Bilirubine: wat is bilirubine, verhoogde waarde en verlagen

Bilirubine is een roodachtig geel pigment dat wordt aangemaakt tijdens de normale afbraak van rode bloedcellen. Hoge bilirubinewaarden, bekend als 'hyperbilirubinemie. leiden tot geelzucht. Normale bilirubineniveaus variëren enigszins en liggen tussen 0,2 - 1,2 mg/dL. Symptomen van hoge bilirubinewaarden bij volwassenen variëren, afhankelijk van de onderliggende oorzaak; symptomen van een verhoogde waarde bestaan meestal uit meestal geelzucht en jeuk. Middels een bilirubinetest kan het totaal aan bilirubine en indien nodig de geconjugeerde en ongeconjugeerde bilirubineniveaus in het bloed bepalen. Voor dit onderzoek wordt bloed bij je afgenomen. Hoge bilirubinespiegels kunnen bij pasgeborenen worden voorkomen door vroege behandeling en bij volwassenen door de onderliggende oorzaak te behandelen en alcohol of andere stoffen te vermijden die de lever kunnen beschadigen.

Wat is bilirubine?
Normale bilirubinewaarden bij volwassenen
Verhoogde waarde bilirubine bij volwassenen
Symptomen van hoge bilirubinespiegels bij volwassenen
Bloedarmoede
Virale hepatitis
Galwegobstructie
Infecties
Genetische ziekten
Leverziekten
Symptomen van hoge bilirubinespiegel bij pasgeborenen
Bilirubinetest
Bloedonderzoek
Voorbereiding
Behandeling van verhoogde bilirubinewaarden
Prognose
Preventieve maatregelen

Bloedafname ter bepaling van bilirubinewaarden / Bron: Istock.com/anna1311

Wat is bilirubine?

Bilirubine is de geelrode pigmentstof. Het is en afvalstof die ontstaat uit rode bloedcellen die in de lever worden afgebroken. Hoge bilirubinespiegel bij volwassenen betekent meestal dat er een onderliggend probleem aanwezig is met betrekking tot de rode bloedcellen, de lever of de galblaas; er kunnen echter ook andere problemen worden aangetroffen. Hoge bilirubinespiegels bij pasgeborenen komen vaak voor en dit gaat vaak vanzelf weer weg zodra bilirubine efficiënt gemetaboliseerd kan worden. De behandeling van verhoogde bilirubinewaarden bij volwassenen is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Het is in ieder geval verstandig om alcohol te vermijden.

Normale bilirubinewaarden bij volwassenen

Normale waarden van direct bilirubine variëren van 0 tot 0,4 mg/dL. Het totale bilirubine (direct en indirect) varieert ergens tussen 0,2 tot 1,2 mg/dl. Lage niveaus van bilirubine kunnen te wijten zijn aan bepaalde medicijnen zoals theofylline, fenobarbital en verhoogde vitamine C-spiegels.

Verhoogde waarde bilirubine bij volwassenen

Hoge bilirubinespiegels bij volwassenen kunnen wijzen op verschillende soorten problemen, bijvoorbeeld:

afbraak van rode bloedcellen is meer dan normaal
levercirrose (waarbij littekenweefsel ontstaat in de lever)
leverontsteking
disfunctioneren van het galkanaal
galstenen
alvleesklierkanker of galblaaskanker

Geelzucht / Bron: Dr. Thomas F. Sellers, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Symptomen van hoge bilirubinespiegels bij volwassenen

Bij volwassenen zijn geelzucht (geelachtige verkleuring van het oogwit en de huid) en jeuk de belangrijkste symptomen en tekenen van verhoogde bilirubinespiegels in het bloed. De volgende zijn enkele van de mogelijke onderliggende oorzaken van verhoogde bilirubinewaarden en en de bijbehorende symptomen.

Bloedarmoede

De symptomen van bloedarmoede bestaan onder meer uit:

zwakheid
moeheid
bleekheid
geelzucht

Virale hepatitis

Virale hepatitis symptomen zijn onder meer:

vermoeidheid
lichte koorts
spierpijn
misselijkheid
braken
geelzucht.

Galwegobstructie

Symptomen van obstructie van de galwegen bestaan uit:

Infecties

Symptomen van infecties (bijvoorbeeld malaria) bestaan uit:

terugkerende koorts
koude rillingen
zwakheid

Genetische ziekten

Bij genetische ziekten (bijvoorbeeld sikkelcelanemie en erfelijke sferocytos waarbij de celwand van de rode bloedcellen een afwijkende vorm heeft) kunnen onder meer de volgende symptomen optreden:

buikpijn
abnormale rode bloedcellen

Leverziekten

Leverziekten (bijvoorbeeld levercirrose en leverkanker) kennen de volgende symptomen veroorzaken:

vermoeidheid
gemakkelijk bloeden
Levercirrose / Bron: Alila Medical Media/Shutterstock.com
gemakkelijk blauwe plekken krijgen
jeukende huid
gele verkleuring van de huid en ogen (geelzucht)
vochtophoping in de buik (ascites)
verlies van eetlust
misselijkheid
gezwollen benen
gewichtsverlies
verwardheid, slaperigheid en onduidelijke spraak (hepatische encefalopathie)
rode handpalmen
testiculaire atrofie bij mannen
borstvorming bij mannen (gynaecomastie)

Symptomen van hoge bilirubinespiegel bij pasgeborenen

Geelkleuring die bij heel veel baby’s wordt gezien en 'neonatale icterus' wordt genoemd, moet worden onderscheiden van situaties waarin het geel zien op een onderliggende ziekte berust. Een hoog bilirubinegehalte bij pasgeborenen is heel normaal en wordt meestal zichtbaar door geelzucht van de huid, meestal eerst op het gezicht en op het voorhoofd en later op de romp en de ledematen. Andere veranderingen zoals slaperigheid, toevallen en prikkelbaarheid kunnen voorkomen als hoge niveaus van bilirubine aanhouden. Sommige pasgeborenen hebben petechiën, een vergrote milt en bloedarmoede door hemolyse en dit kan evolueren in neurologische problemen. In dat geval is behandeling geboden.

Afname van bloed voor onderzoek / Bron: Istock.com/Jovanmandic

Bilirubinetest

Bloedonderzoek

Middels een bilirubinetest wordt de totale bilirubinespiegel (ongeconjugeerd en geconjugeerd bilirubine) spectrofotometrisch gemeten. Er is ook een test waarmee de twee belangrijkste vormen van bilirubine, ongeconjugeerd en geconjugeerd bilirubine (wateroplosbaar) te meten. Hoewel dit vaak door middel van bloedonderzoek wordt gedane, kunnen ook vruchtwater en urine worden onderzocht. Bovendien kunnen pasgeborenen transcutaan worden gescand met een apparaat om de bilirubinespiegel te controleren.

Voorbereiding

Over het algemeen geldt dat je gedurende enkele uren voor de test niet mag eten en drinken (alleen water drinken). Vermijd zware lichamelijke inspanning vóór de test, omdat dit de bilirubinespiegels kan verhogen. Vermijd medicijnen zoals cafeïne, penicilline, salicylaten (deze behoren tot de groep van de NSAID's), aangezien ze de bilirubinespiegels kunnen verlagen.

Geelzucht bij een baby / Bron: Anastasiia Ylitko/Shutterstock.com

Behandeling van verhoogde bilirubinewaarden

Hoge niveaus van bilirubine kunnen bij pasgeborenen worden voorkomen door een passende behandeling. Primaire therapie voor pasgeborenen is fototherapie, gevolgd door wisseltransfusies (het toedienen van zoveel nieuw bloed dat de meeste circulerende rode bloedcellen zijn vervangen door die van de donor) en Intraveneus immunoglobuline (IVIG). De kinderarts van de pasgeborene zal helpen bij het onder controle brengen van de bilirubinespiegels van de baby.

Het onder controle brengen van hoge niveaus van bilirubine bij volwassenen varieert en is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Over het algemeen worden volwassenen met verhoogde bilirubinespiegels echter aangeraden om geen alcohol te drinken en om stoffen te vermijden die de leverfunctie kunnen schaden of benadelen.

Prognose

De prognose voor een volwassene met verhoogde bilirubinespiegels is gerelateerd aan de onderliggende oorzaak en kan variëren van goed tot slecht. De prognose voor een pasgeborene met verhoogde bilirubinespiegels is meestal goed bij de meerderheid van de pasgeborenen als zij snel hun bilirubinewaarden verlagen.

Preventieve maatregelen

Door deze preventieve maatregelen te nemen, kun je de gezondheid van je lever ondersteunen en de kans op verhoogde bilirubinewaarden verkleinen:

Vermijd overmatig alcoholgebruik: Alcohol kan de lever beschadigen en leiden tot aandoeningen zoals levercirrose, die de bilirubinewaarden kunnen verhogen.
Gezond dieet: Eet een evenwichtig dieet rijk aan groenten, fruit, volle granen en magere eiwitten. Vermijd vetrijke en bewerkte voedingsmiddelen, die de lever kunnen belasten.
Hydratatie: Drink voldoende water om je lever goed te laten functioneren en de galstroom te bevorderen, wat helpt bij het uitscheiden van bilirubine.
Vermijd overmatig gebruik van medicijnen: Gebruik medicijnen (zoals paracetamol) en supplementen met mate, en altijd volgens de aanbevelingen van een arts, omdat sommige medicijnen giftig kunnen zijn voor de lever.
Beperk blootstelling aan toxines: Vermijd blootstelling aan schadelijke chemicaliën, zoals pesticiden en oplosmiddelen, die de lever kunnen beschadigen.
Houd je gewicht onder controle: Overgewicht, vooral vetophoping rond de buik, kan leiden tot leververvetting (non-alcoholische leververvetting), wat kan bijdragen aan verhoogde bilirubine.
Vaccinaties: Zorg ervoor dat je gevaccineerd bent tegen hepatitis A en B, omdat deze virussen leverinfecties kunnen veroorzaken die de bilirubinewaarden verhogen.
Vermijd risicovolle gedragingen: Vermijd intraveneus drugsgebruik en onbeschermde seks, omdat deze het risico op hepatitis en andere leveraandoeningen vergroten.
Regelmatige controles: Als je een leveraandoening hebt of een verhoogd risico loopt, zorg dan voor regelmatige medische controles om je leverfunctie en bilirubinewaarden te monitor