Cleidocraniale dysplasie: Symptomen aan skelet en tanden

Cleidocraniale dysplasie is een genetische aandoening die de ontwikkeling van botten en tanden beïnvloedt. De ernst van de symptomen kan sterk variëren, zelfs binnen dezelfde familie. Kenmerkend voor cleidocraniale dysplasie zijn afwijkingen aan de botten, zoals de schedel en sleutelbeenderen, en de tanden. Soms komen ook bijkomende tekenen voor. De behandeling van deze zeldzame aandoening is voornamelijk ondersteunend. De prognose voor patiënten met cleidocraniale dysplasie is over het algemeen goed.

• Synoniemen van cleidocraniale dysplasie
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Symptomen
• Botafwijkingen
• Schedelafwijkingen
• Skeletafwijkingen
• Sleutelbeenderen
• Tanden
• Bijkomende tekenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van bot- en tandproblemen
• Prognose van cleidocraniale dysplasie
• Complicaties van cleidocraniale dysplasie
• Preventie

Synoniemen van cleidocraniale dysplasie

Cleidocraniale dysplasie is ook bekend onder de volgende medische termen:

• Cleidocraniale dysostose
• Dento-osseuze dysplasie
• Het Marie-Sainton-syndroom

Epidemiologie

Cleidocraniale dysplasie komt voor bij ongeveer één op de miljoen mensen wereldwijd. De aandoening wordt mogelijk onderschat omdat veel patiënten milde symptomen vertonen die niet altijd worden gediagnosticeerd.

Oorzaken

Genetische veranderingen
Cleidocraniale dysplasie wordt meestal veroorzaakt door mutaties in het RUNX2-gen. Dit gen codeert voor een eiwit dat essentieel is voor de ontwikkeling en functie van botten, tanden en kraakbeen. Kraakbeen is een flexibel weefsel dat tijdens de vroege ontwikkeling een groot deel van het skelet vormt. Het meeste kraakbeen wordt later omgezet in bot (ossificatie), behalve het kraakbeen dat de uiteinden van de botten bedekt, evenals in de neus, luchtwegen en uitwendige oren.

Het RUNX2-eiwit fungeert als een transcriptiefactor die de activiteit van andere genen reguleert die betrokken zijn bij bot- en tandontwikkeling. Mutaties in het RUNX2-gen leiden tot een verminderde hoeveelheid functioneel RUNX2-eiwit, wat de normale ontwikkeling van botten, kraakbeen en tanden verstoort. Bij ongeveer dertig procent van de patiënten met cleidocraniale dysplasie is geen mutatie in het RUNX2-gen aangetoond; de oorzaak van de aandoening is bij hen onbekend.

Overervingspatroon
Cleidocraniale dysplasie wordt overgeërfd volgens een autosomaal dominant patroon. Dit betekent dat een enkele kopie van het mutante RUNX2-gen voldoende is om de aandoening te veroorzaken. Het andere exemplaar van het gen kan normaal functioneren, maar dit is niet genoeg om de symptomen te voorkomen. Een persoon met cleidocraniale dysplasie heeft een 50% kans om het gen door te geven aan elk van zijn of haar kinderen. In sommige gevallen kan de aandoening ontstaan door een spontane mutatie zonder dat een ouder zelf symptomen vertoont.

Symptomen

Botafwijkingen

Patiënten met cleidocraniale dysplasie vertonen vaak verminderde botdichtheid (osteopenie) en kunnen op jonge leeftijd osteoporose ontwikkelen, wat het risico op botbreuken vergroot. Vrouwen met cleidocraniale dysplasie hebben een verhoogd risico op een keizersnede vanwege een smal bekken dat niet geschikt is voor een vaginale bevalling.

Schedelafwijkingen

Kenmerkend is een vertraagde rijping van de schedel, waarbij de fontanellen (ruimtes tussen de botten van de schedel) langer open blijven dan normaal. Sommige patiënten kunnen bijkomende stukjes bot in de schedelnaden vertonen, bekend als Wormian-botten.

Skeletafwijkingen

Patiënten met cleidocraniale dysplasie zijn vaak korter dan andere gezinsleden op dezelfde leeftijd. Andere skeletale kenmerken zijn korte vingers, brede duimen, platvoeten, gebogen benen, korte schouderbladen (scapulae) en een abnormale zijdelingse kromming van de wervelkolom (scoliose). Typische gelaatstrekken omvatten een brede, korte schedel (brachycefalie), een prominent voorhoofd, wijd uit elkaar staande ogen (hypertelorisme), een platte neus en een kleine bovenkaak.

Sleutelbeenderen

Patiënten hebben vaak onderontwikkelde of afwezig sleutelbeenderen. Dit leidt tot een smalle borstkas en schuine schouders. In sommige gevallen kunnen de sleutelbeenderen dicht bij elkaar worden gebracht of zelfs in het midden van het lichaam worden samengevoegd.

Tanden

Tandafwijkingen komen veel voor en omvatten een vertraagd verlies van de melkgebitten, een vertraagde doorbraak van de volwassen tanden, ongebruikelijk gevormde tanden, een onjuiste positionering van de tanden en kaken (malocclusie), en extra tanden. Soms zijn er ook cysten in het tandvlees aanwezig.

Bijkomende tekenen

Patiënten kunnen naast skeletale en tandheelkundige afwijkingen ook gehoorverlies ervaren en zijn vatbaarder voor sinusitis en oorinfecties. Sommige jonge kinderen met deze aandoening vertonen een lichte vertraging in motorische vaardigheden zoals kruipen en lopen, maar hun intelligentie blijft doorgaans ongestoord.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose cleidocraniale dysplasie kan al prenataal worden vastgesteld met behulp van een vruchtwaterpunctie of vlokkentest, waarbij DNA uit de foetus wordt getest. Ook een echografie kan kenmerken van de aandoening onthullen. Na de geboorte wordt de diagnose vaak gesteld door röntgenfoto’s en lichamelijk onderzoek. DNA-testen kunnen de diagnose bevestigen.

Behandeling van bot- en tandproblemen

De behandeling van cleidocraniale dysplasie richt zich op het verlichten van symptomen en het verbeteren van de kwaliteit van leven:

• Tandheelkundige behandelingen kunnen het uiterlijk van de tanden verbeteren en het kauwvermogen herstellen. Soms is ook logopedie nodig.
• Medicijnen kunnen worden voorgeschreven voor de behandeling van sinus- en oorinfecties.
• Om hoofdletsel te voorkomen, kunnen kinderen met cleidocraniale dysplasie worden aangemoedigd om een helm te dragen tijdens risicovolle activiteiten.
• Bij lage botdichtheid (osteoporose) kunnen calcium- en vitamine D-supplementen worden voorgeschreven om de botten te versterken.

Prognose van cleidocraniale dysplasie

Patiënten met cleidocraniale dysplasie hebben over het algemeen een goede prognose en kunnen een gezond en productief leven leiden. De behandeling richt zich op het beheersen van symptomen en het verbeteren van de levenskwaliteit.

Complicaties van cleidocraniale dysplasie

Cleidocraniale dysplasie kan leiden tot verschillende complicaties, waaronder:

• Botbreuken: Patiënten met cleidocraniale dysplasie hebben vaak verminderde botdichtheid (osteopenie) en kunnen gemakkelijk botbreuken oplopen, vooral door de verhoogde kwetsbaarheid van hun botten.
• Vertraagde tandontwikkeling: Door afwijkingen in de tandontwikkeling kunnen patiënten problemen ondervinden zoals een vertraagd verlies van melkgebitten, vertraagde doorbraak van volwassen tanden, en de aanwezigheid van extra tanden. Dit kan leiden tot orthodontische problemen en een verhoogd risico op tandinfecties.
• Skeletale afwijkingen: Vertraagde ontwikkeling van de schedel en abnormale botstructuren zoals Wormian-botten kunnen leiden tot esthetische en functionele problemen. Bovendien kunnen patiënten problemen hebben met hun houding en beweging door skeletale afwijkingen zoals scoliose en platvoeten.
• Gehoorverlies: Sommige patiënten ervaren gehoorproblemen door de structurele afwijkingen van het middenoor en andere gerelateerde anatomische veranderingen.
• Sinusitis en oorinfecties: Een verhoogde vatbaarheid voor sinusitis en oorinfecties kan optreden, wat kan bijdragen aan chronische ongemakken en bijkomende medische problemen.
• Vertraagde motorische ontwikkeling: Jonge kinderen met cleidocraniale dysplasie kunnen een lichte vertraging in motorische vaardigheden vertonen, zoals kruipen en lopen, wat kan leiden tot uitdagingen in hun algehele ontwikkeling.
• Chirurgische complicaties: Behandelingen zoals tandheelkundige ingrepen en andere chirurgische procedures kunnen leiden tot complicaties zoals infecties of problemen met genezing, vooral bij patiënten met verminderde botdichtheid.

Preventie

Aangezien cleidocraniale dysplasie een genetische aandoening is, zijn er geen bekende preventieve maatregelen. Het genetische onderzoek kan nuttig zijn voor paren met een familiegeschiedenis van de aandoening die overwegen om kinderen te krijgen.