Vasten: gezondheidsvoordelen en bijwerkingen van het vasten

De gezondheidsvoordelen van vasten bestaan uit snellere genezing, stralende huid en afgifte van groei- en anti-verouderingshormonen. Vasten is tevens goed voor het spijsverteringsstelsel, omdat het de stofwisseling stimuleert, het cholesterolgehalte verlaagt en de eetlust vermindert, waardoor je beter op gewicht kunt blijven. Het biedt verlichting aan epilepsie, artritis en andere (chronische) ziekten. Vasten kan ook leiden tot bepaalde bijwerkingen als hoofdpijn en moeheid. Vaak gaat dat na enkele uren of één tot twee dagen vanzelf over. Het is belangrijk dat je tijdens het vasten voldoende blijft drinken.

• Wat is vasten?
• Gezondheidsvoordelen van vasten
• Geestelijke gezondheid
• Gezonde darmen
• Gaat epilepsie-aanvallen tegen
• Goed tegen reumatoïde artritis i.c.m. vegetarisch dieet
• Versnelt de genezing
• Huidsverzorging
• Geeft groeihormonen vrij
• Beschermt de gezondheid van het hart
• Reparatie en verjonging
• Overgewicht en obesitas tegengaan
• Bijwerkingen van vasten
• Uitdroging
• Hoofdpijn
• Hypoglykemie
• Maagzuur
• Andere bijwerkingen
• Wie kunnen er beter niet vasten?
• Waar haal je je energie vandaan tijdens het vasten?

Wat is vasten?

Vasten verwijst naar het geheel of gedeeltelijk onthouden van eten of drinken of van bepaalde spijzen gedurende een bepaalde tijdspanne. Er bestaat religieus vasten, maar vasten kan ook primair vanwege gezondheidsredenen gedaan worden. Vasten biedt veel voordelen voor de gezondheid biedt als het op een correcte en een gezonde manier wordt uitgevoerd (dat wil zeggen dat je er wel voldoende bij drinkt). Je kunt streng vasten door helemaal niets te eten. of je kunt iets minder streng vasten door niets te eten, maar wel fruit- en groentesappen te drinken. Over het algemeen worden de meeste soorten vasten uitgevoerd gedurende 24-72 uur. Intermitterend vasten (afwisselend vasten) houdt echter in dat je af en toe een vastendag inlast van 24 uur waarop je alleen drinkt (water, kruidenthee) maar verder niet eet. Andere vormen van intermittent fasting zijn periodiek vasten en om de dag vasten. Bij periodiek vasten eet je de ene dag minder dan 25% van je energiebehoefte eet, afgewisseld met een dag waarop je alles mag eten. En periodiek vasten betekent dat je 1 tot 2 dagen per week vast en 5 tot 6 dagen per week niet.[1]

Gezondheidsvoordelen van vasten

Als het op een goed manier wordt gedaan, heeft vasten de volgende gezondheidsvoordelen:

Geestelijke gezondheid

Na een periode van vasten heeft je bloed een hoger gehalte aan endorfines, waardoor je alerter wordt en je een goed gevoel krijgt. Ook komt het je hersenen ten goede. Een voordeel van vasten is de stimulatie van BDNF, een krachtig eiwit dat een integrale rol speelt bij het stimuleren van de groei van nieuwe hersencellen en de prestaties van bestaande neuronen. BDNF wordt het best beschreven als het 'groeihormoon' van de hersenen en het stimuleren van de productie ervan is eenvoudig een van de beste dingen die je kunt doen voor je lichaam en je hersenen.

Gezonde darmen

Vasten helpt de leeftijdsafhankelijke achteruitgang van het functioneren van stamcellen in de darmen tegen te gaan. Onderzoek laat zien dat tijdens het vasten de cellen vetzuren afbreken in plaats van glucose en dit helpt de cellen regeneratiever te worden.[2]

Gaat epilepsie-aanvallen tegen

Vasten is gunstig voor patiënten die lijden aan epilepsie. Onderzoeken over dit onderwerp hebben positieve resultaten opgeleverd in termen van verminderde frequentie van aanvallen bij patiënten met epilepsie.[3]

Goed tegen reumatoïde artritis i.c.m. vegetarisch dieet

Reumatoïde artritis is een chronische ziekte waarbij gewrichten ontstoken zijn. Vasten kan bij reumatoïde artritis de klachten verlichten, maar deze vermindering van klachten is dan meestal niet blijvend: na het stoppen met vasten blijken de klachten terug te komen en soms zelfs erger te zijn geworden.[4] Onder medisch toezicht heeft gecontroleerd vasten in combinatie met een vegetarisch dieet significante resultaten opgeleverd, zo blijkt uit onderzoek.[5] Het effect van vasten, gevolgd door een jaar vegetarisch dieet, werd beoordeeld in een gerandomiseerde, enkelblinde gecontroleerde studie. 27 patiënten werden toegewezen aan een verblijf van vier weken op een gezondheidsboerderij. Na een eerste periode van vasten gedurende 7-10 dagen werden ze gedurende 3,5 maand op een individueel aangepast glutenvrij veganistisch dieet gezet. Het voedsel werd vervolgens geleidelijk veranderd in een lactovegetarisch dieet voor de rest van het onderzoek. Een controlegroep van 26 patiënten verbleef vier weken in een herstellingsoord, maar at gedurende de hele onderzoeksperiode een gewoon dieet. Na vier weken op de gezondheidsboerderij vertoonde de dieetgroep een significante verbetering in het aantal gevoelige gewrichten, de Ritchie-gewrichtsindex, het aantal gezwollen gewrichten, de pijnscore, de duur van ochtendstijfheid, de grijpkracht, de bezinkingssnelheid van erytrocyten, het C-reactieve eiwit, het witte aantal bloedcellen en een vragenlijst voor de beoordeling van de gezondheid. In de controlegroep scoorde alleen de pijnscore een betere score. In de controlegroep verbeterde alleen de pijnscore aanzienlijk. De voordelen in de dieetgroep waren na een jaar nog steeds aanwezig en evaluatie van de hele cursus toonde significante voordelen voor de dieetgroep in alle gemeten onderdelen. Dit voedingsschema lijkt een nuttige aanvulling op de conventionele medische behandeling van reumatoïde artritis. Reuma Nederland is anno 2024 echter sceptisch en schrijft op haar website: "Als mensen met een reumatische aandoening, die deelnamen aan een wetenschappelijk onderzoek, gunstig reageerden op (lacto-)vegetarisch of veganistisch eten, dan ging het vaak om mensen die een allergie of overgevoeligheid hadden voor bepaalde dierlijke voedingsmiddelen."[6]

Versnelt de genezing

Vasten bevordert ook het genezingsproces in het lichaam. Wanneer voedsel niet langer in de maag aanwezig is, richt het lichaam zich op andere vitale functies zoals metabole activiteit en het immuunsysteem, in plaats van op de spijsvertering. Onderzoek heeft een significante ontwikkeling aangetoond in het immuunsysteem van de darmen en de algehele gezondheid van de patiënt onder medisch toezicht.[7]

Huidsverzorging

Het mechanisme van autofagie (het opruimen van cellen) bestaat uit een synthese en recycling van cellulaire componenten door afbraak van onnodige cellen. Dit proces wordt geactiveerd tijdens het vasten. Dit leidt tot de productie van gezondere cellen en weefsels door het hele lichaam, wat leidt tot een gezondere huid. Het helpt ook bij de productie van collageen en de bestrijding van acne.[8]

Geeft groeihormonen vrij

Groeihormonen stimuleren de groei en productie van cellen in het lichaam. De productie van dergelijke hormonen neemt ook toe tijdens vasten, wat resulteert in het vrijkomen van betere groei- en anti-verouderingshormonen.[9]

Beschermt de gezondheid van het hart

Vasten beïnvloedt de regulatie van glucose en de cardiovasculaire gezondheid. Het heeft ook andere gezondheidsvoordelen, waaronder het verlagen van de bloeddruk en triglyceriden (een soort van vet in je bloedbaan) en het verhogen van de insulinegevoeligheid en niveaus van HDL (goed) cholesterol.[10]

Reparatie en verjonging

Je lichaam kan zich herstellen als gevolg van een langzamer metabolisme, betere afweermechanismen en eiwitproductie vanwege het vasten. Dit leidt tot een verbeterd geestelijk welzijn, helderheid, verbeterde bloedcirculatie en een gevoel van verjonging. Al deze effecten kunnen bijdragen aan een vertraging van het ouder worden en een langere levensverwachting. Vasten stimuleert ook de regeneratieve capaciteit van stamcellen.[11]

Overgewicht en obesitas tegengaan

Vasten wordt al lang ingezet als wapen tegen overgewicht en obesitas. Het triggert de leverenzymen en breekt vet en cholesterol af in essentiële galzuren, die het metabolisme stimuleren en het overtollige vet in warmte omzetten. Het helpt je ook om niet te veel te eten, omdat het de hongerhormoonspiegels reguleert. Regelmatig vasten verbetert ook in de loop van de tijd je eetpatroon verbetert.[12]

Bijwerkingen van vasten

Hoewel vasten een natuurlijke en effectieve methode is om het lichaam te zuiveren van schadelijke gifstoffen, is het ook van vitaal belang om goed op de hoogte te zijn van de mogelijke bijwerkingen van vasten.

Uitdroging

Tijdens het vasten blijft het lichaam zout en water verliezen door zweten, plassen en ademen. Als het lichaam niet goed gehydrateerd is voordat je gaat vasten, kun je gemakkelijk uitdrogen. Als dergelijke symptomen optreden, is het essentieel om ORS te drinken om het verlies te compenseren. ORS is een mengsel van zouten en glucose om op te lossen in water.

Hoofdpijn

Hoofdpijn tijdens het vasten kan worden veroorzaakt door honger, rusteloosheid of de plotselinge afwezigheid van cafeïne of nicotine in het lichaam. Veel vocht drinken, matig eten en het vermijden van direct zonlicht kan hoofdpijn helpen voorkomen.

Hypoglykemie

Diabetici moeten zeer voorzichtig zijn met vasten en zij moeten altijd eerst met hun huisarts bespreken of zij kunnen vasten en hoe dat het beste kan gebeuren. Ze worden sterk aanbevolen om hun bloedglucose te controleren, omdat een daling van de bloedsuikerspiegel ernstige gevolgen kan hebben. Dit wordt een hypo (voluit: hypoglykemie) genoemd. Hierbij is het bloedsuiker te laag.

Maagzuur

Tijdens het vasten kun je last krijgen van brandend maagzuur of zuurbranden.

Andere bijwerkingen

Andere vaak voorkomende bijwerkingen zijn vermoeidheid, spierkrampen, duizeligheid, koude rillingen of verkoudheid door de verandering in het metabolisme, samen met een onaangename geur wanneer het lichaam schadelijke stoffen via de huid en het zweet afvoert. Je kunt ook last krijgen van een stinkende adem. Dit is echter het natuurlijke mechanisme van het lichaam om zichzelf te reinigen en te herstellen, terwijl ongezonde cellen worden afgestoten.

Wie kunnen er beter niet vasten?

Ondanks de vele voordelen en acceptabele bijwerkingen, kan vasten in bepaalde omstandigheden gevaarlijk zijn. Het wordt niet aanbevolen voor mensen die al lijden aan ondervoeding, diabetes en chronische aandoeningen zoals jicht, vergevorderde stadia van kanker en hartritmestoornissen, waarbij het hart onregelmatig klopt. Zwangere of zogende vrouwen mogen ook niet vasten.

Waar haal je je energie vandaan tijdens het vasten?

Het lichaam komt pas na 7-8 uur na de laatste maaltijd in een 'vastenmodus' terecht, omdat het lichaam dan meestal klaar is met het gebruik van de voedingsstoffen uit het voedsel. Meestal haalt het lichaam zijn energie uit de glucose die aanwezig is in de lever en de spieren. Als het vasten lang genoeg duurt en de glucose op is, is het lichaam afhankelijk van het opgeslagen vet (vetreserves) ten behoeve van energie. Dit type energievrijgave is echter slechts in beperkte mate beschikbaar, waarna het lichaam de opgeslagen eiwitten begint af te breken. Dit staat ook bekend als uithongeren, wat geen gezonde methode van vasten is. Dit kan gebeuren als je te lang vast.

Noten:

1. Voedingscentrum. Intermittent fasting. https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/intermittent-vasten.aspx (ingezien op 29-4-2019)
2. Mihaylova MM, Cheng CW, Cao AQ1, Tripathi S, Mana MD2, Bauer-Rowe KE2, Abu-Remaileh M, Clavain L, Erdemir A, Lewis CA, Freinkman E, Dickey AS, La Spada AR, Huang Y, Bell GW, Deshpande V, Carmeliet P, Katajisto P, Sabatini DM, Yilmaz ÖH. Fasting Activates Fatty Acid Oxidation to Enhance Intestinal Stem Cell Function during Homeostasis and Aging. Cell Stem Cell. 2018 May 3;22(5):769-778.e4. doi: 10.1016/j.stem.2018.04.001.
3. Freeman JM, Vining EP. Seizures decrease rapidly after fasting: preliminary studies of the ketogenic diet. Arch Pediatr Adolesc Med. 1999 Sep;153(9):946-9.
4. Reuma Nederland. Diëten. https://reumanederland.nl/leven-met/voeding/dieten/ (ingezien op 29-4-2019)
5. Kjeldsen-Kragh J, Haugen M, Borchgrevink CF, Laerum E, Eek M, Mowinkel P, Hovi K, Førre O. Controlled trial of fasting and one-year vegetarian diet in rheumatoid arthritis. Lancet. 1991 Oct 12;338(8772):899-902.
6. Reuma Nederland. Diëten. https://reumanederland.nl/leven-met/voeding/dieten/ (ingezien op 29-4-2019)
7. Beer AM, Rüffer A, Balles J, Ostermann T. [Progression of intestinal secretory immunoglobulin A and the condition of the patients during naturopathic therapy and fasting therapy]. Forsch Komplementarmed Klass Naturheilkd. 2001 Dec;8(6):346-53.
8. Alirezaei M, Kemball CC, Flynn CT, Wood MR, Whitton JL, Kiosses WB. Short-term fasting induces profound neuronal autophagy. Autophagy. 2010 Aug;6(6):702-10. Epub 2010 Aug 14.
9. K Y Ho, J D Veldhuis, M L Johnson, R Furlanetto, W S Evans, K G Alberti, and M O Thorner. Fasting enhances growth hormone secretion and amplifies the complex rhythms of growth hormone secretion in man. J Clin Invest. 1988 Apr; 81(4): 968–975.
10. doi: 10.1172/JCI113450
11. Mattson MP, Wan R. Beneficial effects of intermittent fasting and caloric restriction on the cardiovascular and cerebrovascular systems. J Nutr Biochem. 2005 Mar;16(3):129-37.
12. Maria M. Mihaylova, Chia-Wei Cheng, Amanda Q. Cao, Surya Tripathi, Miyeko D. Mana, Khristian E. Bauer-Rowe, Monther Abu-Remaileh, Laura Clavain, Aysegul Erdemir, Caroline A. Lewis, Elizaveta Freinkman, Audrey S. Dickey, Albert R. La Spada, Yanmei Huang, George W. Bell, Vikram Deshpande, Peter Carmeliet, Pekka Katajisto, David M. Sabatini, Ömer H. Yilmaz. Fasting Activates Fatty Acid Oxidation to Enhance Intestinal Stem Cell Function during Homeostasis and Aging. Cell Stem Cell, 2018; 22 (5): 769 DOI: 10.1016/j.stem.2018.04.001
13. Amy T. Hutchison et al. Effects of Intermittent Versus Continuous Energy Intakes on Insulin Sensitivity and Metabolic Risk in Women with Overweight, Obesity (2018). DOI: 10.1002/oby.22345

Lees verder

• Ramadan: gewichtstoename en gezondheidsproblemen door vasten