Watervergiftiging: symptomen, oorzaak en behandeling

Watervergiftiging, ook wel bekend als waterintoxicatie, treedt op wanneer een teveel aan water en te weinig elektrolyten worden ingenomen. Watervergiftiging kan aanvankelijk niet herkend worden, omdat de symptomen niet direct gekoppeld worden aan een teveel aan water. Er kan sprake zijn van verwarring, desoriëntatie, misselijkheid en braken, maar ook veranderingen in de mentale toestand en psychotische symptomen. Vroegtijdige herkenning van watervergiftiging is cruciaal om ernstige hyponatriëmie te voorkomen, wat kan leiden tot convulsies, coma en overlijden. Watervergiftiging kan soms sterk lijken op uitdrogingsverschijnselen. Een goede diagnose is derhalve belangrijk, aangezien je bij watervergiftiging niet nog meer water toegediend moet krijgen. Dit kan immers tot levensbedreigende problemen en de dood leiden. Voorkomen is beter dan genezen. Goed luisteren naar je lichaam is daarom het beste advies ter preventie van waterintoxicatie.

• Wat is watervergiftiging?
• Definitie
• Veilige hoeveelheid waterinname
• Maximale hoeveelheid water per uur
• Wat is het probleem als te teveel water inneemt?
• Verschillende soorten waterintoxicatie
• Verhoogde waterinname
• Vocht vasthouden
• Oorzaak en risicofactoren
• Vasten
• Waterdrinkwedstrijden
• Psychische factoren
• Extreme lichamelijke inspanning
• Verhoogde ADH-secretie
• Nierfalen
• Watervergiftiging symptomen
• Diagnose
• Observeren
• Bloedonderzoek
• Urineonderzoek
• Anamnese
• Het stellen van de diagnose
• Behandeling van waterintoxicatie
• Hypertone zoutoplossing – De snelle natriumboost
• Diuretica – Plaspillen om het overtollige water af te voeren
• Steroïden – Een handje helpen bij de ontstekingsreactie
• Medicijnen voor de balans – Het fijn afstellen van je herstel
• Ziekenhuisopname – Onder nauw toezicht herstellen
• Preventie en voorkomen

Wat is watervergiftiging?

Definitie

Watervergiftiging of waterintoxicatie is vorm van een tekort aan natrium in het bloed (hyponatriëmie). Er is sprake van een overmatige inname van water en te weinig inname van elektrolyten. Watervergiftiging kan optreden wanneer je in korte tijd te veel water en te weinig natrium consumeert.

Veilige hoeveelheid waterinname

De maximale veilige hoeveelheid water per dag is voor de meeste gezonde volwassenen met een normaal voedingspatroon waarschijnlijk maximaal 15 liter per dag. Voor degenen die geen natrium gebruiken (bijvoorbeeld tijdens het vasten), is het waarschijnlijk veilig om maximaal tot 5 liter water per dag te drinken. Overigens raden veel gezondheidsinstanties aan om (onder normale omstandigheden) ongeveer 2 liter water (vocht) per dag te drinken (8 glazen), en niet meer.

Maximale hoeveelheid water per uur

De maximale veilige hoeveelheid water per uur (wanneer je gedurende enkele uren achterelkaar water inneemt), is voor de meeste gezonde volwassenen ongeveer 1,4 liter. Slechts 700 ml water per uur gedurende enkele uren achter elkaar, kan al teveel zijn, vooral als je weinig natrium inneemt. Dit kan al resulteren in hyponatremie door waterretentie (het vasthouden van water), omdat het maximale wateruitscheidingsvermogen van de nieren bij sommige mensen slechts 600 ml urine per uur is. Gezonde volwassenen kunnen gemiddeld 600-1.500 ml urine per uur uitscheiden.

Wat is het probleem als te teveel water inneemt?

De kwestie komt neer op het natriumgehalte. Door grote hoeveelheden water te drinken, neemt het volume van het bloed toe. Tevens daalt de concentratie van natrium in het bloed. Het gevolg is dat water uit het bloed lichaamscellen zoals de hersencellen instroomt, die kunnen gaan opzwellen. Hersenoedeem geeft verhoogde druk in de schedel en kan zeer ernstige gevolgen hebben. Zwelling in de hersenen vereist onmiddellijke behandeling.

Verschillende soorten waterintoxicatie

Er zijn twee hoofdvormen van waterintoxicatie:

Verhoogde waterinname

Dit gebeurt wanneer je meer water drinkt dan je nieren via de urine kunnen verwijderen. Dit kan ervoor zorgen dat er zich te veel water in je bloedbaan terechtkomt.

Vocht vasthouden

Dit gebeurt wanneer je lichaam niet goed vocht kan afvoeren. Verschillende medische aandoeningen kunnen ervoor zorgen dat je lichaam vocht vasthoudt. Ook het gebruik van XTC zorgt er voor dat je water vasthoudt omdat de nieren minder water uitscheiden.

Beide soorten zijn gevaarlijk omdat ze het evenwicht tussen water en natrium in je bloed verstoren.

Oorzaak en risicofactoren

Onder meer de volgende omstandigheden kunnen leiden tot watervergiftiging:

Vasten

Vasten, waarbij je niets eet en alleen kruidenthee en water drinkt, soms ook aangewend als detoxdieet (ontgiftingsdieet) of als een methode voor gewichtsverlies.

Waterdrinkwedstrijden

Waterdrinkwedstrijden, bijvoorbeeld tijdens een ontgroening, kunnen leiden tot watervergiftiging.

Psychische factoren

Psychische aandoeningen met dwangmatig drinken (psychogene polydipsie), waarbij het vaak gaat om een psychose (vooral bij schizofrenie). Hierbij kan zowel een veranderd dorst-verzadigingsmechanisme alsook verhoogd dorstgevoel als gevolg van de medicijnen leiden tot verhoogd dorstgevoel, veel drinken (polydipsie).

Extreme lichamelijke inspanning

Overmatige waterinname kan ook bij gezonde mensen voorkomen na extreme lichamelijke inspanning (marathon of triatlon, hardlopen, fietsen, langdurige legeroefeningen of zwaar lichamelijk werk, voor de duur van meer dan 5 uur), bij XTC-gebruik (MDMA).

Verhoogde ADH-secretie

Een verhoogde ADH-secretie. ADH staat voor antidiuretisch hormoon, ook bekend als vasopressine, en het heeft de regulatie van water en vocht in het lichaam tot taak. Bij een verhoogde ADH productie wordt water vastgehouden; de nieren scheiden minder water uit. Verhoogde ADH-secretie treedt op bij onder meer een traag werkende schildklier (hypothyreoïdie), diabetes insipidus, bijnierschorsinsufficiëntie of bij gebruik van bepaalde geneesmiddelen (antipsychotica, antidepressiva), XTC en nicotine.

Nierfalen

Een gestoorde, afgenomen waterexcretie als gevolg van nierfalen.

Watervergiftiging symptomen

Symptomen van watervergiftiging zijn:

• misselijkheid;
• braken;
• algehele malaise;
• gezwollen handen en voeten;
• hoofdpijn doordat opgezwollen hersencellen tegen de zenuwen drukken;
• verminderd bewustzijn;
• in ernstige gevallen: spierkrampen, piepende ademhaling oftewel stridor (als gevolg van longoedeem) en verwardheid;
• later: convulsies, bewusteloosheid (doordat de cellen de bloedvaten dichtdrukken en er zuurstofgebrek ontstaat), coma en soms overlijden (als gevolg van hersenoedeem).

Een ernstige hyponatriëmie kan aanleiding geven tot blijvende hersenschade.

Diagnose

De symptomen van uitdroging en watervergiftiging lijken heel erg op elkaar. Bij watervergiftiging is echter het natriumgehalte in het bloed verlaagd. Dit zijn de belangrijke stappen die artsen zetten om watervergiftiging op te sporen:

Observeren

De eerste stap naar de diagnose begint met het nauwkeurig in de gaten houden van de symptomen. Hoofdpijn, misselijkheid, verwarring en vermoeidheid kunnen zowel bij watervergiftiging als uitdroging voorkomen. Hier begint het speurwerk: is er te veel water gedronken in korte tijd? Bij watervergiftiging kunnen symptomen snel verergeren, met ernstigere verschijnselen zoals verwardheid, flauwvallen of zelfs aanvallen als de natriumspiegel te laag zakt.

Bloedonderzoek

De echte gamechanger in het diagnosticeren van watervergiftiging is het bloedonderzoek. Een simpel prikje in je arm kan het natriumgehalte in je bloed onthullen. Normaal gesproken ligt dit tussen de 135 en 145 millimol per liter, maar bij watervergiftiging is dit lager dan 135. Hoe lager het natriumgehalte, hoe ernstiger de situatie. Artsen gebruiken deze cruciale meting om te bepalen hoe ernstig de vergiftiging is en hoe snel er ingegrepen moet worden.

Urineonderzoek

Naast het bloedonderzoek kan ook een urineonderzoek worden gedaan. Dit geeft inzicht in hoe je nieren reageren op de overmaat aan water. Wordt er genoeg water uitgeplast? Hoe geconcentreerd is de urine? Dit helpt om te beoordelen of je lichaam op de juiste manier met de overvloed aan vocht omgaat en of er aanwijzingen zijn dat de nieren het vocht niet meer goed kunnen verwerken.

Anamnese

Een van de belangrijkste aanwijzingen bij de diagnose van watervergiftiging is simpelweg: wat is er gebeurd? Heeft de persoon in kwestie veel water gedronken in een korte tijd, bijvoorbeeld tijdens een intensieve sportwedstrijd of in extreme hitte? Is er een grote hoeveelheid water ingenomen zonder elektrolyten? Dit verhaal helpt de arts om watervergiftiging te onderscheiden van andere aandoeningen zoals uitdroging, waar de symptomen soms op lijken.

Het stellen van de diagnose

Met alle puzzelstukjes op tafel – de symptomen, het natriumgehalte uit het bloedonderzoek, en de resultaten van het urineonderzoek – kan de arts de diagnose watervergiftiging stellen. Dit moment is cruciaal, want hoe eerder de juiste diagnose wordt gesteld, hoe sneller er kan worden ingegrepen. Bij een lage natriumspiegel is het belangrijk om direct de juiste behandeling in te zetten, zoals het toedienen van een zoutoplossing of het afvoeren van overtollig water.

Behandeling van waterintoxicatie

Gelukkig zijn er effectieve behandelingen om je lichaam weer in balans te brengen, maar dit vereist vaak een ziekenhuisopname. Laten we de behandeling van waterintoxicatie eens bekijken!

Hypertone zoutoplossing – De snelle natriumboost

Bij waterintoxicatie heeft je lichaam dringend behoefte aan natrium om de balans te herstellen. Hier komt een hypertone zoutoplossing om de hoek kijken. Dit is een vloeistof met een hoge concentratie zout, die via een infuus wordt toegediend om je natriumspiegel snel weer op het juiste niveau te krijgen. Het is alsof je lichaam een ‘reset’ krijgt, waarbij de natriumbalans stap voor stap wordt hersteld. Deze behandeling is cruciaal om ernstige complicaties te voorkomen en zorgt ervoor dat je organen weer normaal kunnen functioneren.

Diuretica – Plaspillen om het overtollige water af te voeren

Naast de zoutoplossing kan het nodig zijn om het overtollige water uit je lichaam te spoelen. Diuretica, ook wel bekend als plaspillen, helpen je lichaam om overtollig vocht snel kwijt te raken. Door het stimuleren van de urineproductie zorgen diuretica ervoor dat je overtollige waterplasjes maakt en je weer je natuurlijke balans vindt. Het is een beetje alsof je lichaam de waterschade opruimt en weer ruimte creëert voor een gezonde vochthuishouding.

Steroïden – Een handje helpen bij de ontstekingsreactie

Steroïden kunnen ook deel uitmaken van de behandeling. Ze werken ontstekingsremmend en kunnen ervoor zorgen dat je lichaam minder heftig reageert op de waterintoxicatie. Ze bieden ondersteuning door te voorkomen dat je hersenen of andere organen te veel zwellen door de overvloed aan vocht. Het zijn als het ware de ‘brandweermannen’ van je lichaam, die de schade in toom houden terwijl de andere behandelingen hun werk doen.

Medicijnen voor de balans – Het fijn afstellen van je herstel

Afhankelijk van de ernst van de waterintoxicatie kunnen ook andere medicijnen nodig zijn. Deze zijn erop gericht om je elektrolyten – zoals natrium, kalium en calcium – in balans te houden, zodat je lichaam weer optimaal kan functioneren. Elk medicijn is als een puzzelstukje in het grotere geheel van je herstel, waarbij de arts zorgvuldig afstemt wat je nodig hebt.

Ziekenhuisopname – Onder nauw toezicht herstellen

Omdat waterintoxicatie snel kan leiden tot ernstige complicaties, zoals hersenzwelling of zelfs coma, is een ziekenhuisopname meestal noodzakelijk. Hier krijg je 24/7 zorg en wordt je vocht- en elektrolytenbalans continu in de gaten gehouden. Dit garandeert dat je snel en veilig herstelt van de watervergiftiging, terwijl de artsen ingrijpen als dat nodig is.

Preventie en voorkomen

Te weinig drinken is niet goed en leidt tot uitdroging, maar te veel drinken is evenmin goed. De maximale hoeveelheid water die nieren per uur kunnen verwerken, bedraagt circa 0,8 tot 1,0 liter. Het is dan ook belangrijk om niet meer dan één liter water per uur te drinken. Als je langer dan een uur sport beoefent, zijn sportdranken een optie. Deze dranken bevatten suiker, samen met elektrolyten zoals natrium en kalium, die je deels verliest via het zweten. Bij tekenen van dorst is het belangrijk om te drinken. Als je een medische aandoening hebt, zoals diabetes of een nierziekte, overleg dan met je arts over de beste behandeling. Neem ook contact op met je arts als je buitengewoon veel dorst hebt. Dit kan een teken zijn van een medisch probleem dat moet worden behandeld.

Lees verder

• Kleurloze urine: oorzaken van doorzichtige urine of plas
• Diabetes insipidus: symptomen, oorzaak en behandeling