de dikke darm, de endeldarm (het rectum) of de anus. Het is niet verteerd en het behoudt dus een fel rood uiterlijk. Streepjes rood bloed op de ontlasting is vaak gerelateerd aan een bloeding in de buurt van de uitgang van het spijsverteringskanaal en kan worden gezien bij aambeien.

Bijkomende symptomen

De symptomen van donkere ontlasting zijn over het algemeen gerelateerd aan voedsel of medicijnen en soms door iets meer ernstigs, zoals bloedingen in het spijsverteringskanaal.

Spijsverteringssymptomen

Donkere ontlasting kan gepaard gaan met andere symptomen die het spijsverteringskanaal beïnvloeden, waaronder:

• buikpijn of buikkramp
• opgezwollen buik of een opgeblazen gevoel
• diarree
• ontlastingsincontinentie
• dyspepsie
• verlies van eetlust
• misselijkheid met of zonder braken
• misselijkheid na het eten
• pijn bij het poepen
• frequente aandrang

Andere verschijnselen

Bloedingen in het spijsverteringskanaal kunnen niet alleen leiden tot donkere ontlasting, maar ook tot bloedarmoede. Donkere ontlasting kan ook een teken zijn van een ernstige leveraandoening die kan leiden tot slokdarmspataderen, die kunnen knappen waardoor er een bloeding ontstaat. Donkere ontlasting kan dus gepaard gaan met symptomen die gerelateerd zijn aan bloedarmoede of andere aandoeningen, wat onder meer de volgende klachten kan geven:

• duizeligheid
• gemakkelijk bloeden of blauwe plekken krijgen
• vergrote lever
• vermoeidheid
• bleke huid of bleekheid
• kortademigheid
• zwakte (verlies van kracht)
• gewichtsverlies
• rugpijn
• geelverkleuring van de huid en het wit van de ogen (geelzucht)

Ernstige symptomen

In sommige gevallen kan donkere ontlasting een symptoom zijn van een levensbedreigende aandoening die onmiddellijk moet worden beoordeeld door een arts. Zoek onmiddellijk medische hulp bij één van deze symptomen:

• verandering in bewustzijnsniveau of alertheid, zoals flauwvallen helemaal nergens meer op reageren
• pijn op de borst, druk op de borst, of hartkloppingen
• geen urine produceren, of een baby die niet de gebruikelijke hoeveelheid natte luiers produceert
• snelle hartslag (tachycardie)
• ernstige buikpijn
• ongecontroleerde of zware bloeding
• braken van bloed, rectale bloeding of bloederige diarree of ontlasting

Oorzaken van donkere ontlasting

Donkere ontlasting kan worden veroorzaakt door voedsel of medicijnen, of door te bloedingen in het spijsverteringssteldel.

Voeding en medicatie

Donkere ontlasting kan door verschillende oorzaken worden uitgelokt, variërend van de consumptie van bepaalde voedingsmiddelen tot het gebruik van medicijnen. Het is belangrijk om de specifieke oorzaak te identificeren om te begrijpen of het gaat om een onschuldig verschijnsel of een signaal van een mogelijk onderliggend probleem. Hieronder worden de belangrijkste oorzaken van donkere ontlasting uitgebreid besproken.

Voedsel en voedingsmiddelen
Een van de meest voorkomende oorzaken van donkere ontlasting is de consumptie van bepaalde voedingsmiddelen die van nature diepgekleurde pigmenten bevatten. Voedingsmiddelen zoals rode bieten en bietensap staan bekend om hun intense kleur die het uiterlijk van de ontlasting kan beïnvloeden. De natuurlijke rode pigmenten in bieten worden soms onverteerd door het lichaam uitgescheiden, waardoor de ontlasting een donkere, zelfs roodachtige kleur kan aannemen. Dit kan zorgwekkend lijken, maar is meestal onschuldig en verdwijnt zodra de bietjes uit het dieet worden verwijderd.

Zwarte drop en bosbessen bevatten eveneens natuurlijke kleurstoffen die de ontlasting kunnen donkerder maken. Bosbessen, die rijk zijn aan anthocyaninen, kunnen vooral bij grote hoeveelheden een blauwe of zwarte tint aan de ontlasting geven. Deze verandering is tijdelijk en verdwijnt meestal binnen een dag of twee nadat de consumptie van deze voedingsmiddelen is gestopt.

Naast deze bekende bronnen kunnen ook voedingsmiddelen met geconcentreerde kleurstoffen, zoals inktvisinkt en diepgekleurde vruchtensappen, bijdragen aan een donkere ontlasting. Inktvisinkt, een ingrediënt dat vaak wordt gebruikt in mediterrane gerechten, bevat een donker pigment dat de kleur van de ontlasting aanzienlijk kan beïnvloeden. Dit effect is tijdelijk en vormt doorgaans geen reden tot zorg.

Medicijnen en supplementen
Medicatiegebruik is een andere veelvoorkomende oorzaak van donkere ontlasting. IJzersupplementen, die vaak worden voorgeschreven bij bloedarmoede, kunnen de ontlasting een zwarte of donkerbruine kleur geven. Dit komt doordat onverteerd ijzer in de darmen wordt uitgescheiden, wat de ontlasting donker kleurt. Het effect is normaal en verwacht bij het gebruik van deze supplementen, maar kan verontrustend lijken voor mensen die het voor het eerst opmerken.

Medicijnen die bismuth-subsalicylaat bevatten, zoals bepaalde middelen tegen diarree, kunnen ook leiden tot donkere ontlasting. Bismuth reageert met zwavel in de speekselklieren en het maagdarmkanaal, waardoor een zwarte verbinding ontstaat die de ontlasting donkerder maakt. Dit effect is meestal onschuldig en verdwijnt zodra het medicijn niet meer wordt ingenomen.

Naast bismuth- en ijzersupplementen kunnen andere medicijnen, zoals bloedverdunners (bijvoorbeeld warfarine) en NSAID’s (zoals ibuprofen en aspirine), indirect leiden tot donkere ontlasting door het veroorzaken van bloedingen in het maagdarmkanaal. Deze medicijnen kunnen de slijmvliezen van het spijsverteringskanaal irriteren, wat soms leidt tot kleine bloedingen die de ontlasting donker kleuren. Wanneer donkere ontlasting gepaard gaat met andere symptomen, zoals buikpijn of bloedarmoede, kan dit wijzen op een ernstiger probleem dat medische aandacht vereist.

Andere kleurstofrijke voedingsmiddelen
Naast de bekende boosdoeners zoals rode bieten en zwarte drop, zijn er andere voedingsmiddelen die bijdragen aan donkere ontlasting door hun geconcentreerde kleurstoffen. Inktvisinkt, vaak gebruikt in pastagerechten en zeevruchtenschotels, bevat pigmenten die de ontlasting een zwarte kleur kunnen geven. Diepgekleurde vruchtensappen, zoals sap van zwarte bessen of granaatappel, kunnen ook een tijdelijke verkleuring van de ontlasting veroorzaken.

Deze veranderingen in de kleur van de ontlasting zijn over het algemeen onschuldig en worden veroorzaakt door de natuurlijke of toegevoegde kleurstoffen in het voedsel. Het belangrijkste is om te letten op hoe lang de donkere kleur aanhoudt en of er andere symptomen aanwezig zijn. Als de kleur na enkele dagen zonder deze voedingsmiddelen in het dieet niet verandert, of als er bijkomende symptomen zijn zoals pijn of bloedarmoede, kan verder onderzoek door een arts noodzakelijk zijn.

Spijsvertering

Spijsverteringaandoeningen die kunnen leiden tot donkere ontlasting, zijn:

Anale fissuur (scheurtje of kloofje in anaal weefsel)
Een anale fissuur is een klein scheurtje in het anale weefsel dat kan ontstaan door een harde of grote ontlasting. Hoewel anale fissuren vaak worden geassocieerd met helderrood bloedverlies, kunnen ze bij ernstige of chronische gevallen leiden tot een mengsel van bloed en ontlasting dat donkerder van kleur is. Dit gebeurt wanneer het bloed langer in het spijsverteringskanaal blijft en een diepere tint aanneemt. Anale fissuren kunnen gepaard gaan met scherpe pijn tijdens en na de stoelgang, jeuk en een branderig gevoel rond de anus. Chronische fissuren, die langer dan zes weken aanhouden, kunnen dieper worden en moeilijker te behandelen zijn, wat kan leiden tot aanhoudende donkere ontlasting.

Atrofische gastritis (maagontsteking en dunner worden van de maagwand)
Atrofische gastritis is een aandoening waarbij de maagwand dunner wordt en ontstoken raakt. Dit type maagontsteking kan leiden tot bloedingen in de maag, vooral wanneer de slijmlaag van de maag niet meer voldoende bescherming biedt tegen het zure maagsap. Het bloed dat hierdoor in de maag lekt, kan donker kleuren naarmate het verder door het spijsverteringskanaal beweegt, wat resulteert in zwarte, teerachtige ontlasting. Atrofische gastritis kan worden veroorzaakt door een langdurige infectie met Helicobacter pylori of door auto-immuunziekten. Symptomen zoals verminderde eetlust, misselijkheid en een opgeblazen gevoel kunnen samengaan met de donkere ontlasting en wijzen op een meer systemisch probleem.

Bacteriële, parasitaire of virale infectie van het maag-darmkanaal
Een infectie van het maag-darmkanaal, of deze nu bacterieel, parasitair of viraal van aard is, kan leiden tot verschillende spijsverteringsklachten, waaronder donkere ontlasting. Bepaalde bacteriën, zoals Salmonella of Escherichia coli, en parasieten zoals Entamoeba histolytica kunnen zweren of bloedingen veroorzaken in het darmweefsel, wat kan leiden tot zwarte ontlasting. Virale infecties die ontstekingen en ulceraties in het spijsverteringskanaal veroorzaken, kunnen ook bijdragen aan dit symptoom. Donkere ontlasting door infecties gaat vaak gepaard met andere tekenen zoals koorts, buikkrampen, diarree en vermoeidheid. Het is belangrijk om deze symptomen serieus te nemen, vooral wanneer er bloed bij de ontlasting komt, omdat dit kan wijzen op een ernstige ontsteking of schade aan het darmslijmvlies.

Kanker van het spijsverteringskanaal, zoals darmkanker
Kanker van het spijsverteringskanaal, zoals darmkanker, is een ernstige oorzaak van donkere ontlasting. Bij darmkanker kunnen bloedingen optreden in de dikke darm of het rectum, vooral wanneer de tumor zich in een gevorderd stadium bevindt. Dit bloed wordt donkerder naarmate het langer in het spijsverteringskanaal blijft, waardoor de ontlasting een zwartachtige kleur kan krijgen. Naast donkere ontlasting kunnen andere symptomen zoals onverklaarbaar gewichtsverlies, veranderde stoelgangspatronen en aanhoudende buikpijn optreden. Het is van cruciaal belang om vroegtijdig medische hulp in te roepen bij dergelijke symptomen, omdat vroege detectie de overlevingskansen aanzienlijk kan verbeteren.

Colitis of darmontsteking
Colitis, of darmontsteking, kan leiden tot bloedingen in de darmwand en donkere ontlasting. Colitis kan verschillende oorzaken hebben, waaronder inflammatoire darmziekten zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa, infecties en allergische reacties. Wanneer bloedingen optreden als gevolg van colitis, kan het bloed zich mengen met de ontlasting en donker kleuren na verloop van tijd. Dit gaat vaak gepaard met andere symptomen zoals diarree, buikpijn, krampen en een dringende behoefte om naar het toilet te gaan. Chronische colitis kan aanzienlijke schade aan de darmwand veroorzaken, wat regelmatige medische monitoring en behandeling vereist.

Diverticulitis
Diverticulitis ontstaat wanneer kleine uitstulpingen in de darmwand, bekend als divertikels, geïnfecteerd of ontstoken raken. Dit kan leiden tot bloeden in de darmen, wat zich kan manifesteren als donkere ontlasting. Diverticulitis komt vaker voor bij oudere volwassenen en kan gepaard gaan met hevige buikpijn, koorts, en veranderingen in de stoelgang zoals constipatie of diarree. In sommige gevallen kan de bloeding significant zijn en leiden tot zwarte ontlasting die wijst op een mogelijke complicatie. Behandeling varieert van antibiotica en dieetveranderingen tot operatieve ingrepen bij ernstige gevallen.

Gastro-oesofageale refluxziekte (GORZ)
Gastro-oesofageale refluxziekte (GORZ) treedt op wanneer maagzuur regelmatig terugstroomt in de slokdarm en deze irriteert. Hoewel GORZ meestal wordt geassocieerd met symptomen zoals brandend maagzuur en oprispingen, kan het in ernstige gevallen leiden tot erosie van het slokdarmslijmvlies en bloeden. Wanneer deze bloeding in de slokdarm optreedt, kan het bloed zich mengen met het maagsap en donker kleuren, wat resulteert in zwarte, teerachtige ontlasting. Dit is een signaal dat de GORZ is verergerd en medische behandeling nodig heeft. Langdurige, onbehandelde GORZ kan leiden tot complicaties zoals een slokdarmzweer of zelfs Barrett-slokdarm, een voorloper van slokdarmkanker.

Inflammatoire darmaandoening, zoals colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn
Inflammatoire darmaandoeningen zoals colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn zijn chronische aandoeningen die ernstige ontstekingen in het spijsverteringskanaal veroorzaken. Bij colitis ulcerosa wordt voornamelijk de dikke darm aangetast, terwijl de ziekte van Crohn elk deel van het spijsverteringskanaal kan beïnvloeden, van de mond tot de anus. Deze aandoeningen kunnen leiden tot zweren in het darmweefsel die soms gaan bloeden, wat resulteert in donkere ontlasting. Dit gebeurt wanneer het bloed afkomstig is van hogere delen van het maagdarmkanaal, waar het tijdens het transport door het spijsverteringsstelsel donkerder wordt. Patiënten met deze aandoeningen ervaren vaak bijkomende symptomen zoals buikpijn, diarree (soms met bloed), gewichtsverlies en vermoeidheid. De behandeling van inflammatoire darmaandoeningen varieert van ontstekingsremmende medicijnen tot immuunonderdrukkende therapieën.

Zweren van de maag of twaalfvingerige darm (maagzweer)
Zweren in de maag of twaalfvingerige darm, ook bekend als maagzweren, zijn veelvoorkomende oorzaken van donkere ontlasting. Deze zweren ontstaan door schade aan de beschermende slijmlaag van de maag of het duodenum, vaak als gevolg van een infectie met Helicobacter pylori of het gebruik van niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID’s). Wanneer deze zweren gaan bloeden, kan het bloed zich mengen met het maagzuur en worden afgebroken tot een zwarte, teerachtige substantie. Dit verschijnsel staat bekend als melena en wijst op een bloeding in de bovenste delen van het spijsverteringskanaal. Melena gaat vaak gepaard met symptomen zoals brandende pijn in de bovenbuik, misselijkheid en soms braken van bloed. Snelle medische interventie is noodzakelijk om de oorzaak van de bloeding aan te pakken en verdere complicaties te voorkomen.

Portale hypertensie
Portale hypertensie ontstaat wanneer de bloeddruk in de poortader, die bloed van de darmen naar de lever voert, abnormaal hoog is. Dit komt meestal door leverproblemen zoals cirrose, waarbij het leverweefsel wordt beschadigd en vervangen door littekenweefsel, wat de bloedstroom belemmert. Portale hypertensie kan leiden tot het ontstaan van slokdarmvarices, verwijdde aderen in de slokdarm die kunnen barsten en bloeden. Wanneer deze varices bloeden, kan het resulteren in zwarte, teerachtige ontlasting. Patiënten met portale hypertensie hebben vaak bijkomende symptomen zoals ascites (vochtophoping in de buik) en geelzucht. Behandeling omvat vaak medicatie om de bloeddruk in de poortader te verlagen en endoscopische ingrepen om het bloeden te stoppen.

Poliepen in het maagdarmkanaal
Darmpoliepen zijn abnormale gezwellen die zich ontwikkelen op het slijmvlies van de dikke darm en andere delen van het maagdarmkanaal. Hoewel veel poliepen goedaardig zijn, kunnen sommige gaan bloeden en donkere ontlasting veroorzaken. Dit gebeurt wanneer de poliepen beschadigd raken of geïrriteerd worden door de passage van ontlasting. Poliepen kunnen ook een voorloper zijn van darmkanker, vooral als ze onbehandeld blijven. Naast donkere ontlasting kunnen symptomen van poliepen buikpijn en veranderingen in de stoelgang zijn. Het verwijderen van poliepen tijdens een colonoscopie is een veelgebruikte procedure om verdere complicaties te voorkomen en het risico op darmkanker te verkleinen.

Levercirrose
Levercirrose is een ernstige leveraandoening waarbij gezond leverweefsel wordt vervangen door littekenweefsel, wat de bloedstroom door de lever belemmert en leidt tot portale hypertensie. Een van de gevaarlijkste complicaties van cirrose is het ontstaan van slokdarmvarices, die kunnen scheuren en bloeden. Deze bloedingen kunnen donkere, teerachtige ontlasting veroorzaken, een teken van een bloeding in het bovenste deel van het maagdarmkanaal. Cirrose wordt vaak veroorzaakt door chronisch alcoholgebruik, hepatitis of andere leverziekten. Naast donkere ontlasting kunnen symptomen van levercirrose vermoeidheid, geelzucht, opgezwollen buik en mentale verwarring omvatten. Behandeling van levercirrose richt zich op het beheersen van de symptomen en het voorkomen van verdere leverbeschadiging.

Ziekte van Rendu-Osler-Weber
De ziekte van Rendu-Osler-Weber, ook bekend als hereditaire hemorrhagische teleangiëctasie, is een erfelijke aandoening die wordt gekenmerkt door abnormale bloedvaten, ook wel teleangiëctasieën genoemd. Deze fragiele bloedvaten kunnen gemakkelijk bloeden en kunnen zich in het spijsverteringskanaal bevinden. Bloeding van deze bloedvaten kan leiden tot donkere ontlasting, vooral als de bloeding in de maag of dunne darm plaatsvindt. Patiënten met deze aandoening kunnen ook last hebben van neusbloedingen, bloedarmoede en tekenen van chronisch bloedverlies. De behandeling is gericht op het beheersen van de symptomen en het voorkomen van bloedingen, vaak door middel van lasertherapie of embolisatie van de abnormale bloedvaten.

Stress-gerelateerde gastro-intestinale bloedingen
Stress kan meer doen dan alleen de geest beïnvloeden; het kan ook fysieke gevolgen hebben voor het spijsverteringsstelsel. Bij extreme stress, vooral in combinatie met andere risicofactoren zoals ernstige ziekte of chirurgische ingrepen, kunnen er stress-gerelateerde ulcera in het maagdarmkanaal ontstaan. Deze zweren kunnen bloeden en leiden tot zwarte ontlasting. Stress-gerelateerde gastro-intestinale bloedingen komen vaker voor bij patiënten op de intensive care, waar fysieke en emotionele stressoren zich opstapelen. Behandeling kan bestaan uit medicatie zoals protonpompremmers om de maagzuurproductie te verminderen en het slijmvlies te beschermen, evenals het aanpakken van de onderliggende stressfactoren om verdere complicaties te voorkomen.

Ernstige oorzaken

In sommige gevallen kan donkere ontlasting een symptoom zijn van een ernstige of levensbedreigende aandoening die onmiddellijk moet worden behandeld door een arts. Het gaat hierbij om de volgende aandoeningen.

Bloedstoornissen
Bloedstoornissen kunnen een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van donkere ontlasting. Stoornissen waarbij de stolling van het bloed wordt aangetast, zoals hemofilie of de ziekte van von Willebrand, verhogen het risico op spontane bloedingen, inclusief die in het spijsverteringskanaal. Wanneer deze bloedingen zich voordoen in de maag of darmen, kan het bloed donkerder worden terwijl het door het kanaal beweegt, resulterend in zwarte of teerachtige ontlasting. Mensen met erfelijke bloedingsstoornissen hebben vaak te maken met onverwachte bloedingen, zelfs bij minimale prikkels, en kunnen aanvullende symptomen ervaren zoals bloedneuzen, blauwe plekken en bloedingen in de gewrichten.

Bloedende slokdarmspatader
Bloedende slokdarmspataderen zijn verwijdde aderen in de slokdarm die vaak het gevolg zijn van verhoogde druk in de poortader (portale hypertensie). Dit komt meestal voor bij patiënten met levercirrose. Wanneer deze aderen barsten en bloeden, kan dit leiden tot grote hoeveelheden bloed die zich met de inhoud van het spijsverteringskanaal mengen en donkere ontlasting veroorzaken. Dit is een ernstig medisch noodgeval dat onmiddellijke behandeling vereist, omdat het levensbedreigend kan zijn. Symptomen kunnen ook bestaan uit braken van bloed, een lage bloeddruk en duizeligheid. Behandeling kan het gebruik van endoscopische technieken zoals bandligatie of sclerotherapie omvatten om de bloeding te stoppen.

Dikkedarmkanker
Dikkedarmkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker en kan leiden tot donkere ontlasting wanneer bloedingen optreden in de dikke darm of het rectum. Deze bloedingen zijn meestal het gevolg van tumoren die het darmslijmvlies beschadigen. Naarmate het bloed langer in de darmen blijft, kleurt het donkerder, wat kan resulteren in zwarte ontlasting. Andere tekenen van dikkedarmkanker kunnen onverklaarbaar gewichtsverlies, veranderingen in het stoelgangpatroon, en aanhoudende buikpijn zijn. Het vroegtijdig opsporen van darmkanker is van vitaal belang voor een succesvolle behandeling, en een colonoscopie is een van de meest effectieve manieren om deze aandoening te diagnosticeren.

Invaginatie
Invaginatie, waarbij een deel van de darm in een daaropvolgend deel van de darm schuift, is een zeldzame maar potentieel ernstige aandoening die vooral bij jonge kinderen voorkomt. Dit kan leiden tot een belemmerde bloedtoevoer naar het betrokken deel van de darm, wat kan resulteren in zwelling, ontsteking en bloeding. Wanneer bloed in de darm terechtkomt, kan dit leiden tot donkere of zelfs zwart gekleurde ontlasting. Invaginatie gaat vaak gepaard met symptomen zoals plotselinge, hevige buikpijn, braken, en een voelbare massa in de buik. Behandeling vereist meestal een spoedoperatie om de darmstructuur te herstellen en verdere complicaties te voorkomen.

Mallory-Weiss-syndroom
Het Mallory-Weiss-syndroom is een aandoening waarbij een scheur ontstaat in het slijmvlies van de slokdarm, meestal door hevig braken of intens hoesten. Deze scheur kan leiden tot bloedingen die zich met het spijsverteringskanaal vermengen en donkere ontlasting veroorzaken. Patiënten met dit syndroom kunnen ook tekenen vertonen zoals bloedbraken (hematemesis). Hoewel de bloeding in de meeste gevallen vanzelf stopt, kan in ernstige situaties een endoscopische behandeling nodig zijn om de bloeding onder controle te krijgen. Het Mallory-Weiss-syndroom komt vaker voor bij mensen die veel alcohol drinken of last hebben van langdurig braken door andere medische aandoeningen.

Geperforeerde maagzweer (maagperforatie)
Een geperforeerde maagzweer treedt op wanneer een maagzweer zich zo diep uitbreidt dat er een gat of scheurtje ontstaat in de maagwand of de twaalfvingerige darm. Dit kan leiden tot een uitstroom van maaginhoud naar de buikholte, wat hevige pijn en een medische noodsituatie veroorzaakt. Wanneer deze perforatie gepaard gaat met een bloeding, kan dit bloed zich met het maagdarmkanaal vermengen en zwarte, teerachtige ontlasting veroorzaken. Naast donkere ontlasting kunnen symptomen van een maagperforatie plotselinge, scherpe buikpijn, koorts en een snelle hartslag zijn. Spoedoperatie is noodzakelijk om het gat te dichten en verdere complicaties te voorkomen.

Aorto-enterische fistel
Een aorto-enterische fistel is een zeldzame maar levensbedreigende aandoening waarbij een abnormale verbinding ontstaat tussen de aorta en het maagdarmkanaal. Dit kan leiden tot massale bloedingen in het spijsverteringskanaal, wat zich manifesteert als zwarte, teerachtige ontlasting. Deze aandoening komt meestal voor bij patiënten die eerder een aorta-operatie hebben ondergaan of die lijden aan een aorta-aneurysma. Symptomen van een aorto-enterische fistel kunnen onder andere ernstige buikpijn, een snelle hartslag en hypotensie omvatten. Dit is een acute medische noodsituatie die onmiddellijk chirurgisch ingrijpen vereist om het leven van de patiënt te redden.

Trombocytopenie
Trombocytopenie, een aandoening waarbij het aantal bloedplaatjes in het bloed verlaagd is, kan het risico op spontane bloedingen in verschillende delen van het lichaam, inclusief het spijsverteringskanaal, verhogen. Deze bloedingen kunnen leiden tot zwarte ontlasting wanneer het bloed afkomstig is uit de bovenste delen van het maagdarmkanaal en lang genoeg in het kanaal blijft om donker te kleuren. Patiënten met trombocytopenie kunnen ook andere symptomen ervaren, zoals blauwe plekken, bloedingen van het tandvlees en bloedneuzen. Behandeling van trombocytopenie kan variëren van medicatie om de bloedplaatjesproductie te stimuleren tot bloedtransfusies in ernstige gevallen.

Erfelijke bloedingsstoornissen
Erfelijke bloedingsstoornissen zoals hemofilie of de ziekte van von Willebrand beïnvloeden de stolling van het bloed en verhogen het risico op spontane en soms ernstige bloedingen. Wanneer deze bloedingen optreden in het spijsverteringskanaal, kan dit resulteren in donkere, teerachtige ontlasting. Mensen met deze aandoeningen kunnen last hebben van onverklaarbare bloedingen, zelfs na lichte verwondingen of zonder duidelijke aanleiding. Behandeling van erfelijke bloedingsstoornissen omvat vaak de toediening van stollingsfactoren om bloedingen te beheersen en te voorkomen. Het herkennen van donkere ontlasting als een mogelijk teken van interne bloeding is essentieel voor vroege interventie en behandeling.

Onderzoek en diagnose

De arts zal allerlei vragen stellen over de klachten die je ervaart en daarnaast je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen. Daarna zal de arts een lichamelijk onderzoek uitvoeren om de oorzaak van de donkere ontlasting en eventuele andere klachten te bepalen. Mogelijk dat bloedonderzoek en een ontlastingsonderzoek nodig zijn. Beeldvormingsonderzoek zoals MRI-scan, röntgenfoto's of een CT-scan kunnen helpen om de bloedtoevoer naar je spijsverteringsstelsel te visualiseren en eventuele onregelmatigheden op te sporen. De arts kan een colonoscopie (darmonderzoek) plannen om de toestand van je darmen te beoordelen.

Behandeling van bloederige of teerachtige ontlasting

De behandeling van bloederige of teerachtige ontlasting varieert en hangt sterk af van de onderliggende oorzaak. Het identificeren van de oorzaak is cruciaal om een passende behandelstrategie vast te stellen. Van eenvoudige leefstijlaanpassingen tot geavanceerde medische ingrepen, de aanpak kan uiteenlopen. Hieronder worden de verschillende behandelingsmethoden uitgebreid besproken.

Behandeling van aambeien
Bij aambeien, een veelvoorkomende oorzaak van bloederige ontlasting, ligt de nadruk op het verzachten van de stoelgang om verdere irritatie en bloeding te voorkomen. De volgende maatregelen kunnen helpen:

• voldoende drinken, zo'n 1,5 – 2 liter per dag;
• voldoende te bewegen, ongeveer een half uur per dag; en
• vezelrijk te eten.

Deze veranderingen bevorderen een regelmatige stoelgang en voorkomen dat de ontlasting te hard wordt, wat aambeien kan verergeren. In sommige gevallen kan een arts zetpillen, crèmes of zalven voorschrijven om de ontsteking en pijn van aambeien te verminderen. Bij ernstige gevallen kan een minimaal invasieve procedure zoals een rubberbandligatie of sclerotherapie worden uitgevoerd om de aambeien te behandelen.

Zuurverlagende medicijnen voor zweren
Zwarte, teerachtige ontlasting kan wijzen op bloedingen in de maag of het duodenum als gevolg van zweren. In dergelijke gevallen kan je arts zuurverlagende medicijnen voorschrijven, zoals protonpompremmers (PPI’s) of H2-receptorantagonisten. Deze medicijnen verlagen de productie van maagzuur, waardoor het slijmvlies van de maag en de twaalfvingerige darm kan herstellen en verdere irritatie en bloeding worden voorkomen. Protonpompremmers, zoals omeprazol of pantoprazol, zijn effectief gebleken in het verminderen van maagzuur en het bevorderen van genezing van zweren.

Antibiotica en immunosuppressiva bij inflammatoire darmaandoeningen
Inflammatoire darmaandoeningen, zoals colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn, kunnen leiden tot bloederige ontlasting als gevolg van ontstekingen en zweren in de darmwand. De behandeling van deze aandoeningen kan bestaan uit een combinatie van antibiotica om infecties te bestrijden en immunosuppressiva om het immuunsysteem te reguleren en ontstekingen te verminderen. Biologische medicijnen, zoals TNF-remmers, kunnen ook worden gebruikt om ontstekingen te onderdrukken en de symptomen te verbeteren. Het doel van de behandeling is om de darmontsteking onder controle te houden, opvlammingen te voorkomen en de patiënt een betere levenskwaliteit te bieden.

Chirurgisch herstel bij aderafwijkingen en blokkades
Aderafwijkingen en -blokkades, zoals slokdarmvarices of aorto-enterische fistels, kunnen leiden tot ernstige bloedingen die chirurgische interventie vereisen. Endoscopische technieken zoals bandligatie worden vaak toegepast om bloeden van slokdarmvarices te stoppen. Bij complexere gevallen, zoals aorto-enterische fistels, kan een operatie nodig zijn om de abnormale verbinding tussen de aorta en het maagdarmkanaal te herstellen en verdere bloedingen te voorkomen. Deze ingrepen zijn vaak levensreddend en moeten zo snel mogelijk worden uitgevoerd om complicaties te minimaliseren.

Behandeling van bloedarmoede door bloedverlies
Wanneer er sprake is van aanzienlijk bloedverlies via de ontlasting, bestaat het risico op het ontwikkelen van bloedarmoede. Symptomen van bloedarmoede kunnen onder meer vermoeidheid, duizeligheid, bleke huid en kortademigheid omvatten. Bij milde bloedarmoede kunnen ijzersupplementen en voedingsaanpassingen voldoende zijn om het aantal rode bloedcellen weer op peil te brengen. Bij ernstige bloedarmoede kan het echter nodig zijn om extra rode bloedcellen te krijgen met een bloedtransfusie om het zuurstoftransport in het lichaam te herstellen en de patiënt te stabiliseren.

Verwijdering van darmpoliepen
Darmpoliepen die bloederige ontlasting veroorzaken, worden meestal verwijderd tijdens een colonoscopie. Dit proces, bekend als poliepectomie, is een minimaal invasieve procedure waarbij een lusvormig instrument wordt gebruikt om de poliep af te snijden en te verwijderen. Het verwijderen van darmpoliepen helpt niet alleen om bloeding te stoppen, maar vermindert ook het risico op de ontwikkeling van darmkanker. Poliepen kunnen, als ze onbehandeld blijven, kwaadaardig worden, waardoor regelmatige screening van vitaal belang is voor mensen met een verhoogd risico.

Behandelopties bij darmkanker
De behandeling van darmkanker hangt af van het stadium waarin de ziekte zich bevindt en de algehele gezondheid van de patiënt. Opties kunnen chirurgie omvatten om de tumor en aangetast weefsel te verwijderen, gevolgd door chemotherapie en/of bestraling om resterende kankercellen te vernietigen. Bij vroege detectie kan laparoscopische chirurgie worden uitgevoerd om de tumor met minimale sneden te verwijderen. Bij gevorderde stadia van darmkanker kan een combinatie van behandelingen worden toegepast om de ziekte onder controle te houden en de symptomen te verlichten.

Prognose van donkere ontlasting

De prognose van bloederige of teerachtige ontlasting hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en de snelheid van behandeling. Over het algemeen geldt dat hoe eerder een oorzaak wordt vastgesteld en behandeld, hoe beter de uitkomst is voor de patiënt.

Milde en behandelbare oorzaken
Voor milde en behandelbare oorzaken, zoals aambeien of tijdelijke infecties, is de prognose doorgaans goed. Met de juiste behandeling en aanpassingen in de levensstijl, zoals voldoende hydratatie, vezelrijk eten en regelmatige lichaamsbeweging, kan het probleem effectief worden verholpen en kan de patiënt een volledig herstel verwachten. In deze gevallen keren de symptomen zelden terug wanneer preventieve maatregelen worden gevolgd.

Complexe oorzaken met medische behandeling
Bij meer complexe oorzaken, zoals zweren in de maag of twaalfvingerige darm, hangt de prognose af van hoe snel de aandoening wordt behandeld en hoe effectief de therapie is. Patiënten die vroegtijdig worden gediagnosticeerd en behandeld met zuurverlagende medicijnen en antibiotica hebben een hoge kans op herstel. In het geval van inflammatoire darmaandoeningen, zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa, kan de prognose variëren. Deze aandoeningen zijn chronisch en vereisen langdurige zorg en behandeling om opvlammingen te beheersen en complicaties te voorkomen. Met de juiste medicatie en aanpassingen in de levensstijl kunnen veel patiënten echter een relatief normaal leven leiden.

Ernstige oorzaken en chirurgische ingrepen
Voor ernstige oorzaken, zoals bloedende slokdarmvarices of aorto-enterische fistels, is de prognose afhankelijk van de snelheid van de medische interventie. Snelle endoscopische of chirurgische ingrepen kunnen levensreddend zijn en de kans op herstel aanzienlijk vergroten. Wanneer deze aandoeningen tijdig worden behandeld, kunnen complicaties zoals massaal bloedverlies en levensbedreigende situaties worden voorkomen. De hersteltijd na dergelijke ingrepen kan variëren en vereist vaak verdere follow-up en zorg om de gezondheid van de patiënt te waarborgen.

Kanker en andere levensbedreigende aandoeningen
Bij darmkanker en andere vormen van kanker van het spijsverteringskanaal is de prognose sterk afhankelijk van het stadium waarin de kanker wordt gediagnosticeerd. Vroege detectie biedt de beste kans op succesvolle behandeling en een gunstige uitkomst. Bij gevorderde stadia kan de prognose minder positief zijn en richt de behandeling zich vaak op het verlengen van het leven en het verbeteren van de kwaliteit van leven door middel van palliatieve zorg.

Langetermijnvooruitzichten
Langetermijnvooruitzichten voor patiënten die bloederige of teerachtige ontlasting hebben gehad, zijn afhankelijk van de oorzaak en de behandeling. Bij patiënten met chronische aandoeningen zoals inflammatoire darmaandoeningen of erfelijke bloedingsstoornissen kan regelmatige medische controle helpen om de symptomen te beheersen en complicaties te voorkomen. Voor degenen die met succes zijn behandeld voor minder ernstige oorzaken, is de kans op een volledig herstel groot, mits zij zich houden aan de aanbevolen preventieve maatregelen en periodieke medische controles.

Complicaties van zwarte ontlasting

Donkere ontlasting is niet zomaar een kleurschakering in je stoelgang. Het kan wijzen op onderliggende problemen, vooral als er sprake is van bloedverlies in het spijsverteringsstelsel. Ofschoon het niet altijd ernstig is, kunnen complicaties optreden als de oorzaak onbehandeld blijft. Hier zijn de belangrijkste risico’s, compleet met voorbeelden en cijfers.

Bloedarmoede (anemie)

• Wat? Langdurig bloedverlies, zelfs in kleine hoeveelheden, kan leiden tot een tekort aan rode bloedcellen. Dit veroorzaakt vermoeidheid, bleekheid en kortademigheid.
• Cijfer: Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 30% van de patiënten met melena bloedarmoede ontwikkelt.
• Voorbeeld: Anne (52) voelde zich wekenlang moe en duizelig. Haar zwarte ontlasting bleek te wijzen op een maagzweer, die onopgemerkt bloedverlies veroorzaakte.

Hypovolemische shock

• Wat? Bij ernstig bloedverlies kan je bloedvolume zo laag worden dat je lichaam in shock raakt. Dit is een medisch noodgeval en kan levensbedreigend zijn.
• Cijfer: Ongeveer 5% van de gevallen van melena leidt tot acute shock, vooral bij oudere patiënten.
• Voorbeeld: Johan (68) kreeg plotseling zwarte, teerachtige ontlasting en werd bleek en zwak. In het ziekenhuis bleek hij een scheur in zijn maagwand te hebben die levensbedreigend bloedverlies veroorzaakte.

Infecties en ontstekingen

• Wat? Wanneer de oorzaak een infectie is, zoals door Helicobacter pylori, kan onbehandelde ontsteking leiden tot maagzweren of zelfs perforaties.
• Voorbeeld: Sara (35) negeerde wekenlang haar zwarte ontlasting. Uiteindelijk werd een maagzweer veroorzaakt door een infectie zo ernstig dat ze antibiotica en maagbeschermers nodig had.

Kankerprogressie

• Wat? In zeldzame gevallen kan zwarte ontlasting wijzen op een tumor in het spijsverteringskanaal. Onbehandeld kan dit leiden tot verdere groei en complicaties zoals obstructies.
• Cijfer: Bij 2-10% van de patiënten met melena wordt een onderliggende kanker gediagnosticeerd.
• Voorbeeld: Karel (61) kreeg een endoscopie na aanhoudende zwarte ontlasting. De arts ontdekte een kleine tumor in zijn dikke darm, die gelukkig vroegtijdig kon worden behandeld.

Tekorten aan voedingsstoffen

• Wat? Chronisch bloedverlies kan niet alleen bloedarmoede veroorzaken, maar ook ijzer- en vitamine B12-tekorten, wat van invloed is op je energieniveau en zenuwfunctie.
• Voorbeeld: Peter (47) kreeg na maanden van zwarte ontlasting ook tintelende handen. Bloedonderzoek toonde ernstige ijzer- en B12-tekorten aan door een lekkende maagzweer.

Preventie

Je kunt bloedige of teerachtige ontlasting mogelijk voorkomen door veel water te drinken en veel vezels te eten. Water en vezels helpen de ontlasting zachter te maken, wat de doorgang van ontlasting kan vergemakkelijken. Voedingsmiddelen die veel vezels bevatten zijn volkorenbrood, volkoren pasta, zilvervliesrijst, bonen, erwten, linzen, groenten en fruit.

Lees verder

• Zwarte ontlasting: oorzaken kleverige en teerachtige poep
• Zwarte spikkeltjes of streepjes in ontlasting: oorzaken
• Problemen stoelgang: zwarte, rode en groene ontlasting/poep
• Ontlasting: oorzaken bloed en slijm in poep en kleur en geur
• Kleur van je poep: groene, gele, grijze, zwarte en rode poep