Bruine urine: oorzaken en symptomen donkergekleurde urine

Bruine urine of donkergekleurde urine kan wijzen op een onderliggende aandoening. Wat kan de oorzaak zijn van bruine urine? De filtertjes in de nieren zuiveren het bloed en halen er overtollig vocht uit. Urine wordt geproduceerd in de zogeheten nefronen, de basiseenheden van de nieren. De urine wordt tijdelijk opgevangen in de urineblaas en wanneer deze vol begint te raken gaat er een signaal via de zenuwen van het ruggenmerg naar de hersenen. Je ervaart dit als aandrang om te urineren, ofwel je blaas te ledigen. Als je op het toilet zit om te plassen, knijpt de blaasspier samen en de urinebuis (of plasbuis) en bekkenbodemspieren ontspannen. Vervolgens wordt de urine geloosd via de plasbuis. Elke dag produceren je nieren zo'n 1-2 liter urine. Normaal is je urine helder en geel van kleur. Bruine urine kan wijzen op een onschuldige oorzaak, maar het kan ook een teken zijn van een onderliggende aandoening.

• Waarom verandert urine van kleur?
• Niet direct reden tot paniek
• Onderliggend probleem
• Oorzaken van donkergekleurde urine
• Bruine urine door voeding
• Bruine urine door geneesmiddelen
• Bruine urine door een onderliggende aandoeningen
• Hoe verder?
• Adviezen
• Onderzoek door de huisarts
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese
• Lichamelijk onderzoek
• Urineonderzoek
• Bloedonderzoek
• Beeldvormend onderzoek

Waarom verandert urine van kleur?

Urine krijgt zijn typisch gele kleur, van een pigment genaamd urochroom (nierkleurstoffen). Lichter gekleurde urine is meer verdund, terwijl donkere urine minder vloeistof bevat. Zeer donkere urine kan een teken zijn dat je bent uitgedroogd; de urine is dan zeer geconcentreerd.

Niet direct reden tot paniek

Als je urine niet binnen deze kleurstelling past, raak dan niet meteen in paniek. Een heleboel factoren kunnen urine van kleur doen veranderen, waaronder de voeding en kleurstoffen die je binnenkrijgt of de medicijnen die je neemt. Zo kunnen bijvoorbeeld voedingsmiddelen als rode bieten en bessen de urine rood doen kleuren. Afhankelijk van welke medicijnen je neemt, kan je urine een waaier aan kleuren aannemen, van geel naar rood naar blauw.

Onderliggend probleem

Bepaalde kleuren kunnen echter wijzen op een medisch probleem. Een rode of roze tint kan een teken zijn van bloed in de urine. Bruine urine kan wijzen op het gebruik van een nieuw geneesmiddel (dus een geneesmiddel dat je voorheen niet nam), maar het kan ook een teken zijn van een meer ernstige aandoening.

Oorzaken van donkergekleurde urine

Bruine urine kan worden veroorzaakt door grofweg drie factoren:

• bepaalde voedingstoffen;
• bepaalde medicijnen; of
• gezondheidsproblemen.

In het laatste geval is het van belang om contact op te nemen met je huisarts.

Bruine urine door voeding

Van sommige voedingsmiddelen kan je urine bruin worden als je er maar genoeg van eet. Het gaat hierbij vooral om aloë vera (uitgeroepen tot zogenaamde 'superfood'), tuinbonen en rabarber.

Naast aloë vera, tuinbonen, en rabarber kunnen andere voedingsmiddelen zoals zwarte thee, rode bieten (hoewel meestal rood), of zelfs grote hoeveelheden van sommige soorten kleurstof donkere urine veroorzaken.

Bruine urine door geneesmiddelen

Sommige geneesmiddelen kunnen je urine donkerder maken, onder meer:

• anti-malariageneesmiddelen zoals chloroquine (wordt niet alleen gebruikt bij malaria, maar ook bij reuma en lupus erythematodes) en primaquine;
• antibacteriële geneesmiddelen of antibiotica, zoals furazolidon, metronidazol en nitrofurantoïne;
• ijzersupplementen;
• laxeermiddelen die cascara (Rhamnus purshiana) of senna (een geslacht uit de vlinderbloemenfamilie) bevatten;
• levodopa (met carbidopa) helpt de hersenen bij de aansturing van spieren en wordt voorgeschreven bij de ziekte van Parkinson en rusteloze benen;
• methocarbamol, een centraal werkzaam spierverslappend middel.

Daarnaast kunnen spierblessure veroorzaakt door intensieve training, verwonding, of chemische middelen snelle afbraak van dwarsgestreepte spieren veroorzaken (rhabdomyolyse). Dit zorgt ervoor dat afbraakproducten in het bloed terechtkomen en sommige zijn schadelijk voor de nier, zoals het eiwit myoglobine. Deze stof kan de urine bruin of roze doen kleuren.

Bruine urine door een onderliggende aandoeningen

Sommige aandoeningen en ziekten die bruine urine kunnen veroorzaken, zijn onder meer:

• urineweginfecties;
• hemolytische anemie, een aandoening waarbij rode bloedcellen worden vernietigd;
• nieraandoeningen;
• leveraandoeningen zoals hepatitis en cirrose;
• porfyrie, een groep van zeldzame, erfelijke aandoeningen die invloed hebben op hemoglobine, het zuurstofdragende eiwit in het bloed;
• melanoom, een vorm van huidkanker.
• Uitdroging: Bij ernstige uitdroging wordt urine geconcentreerder, wat leidt tot een donkerder kleur, inclusief bruinachtige tinten.
• Rhabdomyolyse: Zoals genoemd in je tekst, veroorzaakt de afbraak van spierweefsel de afgifte van myoglobine, wat kan leiden tot bruine urine. Dit kan ook het gevolg zijn van trauma of extreme fysieke inspanning, maar kan eveneens ontstaan door overmatig alcohol- of drugsgebruik.
• Kopervergiftiging: Overmatige blootstelling aan koper kan leiden tot vergiftiging, wat bruine urine als gevolg heeft door de aantasting van de nieren en lever.
• Interne bloedingen: Bloedingen in de urinewegen, zoals een blindedarmontsteking, trauma aan de blaas of nieren, kunnen leiden tot de bruine verkleuring door gemengd bloed.

Hoe verder?

Adviezen

Als je merkt dat je urine bruin van kleur is, drink dan eerst meer water om uitdroging uit te sluiten als de boosdoener. Denk ook na over het voedsel dat je hebt gegeten en de medicijnen die je hebt genomen. Als je denkt dat je voedsel hebt gegeten of een geneesmiddel heb genomen, waarvan bekend is dat het de urine een bruine tint geeft, dan heb je mogelijk de oorzaak achterhaald. Je kunt het navragen bij huisarts of apotheek. Is dat niet het geval, let dan op andere symptomen. Je urine is bijvoorbeeld donkerbruin en je bemerkt daarnaast dat je last hebt van een gele verkleuring van de huid en het oogwit (geelzucht) schakel dan de huisarts in. Dit kan wijzen op een leverprobleem. Sowieso is het verstandig om bij aanhoudende of steeds terugkerende donkere urine de huisarts bezoeken.

Onderzoek door de huisarts

Wanneer je de huisarts bezoekt, zal hij je allerlei vragen stellen over je klachten, je lichamelijk onderzoeken en een urineonderzoek en bloedonderzoek afnemen om te zoeken naar gezondheidsproblemen die van invloed kunnen zijn op de kleur van je urine. Eventueel volgt verwijzing naar het ziekenhuis voor vervolgonderzoek.

Onderzoek en diagnose

Wanneer je urine bruine tinten aanneemt, start de huisarts met een grondig onderzoek om de onderliggende oorzaak te achterhalen. Dit proces lijkt misschien eenvoudig, maar het kan als een speurtocht voelen, waarbij elk symptoom en elke test een stukje van de puzzel onthult.

Anamnese

Het eerste deel van het onderzoek begint met een gedetailleerde anamnese. De huisarts zal vragen naar je voedingsgewoonten, medicijngebruik en recente fysieke activiteiten. Heb je recentelijk rabarber, aloë vera of tuinbonen gegeten? Gebruik je medicijnen zoals antibiotica, ijzersupplementen of laxeermiddelen die je urine kunnen verkleuren? Heb je intense fysieke inspanningen geleverd, die zouden kunnen wijzen op spierafbraak? Deze vragen helpen de arts om snel onderscheid te maken tussen onschuldige oorzaken en mogelijke ernstigere aandoeningen, zoals lever- of nieraandoeningen.

Lichamelijk onderzoek

Tijdens het lichamelijk onderzoek zal de huisarts aandacht besteden aan eventuele bijkomende klachten zoals geelzucht, buikpijn of zwelling. Deze symptomen kunnen wijzen op problemen met de lever, zoals hepatitis of cirrose, of op nierproblemen. Het voelen van de buik kan helpen om vergrotingen van de lever of milt op te sporen, wat waardevolle informatie biedt over een mogelijke onderliggende ziekte.

Urineonderzoek

Een urineonderzoek is essentieel om te achterhalen wat er precies gebeurt in je urinewegen. Een simpele urinetest kan onmiddellijk duidelijk maken of er bloed, eiwitten of andere afwijkende stoffen aanwezig zijn die de bruine verkleuring kunnen veroorzaken. Het controleren van de pH-waarde, concentratie van afvalstoffen en de aanwezigheid van infecties geeft inzicht in de staat van je nieren en urinewegen. Bij vermoeden van spierafbraak, kan het eiwit myoglobine in de urine worden gedetecteerd.

Bloedonderzoek

Als er wordt vermoed dat bruine urine wordt veroorzaakt door een lever- of nieraandoening, kan een bloedonderzoek verder inzicht geven. De huisarts zal je bloed controleren op niveaus van bilirubine (een teken van leverproblemen) en ureum of creatinine (voor de nierfunctie). Hoge niveaus van deze stoffen wijzen vaak op een verminderde werking van de lever of nieren, wat de kleur van je urine beïnvloedt.

Beeldvormend onderzoek

Als het vermoeden bestaat dat de bruine urine wordt veroorzaakt door een tumor, galstenen of ernstige nierproblemen, kan de arts besluiten om een echografie of CT-scan aan te vragen. Deze beeldvormende onderzoeken helpen om verstoppingen, gezwellen of anatomische afwijkingen te visualiseren die niet met andere tests te detecteren zijn.

Lees verder

• Donkere urine: oorzaken van donkergekleurde plas
• Donkergele urine: oorzaken van donkergeel gekleurde plas
• Rode urine: oorzaken rood gekleurde urine bij man en vrouw
• Oranje urine: oorzaken van oranje gekleurde urine of plas
• Kleurloze urine: oorzaken van doorzichtige urine of plas