Natrium: functie, te weinig of te veel natrium en gevolgen

Natrium is een mineraal. Natrium heeft als functie het regelen van de vochtbalans in het lichaam, het reguleren van de bloeddruk en natrium is belangrijk voor een adequate werking van spier- en zenuwcellen. Een hoge natriuminname hangt samen met hypertensie (hoge bloeddruk), wat op zijn beurt weer verband houdt met een verhoogd risico op hartaandoeningen en beroertes. Te veel of te weinig van de meeste voedingsstoffen kan schadelijk zijn voor de gezondheid en natrium is geen uitzondering, omdat te weinig natrium in de voeding ook het risico op hartaandoeningen kan verhogen. Gezondheidsstudies hebben ook een verband gemeld tussen een hoge natriuminname en maagkanker.

Wat is natrium?
Functie van natrium
Zenuw en spierfunctie
Vloeistofbalans
Bloedvolume
Aanbevolen dragelijke hoeveelheid (ADH)
Te veel natrium
Te weinig natrium
Gevolgen van te veel natrium of zout
Hart- en vaatziekten
Hersenen
Oedeem
Maagkanker
Nieren
Opgeblazen gevoel

1 gram keukenzout bestaat uit 0,4 gram natrium en 0,6 gram chloride / Bron: Onefox, Pixabay

Wat is natrium?

Natrium is een mineraal dat je lichaam nodig heeft om goed te kunnen functioneren. De belangrijkste bron van natrium in voeding is natriumchloride of zout, waarvan meer dan driekwart afkomstig is van bewerkt voedsel. Hoewel natrium van vitaal belang is voor een aantal lichaamsfuncties, kan te veel natriuminname een schadelijk effect hebben, in het bijzonder voor mensen die gevoelig zijn voor natrium. Overmatig natrium kan hoge bloeddruk veroorzaken, wat op zijn beurt kan leiden tot andere gezondheidsproblemen.

Functie van natrium

Zenuw en spierfunctie

Natrium is een mineraal dat een elektrische lading draagt, bekend als een elektrolyt. Elektrolyten bevorderen spiercontractie en transmissie van zenuwprikkels. Ionen van natrium, kalium en chloride veroorzaken spiercontracties en zenuwimpulsen wanneer ze van plaats veranderen over celmembranen. Een zenuwcel in rust heeft positief geladen kaliumionen in de cel en wordt buiten de cel omgeven door positief geladen natriumionen en negatief geladen chloride-ionen. Wanneer ze worden gestimuleerd, stromen kaliumionen uit de cel als natriumionen naar binnen stromen, waardoor een elektrisch signaal of een zenuwimpuls ontstaat. Een soortgelijk scenario vindt plaats tijdens de samentrekking van spieren.

Vloeistofbalans

Natrium werkt ook samen met kalium om de normale waterbalans in het lichaam te handhaven. Elk van de mineralen trekt water naar zich toe, waardoor optimale niveaus van hydratatie worden behouden, zowel binnen menselijke cellen als buiten de cellen, in de extracellulaire ruimten die hen omringen. Kalium trekt namelijk het vocht de cellen binnen en natrium trekt weer het vocht de cellen uit. Bij gezonde mensen heeft het lichaam een ingebouwd mechanisme om te waken tegen de effecten van incidentele overmatige natriumspiegels, maar een aanhoudende inname van grote hoeveelheden natrium kan uiteindelijk dit veiligheidsmechanisme opheffen en tot hoge bloeddruk leiden.

Bloedvolume

Nauw verwant met de rol van natrium bij het in stand houden van normale vochtniveaus, speelt natrium ook een rol bij het reguleren van het bloedvolume van je lichaam en daarmee dus de bloeddruk. Je lichaam houdt constant de natriumconcentraties en het bloedvolume in de gaten. Als het bloedvolume of het natriumniveau te hoog wordt, zullen je nieren het overtollige natrium uitscheiden, waardoor het bloedvolume weer op het normale niveau komt.

Aanbevolen dragelijke hoeveelheid (ADH)

Het meeste natrium in het Nederlandse dieet komt van bewerkte voedingsmiddelen. Ongeveer 77 procent van het natrium komt uit bewerkt voedsel, terwijl nog eens 14 procent van nature voorkomt in bepaalde verse voedingsmiddelen zoals selderij, mosselen en karnemelk. Nog eens 6 procent is afkomstig van zout dat is toegevoegd tijdens het koken, en 5 procent wordt aan het eten aan de eettafel toegevoegd. Een adequate inname van natrium is voor volwassenen 1,5 gram natrium per dag, wat overeenkomt met 3,75 gram zout.

Te veel natrium

Veel mensen krijgen te veel natrium binnen in de vorm van zout. Volgens het Voedingscentrum eet de gemiddelde Nederlander per dag 9 tot 10 gram zout, terwijl je eigenlijk niet meer dan 6 gram per dag zou moeten eten. Mensen houden van de smaak van zout. Maar een zoutrijk dieet kan vochtretentie veroorzaken en belast de nieren en het hart. Sommige mensen zijn gevoelig voor zout en kunnen door te veel zoutinname last krijgen van hoge bloeddruk.

Te weinig natrium

Een natriumtekort doordat je te weinig zout binnenkrijgt via je eten komt in Nederland maar zelden voor. Een tekort aan natrium kan ontstaan door uitdroging als gevolg van ernstige of aanhoudende diarree of braken. Een tekort aan natrium kan het vet- en glucosemetabolisme verstoren.

Beroerte / Bron: Alila Medical media/Shutterstock.com

Gevolgen van te veel natrium of zout

Langdurige inname van te veel zout of natrium kan gevolgen hebben voor je gezondheid.

Hart- en vaatziekten

Het overschrijden van de aanbevolen dagelijkse inname van natrium draagt bij aan een hoog risico op hart- en vaatziekten bij volwassenen. Een hoge zoutinname wordt geassocieerd met een significant verhoogd risico op beroerte en hart- en vaatziekten.

Hersenen

Een hoge inname van natrium in de voeding wordt in verband gebracht met hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten. Een hoge inname van natrium in de voeding kan echter ook de cognitieve functie van ouderen schaden.

Oedeem

Zwelling van de enkels en voeten en zelfs je handen kan worden veroorzaakt door oedeem. Een bovenmatige natriuminname zorgt ervoor dat je lichaam water vasthoudt. Afhankelijk van de ernst kan het worden behandeld met een verandering in dieet of voorgeschreven medicatie.

Maagkanker

Overconsumptie van bewerkte voedingsmiddelen is schadelijk voor je maag. Er zijn zijn volgens het Voedingscentrum aanwijzingen dat door te zout eten het risico op maagkanker toeneemt. Het verminderen van je spek, worstjes, veel zout en verborgen vetten kan je risico op maagkanker verminderen.

Nieren

Je nieren helpen bij het verwijderen van afvalproducten, het in balans houden van de vloeistofniveaus en het regelen van de productie van rode bloedcellen in je lichaam. Maar met een hoge zoutinname in combinatie met een hoge bloeddruk, kan dit schadelijk en zelfs dodelijk zijn voor je nieren. Dit vermindert het vermogen van je nieren om ongewenste toxines en gifstoffen uit je bloed te filteren.

Opgeblazen gevoel

Fastfood kan je een opgeblazen gevoel geven en de voedingsmiddelen met een hoog zoutgehalte zijn vaak de boosdoener. Voedingsmiddelen met een hoog natriumgehalte, meestal bewerkt voedsel, kunnen ervoor zorgen dat het lichaam water vasthoudt.