Milt: functie, wat doet de milt, klachten aan milt & ligging

Milt: ligging, functie en miltklachten. De milt is een orgaan dat een belangrijke rol speelt bij de afweer en is gelegen in de buikholte. De milt ligt linksboven in je buik, achter de maag. De milt is een paarsachtig orgaan dat links onder het middenrif en achter de maag ligt. Soms moet de milt vanwege onherstelbare beschadiging operatief worden verwijderd, maar je kunt zonder milt in leven blijven. Andere organen compenseren het verlies.

• Ligging van de milt
• Milt: functie en taken
• Velerlei functies
• Afweersysteem
• Milt: Een soort opslagplaats, maar dan voor bloed
• Oude rode bloedcellen? De milt weet er wel raad mee
• Bloedplaatjes: ook daar bemoeit de milt zich mee
• Wanneer de milt zich ermee gaat bemoeien... te veel van het goede
• Kortom: een bescheiden maar onmisbare multitasker
• Klachten door een vergrote milt
• Pijn aan de milt door gescheurde milt
• Miltcysten
• Wandelende milt
• Bijmiltjes
• Milt verwijderen

Ligging van de milt

Jan, een fanatiek hardloper, had nooit echt stilgestaan bij zijn milt—tot die ene keer dat hij tijdens een trailrun uit het niets een stekende pijn in zijn zij voelde. "Een miltsteek," lachte zijn loopmaatje, "je milt perst extra bloed je systeem in omdat je lichaam denkt dat je een gazelle bent die moet ontsnappen." Jan vond het eerst onzin, maar toen hij ontdekte dat de milt echt als een soort bloedreservoir werkt en bij inspanning ineens een voorraadje loslaat, begon hij dat kleine orgaan met heel andere ogen te bekijken.

De milt is het sterkst doorbloedde orgaan in het lichaam, maar waar ligt de milt? Linksboven in je buik, achter de maag, bevindt zich de milt. De punt van de staart van de alvleesklier ligt mediaal van de milt. Je voelt de milt niet zitten omdat het beschermt wordt door de ribbenkast. Dit orgaan speelt een belangrijke in je afweersysteem. De milt is een donkerpaars, blauw-rode, enigszins eivormig of koffieboonvormig orgaan, sponzig en zacht, ongeveer ter grootte van een vuist. De milt is grofweg 10 tot 12 centimeter lang, een breedte van circa 6-8 centimeter en bij gezonde volwassenen 150 tot 200 gram zwaar. De milt is gelokaliseerd linksboven in de buik, vlakbij de maag en het middenrif. De onderste ribben bieden de milt bescherming.

Milt: functie en taken

Velerlei functies

De milt is een belangrijk orgaan waarvan we de functies als volgt kunnen samenvatten:

• Fagocytose: het onschadelijk maken of opruimen van ziektekiemen.
• Vorming van lymfocyten (witte bloedcellen).
• Afbraak van rode bloedcellen, waarbij ijzer en bilirubine ontstaan. De afvalstof bilirubine wordt via het bloed naar de lever getransporteerd om vervolgens met de gal te worden afgevoerd naar de dunne darm. IJzer wordt opgeslagen en opnieuw gebruikt voor de productie van hemoglobine.
• Bloedreservoir: bij flinke lichamelijke inspanning kan de milt zich als een spons samenknijpen en daarmee extra bloed in de omloop brengen. Dit samenknijpen zorgt mogelijk voor de bekende steek in de zij tijdens lichamelijk inspanning, bijvoorbeeld hardlopen.
• Productie van rode bloedcellen voor de geboorte, voor de periode dat er botten gevormd zijn.

Afweersysteem

De milt speelt dus kortom een belangrijke rol in ons afweersysteem. Dit orgaan is het grootste lymfeorgaan waar veel lymfocyten hun werk doen en waar tevens 'oude' bloedcellen uit het bloed worden gefilterd.

Milt: Een soort opslagplaats, maar dan voor bloed

Denk aan een soort verborgen schatkist in je buik, ergens linksboven, net achter je ribben. Maar in plaats van goud en juwelen bewaart deze opslagplaats iets veel belangrijkers: bloed. De milt heeft namelijk een slimme truc achter de hand—hij kan bloed opslaan voor noodgevallen. Een beetje zoals een reserveband in de kofferbak van je auto.

Stel je voor: je verliest ineens veel bloed door een flinke wond. Paniek? Niet helemaal. De milt reageert vliegensvlug en perst een voorraadje rode bloedcellen en bloedplaatjes de bloedsomloop in. Handig toch? Vooral bij zoogdieren die ineens veel kracht moeten leveren, zoals paarden of honden, zie je dit mechanisme op volle toeren draaien. Mensen doen het subtieler, maar het principe blijft hetzelfde.

Oude rode bloedcellen? De milt weet er wel raad mee

Elke dag worden er miljoenen rode bloedcellen afgedankt. Versleten, nutteloos, rijp voor de sloop. Maar gooi je zomaar ijzer weg? Natuurlijk niet. De milt fungeert als een soort recyclecentrum. Hij pikt de afgeleefde rode bloedcellen eruit, breekt ze af en haalt het bruikbare ijzer eruit. Dat ijzer wordt vervolgens netjes doorgeschoven naar de lever, die er weer nieuwe rode bloedcellen van kan laten maken. Efficiënter dan een kringloopwinkel.

Als rode bloedcellen te oud worden, verliezen ze hun soepelheid. Ze raken hun elasticiteit kwijt en kunnen niet meer soepel door de kleinste haarvaten heen. De milt heeft daar een neusje voor. Hij filtert het bloed en haalt deze kneusjes er zonder pardon uit. Het hemoglobine uit de afgebroken cellen wordt omgezet in bilirubine, en voilà: dat belandt uiteindelijk in de gal en wordt afgevoerd. Dat je plas en poep een kleurtje hebben? Grotendeels te danken aan die afbraakproducten.

Bloedplaatjes: ook daar bemoeit de milt zich mee

Naast rode bloedcellen heeft de milt ook een flinke voorraad bloedplaatjes op de plank liggen. Die kleine, maar o zo belangrijke celbrokjes die zorgen voor stolling als je een wondje hebt. Bij een bloedtekort laat de milt er extra los, zodat je niet binnen de kortste keren leegloopt als je een keer struikelt.

Maar, en dit is waar het tricky wordt: als de milt te groot wordt (bijvoorbeeld door infecties of leverproblemen), kan hij te veel bloedplaatjes opslaan. Gevolg? Er blijven er te weinig in de rest van de bloedsomloop over. En dat kan weer zorgen voor spontane bloedingen.

Wanneer de milt zich ermee gaat bemoeien... te veel van het goede

Soms slaat de milt een beetje door in zijn opruimwoede. Dan begint hij niet alleen oude, maar ook gezonde rode bloedcellen en bloedplaatjes weg te ruimen. Dit zie je bijvoorbeeld bij bepaalde bloedziekten of leverproblemen. En als hij zich écht enthousiast voelt, kan hij zo veel bloed vasthouden dat je bloedsomloop ineens een tekort heeft. Mensen kunnen dan last krijgen van bloedarmoede, blauwe plekken en een verhoogde kans op infecties.

En ja, als dat te ver doorslaat, dan kan het nodig zijn om de milt te verwijderen. Geen paniek: de lever en het beenmerg nemen de belangrijkste taken grotendeels over. Maar je wordt er wel iets vatbaarder voor infecties door.

Kortom: een bescheiden maar onmisbare multitasker

Een orgaan dat én bloed opslaat, én afbreekt, én hergebruikt, én ook nog meewerkt aan het afweersysteem? Dat is een fulltime baan. De milt doet het allemaal zonder dat je er ook maar iets van merkt—totdat hij kuren krijgt. En dan pas besef je hoe briljant en onmisbaar dit kleine, mysterieuze orgaan eigenlijk is.

Klachten door een vergrote milt

Een vergrote milt wordt 'splenomegalie' genoemd en is geen ziekte op zich, maar het gevolg van een onderliggende aandoening. Bij veel aandoeningen kan er een vergrote milt opreden:

• Infecties:
• hepatitis (leverontsteking)
• ziekte van Pfeiffer
• psittacose (papegaaienziekte)
• subacute bacteriële endocarditis (een ontsteking van de binnenbekleding van het hart
• brucellose (komt van de bacterie Brucella, kan van dier naar mens overgaan, bij mensen heet het Maltakoorts)
• kala-azar (zwarte koorts of viscerale leishmaniasis, na malaria de dodelijkste parasitaire ziekte)
• malaria
• syfilis (een seksueel overdraagbare aandoening)
• tuberculose (tbc)
• Bloedarmoede:
• hereditaire elliptocytose (een erfelijke vormen van bloedarmoede
• hereditaire sferocytose (een congenitale vorm van bloedarmoede)
• sikkelcelziekte (een erfelijke ziekte van het bloed, kan vooral bij kinderen een vergrote milt) veroorzaken
• thalassemie (een erfelijke bloedziekte waarbij het lichaam onvoldoende en afwijkend hemoglobine aanmaakt)
• Vormen van bloedkanker en myeloproliferatieve ziekten:
• ziekte van Hodgkin (met symptomen als vergrote lymfeklieren, koorts en vermoeidheid), en andere lymfomen
• leukemie (bloedkanker)
• myelofibrose (kenmerkt zich door een overmatige vorming van bindweefsel / fibrose in het beenmerg
• polycythaemia vera (een zeldzame chronische beenmergaandoening
• stapelingsziekten (stofwisselingsziekten waarbij afvalstoffen zich opstapelen doordat bepaalde stoffen in de cel niet door de lysosomen worden opgeruimd)
• ziekte van Gaucher (een erfelijke stofwisselingsziekte)
• ziekte van Niemann-Pick (een erfelijke stofwisselingsziekte)
• ziekte van Wolman (een zeldzame, erfelijke vetstapelingsziekte)
• ziekte van Hand-Schüller-Christian (een zeldzame vorm van een histiocytose)
• langerhanscelhistiocytose (LCH, een ziekte waarbij er sprake is van een woekering van langerhanscellen in de lichaamsweefsels)
• Andere oorzaken:
• levercirrose
• amyloïdose (een zeldzame ziekte waarbij een eiwit, 'amyloïd', zich in allerlei weefsels en organen ophoopt en het functioneren ervan aantast)
• syndroom van Felty (een ​​complicatie is van langdurige reumatoïde artritis)
• sarcoïdose (een ziekte waarbij spontaan allerlei ontstekingen ontstaan in verschillende organen en weefsels van het lichaam)
• systemische lupus erythematodes (SLE, een auto-immuunziekte)
• miltcysten (cysten in de milt komen zelden voor)
• druk van buitenaf op de aders van de milt of naar de lever
• bloedstolsel in een ader van de milt of een ader naar de lever

Pijn aan de milt door gescheurde milt

Een scheur van de milt wordt 'miltruptuur' genoemd en treedt maar heel zelden spontaan op. Door een harde stomp in de maagstreek kan er een miltruptuur optreden. Bij een miltruptuur scheurt het miltkapsel en het daaronder gelegen weefsel. Het treedt vaak op bij buikletsel als gevolg van auto-ongevallen en sportongevallen of mishandeling.De belangrijkste verschijnselen zijn:

• bloeddrukdaling;
• pijn in de miltstreek (pijn in de milt) / de buik is pijnlijk en drukgevoelig; en
• een tekort aan bloed in het vaatstelsel kan leiden tot verwardheid, bewusteloosheid (flauwvallen) en shock.

Miltcysten

Een cyste is een holte gevuld met vocht. Miltcysten komen zelden voor en ontstaan vaak als gevolg van een parasitaire infectie. Miltcysten geven bijna nooit klachten en worden vaak bij toeval ontdekt. De volgende klachten kunnen soms optreden:

• een vaag vol en onaangenaam gevoel linksboven in de buik;
• het gevoel na weinig inname van voedsel toch veel gegeten te hebben;
• (uitstralende) pijn in de omgeving van de linkerkant van de borst, rug en schouder;
• kortademigheid.

Wandelende milt

Een wandelende milt wordt 'splenoptosis' genoemd. Deze aandoening komt zelden voor. De milt wordt goed ondersteund door het ligament phrenicicolicum. Afwezigheid van dit ligament bij de geboorte zorgt voor een zogeheten 'wandelende milt', welke via een chirurgische ingreep kan worden gefixeerd. In sommige gevallen moet de milt echter worden weggenomen, omdat ze andere organen verdrukt en (buik)pijn veroorzaakt.

Bijmiltjes

De meeste mensen hebben één milt, de milt is een solitair orgaan. Doch bij 15-30 procent van de mensen kan er sprake zijn van extra miltjes, zogenaamde bijmiltjes. Deze komen vooral gezien bij patiënten met een bloedziekte.

Milt verwijderen

Soms moet de milt vanwege onherstelbare beschadiging of een bepaalde aandoening operatief worden verwijderd. Dat wordt 'splenectomie' genoemd. In principe kun je zonder milt in leven blijven, ofschoon je lichaam wel een deel van het vermogen kwijtraakt om beschermende antilichamen te produceren en ongewenste micro-organismen uit het bloed te filteren. Het lichaam is daardoor minder goed in staat om infecties te bestrijden, vooral pneumokokkeninfecties. Uit de praktijk blijkt dat andere organen en dan vooral de lever, het verlies compenseren door hun vermogen om infecties te bestrijden op te voeren en oude rode bloedcellen te verwijderen.

Lees verder

• Vergrote milt: oorzaken, symptomen, gevolgen en behandeling
• Vergrote lever: oorzaken en symptomen van leververgroting
• Pijn links in de bovenbuik (milt): symptomen miltaandoening
• Pijn aan de milt: symptomen en oorzaken van miltpijn
• Buikpijn links of rechts en zeurende of stekende buikpijn