Mangaan: functie, mangaan in voeding en mangaansupplement

Mangaan ondersteunt de normale gezondheid op verschillende manieren. Het is een co-factor die enzymen helpt hun functies in het lichaam uit te voeren. Mangaan is essentieel voor de metabolisering van cholesterol, koolhydraten en eiwitten. Als onderdeel van het antioxiderende enzym superoxidedismutase, helpt het de schadelijke effecten van vrije radicalen te bestrijden door superoxide, een metabolisch bijproduct, om te zetten in veiliger moleculen die geen cellulaire schade veroorzaken. Mangaan is essentieel voor de gezondheid van de botten. In combinatie met de juiste hoeveelheden calcium, zink en koper stimuleert mangaan de normale botdichtheid, vooral in de wervelkolom en de benen. Dit is met name belangrijk voor ouderen die een risico lopen op osteoporose of botontkalking, met name na de overgang.

• Wat is mangaan?
• Functie van mangaan
• Antioxidant
• Metabolisme
• Botontwikkeling
• Wondgenezing
• Bloedsuiker
• Pijn door artrose
• Absorptie en opslag van mangaan in het lichaam:
• Opname van mangaan: een subtiel proces
• Mangaan in het bloed: een ritje met transferrine
• Opslagplaatsen: waar blijft het mangaan?
• Regulering: balans is alles
• Samenspel met andere mineralen
• Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH)
• Mangaantekort
• Mangaanvergiftiging
• Manganisme
• Mangaanvergiftiging en kinderen
• Mangaan in voeding
• Mangaansupplement

Wat is mangaan?

Mangaan, dat wordt opgeslagen in de botten, nieren en alvleesklier, is een sporenmineraal, wat betekent dat je lichaam er heel kleine hoeveelheden van nodig heeft, maar dat maakt het niet minder belangrijk. Integendeel, het menselijk lichaam heeft het mineraal nodig voor veel belangrijke functies.

Functie van mangaan

Mangaan speelt een belangrijke rol in een aantal fysiologische processen als bestanddeel van meerdere enzymen en als een activator van andere enzymen.

Antioxidant

Mangaan superoxide dismutase (MnSOD) is het belangrijkste antioxidante enzym in de mitochondriën, de energiefabriekjes in de lichaamscellen en belangrijk voor de productie van ATP, de brandstof voor de spieren. Omdat mitochondria meer dan 90% van de zuurstof verbruiken die door cellen wordt gebruikt, zijn ze bijzonder kwetsbaar voor oxidatieve stress. Het superoxide radicaal is een van de reactieve zuurstofsoorten geproduceerd in mitochondriën tijdens ATP-synthese. MnSOD katalyseert de omzetting van superoxide-radicalen in waterstofperoxide, dat door andere antioxidant-enzymen tot water kan worden gereduceerd.

Metabolisme

Een aantal door mangaan geactiveerde enzymen spelen een belangrijke rol bij het metabolisme van koolhydraten, aminozuren en cholesterol. Pyruvaatcarboxylase, een mangaan bevattend enzym en fosfoenolpyruvaat carboxykinase (PEPCK), een door mangaan geactiveerd enzym, zijn van cruciaal belang bij gluconeogenese. Gluconeogenese is het proces waarbij uit niet-koolhydraat voorlopers (bijvoorbeeld aminozuren en melkzuur) glucose wordt gesynthetiseerd. Arginase, een ander mangaanhoudend enzym, is betrokken bij de ureumcyclus in de lever, een proces dat ammoniak ontgift dat tijdens het aminozuurmetabolisme wordt gegenereerd. In de hersenen zet het mangaan-geactiveerde enzym, glutamine-synthetase, het aminozuur glutamaat om in glutamine. Glutamaat is een excitotoxische neurotransmitter en een voorloper van een remmende of inhiberende neurotransmitter, gamma-aminoboterzuur (meestal afgekort tot GABA).

Botontwikkeling

Mangaan is de co-factor van enzymen die glycosyltransferasen worden genoemd; deze enzymen zijn nodig voor de synthese van proteoglycanen die nodig zijn voor de vorming van gezond kraakbeen en bot.

Wondgenezing

Wondgenezing is een complex proces dat een verhoogde productie van collageen vereist. Mangaan is vereist voor de activering van prolidase, een enzym dat nodig is om het aminozuur proline te verschaffen ten behoeve van de vorming van collageen in menselijke huidcellen. Een genetische stoornis bekend als prolidase deficiëntie is een autosomaal recessieve ziekte die resulteert in abnormale wondgenezing en andere problemen, en wordt gekenmerkt door abnormaal mangaanmetabolisme. De synthese van glycosaminoglycanen, waarvoor mangaan-geactiveerde glycosyltransferasen nodig zijn, speelt ook een belangrijke rol spelen bij wondgenezing.

Bloedsuiker

Er is ook een verband tussen mangaan en bloedsuiker. Het blijkt dat diabetici lage niveaus van mangaan in hun bloed hebben, maar het is anno 2025 niet duidelijk of diabetes het mangaangehalte doet dalen of dat onvoldoende mangaan bijdraagt aan de ontwikkeling van diabetes.

Pijn door artrose

Er zijn ook aanwijzingen dat mangaan, wanneer het wordt ingenomen met glucosamine en chondroitine, artrosepijn kan verminderen. Dit voordeel geldt echter alleen voor mensen met milde artrose.[1]

Absorptie en opslag van mangaan in het lichaam:

Opname van mangaan: een subtiel proces

Mangaan wordt via de dunne darm opgenomen, maar dit proces verloopt niet met een turbo, hoor. Slechts 1 tot 5 procent van de mangaan die je uit voeding binnenkrijgt, belandt daadwerkelijk in je bloedbaan. Het is een selectieve procedure waarbij speciale transporteiwitten, zoals DMT1 (divalent metaaltransporter 1), een sleutelrol spelen. Factoren zoals de aanwezigheid van andere mineralen (zoals ijzer of calcium) kunnen de opname van mangaan remmen of juist bevorderen. Een complex samenspel dus!

Mangaan in het bloed: een ritje met transferrine

Eenmaal opgenomen, gaat mangaan op reis door het lichaam. Het laat zich vervoeren door transferrine, hetzelfde transporteiwit dat ook ijzer door je bloed vervoert. Het lijkt wel een gedeelde taxi! Mangaan beweegt zich richting de organen die het nodig hebben, zoals de lever, de nieren, de alvleesklier en de botten.

Opslagplaatsen: waar blijft het mangaan?

Mangaan is een beetje een verzamelaar en slaat zichzelf graag op in strategische plekken in het lichaam. De lever fungeert als een soort hoofdmagazijn, waar het mineraal wordt opgeslagen en gereguleerd. Daarnaast vind je mangaan in aanzienlijke hoeveelheden in de botten, waar het een rol speelt in de opbouw en het behoud van sterke botten. Ook de nieren en de alvleesklier zijn belangrijke opslagplekken, waar mangaan wordt ingezet voor metabolische processen. Zelfs je hersenen slaan kleine hoeveelheden op, vooral in de hypofyse en de basale ganglia, waar het bijdraagt aan neurologische functies.

Regulering: balans is alles

Het lichaam houdt niet van overdaad, dus als je meer mangaan binnenkrijgt dan je nodig hebt, wordt het overschot via gal en ontlasting uitgescheiden. Dit slimme regulatiemechanisme voorkomt dat je lichaam oververzadigd raakt, want te veel mangaan kan schadelijk zijn, vooral voor de hersenen.

Samenspel met andere mineralen

Mangaan is niet alleen op zichzelf belangrijk, maar werkt nauw samen met andere mineralen. Een te hoge inname van ijzer kan de opname van mangaan bijvoorbeeld verstoren. Omgekeerd kan een mangaanoverschot de opname van ijzer belemmeren. De juiste balans is dus cruciaal voor een soepel lopend lichaam.

Met dit fijne samenspel van opname, transport en opslag zorgt je lichaam ervoor dat mangaan precies daar komt waar het nodig is. Een prachtig voorbeeld van hoe ons lijf werkt als een goed geoliede machine!

Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH)

De hoeveelheid mangaan die je elke dag nodig hebt, is afhankelijk van je leeftijd. Mannen en vrouwen van 18 jaar en ouder hebben dagelijks 3 mg mangaan nodig.

Mangaantekort

Hoewel een mangaantekort ongebruikelijk, schatten experts dat maar liefst 37% van de westerse bevolking niet de aanbevolen hoeveelheid mangaan via hun dieet binnenkrijgt. Een ontoereikende inname van mangaan wordt geassocieerd met chronische ziekten zoals diabetes, osteoporose (botontkalking) en epilepsie. Aangezien mangaan noodzakelijk is voor de normale ontwikkeling van het skelet, kunnen lage niveaus bijdragen aan skeletafwijkingen en afwijkingen in de lichaamshouding. Klinisch onderzoek suggereert dat mensen met epileptische aandoeningen een lager mangaangehalte in hun bloed en haar hebben.[2]

Mangaanvergiftiging

Manganisme

Hoewel het lichaam mangaan nodig heeft om goed te functioneren, kunnen overmatige hoeveelheden mangaanvergiftiging veroorzaken. Te veel mangaan kan je gezondheid negatief beïnvloeden, vooral de gezondheid van de hersenen. Overtollig mangaan wordt opgeslagen in hersenweefsel. Als het toxische niveaus bereikt, kan neurale beschadiging en de neurodegeneratieve aandoening manganisme het gevolg zijn. Manganisme, dat symptomen heeft die vergelijkbaar zijn met de ziekte van Parkinson, treedt op wanneer mangaan zich ophoopt in de basale ganglia, een groep van kernen in de hersenen.

Mangaanvergiftiging en kinderen

Kinderen zijn bijzonder kwetsbaar voor mangaantoxiciteit (en in het algemeen voor toxiciteit van zware metalen). Overtollig mangaan heeft een negatieve invloed op de ontwikkeling, het gedrag, het leervermogen en het geheugen van de hersenen.

Mangaan in voeding

Een gezond en gevarieerd dieet, in het bijzonder een plantaardig dieet, is de beste bron voor het complete spectrum van voedingsstoffen dat het lichaam nodig heeft, waaronder mangaan. Er zijn veel soorten voedingsmiddelen die een goede bron van mangaan zijn, zoals noten en zaden, peulvruchten, thee, volle granen en groene bladgroenten. Het is echter wel zo dat het mangaangehalte, net als bij alle voedingsstoffen, kan variëren op basis van de bodem en het gebied waar het product werd gekweekt. Volgens het Voedingscentrum wordt minder dan 10% van het mangaan uit de voeding door je lichaam opgenomen.

Mangaansupplement

Als je dieet niet voldoende mangaan of andere belangrijke voedingsstoffen bevat, kan een multivitamine de tekorten aanvullen. Mangaan is beschikbaar als een op zichzelf staand supplement, maar het is het beste om mangaan te consumeren met de bijbehorende voedingsstoffen, zoals zink, calcium en koper, die allemaal samenwerken.

Noten:

1. Das, A, and TA Hammad. Efficacy of a Combination of FCHG49 Glucosamine Hydrochloride, TRH122 Low Molecular Weight Sodium Chondroitin Sulfate and Manganese Ascorbate in the Management of Knee Osteoarthritis. Osteoarthritis and cartilage.8.5 (2000): 343–50.
2. Papavasiliou, Paul S, et al. Seizure Disorders and Trace Metals. Neurology 29.11 (1979): 1466.

Lees verder

• Mangaantekort: symptomen van een tekort & mangaan in voeding