Leververvetting: symptomen, oorzaak en behandeling

Leververvetting duidt op een ophoping van vet in de lever. Leververvetting geeft vaak geen klachten, maar als de ziekte voortschrijdt kunnen klachten ontstaan als jeuk, algehele malaise, moeheid, etc. De lever ligt rechtsboven in de buik en speelt onder meer een rol bij de vetstofwisseling in het lichaam. Wanneer dit proces verstoord raakt, kan de uitscheiding van vet vertraagd worden waardoor zich vet kan gaan ophopen in de levercellen. Deze stapeling van vet in de levercellen wordt 'leververvetting' genoemd. Leververvetting of steatose is de meest voorkomende aandoening aan de lever en het wordt steeds vaker gezien als gevolg van de veranderingen in onze voeding en (ongezonde) leefgewoonten. Het is belangrijk om een gezonde leefstijl te hanteren en de risicofactoren van leververvetting aan te pakken, zodat de lever zich weer (gedeeltelijk) kan herstellen. De prognose is gunstig als de risicofactoren worden weggenomen.

• Wat is leververvetting?
• Ophoping van vet in de levercellen
• NAFLD en NASH
• Leververvetting oorzaak
• Risicofactoren
• Overgewicht
• Insulineresistentie
• Metabool syndroom
• Overmatig alcoholgebruik
• Overige oorzaken
• Leververvetting en voeding
• Verzadigde vetten en fruitsuiker
• Vitamine D-tekort
• Alcohol
• Symptomen leververvetting
• Geen of milde klachten
• Ernstige leverproblemen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling leververvetting
• Vooruitzichten van leververvetting
• Preventie
• Complicaties

Wat is leververvetting?

Ophoping van vet in de levercellen

Leververvetting wijst op een overmatige ophoping van vet in de levercellen. Het is een omkeerbaar proces, wat inhoudt dat de vetstapeling verdwijnt zodra je de onderliggende oorzaak wegneemt. Als de oorzaak niet wordt aangepakt, zal de vetstapeling zich uitbreiden. Bij grofweg 20 procent van alle mensen bij wie de leververvetting langdurig aanwezig is, leidt leververvetting tot leverontsteking (hepatitis), wat op den duur kan overgaan in levercirrose waarbij levercellen vervangen worden door littekenweefsel (bindweefsel). Levercirrose is een ernstige ziekte die onomkeerbaar is en waarbij allerlei complicaties kunnen ontstaan.

NAFLD en NASH

Leververvetting die niet is veroorzaakt door alcohol wordt niet-alcoholische leververvetting of Non Alcoholic Fatty Liver Disease (NAFLD) genoemd. Als mensen met NAFLD een leverontsteking krijgen, dan wordt dat Non Alcoholic Steato-Hepatitis (NASH) genoemd.

Leververvetting oorzaak

Een vetlever is een reversibele aandoening waarbij een overmatige hoeveelheid vet in de lever aanwezig is. Leververvetting komt wereldwijd voor bij mensen met overmatige alcoholinname en obesitas (met of zonder effecten van insulineresistentie). De aandoening is ook geassocieerd met andere ziekten die het vetmetabolisme beïnvloeden. Wanneer het proces van vetmetabolisme wordt verstoord, kan het vet zich in overmatige hoeveelheden in de lever ophopen, wat resulteert in een vette lever. Het is moeilijk om alcoholische leververvetting, dat deel uitmaakt van alcoholische leveraandoening, te onderscheiden van niet-alcoholische FLD (NAFLD). Beide tonen microvesiculaire en macrovesiculaire vetveranderingen in verschillende stadia.

Risicofactoren

De meest voorkomende risicofactoren van leververvetting zijn:

Overgewicht

Door overgewicht (obesitas) kan vetstapeling in de lever ontstaan. Mensen die veel vet rond de buik hebben, zijn hier gevoelig voor. Bij een buikomvang boven de 102 cm bij mannen en 88 cm bij vrouwen, zit je in de gevarenzone.

Insulineresistentie

Hierbij is je het lichaam minder gevoelig geworden voor insuline. Insulineresistentie is vaak een aanloopje tot diabetes type 2. Overgewicht, te weinig lichaamsbeweging, maar ook erfelijke aanleg spelen een rol bij het ontstaan van insulineresistentie.

Metabool syndroom

Men spreekt van het metabool syndroom wanneer er sprake is van de combinatie van vijf risicofactoren:

1. taille omvang (bij mannen >102 cm en bij vrouwen >88 cm);
2. verhoogde bloeddruk;
3. verhoogd triglyceridengehalte;
4. een laag HDL-cholesterol; en
5. een verhoogd glucosegehalte.

Overmatig alcoholgebruik

In grofweg de helft van de gevallen ligt overmatig en langdurig alcoholgebruik ten grondslag aan leververvetting. Alcohol wordt grotendeels via de lever afgebroken, waarbij afbraakproducten ontstaan die agressief en schadelijk zijn voor de lever. Overmatig en chronisch alcoholgebruik is derhalve schadelijk voor de lever, waardoor de aanmaak en omzetting van voedingsstoffen minder goed zal verlopen en dientengevolge water, eiwitten en vetten zich ophopen in de levercellen.

Overige oorzaken

Leververvetting kan ook ontstaan als bijwerking van sommige medicijnen of optreden als complicatie bij chronische darmontstekingen, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Daarnaast kan ondervoeding, waardoor een tekort aan bepaalde eiwitten ontstaat, aanleiding geven tot leververvetting. Voorts kan een te traag werkende hypofyse (hypopituïtarisme), een te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) en het polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS) leiden tot leververvetting.

Leververvetting en voeding

Verzadigde vetten en fruitsuiker

Niet-alcoholische leververvetting wordt geassocieerd met een dieet rijk aan verzadigd vet en verhoogde hoeveelheden fructose (fruitsuiker). De voordelen van het verhogen van onverzadigde vetten (een dieet met weinig verzadigd vetten en meer onverzadigd vetten) en het verminderen van fructose-glucosestroop bij niet-alcoholische leververvetting zijn niet aangetoond; er zijn echter weinig nadelen aan verbonden, vooral omdat er veel voordelen kunnen zijn van deze dieetaanpassingen, los van de lever.

Vitamine D-tekort

Vitamine D-tekort is geassocieerd met niet-alcoholische leververvetting. Hoewel er geen reden is om aan te nemen dat dit tekort bijdraagt ​​aan niet-alcoholische leververvetting, is het zinvol om vitamine D-spiegels te meten bij mensen met niet-alcoholische leververvetting en deze te behandelen met vitamine D als ze een tekort hebben.

Alcohol

Er zijn geen aanwijzingen voor schadelijke effecten van lichte alcoholconsumptie (twee of minder drankjes per dag voor mannen, een of minder voor vrouwen) op niet-alcoholische leververvetting, hoewel er ook geen bewijs is dat het veilig is. Grotere hoeveelheden alcoholgebruik moeten door iedereen worden vermeden, inclusief personen met een niet-alcoholische leververvetting.

Symptomen leververvetting

Geen of milde klachten

Veelal veroorzaakt leververvetting geen klachten. Soms kun je last hebben van (vage) pijn rechtsboven in de buik (de plek van de lever) en vermoeidheid. Een enkele keer treedt geelzucht op, waarbij je huid en je oogwit geel zien. Langdurige leververvetting kan hepatitis veroorzaken wat onder meer de volgende klachten kan geven:

• misselijkheid;
• een vergrote en opgezette lever;
• algehele malaise; en
• jeuk.

Ernstige leverproblemen

Als de ziekte voortschrijdt en er cirrose of littekens ontstaan, of sprake is van leverfalen, dan kunnen ook de volgende klachten optreden::

• diarree;
• een teerachtige ontlasting of poep;
• een vergrote milt;
• gemakkelijk bloedingen en blauwe plekken;
• gynaecomastie (vergrote borsten bij mannen);
• misselijkheid en braken;
• rode handpalmen;
• vergrote bloedvaten net onder het huidoppervlak (teleangiëctasieën);
• vermoeidheid;
• verwardheid, concentratieproblemen, geheugenverlies en hallucinaties;
• algehele zwakte;
• zwelling en pijn in de buik (ascites).

Onderzoek en diagnose

Leververvetting geeft lang niet altijd klachten. Daarom wordt de aandoening vaak per toeval ontdekt, bijvoorbeeld tijdens een routine(bloed)onderzoek of een medische keuring. Als je wel klachten hebt die kunnen wijzen op leververvetting, zal de arts een lichamelijk onderzoek uitvoeren. Je lever kan iets vergroot of gevoelig zijn. Via bloedonderzoek kan bekeken worden of er problemen zijn in het functioneren van de lever. Bij bloedonderzoek kunnen (licht) verhoogde leverwaarden worden vastgesteld. Afwijkende leverwaarden in het bloed kunnen een aanwijzing zijn van leververvetting. Via een echo of een CT-scan kan de lever in beeld gebracht worden, maar de meest overtuigende diagnose wordt gesteld via leverbiopsie. Via deze methode wordt een klein stukje van de lever weggenomen en onder de microscoop bekeken.

Behandeling leververvetting

Er zijn geen speciale medicijnen tegen leververvetting. Vaak kan een leververvetting verdwijnen als de achterliggende oorzaak weggenomen wordt. Dit betekent veelal een (radicale) aanpassing in leefstijl en voedingsgewoontes (een gezonde leefstijl) en soms zal je samen met de arts op zoek moeten naar een ander medicijn dat mogelijk minder vetstapeling veroorzaakt. Verandering van leefstijl betekent concreet het volgende:

• Eet gevarieerd en gezond en houd een dieet houden met weinig vet;
• Houd bij diabetes de ziekte goed onder controle;
• Beperk alcoholgebruik tot gemiddeld 2 eenheden per dag voor mannen en 1 eenheid per dag voor vrouwen, maar drink het liefste helemaal niet (meer);
• Zorg voor extra lichaamsbeweging en sport, want hiermee ga je ook de insulineresistentie tegen;
• Zorg dat je afvalt (in geval van overgewicht), eventueel met behulp van een diëtist.

Vooruitzichten van leververvetting

Veel gevallen van leververvetting ontwikkelen zich niet tot een leveraandoening. De lever kan zichzelf herstellen. Als je de nodige stappen neemt om verhoogd cholesterolgehalte, diabetes of obesitas te behandelen, kan de lever herstellen en kan leververvetting omkeren. Als je een zware drinker bent, is het belangrijk om te stoppen met drinken of je alcoholconsumptie te beperken tot maximaal één drankje per dag. In dat geval kan je lever volledig genezen. Als leververvetting aanhoudt en niet wordt teruggedraaid, kan er leverziekte en levercirrose ontstaan. De progressie naar cirrose is afhankelijk van de oorzaak. Bij alcoholische leververvetting kan het overvloedig blijven drinken van alcohol leiden tot een snelle ontwikkeling van cirrose en daaropvolgend leverfalen. De progressie van niet-alcoholische leververvetting varieert, maar bij de meeste mensen leidt dit niet tot verlittekening van de lever en cirrose. Als je echter wordt gediagnosticeerd met steatohepatitis (een combinatie van een vervette lever en hepatitis), heb je een grotere kans op het ontwikkelen van littekens en leveraandoeningen. Vijfentwintig procent van de mensen met steatohepatitis ontwikkelt binnen een decennium cirrose. Als een leververvetting zich tot cirrose heeft ontwikkeld, stijgt het risico op leverfalen en overlijden aanzienlijk. De helft van degenen met cirrose als gevolg van leververvetting zal tekenen van leverfalen ontwikkelen. Als dit gebeurt, is het overlevingspercentage vaak niet meer dan twee jaar.

Preventie

Het beschermen van de lever is een van de beste manieren om leververvetting en de complicaties ervan te voorkomen. Dit bestaat uit het met mate drinken van alcoholische dranken. Het Voedingscentrum adviseert om geen alcohol te drinken of hooguit één consumptie per dag; dit geldt voor zowel mannen als vrouwen. Volg de instructies van je arts op en neem medicijnen voor diabetes of een hoog cholesterolgehalte zoals voorgeschreven; wees therapietrouw. Zorg er bovendien voor dat je de meeste dagen van de week ten minste 30 minuten beweegt om een ​​gezond gewicht te behouden. Het draait allemaal om een ​​gezonde levensstijl, waaronder gezonde voeding.

Complicaties

De complicaties van leververvetting is cirrose, leverfalen, gastro-intestinale bloedingen en leverkanker.

Lees verder

• Leveraandoening door alcohol: pijn in de rechter bovenbuik
• Leververvetting: symptomen vette lever of vervette lever
• Frisdrank ongezond: frisdrank leidt tot een vervette lever
• Leverfalen: symptomen oorzaak, behandeling en prognose
• Levercirrose: symptomen, leverklachten, oorzaken en alcohol