Hyperdontie (bijkomende tanden): Extra tanden in mond

Minder dan vier procent van de bevolking lijdt aan hyperdontie. Dit is de medische term voor een aandoening waarbij een patiënt meer dan de gebruikelijke 32 permanente tanden heeft. Deze behandelbare aandoening komt vaak voor bij syndromen of zeldzame aandoeningen. Meestal heeft de patiënt slechts één of twee extra tanden, maar in sommige gevallen zijn er veel bijkomende tanden aanwezig in de mond. Dit resulteert dan in klachten zoals kaakpijn en kauwproblemen. Afhankelijk van het aantal extra tanden en eventuele cosmetische zorgen is een behandeling nodig. De vooruitzichten voor behandelde patiënten zijn meestal uitstekend.

• Anatomie van de tanden en relatie tot hyperdontie
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van tandovergroei
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen van bijkomende tanden
• Alarmsymptomen
• Diagnose van hyperdontie
• Behandeling van extra tanden
• Prognose van hyperdontie
• Complicaties van overtollige tanden
• Preventie en opvolging
• Praktische tips voor het leven met hyperdontie
• Raadpleeg een tandarts voor een diagnose en behandelplan
• Zorg voor een goede mondhygiëne
• Overweeg orthodontische behandeling
• Laat de extra tanden verwijderen indien nodig
• Plan regelmatige controleafspraken bij je tandarts
• Misvattingen rond hyperdontie
• Hyperdontie is altijd het gevolg van genetische factoren
• Hyperdontie leidt altijd tot ernstige mondproblemen
• Hyperdontie vereist altijd chirurgische verwijdering van de extra tanden
• Hyperdontie wordt altijd vroeg gediagnosticeerd en behandeld
• Personen met hyperdontie hebben altijd grotere tanden dan normaal
• Hyperdontie heeft altijd invloed op de esthetiek van het gezicht
• Alleen tandartsen kunnen hyperdontie behandelen

Anatomie van de tanden en relatie tot hyperdontie

Basisstructuur en ontwikkeling van tanden
Tanden ontstaan vanuit tandknoppen in het kaakbot en ontwikkelen zich in stadia die beginnen met de tandkiemvorming en eindigen in de doorbraak van de tanden. In een normale situatie heeft een volwassene 32 tanden, waaronder snijtanden, hoektanden, premolaren, en molaren. Deze tanden zijn symmetrisch verdeeld over de boven- en onderkaak. Hyperdontie verwijst naar de aanwezigheid van extra tanden bovenop het normale aantal, wat afwijkingen kan veroorzaken in het gebit en de mondstructuur.

Hyperdontie en tandontwikkeling
Bij patiënten met hyperdontie ontstaan extra tanden door een overproductie van tandknoppen, wat meestal plaatsvindt tijdens de ontwikkeling van het gebit. Deze extra tanden kunnen variëren in vorm en locatie en kunnen problemen veroorzaken, zoals crowding of malocclusie. De aanwezigheid van hyperdontie kan ook de normale functie en structuur van het gebit beïnvloeden, wat kan leiden tot functionele problemen en een verhoogde kans op tandheelkundige complicaties.

Epidemiologie

Voorkomen van hyperdontie bij verschillende bevolkingsgroepen
Hyperdontie komt voor bij ongeveer 1-3% van de algemene bevolking, met variaties afhankelijk van geografische en genetische factoren. Bij mannen wordt hyperdontie vaker waargenomen dan bij vrouwen. Het komt meestal voor in het permanente gebit en wordt vaker in de bovenkaak gezien dan in de onderkaak.

Leeftijd en prevalentie
Hoewel hyperdontie vaker wordt gediagnosticeerd in de kindertijd of adolescentie, kunnen de gevolgen ook op latere leeftijd problemen veroorzaken. Het vroegtijdig opsporen en diagnosticeren van deze aandoening is belangrijk om de groei en ontwikkeling van het gebit te waarborgen en verdere complicaties te voorkomen.

Mechanisme

Genetische factoren en overproductie van tandknoppen
Hyperdontie wordt vaak in verband gebracht met genetische factoren die leiden tot de vorming van extra tandknoppen tijdens de embryonale fase. Deze genetische aanleg kan zich uiten als een overproductie van tandknoppen of als een verandering in het patroon van tandontwikkeling, wat resulteert in het ontstaan van extra tanden.

Invloed van genetische syndromen
Hyperdontie kan ook deel uitmaken van genetische syndromen zoals het cleidocraniale dysplasie syndroom en het Gardner-syndroom. Bij patiënten met deze aandoeningen is de aanwezigheid van extra tanden vaak een kenmerkend symptoom, wat kan leiden tot ernstige gebitsafwijkingen en bijbehorende gezondheidsproblemen.

Oorzaken van tandovergroei

Genetische factoren
Hyperdontie is sterk geassocieerd met genetische factoren, waarbij de aandoening vaak voorkomt bij patiënten met een erfelijke aanleg voor tandafwijkingen. Het ontstaan van extra tanden kan worden beïnvloed door mutaties in bepaalde genen die de tandontwikkeling reguleren. Deze genetische predispositie wordt vaak doorgegeven binnen families en kan de kans op hyperdontie aanzienlijk vergroten.

Genetische syndromen en hyperdontie
Hyperdontie wordt vaak geassocieerd met genetische syndromen, zoals het cleidocraniale dysplasie syndroom en het Gardner-syndroom. Deze syndromen beïnvloeden de ontwikkeling van het gebit en zorgen vaak voor de aanwezigheid van meerdere bijkomende tanden. Patiënten met deze syndromen hebben doorgaans een verhoogde kans op complicaties door de overmatige tandgroei.

Omgevingsfactoren tijdens zwangerschap
Bepaalde omgevingsfactoren, zoals blootstelling aan toxische stoffen of bepaalde geneesmiddelen tijdens de zwangerschap, kunnen mogelijk de ontwikkeling van tanden beïnvloeden en leiden tot hyperdontie. Hoewel genetische factoren vaak een doorslaggevende rol spelen, kan de invloed van de omgeving tijdens de prenatale ontwikkeling een bijkomende oorzaak zijn van de aandoening.

Embryonale ontwikkelingsafwijkingen
Hyperdontie kan ook ontstaan door afwijkingen in de embryonale ontwikkeling van de tandknoppen. Tijdens deze fase worden de eerste structuren van de tanden gevormd, en afwijkingen in de aanmaak van tandknoppen kunnen resulteren in het ontstaan van extra tanden. Deze afwijkingen zijn soms het gevolg van onbekende factoren, maar kunnen ook samenhangen met onderliggende genetische afwijkingen.

Risicofactoren

Genetische aanleg en familiale geschiedenis
Patiënten met een familiegeschiedenis van hyperdontie lopen een hoger risico om zelf ook extra tanden te ontwikkelen. Genetische aanleg is een belangrijke factor en wordt vaak doorgegeven binnen families. Het risico op hyperdontie neemt toe bij patiënten met genetische syndromen die de ontwikkeling van tanden beïnvloeden.

Omgevingsfactoren en prenatale blootstellingen
Sommige onderzoeken suggereren dat prenatale blootstelling aan bepaalde stoffen, zoals geneesmiddelen of toxische stoffen, invloed kan hebben op de ontwikkeling van tandknoppen en de kans op hyperdontie kan verhogen. Ook omgevingsfactoren tijdens de eerste jaren van tandontwikkeling kunnen bijdragen aan de overproductie van tanden.

Risicogroepen

Patiënten met genetische syndromen
Mannen hebben twee keer meer kans dan vrouwen om een overgroei van tanden te hebben. Patiënten met zeldzame aandoeningen zoals cleidocraniale dysplasie (symptomen aan skelet en tanden), het Ehlers-Danlos-syndroom (aandoening met symptomen aan huid en gewrichten), het Gardner-syndroom (darmpoliepen en gezwellen op huid en bot), of het syndroom van Down zijn het vaakst getroffen. Kinderen geboren met een hazenlip of gespleten gehemelte (schisis) ervaren mogelijk ook boventallige tanden. Af en toe ontwikkelen ook gezonde patiënten extra tanden.

Jongeren en kinderen met afwijkingen in de tandontwikkeling
Bij kinderen en jongeren kan hyperdontie zich manifesteren tijdens de ontwikkeling van het gebit. Regelmatige tandheelkundige controle en opvolging zijn belangrijk voor deze groep om complicaties zoals crowding, malocclusie en andere tandheelkundige problemen te voorkomen.

Symptomen van bijkomende tanden

Locatie
Extra tanden groeien voor of achter de melktanden in de mond. Een extra tand groeit soms ook tussen de twee voorste permanente tanden. Achter de snijtanden van een patiënt kunnen zich ook extra tanden vormen. Bij sommige patiënten groeit een hele mond vol met tandknoppen naast de werkelijke tanden.

Tekenen
De boventallige tanden kunnen verschillende vormen en groottes hebben. De meeste patiënten hebben slechts één of twee extra tanden. Meestal is de patiënt zich niet bewust van één of twee overtollige tanden totdat hij een tandheelkundig onderzoek ondergaat of de tandarts röntgenfoto’s maakt. Soms is de bijkomende tand zichtbaar als een bultje. Hyperdontie kan bij sommige patiënten pijnlijk zijn of kauwproblemen, kaakpijn, en/of hoofdpijn veroorzaken als er veel extra tanden zijn. In sommige gevallen heeft een patiënt zoveel bijkomende tanden dat gezichtsvervormingen of spraakgebreken ontstaan.

Alarmsymptomen

Crowding van tanden
Een belangrijk alarmsymptoom van hyperdontie is het dicht op elkaar staan van tanden, ook wel crowding genoemd. Dit symptoom treedt op doordat de extra tanden ruimte innemen die bedoeld is voor het normale aantal tanden, waardoor de tanden dichter tegen elkaar aan gaan staan. Crowding kan leiden tot problemen met bijten en kauwen en vergroot de kans op tandbederf en tandvleesontstekingen.

Pijn en ongemak in de kaak
Patiënten met hyperdontie kunnen pijn en ongemak in de kaak ervaren, vooral wanneer de extra tanden druk uitoefenen op de omliggende structuren. Deze druk kan ook de positie van andere tanden beïnvloeden, wat tot aanhoudende kaakpijn kan leiden. Regelmatige controle door een tandarts is belangrijk om deze klachten te verlichten en complicaties te voorkomen.

Belemmering van de normale tandontwikkeling bij kinderen
Bij kinderen met hyperdontie kunnen de extra tanden de normale ontwikkeling en doorbraak van het gebit verstoren. Hierdoor kunnen melk- en blijvende tanden niet goed doorbreken, wat leidt tot onregelmatigheden in het gebit. Tijdige diagnostiek en opvolging zijn essentieel om deze belemmering te identificeren en te corrigeren.

Esthetische veranderingen
Hyperdontie kan ook leiden tot esthetische veranderingen in het gebit, doordat de extra tanden de uitlijning van de tanden verstoren. Dit kan een negatieve invloed hebben op het uiterlijk van het gebit en het zelfvertrouwen van patiënten beïnvloeden. In deze gevallen kan een behandeling gericht op esthetisch herstel noodzakelijk zijn.

Diagnose van hyperdontie

De diagnose van hyperdontie wordt meestal gesteld door een tandarts tijdens een routineonderzoek. Dit kan worden bevestigd met röntgenfoto’s van de mond om de exacte locatie en het aantal extra tanden te bepalen. In sommige gevallen kan een orthodontist betrokken worden voor een verdere beoordeling en behandeling.

Behandeling van extra tanden

De behandeling van hyperdontie varieert per patiënt. Soms kiest de tandarts voor een afwachtende houding. De tandovergroei ontstaat vooral rond de permanente voorste snijtanden naast de bovenste voortanden, wat zowel een orthodontisch als cosmetisch probleem kan zijn. In deze gevallen kunnen tandheelkundige behandelingen nodig zijn, zoals het verwijderen van de overbodige tanden (tandextractie) of andere orthodontische behandelingen. Voorts is een regelmatige tandheelkundige controle en het behoud van een goede mondhygiëne noodzakelijk om de tanden en mond gezond te houden. De patiënt moet twee keer per dag de tanden poetsen met een zachte tandenborstel en fluoride tandpasta, en regelmatig de tanden flossen. De tandarts adviseert de patiënt over het flosritueel bij overvolle tanden of tanden die lastig schoon te maken zijn.

Prognose van hyperdontie

De vooruitzichten voor patiënten met hyperdontie zijn uitstekend, vooral als de aandoening tijdig wordt behandeld. Met de juiste behandeling kunnen de meeste patiënten een normale mondgezondheid en functie behouden.

Complicaties van overtollige tanden

Een tandovergroei kan leiden tot andere mondgezondheidsproblemen, zoals:

• een slechte beet (malocclusie)
• een verhoogd risico op infecties, tandvleesaandoeningen zoals gingivitis en parodontitis, en tandbederf door moeilijkheden bij het poetsen van de overvolle tanden
• geblokkeerde primaire tanden die niet goed kunnen doorkomen
• geen rechte tandgroei waardoor druk ontstaat op de omringende tanden
• tandcysten en tandtumoren

Preventie en opvolging

Hoewel hyperdontie niet altijd te voorkomen is, zijn regelmatige tandheelkundige controles essentieel voor een vroege detectie en behandeling. Bij een familiegeschiedenis van hyperdontie of bij het optreden van symptomen, is het belangrijk om dit met een tandarts te bespreken. Regelmatige controle en goede mondhygiëne helpen om complicaties te voorkomen.

Praktische tips voor het leven met hyperdontie

Hyperdontie is een aandoening waarbij een persoon meer tanden heeft dan normaal, wat kan leiden tot een overbevolking van de mond en problemen bij het uitbarsten van de tanden. Dit kan ongemak en cosmetische zorgen veroorzaken, maar met de juiste zorg en behandeling kun je goed omgaan met hyperdontie. Hier volgen enkele praktische tips.

Raadpleeg een tandarts voor een diagnose en behandelplan

Als je merkt dat je te veel tanden hebt, is het belangrijk om een tandarts te raadplegen. De tandarts kan door middel van röntgenfoto’s vaststellen of er extra tanden aanwezig zijn en hoe deze zich verhouden tot de rest van je tanden en kiezen. Bij hyperdontie is het mogelijk dat de tanden zich op ongebruikelijke plekken bevinden of dat ze moeilijk door het tandvlees kunnen komen. De tandarts zal met je bespreken of het nodig is om een of meer van deze tanden te verwijderen om de mondstructuur te verbeteren.

Zorg voor een goede mondhygiëne

Bij hyperdontie is het extra belangrijk om aandacht te besteden aan je mondhygiëne. Extra tanden kunnen het moeilijk maken om goed te poetsen, wat het risico op huidziekten zoals tandvleesontsteking of tandbederf vergroot. Het is aan te raden om je tanden minstens twee keer per dag te poetsen, tandflossing te gebruiken om tussen de tanden te reinigen, en een mondspoeling te gebruiken om bacteriën te bestrijden.

Daarnaast kan een elektrische tandenborstel helpen om grondiger te poetsen, vooral als je last hebt van moeilijk bereikbare plekken in je mond door de extra tanden.

Overweeg orthodontische behandeling

Orthodontische behandelingen zoals beugels of andere hulpmiddelen kunnen nuttig zijn om de tanden in de juiste positie te brengen. Als de extra tanden zich niet op een geschikte plek bevinden of er sprake is van overbevolking in de mond, kan een orthodontist verschillende behandelingen aanbevelen om de tanden uit te lijnen en te zorgen voor een goede beet. Dit kan helpen om huidinfecties te voorkomen die kunnen ontstaan door druk op het tandvlees en de weefsels.

Laat de extra tanden verwijderen indien nodig

In sommige gevallen kan het nodig zijn om extra tanden te verwijderen, vooral als ze niet goed doorbreken of problemen veroorzaken met andere tanden. Het verwijderen van extra tanden kan de pijn verlichten, de mondfunctie verbeteren en het risico op verdere complicaties verminderen. Dit wordt meestal uitgevoerd door een tandarts of een kaakchirurg.

Na de operatie is het belangrijk om goed voor de mond te zorgen door mondspoelingen te doen en zachte voeding te eten, zodat het herstel sneller verloopt en er geen huidinfecties optreden op de genezende wond.

Plan regelmatige controleafspraken bij je tandarts

Bij hyperdontie is het belangrijk om regelmatig naar je tandarts te gaan voor controleafspraken. Dit helpt om eventuele problemen vroegtijdig op te sporen en te behandelen. Tijdens deze afspraken kan de tandarts je mondgezondheid controleren en beoordelen of de extra tanden zich goed ontwikkelen of mogelijk problemen veroorzaken.

Daarnaast kan je tandarts adviseren over het beste onderhoud van je tanden en tandvlees, zodat je kunt blijven genieten van een gezonde mond.

Misvattingen rond hyperdontie

Hyperdontie is een aandoening waarbij een persoon meer tanden heeft dan normaal, wat kan leiden tot een overdaad aan tanden in de mond. Deze extra tanden, vaak aangeduid als supernumeraire tanden, kunnen verschillende vormen en groottes hebben en zich op verschillende plaatsen in de mond bevinden. Er bestaan verschillende misvattingen over deze aandoening, vooral over de oorzaken, de behandeling en de impact ervan op de algehele mondgezondheid.

Hyperdontie is altijd het gevolg van genetische factoren

Veel mensen denken dat hyperdontie uitsluitend genetisch bepaald is. Hoewel genetische factoren inderdaad een rol kunnen spelen bij het ontwikkelen van extra tanden, kunnen er ook andere oorzaken zijn, zoals hersenen of abnormale ontwikkeling van de kaak en tandstructuur. Omgevingsfactoren, zoals een afwijkende groei van de tanden door trauma of infectie, kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van hyperdontie.

Hyperdontie leidt altijd tot ernstige mondproblemen

Een veelvoorkomende misvatting is dat hyperdontie altijd ernstige gevolgen heeft voor de mondgezondheid, zoals tandbederf, infecties of misalignement van de tanden. Hoewel hyperdontie kan leiden tot problemen zoals slokdarm of occlusieproblemen, is dit niet altijd het geval. In sommige gevallen veroorzaken de extra tanden geen noemenswaardige problemen en kunnen ze zonder complicaties in de mond blijven.

Hyperdontie vereist altijd chirurgische verwijdering van de extra tanden

Hoewel het soms nodig is om extra tanden chirurgisch te verwijderen, is dit niet altijd de beste oplossing voor elke patiënt. In sommige gevallen kunnen de extra tanden zonder ingrepen behouden blijven, vooral als ze geen invloed hebben op de functie of esthetiek van de mond. Het hangt sterk af van de locatie van de tanden, de mate van impact op andere tanden en de algehele mondgezondheid van de patiënt.

Hyperdontie wordt altijd vroeg gediagnosticeerd en behandeld

Hoewel hyperdontie vaak wordt opgemerkt tijdens de kindertijd of adolescentie, kan het in sommige gevallen onopgemerkt blijven tot later in het leven, vooral als de extra tanden geen duidelijke symptomen veroorzaken. In dergelijke gevallen wordt de aandoening soms pas in een later stadium gediagnosticeerd, wanneer de extra tanden beginnen te verstoren of ongemak veroorzaken. Dit betekent niet dat er geen behandelingsopties beschikbaar zijn, maar eerder dat de aandoening niet altijd vroeg wordt herkend.

Personen met hyperdontie hebben altijd grotere tanden dan normaal

Hyperdontie gaat niet altijd gepaard met grotere tanden. In veel gevallen kunnen de extra tanden kleiner zijn dan de normale tanden in de mond, wat bekend staat als "microdontie". Dit kan ertoe leiden dat de extra tanden minder opvallen en dus niet altijd worden herkend als hyperdontie. Het is belangrijk om te begrijpen dat de grootte van de extra tanden kan variëren, afhankelijk van de aard van de aandoening.

Hyperdontie heeft altijd invloed op de esthetiek van het gezicht

Een andere misvatting is dat hyperdontie altijd leidt tot zichtbare veranderingen in het uiterlijk van het gezicht, zoals een breder of gezwollen uiterlijk van de kaak. Dit is niet altijd het geval, aangezien de extra tanden vaak op plaatsen verschijnen die minder zichtbaar zijn, zoals achter de reguliere tanden. Zelfs als de extra tanden zichtbaar zijn, kunnen ze vaak zonder esthetische problemen worden geïntegreerd in het gebit, vooral als de extra tanden goed gepositioneerd zijn.

Alleen tandartsen kunnen hyperdontie behandelen

Hoewel tandartsen vaak de primaire zorgverleners zijn bij de diagnose en behandeling van hyperdontie, kunnen andere zorgverleners, zoals gastro-enterologie of kaakchirurgen, betrokken zijn bij de behandeling van de aandoening. In gevallen waar er sprake is van ernstige misalignement of waar chirurgische ingrepen nodig zijn, kan een kaakchirurg of andere specialist nodig zijn om de extra tanden te verwijderen of te corrigeren.

Lees verder

• Bultje (knobbeltje, gezwelletje) op gehemelte: Oorzaken