Natriumtekort: symptomen van tekort aan natrium en voeding

Natriumtekort symptomen bestaan vooral uit spierkrampen en spierzwakte. Natrium is een belangrijk onderdeel van keukenzout (natriumchloride). Natrium is een belangrijk mineraal dat verschillende functies in het menselijk lichaam vervult. Samen met kalium zorgt natrium voor het juiste evenwicht in de vochthuishouding. Ook speelt natrium samen met kalium een rol in de werking van spieren en zenuwen. Een mens heeft maar weinig natrium nodig en aangezien natrium in vrijwel alle voedingsmiddelen aanwezig is, zal een natriumtekort niet snel voorkomen. Een hoge natriumspiegel in het bloed kan ontstaan door verlies van veel vocht en/of te weinig inname van vocht. Op grond van je klachten, je medische voorgeschiedenis en lichamelijk onderzoek, kan een huisarts vermoeden dat er te weinig of teveel natrium in het bloed is. Bloedonderzoek kan dit bevestigen.

• Wat is een natriumtekort?
• Hoe reguleert het lichaam natrium?
• Functie van natrium
• Voedingsbronnen van natrium
• Veel voedingsmiddelen
• Keukenzout
• Te veel natrium
• Oorzaak van een te hoge natriumspiegel
• Gevolgen
• Oorzaak van een natriumtekort
• Symptomen van een natriumtekort
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling
• Zelfzorg
• Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden (ADH)

Wat is een natriumtekort?

Natriumtekort, ook wel hyponatriëmie genoemd, is een aandoening waarbij de natriumconcentratie in het bloed lager is dan 135 mmol/liter. Natrium is een essentieel mineraal dat samen met chloride keukenzout vormt en belangrijk is voor verschillende lichaamsfuncties, waaronder:

1. Het reguleren van de vochtbalans
2. Het handhaven van een gezonde bloeddruk
3. Het bevorderen van een goede werking van spier- en zenuwcellen

Hoe reguleert het lichaam natrium?

Het menselijk lichaam reguleert de natriumconcentratie nauwkeurig, voornamelijk via de nieren. Het antidiuretisch hormoon (ADH) speelt een cruciale rol bij het handhaven van deze balans. Een tekort aan natrium ontstaat vaak wanneer het lichaam meer water vasthoudt dan het kan uitscheiden, wat leidt tot een verdunning van natrium in het bloed.

Functie van natrium

Natrium is een element dat het lichaam nodig heeft om goed te functioneren; het is met name belangrijk voor het evenwicht in de vochthuishouding. Het is in bijna alle dranken en voedingsmiddelen aanwezig. Het menselijk lichaam gebruikt natrium samen met kalium om de bloeddruk te reguleren. Natrium is samen met kalium ook belangrijk voor de werking van spieren en zenuwen.

Voedingsbronnen van natrium

Veel voedingsmiddelen

Natrium komt van nature voor in de meeste voedingsmiddelen. De meest voorkomende vorm van natrium is natriumchloride, in de volksmond keukenzout genoemd. 1 Gram keukenzout levert zo'n 400 milligram natrium.

Keukenzout

Keukenzout wordt als smaakmaker aan eten toegevoegd, zowel tijdens de bereiding van de maaltijd als aan tafel. Zout wordt tevens als conserveermiddel gebruikt. Zout wordt toegevoegd aan verschillende voedingsmiddelen. In de meeste kant-en-klare voeding is vaak veel zout aanwezig. Vleeswaren, zoals spek, worst en ham, en ingeblikte soepen en fruit zijn allemaal voorbeelden van voedingsmiddelen waaraan natrium is toegevoegd. Fastfood heeft over het algemeen een zeer hoog natriumgehalte. Onbewerkte voedingsmiddelen zoals vers fruit en verse groente, bevatten slechts zeer weinig natrium. In onbewerkt vlees, vis, eieren en melk komt ook weinig natrium voor.

Te veel natrium

In Nederland wordt over het algemeen te veel natrium ingenomen. De Gezondheidsraad raad aan het gebruik te beperken tot maximaal 6 gram zout per dag, hetgeen overeenkomt met 2,4 gram natrium per dag. Terwijl de gemiddeld Nederlander dagelijks 3,6 gram natrium binnenkrijgt. Een teveel aan natrium wordt op natuurlijke wijze via de urine en transpiratievocht uitgescheiden.

Oorzaak van een te hoge natriumspiegel

Een hoge natriumspiegel in het bloed kan ontstaan door onder meer de volgende factoren:

• Verlies van veel vocht oftewel uitdroging, als gevolg van braken, diarree, extreme hitte, overmatige lichamelijke inspanning, brandwonden of overmatig plassen bij een ontregelde diabetes of diabetes insipidus (een stoornis van het antidiuretisch hormoon).
• Te weinig vochtinname, bijvoorbeeld bij ouderen doordat het dorstmechanisme niet meer goed werkt.
• Door bovenmatig veel zout te gebruiken.

Gevolgen

Een teveel aan natrium (hypernatriëmie) belast de nieren en het hart, waardoor een hoge bloeddruk - ook wel hypertensie genoemd - kan ontstaan. Dit vergroot het risico op hart- en vaatziekten. Een teveel aan natrium belast de calciumstofwisseling en kan bijgevolg leiden tot osteoporose (botontkalking).

Oorzaak van een natriumtekort

Een mens heeft maar weinig natrium nodig en aangezien natrium in vrijwel alle voedingsmiddelen aanwezig is, zal een natriumtekort (hyponatriëmie) niet snel voorkomen.

• Een natriumtekort kan verschillende oorzaken hebben, waaronder:
• Medicijnen: zoals vochtafdrijvende middelen, antidepressiva of anti-epileptica.
• Overmatige waterinname: vooral in combinatie met langdurige fysieke inspanning.
• Hevig braken en/of diarree.
• Ziekten: waarbij grote hoeveelheden ADH worden vrijgezet, zoals Longkanker, hersen- en hoofdletsels, Tuberculose (tbc), longontsteking.
• Extreem natriumarm dieet.
• Natriumverlies via de urine: door nierziekten of de ziekte van Addison.
• Levercirrose en leverfalen.
• Gebruik van ecstasy.

Een tekort wordt meestal veroorzaakt door verlies van natrium via transpiratie bij langdurige inspanning. Hierdoor ontstaan uitdrogingsverschijnselen. Als gevolg van hoge koorts, overgeven, (fors) bloedverlies en ernstige diarree kan ook een natriumtekort in de hand in het lichaam ontstaan en bestaat de kans op uitdroging. Extra drinken in combinatie met meer zout is dan nodig om het tekort aan te vullen. Een zoutoplossing kan ervoor zorgen dat de hoeveelheid lichaamsvocht weer op peil komt. Een goede behandeling bestaat in dat geval uit het geven van water, zouten en voedingssuikers. Dit gebeurt meestal in de vorm van ORS: Oral Rehydration Solution/Salts. In zeer ernstige gevallen moet in het ziekenhuis de vochtbalans hersteld worden.



Symptomen van een natriumtekort

Hyponatriëmie kan leiden tot de volgende symptomen:

• hoofdpijn;
• misselijkheid en braken;
• lusteloosheid;
• verwardheid of sufheid;
• spierkrampen;
• vermoeidheid; en
• epileptische aanvallen.


Bloeddrukmeting door een arts / Bron: Kurhan/Shutterstock

Onderzoek en diagnose

Om de ernst en oorzaak van de hyponatriëmie of hypernatriëmie te bepalen zal de arts eerst een vraaggesprek met je voeren, waarna lichamelijk onderzoek volgt. Naar aanleiding hiervan kunnen er verschillende onderzoeken worden gedaan. De belangrijkste onderzoeken zijn bloeddrukmeting, bloedonderzoek en urineonderzoek.



Behandeling

Indien mogelijk wordt de hypernatriëmie gecorrigeerd door vrij drinken of water via sonde. Acute hyponatriëmie wordt normaal gesproken onmiddellijk behandeld met hypertoon zout, ongeacht de oorzaak. Bij chronische hyponatriëmie wordt een te snelle correctie vermeden en zal de behandeling op de onderliggende oorzaak gericht zijn.



Zelfzorg

Zelfzorgmaatregelen bij een natriumtekort zijn:

• Medicatie: Neem altijd de voorgeschreven dosis van je medicatie.
• Hydratatie: Drink voldoende bij braken, diarree of overvloedig zweten, maar vermijd overmatige waterinname. Wissel af met elektrolytenrijke dranken.
• Arts raadplegen: Neem contact op met je arts bij onverklaarbare klachten.
• Matigheid met alcohol: Vermijd overmatige alcoholconsumptie om 'bierpotomanie' te voorkomen, een vorm van natriumtekort door overmatige alcoholinname.



Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden (ADH)

De Gezondheidsraad adviseert voor keukenzout het gebruik te beperken tot maximaal 6 gram per dag, dat is 2,4 gram natrium per dag. Volgens de Gezondheidsraad heeft een volwassene niet meer nodig om de bloeddruk gezond te houden en het risico op hart- en vaatziekten te beperken.


Lees verder

• Calciumtekort: symptomen en oorzaken van tekort aan calcium
• Vitamine B12-tekort: symptomen, ADH en tekort aanvullen
• Vitamine D: tekort symptomen en overdosis vitamine D2, D3
• Vitamine E-tekort: symptomen, oorzaken en behandeling
• Vitamine K-tekort: symptomen en vitamine K-gebrek aanvullen