Donkergele urine: oorzaken van donkergeel gekleurde plas

Donkergele urine wijst vaak op uitdroging, waardoor je geconcentreerde urine krijgt. Soms is er bij donkergele urine sprake van een onderliggende aandoening. Normaal gesproken is je urine helder en lichtgeel of strogeel van kleur en het behoort ook niet sterk te ruiken. De kleur van urine kan wat variëren, zonder dat het een gevolg is van een afwijking of ziekteproces. Urine is een verzameling van water, afvalstoffen en overtollige stoffen in het lichaam. Urine dankt haar karakteristieke kleur hoofdzakelijk aan de aanwezigheid van ureum, een afbraakproduct van de eiwitstofwisseling. Het wordt gevormd tijdens de afbraak van rode bloedcellen, in het bijzonder hemoglobine. Hoewel de meeste van deze verbindingen uit het lichaam worden verwijderd via de ontlasting, wordt een deel uitgescheiden via de urine.

Donkergele urine

• Donkergeel gekleurde urine
• Uitdroging
• Donkergele urine tijdens de zwangerschap
• Donkergele urine door voedingsmiddelen en voedingssupplementen
• Donkere urine door bepaalde medicijnen
• Pathologische oorzaken van donkere urine
• Leverziekten
• Galstenen
• Hemolytische anemie
• Paroxysmale nachtelijke hemoglobinurie (PNH)
• Alvleesklieraandoeningen
• Nieraandoeningen
• Urineweginfectie

Donkergeel gekleurde urine

Uitdroging

Donkergele urine wordt vaak gezien als een persoon wordt blootgesteld aan warm weer en niet voldoende drinkt. Men spreekt in dat geval van dehydratie of uitdroging. Uitdroging treedt op wanneer je meer vocht verliest dan dat er wordt aangevuld, en je lichaam niet genoeg water en andere vloeistoffen heeft om zijn normale functies uit te voeren. Veelvoorkomende oorzaken van uitdroging zijn onder andere lichamelijke inspanning, vooral bij warm weer; diarree; braken; koorts of overmatig zweten. Niet genoeg water drinken tijdens het sporten of bij warm weer, zelfs as je het wat rustiger aan doet, kan leiden tot uitdroging. Iedereen kan uitgedroogd raken, maar jonge kinderen, ouderen en mensen met chronische aandoeningen lopen het grootste risico.

Wat te doen bij uitdroging?
Je kunt meestal milde tot matige uitdroging tegengaan door meer te drinken, maar ernstige uitdroging vereist onmiddellijk medische behandeling. Voorkomen is beter dan genezen. Het is verstandig om in de gaten te houden hoeveel vocht je verliest tijdens warm weer, ziekte of lichamelijke inspanning, en voldoende te drinken om het verlies aan vloeistoffen te compenseren. Tijdens ziekte (met diarree) kun je bijvoorbeeld zorgen dat je ORS in huis hebt. Dit is een mengsel van zouten en druivensuiker dat je moet oplossen in water en wordt gebruikt om uitdroging te voorkomen.

Donkergele urine tijdens de zwangerschap

Geconcentreerde donkergele urine tijdens de zwangerschap is ook meestal een teken van uitdroging. Als er geen andere symptomen zijn zoals een vieze geur, pijn of koorts etc., hoef je alleen maar meer te drinken. Als er andere klachten zijn, moet je contact opnemen met de huisarts.

Donkergele urine door voedingsmiddelen en voedingssupplementen

Bepaalde voedingssupplementen, voedingsmiddelen en dranken kunnen een donkere urine veroorzaken. De kleur van de urine wordt weer normaal zodra deze stoffen uit het lichaam zijn verdwenen en je het niet opnieuw inneemt. Overmatige consumptie van vitamine B-complex kan donkergele urine veroorzaken.

Donkere urine door bepaalde medicijnen

Een aantal geneesmiddelen kunnen voor donkerder urine zorgen, waaronder de anti-malariamiddelen chloroquine en primaquine, bepaalde antibiotica (metronidazol en nitrofurantoïne) en laxeermiddelen die cascara (Rhamnus purshiana) of senna bevatten. Door senna kan je urine een rode of bruine kleur krijgen.

Pathologische oorzaken van donkere urine

Er zijn ook enkele aandoeningen en ziekten die een donkere urine kunnen veroorzaken, waaronder:

• Leverziekten zoals hepatitis en levercirrose;
• Galstenen;
• Hemolytische anemie;
• Paroxysmale nachtelijke hemoglobinurie (PNH);
• Alvleesklieraandoeningen;
• Nierziekten;
• Nierstenen;
• Urineweginfectie;
• Kopervergiftiging; en
• Rhabdomyolyse.

Leverziekten

Leverziekten zoals hepatitis en levercirrose kunnen zorgen voor cholestase, waarbij galstuwing in de lever optreedt. Karakteristieke symptomen van galstuwing zijn geelzucht (door een te hoog gehalte van de stof bilirubine in je bloed), lichte poep, donkergekleurde urine door het teveel aan bilirubine dat door de nieren wordt uitgescheiden, en jeukende huid over het gehele lichaam.

Galstenen

Een galsteen kan de galgang blokkeren. Dit belemmert de afvoer van gal naar je darmen. Dit zorgt voor witte ontlasting. De gal komt vervolgens in je bloed terecht en dit veroorzaakt een gele huid en donkergekleurde urine.

Hemolytische anemie

Dit is een zeldzame vorm van bloedarmoede waarbij de rode bloedcellen versneld worden afgebroken in de milt of in de bloedbaan en het beenmerg niet snel genoeg nieuwe rode bloedcellen aanmaakt om de verloren gegane rode bloedcellen weer aan te vullen. Wanneer in korte tijd veel bloedafbraak plaatsvindt, kan de urine donker kleuren.

Paroxysmale nachtelijke hemoglobinurie (PNH)

Paroxysmale nachtelijke hemoglobinurie is een zeldzame bloedziekte, waarbij het lichaam (soms) te snel rode bloedcellen afbreekt. Paroxismale nachtelijke hemoglobinurie kan donkere urine veroorzaken. Vooral in de ochtendurine is dat goed te zien. Urine- en bloedonderzoek en beenmergonderzoek, kunnen uitwijzen of je deze aandoening hebt.

Alvleesklieraandoeningen

Een alvleesklieraandoening als alvleesklierkanker kan ervoor zorgen dat de grote galbuis die door de kop van de alvleesklier loopt, geblokkeerd raakt. Het gevolg is dan ophoping van gal in de galwegen, de galblaas en de lever. Dit veroorzaakt lichtgekleurde of witte ontlasting, want normaal kleurt de gal in de darm de ontlasting bruin. De galkleurstof wordt opgenomen in het bloed. Daardoor krijg je last van geelzucht en donkere urine, aangezien de nieren de galkleurstof uit het bloed filteren en afvoeren via de urine.

Nieraandoeningen

Nieren produceren urine, dus wanneer de nieren door een aandoening minder goed werken, kan de urine veranderen. Dit kan op de volgende manieren:

• je moet vaker 's nachts opstaan om te plassen;
• je urine kan schuimend zijn;
• je kunt vaker plassen of grotere hoeveelheden dan gewoonlijk, met bleke urine;
• je plast minder vaak, of in kleinere hoeveelheden dan gewoonlijk, met een donker gekleurde urine;
• je urine kan bloed bevatten;
• je hebt moeite met plassen of je voelt steeds aandrang.

Urineweginfectie

Na uitdroging is de meest voorkomende oorzaak van donkere urine een urineweginfectie. Een urineweginfectie, is een infectie in een deel van je urinewegen; de nieren, urineleiders, blaas en plasbuis. De meeste infecties doen zich voor in de lagere urinewegen, de blaas en de plasbuis (respectievelijk blaasontsteking en plasbuisontsteking). Vrouwen lopen een groter risico op het ontwikkelen van een urineweginfectie dan mannen. Een urineweginfectie kan de volgende symptomen veroorzaken:

• een sterke, aanhoudende drang om te plassen;
• een branderig gevoel bij het plassen;
• frequent urineren, steeds kleine hoeveelheden plassen;
• troebele urine;
• rode, felroze of cola gekleurde urine, een teken van bloed in de urine;
• sterk ruikende urine;
• bekkenpijn, bij vrouwen vooral in het midden van het bekken en rond het gebied van het schaambeen.

Lees verder

• Oranje urine: oorzaken van oranje gekleurde urine of plas
• Urine kleur: blauwe of groene urine en oranje-rode plas
• Urineonderzoek: urinetest en waarden van urineonderzoek
• Rode urine: oorzaken rood gekleurde urine bij man en vrouw
• Uitdroging: gevolgen van uitgedroogd zijn en behandeling