Schizofrenie (DSM-5): symptomen, oorzaken en behandeling

Wat is schizofrenie, wat zijn de symptomen en kenmerken van schizofrenie en hoe wordt schizofrenie behandeld? Schizofrenie is een psychische aandoening die verschillende vormen of gradaties kan aannemen. Ongeveer één op de honderd personen ontwikkelt deze ziekte. Een belangrijk kenmerk is dat bij de patiënt ten minste eenmaal een psychotische episode is opgetreden. Bij een psychose raakt de patiënt het contact met de werkelijkheid kwijt. Er kunnen in zo'n toestand allerlei symptomen optreden, zoals wanen, hallucinaties en emotionele, denk- en gedragsstoornissen. De ziekte schizofrenie verloopt in een aantal fasen. De oorzaak van schizofrenie is vaak een combinatie van erfelijke, psychische en sociale factoren. Behandeling van schizofrenie bestaat uit een combinatie van medicijnen (antipsychotica) en psychosociale begeleiding.

• Het begrip schizofrenie
• Wat betekent 'schizofrenie'?
• Psychose gevoeligheid syndroom
• Hoe vaak komt schizofrenie voor?
• Fasen van schizofrenie
• Premorbide fase
• De prodromale fase
• Acute fase/psychotische fase
• Herstelfase/stabiele fase/restperiode
• Schizofrenie symptomen en kenmerken
• Denken
• Waarneming
• Gevoel
• Taal
• Contact
• Handelen
• Lichaamsbeleven
• Inzicht
• Classificatiecriteria DSM-5 schizofrenie
• Een kijkje in het brein: wat gebeurt er bij schizofrenie?
• Oorzaken van schizofrenie
• Een complexe mix van factoren
• Stress als katalysator
• Een vroeg verstoord zenuwstelsel
• Chemische chaos in de hersenen
• Verschillen in hersenstructuur
• Risicofactoren
• Onderzoek en diagnose
• Overzicht
• Differentiële diagnostiek
• Comorbiditeit
• Behandeling van schizofrenie
• Medicijnen (antipsychotica)
• Psychosociale behandelingen
• Praktische tips en zelfzorg bij schizofrenie
• Houd een vaste dagelijkse routine aan
• Zorg voor een gestructureerde en rustige leefomgeving
• Neem trouw je voorgeschreven medicatie in
• Stel haalbare doelen voor jezelf
• Eet gezond en gevarieerd
• Neem voldoende tijd voor ontspanning en herstel
• Beperk alcohol en vermijd drugs
• Ga op tijd naar de huisarts bij nieuwe klachten
• Maak gebruik van een steunnetwerk
• Schrijf je gedachten en gevoelens regelmatig op
• Maak gebruik van psycho-educatie en begrijp je aandoening beter
• Zoek tijdig professionele hulp bij crisissituaties
• Prognose en levensverwachting
• Complicaties
• Preventie

Het begrip schizofrenie

Wat betekent 'schizofrenie'?

De term 'schizofrenie' (Grieks voor gespleten geest) komt uit de koker van de Zwitserse psychiater Bleurer (1911), die voortborduurde op de bevindingen van Kraeplin (1896). Laatstgenoemde sprak van 'dementia praecox' (vroegtijdige dementering), vanwege een in zijn ogen geleidelijke aftakeling die al in de pubertijd d of adolescentie begon. Voor die tijd echter hadden andere psychiaters er ook al gewag van gemaakt.

Sinds Bleurer heeft het schizofreniebegrip ingrijpende veranderingen ondergaan. Uiteindelijk is het accent komen te liggen op de ernst en chroniciteit, dat men terugvindt in de huidige DSM-5-criteria. Over de kern van het begrip schizofrenie behoeft weinig verschil van mening te bestaan, maar een scherpe afgrenzing is niet mogelijk. Schizofrenie is de meest ernstige psychotische stoornis en komt bij mannen en vrouwen even vaak voor.

Psychose gevoeligheid syndroom

De term 'schizofrenie' heeft een negatieve connotatie waar veel vooroordelen aan kleven. Anoiksis, een belangenvereniging voor en door mensen met psychotische kwetsbaarheid, heeft daarom een nieuwe naam voor de ziekte schizofrenie geïntroduceerd: psychose gevoeligheid syndroom, een vertaling van: psychosis susceptibility syndrome (PSS).

Hoe vaak komt schizofrenie voor?

Laten we met een feitje beginnen: schizofrenie treft ongeveer 1% van de wereldbevolking. Dat klinkt misschien weinig, maar wereldwijd zijn dat miljoenen mensen. In Nederland hebben zo’n 8 op de 1000 mensen ermee te maken. Dat betekent dat, als je een grote woonwijk hebt, er waarschijnlijk wel een paar bewoners zijn die worstelen met deze aandoening. In België zijn de cijfers vergelijkbaar, al zijn er lichte verschillen tussen regio’s. Wat opvalt, is dat schizofrenie vaker voorkomt bij mannen dan bij vrouwen. Voor elke drie mannen met schizofrenie zijn er ongeveer twee vrouwen. En waarom? Mannen ontwikkelen het vaak op jongere leeftijd, rond hun late tienerjaren, terwijl vrouwen het meestal later in hun leven ervaren, vaak na hun dertigste.

Wat is de invloed van migratie en afkomst?
Hier komt het interessante deel: schizofrenie lijkt vaker voor te komen bij migranten en hun nakomelingen. Bijvoorbeeld, in Nederland hebben mensen van Surinaamse en Antilliaanse afkomst een verhoogd risico. In België geldt dat ook voor migranten uit Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Hoe dat precies komt, is nog niet helemaal duidelijk. Sommigen wijzen op sociale factoren zoals discriminatie, isolatie en stress door migratie. Stel je eens voor: je verlaat je geboorteland, komt in een onbekende omgeving, en hebt te maken met taalbarrières en een andere cultuur. Dat kan flink wat druk geven. Bovendien speelt genetica ook een rol, wat de verhoogde kwetsbaarheid verder kan verklaren.

Klimaat en schizofrenie: is er een link?
En dan een verrassende vraag: heeft het klimaat invloed op schizofrenie? Onderzoekers hebben gekeken naar seizoensinvloeden en geografische verschillen. Zo lijkt het erop dat schizofrenie iets vaker voorkomt in koudere klimaten. In landen zoals Scandinavië zijn de cijfers net iets hoger. Sommigen denken dat het gebrek aan zonlicht, en daardoor een tekort aan vitamine D, een rol kan spelen. In de tropen, zoals in de Nederlandse overzeese gebiedsdelen, zijn de cijfers over het algemeen lager. Maar dit wil niet zeggen dat mensen daar immuun zijn. Sociale factoren zoals armoede en toegang tot zorg hebben daar ook een grote invloed.

Genetica: zit het in de familie?
Het korte antwoord luidt: ja, genetica speelt een grote rol. Als één van je ouders schizofrenie heeft, heb je ongeveer 10% kans om het ook te krijgen. Heeft een tweelingbroer of -zus het? Dan springt dat percentage naar 50%. Dit bewijst dat erfelijkheid een stevige vinger in de pap heeft. Maar, en hier komt een twist, genetica is niet alles. Omgevingsfactoren zoals stress, trauma of zelfs complicaties bij de geboorte kunnen de genetische kwetsbaarheid versterken. Denk aan het bekende gezegde: “De genen laden het geweer, maar de omgeving trekt de trekker over.”

Nederland, België en de wereld: verschillen in cijfers
Laten we eens internationaal kijken. In Nederland en België is het aantal mensen met schizofrenie vergelijkbaar, rond die 1% van de bevolking. Interessant genoeg is dit percentage iets hoger in stedelijke gebieden dan op het platteland. In grootsteden zoals Amsterdam of Brussel ligt het risico bijvoorbeeld 2 tot 3 keer hoger. Wereldwijd zien we nog meer variaties. In ontwikkelingslanden lijkt schizofrenie iets minder vaak voor te komen, mogelijk door een betere sociale integratie van mensen met psychische aandoeningen. In landen zoals India of Nigeria herstellen mensen met schizofrenie vaak sneller, omdat familie en gemeenschap een hechter vangnet bieden. In westerse landen, met een individualistischere insteek, is dat vaak lastiger.

Wat kunnen we leren?
Schizofrenie is geen one-size-fits-all diagnose. De cijfers variëren afhankelijk van geslacht, afkomst, migratiestatus en zelfs klimaat. Wat wel vaststaat, is dat het een aandoening is die mensen wereldwijd treft, ongeacht hun achtergrond. Door naar deze factoren te kijken, kunnen onderzoekers en behandelaars betere oplossingen vinden en mensen ondersteunen waar dat het hardst nodig is. Uiteindelijk is het belangrijkste dat we blijven leren en werken aan meer begrip en betere zorg – zowel dichtbij huis als over de grens.

Fasen van schizofrenie

De psychose breekt meestal uit tussen het 15e en 45e levensjaar. DSM-5 stelt de eis dat er minstens een half jaar ziekteverschijnselen zijn, in tegenstelling tot de tiende editie van de ICD-10 dat genoegen neemt met typerende symptomen gedurende een maand. Door deze lange duur die DSM-5 voorschrijft, onderscheidt de schizofrenie zich van een korte psychose als reactie op een traumatische en ingrijpende gebeurtenis.

Premorbide fase

Dit is de fase die voorafgaat aan de fase waarin de eerste verschijnselen zich openbaren: de prodromale fase. De persoon is niet ziek, maar er zijn mogelijk al wel bepaalde trekken of neuropsychologische markers die de kwetsbaarheid op het ontwikkelen van schizofrenie aangeven.

De prodromale fase

In de prodromale fase, dat is de fase voorafgaande aan de psychose, trekt de patiënt zich terug van de omgeving en isoleert hij zich. De patiënt leeft in sociale afzondering en is niet meer in staat te werken of te studeren. Hij gaat zich steeds slechter verzorgen en hij neigt tot vervuiling. De patiënt weert te veel prikkels uit de buitenwereld af door zich af te zonderen van andere mensen. Hij is erg gevoelig voor de reacties van anderen. Allengs vindt er een verandering plaats in de persoonlijkheid. Hij gedraagt zich bizar en het contact dat hij biedt is anders dan voorheen. Hij kan erg uit de hoogte doen (hautain), ontremd praten of juist veel dagdromen en apathisch nietsdoen. Hij ontwikkelt typische ideeën die een ander niet kan volgen: Hij beweert bijvoorbeeld paranormaal begaafd te zijn of een zesde zintuig te hebben of hij vraagt zich af of hij wel het kind is van zijn ouders en hij voelt dat hij zijn eigen 'ik' verloren heeft, enz.

Langzamerhand of meer acuut ontwikkelt zich de psychotische waanstemming. Projectie van eigen gevoelens van boosheid naar de omgeving kan leiden tot paranoïde: 'De ander zal wel boos op mij zijn en mij bedreigen', terwijl de patiënt in feite zelf boos is op de ander. Deze paranoïde geeft een sluimerend en vaag gevoel van onbehagen, angst en bedreiging, de basis voor de psychose. Ook kan hij menen dat neutrale of voor anderen bedoelde opmerkingen, eigenlijk bedoeld zijn als negatieve toespelingen op de eigen persoon. Deze betrekkingsideeën kunnen gemakkelijk tot waanideeën uitgroeien, waardoor de ideeën niet meer voor correctie toegankelijk zijn.

De patiënt voelt zich niet meer veilig in zijn omgeving en dat kan aanleiding zijn tot agressief gedrag dat de buitenwereld niet kan plaatsen en begrijpen. Hierdoor en door de waanachtige uitingen of de verwarde gedachtegang wordt de stoornis soms al wel duidelijk in deze fase. Het is voor hulpverleners en mensen die werkzaam zijn in de gezondheidszorg van belang dat zij kennis hebben van de verschijnselen van schizofrenie die zich voor kunnen doen in de prodromale fase, zodat de signalen onderkend worden en tijdig ingegrepen kan worden om verder afglijden te voorkomen. Consulteer bij twijfel een psychiater of andere deskundige.

Acute fase/psychotische fase

Een aantal dagen voor de acute psychotische fase doet zich praktisch altijd het verschijnsel voor dat de patiënt last heeft van extreme slapeloosheid. Het komt soms voor dat de persoon nachtenlang niet kan slapen. Na de prodromale fase volgt onherroepelijk de acute psychotische fase. Er treedt een totale psychische verwarring op: de patiënt desintegreert zogezegd. Hij kan geen greep meer krijgen op de omgeving en de dingen om hem heen. De indrukken uit de buitenwereld worden niet meer volgens de werkelijkheid verklaard, maar de patiënt geeft er zijn eigen betekenis aan. Triviale zaken zijn bedreigend geworden en hebben een dubbelzinnige betekenis. Een vuilniszak op straat is daar neergelegd omdat hij dood moet, daar wordt hij dan in opgeborgen. De winkel is druk om hem te pesten en iedereen bespioneert hem. Er wordt een complot tegen hem gesmeed, enz. Zijn werkelijkheidszin is gestoord en hij heeft wanen en hallucinaties. De vage angsten en onbestemde bedreigende gevoelens zijn thans stellige, niet corrigeerbare overtuigingen geworden. De patiënt is nu actief psychotisch.

Herstelfase/stabiele fase/restperiode

Als de psychose voorbij is, herstelt ongeveer 30% van de patiënten. Verhulst daarentegen suggereert dat volledig herstel na een psychotische aanval nooit volledig is. Het gehele verloop van schizofrenie vertoont een neergaande lijn. De patiënt komt na de acute psychose in een stabiele fase, die dus meestal chronisch is. Zij varieert in ernst van de verschijnselen. Deze verschijnselen worden 'restverschijnselen' genoemd of 'defecttoestand'. Sommige patiënten spreken weinig, zij hebben vlakke affecten en raken uiterlijk weinig geroerd door emoties. Er is een leegte in het willen met een gebrek aan initiatief en apathie. Ook houden sommige patiënten een aantal waandenkbeelden over en hoort hij af en toe nog stemmen.

Doordat veel chronische patiënten zich moeilijk kunnen concentreren en snel vermoeid zijn, zijn zij vaak enkel nog in staat tot eenvoudig werk of bezigheden. Maar de verschijnselen kunnen ook licht van aard zijn. Zo kan iemand weer zijn werk, hobby en huishoudelijk leven opnemen. Hij kan dan bijvoorbeeld niet meer overwerken en zijn omgeving vindt misschien dat hij wat eenzelviger is geworden.

Deze 70% (of schier 100% zoals Verhulst suggereert) van de patiënten die nooit (geheel) herstelt, heeft kans binnen een jaar opnieuw een psychose te krijgen (recidiefpsychose). Het gebruik van medicijnen en een gunstige omgeving kan dit percentage verlagen tot 20-40%.

Schizofrenie symptomen en kenmerken

Het is absoluut niet zo dat een patiënt met schizofrenie alle of de meeste van de in deze paragraaf besproken symptomen moet vertonen. Het klinische beeld van schizofrenie is zeer gevarieerd. Psychotische episoden worden afgewisseld met rustiger perioden waarin de symptomen veel minder opvallend zijn.

Denken

Er is sprake van formele en inhoudelijke denkstoornissen. Anders gezegd: het denken is naar vorm en inhoud gestoord. Er is sprake van verwardheid.

Vorm: Het incoherente denken valt op omdat de patiënt van de hak op de tak springt en aan de gedachtegang is geen touw aan vast te knopen; het is zonder enig logisch verband en vol ongewone associaties.

Inhoud: Er zijn wanen, dus oncorrigeerbare, onjuiste overtuigingen. Meestal hebben· de patiënten achtervolgingswanen, grootheidswanen, religieuze wanen, wereldondergangswanen of beïnvloedingswanen. Bij dit laatste denkt de patiënt dat zijn lichaam of denken beïnvloed wordt door magische krachten. Typische schizofrene waanvormen hebben betrekking op gedachteninbreng, -onttrekking, of -uitzending. Veel wanen geven een sterk persoonlijke betekenis een triviale gebeurtenissen (betrekkingswanen).

Waarneming

Hallucinaties zijn waarnemingservaringen met werkelijkheidskarakter, zonder externe bron voor die waarneming. Hallucinaties kunnen voor alle zintuigfuncties voorkomen, maar het meest frequent zijn de gehoors- en gezichtshallucinaties. Deze worden ook wel respectievelijk akoestisch en visuele hallucinaties genoemd.

Gevoel

Angst en geprikkeldheid (agitatie) komen veel voor, vooral in acute fasen. Ook explosieve woede of extatische geluksgevoelens zijn mogelijk. Er is vaak sprake van inadequaat affect; de emotionele reacties lijken dan niet te passen bij de situatie. Een patiënt kan bijvoorbeeld vaag glimlachen terwijl daar geen aanleiding voor lijkt te zijn. Het meest karakteristieke voor schizofrenie is echter de affectieve vervlakking, ook wel emotionele afstomping genoemd. Reedijk beweert daarentegen dat hun gevoelsleven niet is afgestompt, maar dat dat alleen maar zo lijkt. Hij zegt dat het gaat om overgevoelige, kwetsbare mensen die proberen zich in hun psychose af te schermen tegen invloeden van buitenaf, invloeden waartegen ze blijkbaar geen verweer hebben.

Taal

De patiënt kan hetgeen gezegd wordt erg letterlijk en concreet nemen. Normale symbooltaal ontgaat hem. Sommigen maken hun eigen bizarre symbolen of nieuwe woorden.

Contact

De patiënt weert rechtstreeks contact af. Hij is nauwelijks in zijn wereld te bereiken, vermits die voor anderen vaak moeilijk te begrijpen is. Hij vermijdt oogcontact en lijkt in zichzelf gekeerd. In extreme vorm heeft hij helemaal geen contact en staat of slaapt hij stijf en bewegingloos in een houding, in een katatone houding; katatonie genoemd.

Handelen

Veel gedrag wordt ingegeven vanuit de psychose. Bij het magisch handelen maakt de patiënt stereotype bewegingen om bepaalde gebeurtenissen uit zijn wanen te beïnvloeden. Of er is sprake van katatoon gedrag.

Lichaamsbeleven

Schizofrene patiënten kunnen zich verrot wanen, of wanen dat ze niets meer zijn. Vanuit dit beleven bestaat er gevaar voor automutilatie (zelfbeschadigend gedrag zoals met een mes krassen in armen of benen) of suïcide. Ook kan de patiënt onzeker zijn over de eigen identiteit: 'wie ben ik, mijn gezicht veranderd, er zit een computer in mijn buik', enz.

Inzicht

Inzicht in het ziek-zijn is bij de acuut psychotische patiënt meestal afwezig, omdat hij overtuigd is van de werkelijkheid en juistheid van zijn wanen. Er zijn maar weinig patiënten die het besef hebben dat ze ziek zijn.

Classificatiecriteria DSM-5 schizofrenie

Classificatiecriteria volgens het alom gebruikte psychiatrische classificatiesysteem DSM-5:

A Twee (of meer) van de volgende kenmerken, waarvan elk in een een periode van één maand een significant deel van de tijd aanwezig is (of korter indien succesvol behandeld). Minstens één van deze moet (1), (2) of (3) zijn:

1. wanen
2. hallucinaties
3. gedesorganiseerd spreken (bijvoorbeeld frequente ontsporing of incoherentie).
4. ernstig gedesorganiseerd of katatoon gedrag.
5. Negatieve symptomen (zoals affectieve vervlakking of initiatiefverlies).

B Voor een belangrijk deel van de tijd sinds het begin van de stoornis ligt het niveau van functioneren op een of meer belangrijke levensgebieden, zoals werk, interpersoonlijke relaties of zelfverzorging, duidelijk onder het niveau van voor het begin van de stoornis (of, als het begin tijdens de kinderjaren of adolescentie ligt, het is niet gelukt om het verwachte niveau van functioneren op interpersoonlijk gebied, op school en in de studie, en beroepsmatig te bereiken).

C Symptomen van de stoornis zijn gedurende ten minste zes maanden ononderbroken aanwezig. In deze periode van zes maanden moet er ten minste één maand (of korter, indien succesvol behandeld) sprake zijn van symptomen die voldoen aan criterium A (ofwel de actieve-fasesymptomen) en mogelijk ook van prodromale of restsymptomen. Tijdens deze prodromale of restfase kunnen de symptomen van de stoornis bestaan uit alleen negatieve symptomen of uit een afgezwakte vorm van twee of meer van de in criterium A genoemde symptomen (zoals vreemde overtuigingen, ongebruikelijke zintuiglijke ervaringen).

D Een schizoaffectieve stoornis en een depressieve stemmingsstoornis of bipolaire-stemmingsstoornis met psychotische kenmerken zijn uitgesloten, omdat ofwel (1) er zich geen depressieve of manische episoden tegelijk met de actieve-fasesymptomen hebben voorgedaan, ofwel (2), als er wel stemmingsepisoden zijn geweest tegelijk met de actieve-fasesymptomen, deze minder dan de helft van de totale periode van de actieve en de restfase van de ziekte aanwezig waren.

E De stoornis kan niet worden toegeschreven aan de fysiologische effecten van een middel (zoals een drug of medicatie) of een somatische aandoening.

F Als er een voorgeschiedenis is van een autismespectrumstoornis of een communicatiestoornis met begin tijdens de kindertijd, wordt de aanvullende classificatie schizofrenie alleen toegekend indien er, afgezien van de overige vereiste symptomen voor schizofrenie, ook gedurende ten minste één maand (of korter, indien succesvol behandeld) prominente wanen of hallucinaties zijn.

Een kijkje in het brein: wat gebeurt er bij schizofrenie?

Stel je voor dat je hersenen een gigantisch orkest zijn, met duizenden instrumenten die harmonieus samen muziek maken. Bij schizofrenie gaat er echter iets mis; een deel van de instrumenten speelt vals of uit de maat, waardoor het geheel chaotisch klinkt. Dat is een beetje wat er in het brein gebeurt. Het ontstaansmechanisme van schizofrenie is complex en heeft te maken met verstoringen in hoe je hersenen werken, van de chemie tot de structuur. Maar geen zorgen, we duiken er stap voor stap in.

De chemische onbalans: neurotransmitters op hol
Het begint allemaal met neurotransmitters, de chemische boodschappers van je hersenen. Dopamine is hier de grote boosdoener. Bij schizofrenie is er vaak sprake van een overactiviteit in het dopaminesysteem. Het is alsof er te veel "draadjes" in je hersenen aan het vuren zijn, waardoor signalen elkaar overschreeuwen. Dit zorgt voor die bekende symptomen zoals hallucinaties en wanen. Maar er speelt meer mee: glutamaat, een andere neurotransmitter, lijkt ook een rol te spelen. Glutamaat beïnvloedt het geheugen en leervermogen. Een disbalans hierin kan leiden tot verwarring, desorganisatie en cognitieve problemen. Alsof je brein probeert te multitasken, maar niets echt goed kan afhandelen.

Wat gebeurt er in de hersenstructuur?
Als we verder inzoomen, zien we dat de hersenstructuur bij mensen met schizofrenie anders is. Neurologische beeldvorming laat zien dat sommige hersendelen kleiner zijn, zoals de hippocampus en de amygdala, die belangrijk zijn voor emoties en geheugen. Andere gebieden, zoals de ventrikels (de met vloeistof gevulde ruimtes in je hersenen), zijn juist vergroot. Dit wijst erop dat er letterlijk minder hersenweefsel is op sommige plekken. Dit klinkt heftig, maar het helpt wel om te begrijpen waarom schizofrenie zulke uiteenlopende symptomen veroorzaakt. Het brein werkt als een netwerk, en als één deel niet goed functioneert, raakt de rest ook uit balans.

De rol van de ontwikkeling: al vroeg mis
Wist je dat de basis voor schizofrenie al in de baarmoeder gelegd kan worden? Het lijkt erop dat de ontwikkeling van het zenuwstelsel tijdens de zwangerschap cruciaal is. Complicaties zoals een zuurstoftekort bij de geboorte of een infectie tijdens de zwangerschap kunnen de hersenontwikkeling beïnvloeden. Dit kan ervoor zorgen dat sommige hersencellen zich niet goed ontwikkelen of zelfs niet op de juiste plek terechtkomen. Het gevolg? Een verhoogde kwetsbaarheid voor schizofrenie later in het leven. Het is alsof er bij de bouw van een huis een paar balken scheef zijn geplaatst, waardoor het bouwwerk minder stevig is.

De stress-schakelaar: hoe het losbarst
Je kunt schizofrenie zien als een sluimerend risico dat soms pas wordt "aangezet" door stress. Denk aan ingrijpende gebeurtenissen zoals het verlies van een dierbare, heftige werkdruk of zelfs een traumatische ervaring. Deze stressfactoren kunnen als een schakelaar werken, vooral bij mensen die al een genetische kwetsbaarheid hebben. Het is alsof je een bal over de rand van een heuvel duwt – de bal lag er al, maar de duw zorgt ervoor dat hij gaat rollen.

Is schizofrenie een hersenziekte?
Ja, maar niet alleen dat. Schizofrenie is een aandoening waarbij zowel de hersenchemie als de structuur, én de omgeving, een rol spelen. Neurowetenschappers noemen het vaak een “hersenziekte” omdat het brein letterlijk anders werkt. Maar het gaat verder dan dat. Sociale en psychische factoren zijn net zo belangrijk. Het is een samenspel van biologie, omgeving en ontwikkeling – een ingewikkeld plaatje dat we steeds beter beginnen te begrijpen.

Oorzaken van schizofrenie

Een complexe mix van factoren

Schizofrenie is een aandoening met een diepgewortelde en complexe oorsprong. Het ontstaat niet zomaar uit het niets, maar wordt vaak veroorzaakt door een combinatie van erfelijke, psychische en sociale factoren. Stel je voor dat het als een puzzel in elkaar valt: elke factor voegt een stukje toe totdat de hele puzzel compleet is. Erfelijkheid speelt hierbij een grote rol. Als schizofrenie in de familie voorkomt, is de kans groter dat het zich ook bij jou ontwikkelt. Maar genetica is slechts één kant van het verhaal. Er is meer aan de hand – veel meer.

Stress als katalysator

Schizofrenie sluimert vaak al onder de oppervlakte, wachtend op een trigger. Stressvolle gebeurtenissen kunnen zo’n katalysator zijn. Denk aan ingrijpende life-events, zoals een sterfgeval, een scheiding of het verlies van werk. Deze situaties kunnen bij mensen met een verhoogde kwetsbaarheid een psychose uitlokken. Gevoeligheid voor stress is niet zomaar een “lastig karaktertrekje”, het is een serieus mechanisme dat de balans in je hersenen flink kan verstoren. En dat maakt de link met schizofrenie nog ingewikkelder. Het is alsof je een toren bouwt met houten blokjes: stress trekt één blokje weg en alles valt om.

Een vroeg verstoord zenuwstelsel

Nog voordat iemand een woord kan zeggen, kan schizofrenie zich al in het zenuwstelsel nestelen. Onderzoekers vermoeden dat een gestoorde ontwikkeling van het zenuwstelsel op jonge leeftijd de basis kan leggen voor de aandoening. Denk hierbij aan complicaties tijdens de zwangerschap of geboorte, zoals een zuurstoftekort of infecties. Deze vroege verstoringen kunnen later in het leven een voedingsbodem vormen voor schizofrenie. Het is fascinerend en tegelijkertijd wrang dat de wortels van zo’n ingrijpende aandoening al in de wieg kunnen liggen.

Chemische chaos in de hersenen

De chemische huishouding in de hersenen is een andere cruciale schakel in het ontstaan van schizofrenie. Neurotransmitters zoals dopamine en glutamaat – stoffen die verantwoordelijk zijn voor de communicatie tussen hersencellen – lijken een sleutelrol te spelen. Bij mensen met schizofrenie is er vaak sprake van een overactiviteit van dopamine, wat kan leiden tot hallucinaties en wanen. Glutamaat, een andere belangrijke speler, beïnvloedt leerprocessen en geheugen. Een disbalans hierin kan bijdragen aan de verwarring en desorganisatie die vaak bij schizofrenie voorkomt. Het is alsof de hersenen een orkest zijn, maar sommige instrumenten spelen vals of uit de maat.

Verschillen in hersenstructuur

Dankzij neurologisch beeldonderzoek hebben wetenschappers ontdekt dat de hersenstructuur bij mensen met schizofrenie anders kan zijn. Denk aan veranderingen in het volume van bepaalde hersengebieden en verschillen in het centrale zenuwstelsel. Wat deze veranderingen precies betekenen, is anno 2025 nog niet helemaal duidelijk. Maar één ding staat vast: schizofrenie is een aandoening die zijn wortels heeft in de hersenen. Het wordt daarom vaak omschreven als een hersenziekte. Dit maakt het niet minder ingrijpend, maar helpt wel om de aandoening beter te begrijpen en te destigmatiseren.

Risicofactoren

Hoewel de precieze oorzaak van schizofrenie niet bekend is, lijken bepaalde factoren het risico op het ontwikkelen of veroorzaken van schizofrenie te verhogen, waaronder:

• Een familiegeschiedenis van schizofrenie hebben, vooral het bestaan van een schizofrene stoornis bij eerstegraadsverwanten van patiënten met schizofrenie.
• Verhoogde activering van het immuunsysteem door bijvoorbeeld ontstekingen of auto-immuunziekten.
• Hogere leeftijd van de vader tijdens het verwekken van het kind.
• Complicaties rondom zwangerschap en geboorte, zoals blootstelling aan toxines of virussen die de hersenontwikkeling kunnen beïnvloeden, evenals stress, infecties, ondervoeding, diabetes en andere somatische aandoeningen van de moeder.
• Het nemen van psychoactieve of psychotrope drugs tijdens tienerjaren en jonge volwassenheid. Regelmatig hasj of wiet roken, geeft een verhoogde kans op een psychose.

Onderzoek en diagnose

Overzicht

Diagnose van schizofrenie houdt in dat andere psychische stoornissen worden uitgesloten en dat de symptomen niet te wijten zijn aan middelenmisbruik, medicatie of een medische aandoening. Voor het stellen van de diagnose van schizofrenie kan het volgende nodig zijn:

• Lichamelijk onderzoek. Dit kan gedaan worden om andere problemen die soortgelijke symptomen zouden kunnen veroorzaken uit te sluiten en om eventuele gerelateerde complicaties te controleren.
• Beeldvormend onderzoek, tests en screenings. Dit kunnen tests zijn die ziektebeelden met vergelijkbare symptomen uitsluiten en screening op alcohol en drugs. De arts kan ook beeldvormend onderzoek aanvragen, zoals een MRI-scan of CT-scan om bijvoorbeeld een hersentumor of andere afwijkingen in de hersenen op te sporen.
• Psychiatrische evaluatie. Een arts of een professional in de geestelijke gezondheidszorg controleert de mentale status door uiterlijk en gedrag te observeren en te vragen naar gedachten, stemmingen, waanideeën, hallucinaties, middelengebruik, mogelijke gewelddadigheid en zelfmoordintenties. Dit omvat ook een bespreking van de familiegeschiedenis en de persoonlijke geschiedenis.
• Diagnostische criteria voor schizofrenie. Een psychiater in de geestelijke gezondheidszorg kan aan de hand van de criteria van de DSM-5 de diagnose stellen.

Differentiële diagnostiek

• Depressieve- of bipolaire-stemmingsstoornis met psychotische of katatone kenmerken.
• Schizoaffectieve stoornis.
• Schizofreniforme stoornis en kortdurende psychotische stoornis.
• Waanstoornis.
• Schizotypische-persoonlijkheidsstoornis.
• Obsessief-compulsieve stoornis en morfodysfore stoornis.
• Posttraumatische-stressstoornis (waarbij de flashbacks kunnen lijken op hallucinaties).
• Autismespectrumstoornis of communicatiestoornis.
• Psychotische stoornis door een middel/medicatie of een somatische aandoening.

Comorbiditeit

• Middelgerelateerde stoornissen: veel mensen met schizofrenie heeft een stoornis in tabaksgebruik en rookt geregeld sigaretten.
• Angststoornissen: vooral de obsessief-compulsieve stoornis en de paniekstoornis.
• Schizofrenie wordt soms voorafgegaan door een schizotypische- of paranoïde-persoonlijkheidsstoornis.

Behandeling van schizofrenie

Uit het gehele doen en laten van de schizofrene patiënt spreekt angst. Het zijn overgevoelige en kwetsbare mensen. De ontwikkeling van de ziekte mondt uit in ongehoorde paniek en angstaanjagende psychotische belevingen. Dit kan op den duur overgaan in continue afweergedrag en sociaal isolement. Het is daarom van belang dat de schizofrene patiënt de juiste behandeling krijgt en beschikt over een ondersteunend sociaal netwerk.

Schizofrenie vereist langdurige behandeling, ook wanneer de symptomen zijn verdwenen. Behandeling met medicijnen en psychologische behandelingen kunnen helpen om de ziekte onder controle te krijgen. In sommige gevallen kan een psychiatrische opname nodig zijn. Een psychiater die ervaring heeft met de behandeling van schizofrenie, is meestal hoofdbehandelaar. Het behandelteam kan verder bestaan uit een psycholoog, een maatschappelijk werker, een psychiatrisch verpleegkundige en mogelijk een casemanager om de zorg te coördineren. Veel GGZ-instelling hebben voldoende deskundigheid en expertise in de behandeling van schizofrenie.

Medicijnen (antipsychotica)

Medicijnen vormen de hoeksteen van de behandeling van schizofrenie en antipsychotica zijn de meest voorgeschreven geneesmiddelen. Antipsychotica verminderen de signalen van dopamine in je hersenen, waardoor er meer kans is dat de informatie op de goede manier wordt doorgegeven. Antipsychotica zijn middelen die een acute psychose kunnen dempen. Het doel van de behandeling met antipsychotica is om klachten en symptomen in de laagst mogelijke dosis effectief te behandelen. De psychiater kan in de loop van de tijd verschillende medicijnen, verschillende doses of combinaties proberen om het gewenste resultaat te bereiken. Andere medicijnen kunnen ook helpen, zoals antidepressiva of angstremmende medicijnen. Het kan enkele weken duren voordat een verbetering van de klachten optreedt.

Bijwerkingen
Omdat medicijnen voor schizofrenie ernstige bijwerkingen kunnen veroorzaken, zijn mensen met schizofrenie vaak terughoudend om ze in te nemen. Bovendien heb je met schizofrenie vaak niet het idee dat je een ziekte hebt, waardoor je soms vroegtijdig geneigd bent te stoppen met medicatie of behandeling. Iemand die niet trouw zijn medicijnen inneemt, kan bijvoorbeeld injecties krijgen in plaats van dagelijks een pil te nemen. Bij depotmedicijnen in de vorm van injecties gaat het om hoge doseringen, waarbij met toediening eens per twee of vier weken kan worden volstaan.

Antipsychotica worden vaak ingedeeld in de eerste generatie (het eerst ontdekt) en de tweede generatie (die recentelijk werden ontwikkeld). Onderzoekers maken in de Lancet duidelijk dat deze indeling in feite niets toevoegt (Lancet 2009;373:42), behalve dan dat de tweede generatie vaak minder bijwerkingen kent.

Tweede generatie antipsychotica
Deze nieuwere medicijnen van de tweede generatie hebben over het algemeen de voorkeur, omdat ze een lager risico op ernstige bijwerkingen hebben dan antipsychotica van de eerste generatie. Tweede generatie of moderne antipsychotica zijn:

• Aripiprazol
• Clozapine
• Olanzapine
• Paliperidon
• Quetiapine
• Risperidon
• Sertindol
• Sulpiride
• Lurasidon
• Ziprasidon
• Cariprazine
• Brexpiprazol
• Amisulpride

Eerste generatie antipsychotica
Klassieke antipsychotica hebben frequente en potentieel significante neurologische bijwerkingen, zoals:

• Spierkramp (acute dystonie), meestal aan het begin van een behandeling en dan met name in de spieren van de ogen, de mond, kaak en hals.
• Abnormale bewegingen (dyskinesie): van lichte trillerigheid tot spierschokjes die de coördinatie bemoeilijken, vooral aan de armen en handen.
• Spierstijfheid (hypertonie), wat ook leidt tot abnormale bewegingen: met kleine pasjes lopen, een beetje voorovergebogen en met de armen licht gebogen.
• Rusteloosheid (akathisie), wat zich uit door niet goed stil kunnen zitten, maar vooral ook het rusteloze gevoel van binnen dat neuroleptica kunnen opwekken.
• Tardieve dyskinesie: een gevolg is van langdurig neurolepticagebruik, waarbij na maanden maar ook soms pas na jaren, abnormale bewegingen op in het gelaat optreden, bijvoorbeeld kauwende of smakkende bewegingen en onwillekeurige bewegingen van de tong.
• Hormonale veranderingen als gevolg van verhoging van het prolactinegehalte met vergroting van de borsten en zelfs melkafgifte als gevolg daarvan, ook bij mannen. De hormonale verandering kan ook de menstruele cyclus beïnvloeden.
• Gewichtstoename: niet alleen door de verminderde bewegingen bij gelijkblijvende eetlust, maar ook door een verandering in de suikerstofwisseling. Vooral kunstmatige zoetstoffen zijn de boosdoeners.
• Het maligne neuroleptica syndroom: een zeldzame bijwerking bij zeer hoge doseringen, gekenmerkt door erge spierstijfheid en hoge koorts.

Andere bijwerkingen:

• Sedatie (slaperigheid);
• Bloeddrukdaling en duizeligheid bij plotselinge houdingsverandering;
• Hartkloppingen;
• Trage ontlasting en obstipatie;
• Droge mond;
• Wazig zien.

Deze bijwerkingen treden veelal op aan het begin van de behandeling en verdwijnen meestal daarna.

Klassieke antipsychotica zijn:

• Broomperidol
• Chloorpromazine
• Chloorprotixeen
• Flufenazine
• Flupentixol
• Fluspirileen
• Haloperidol
• Penfluridol
• Perfenazine
• Periciazine
• Pimozide
• Zuclopentixol

Psychosociale behandelingen

Als de psychose eenmaal afneemt, zijn naast het doorgaan met medicatie, psychologische en sociale (psychosociale) interventies belangrijk. Deze kunnen bestaan uit:

• Individuele therapie. Psychotherapie kan helpen om denkpatronen te normaliseren. Ook het leren omgaan met stress en het herkennen van vroege waarschuwingssignalen van terugval kan mensen met schizofrenie helpen hun ziekte te beheersen.
• Sociale vaardighedentraining. Dit richt zich op het verbeteren van communicatie en sociale interacties en het verbeteren van het vermogen om deel te nemen aan dagelijkse sociale activiteiten.
• Gezinstherapie. Dit biedt ondersteuning en educatie voor gezinnen die te maken hebben met schizofrenie.
• Toeleiding naar wek of dagbesteding. Dit is gericht op het helpen van mensen met schizofrenie bij het voorbereiden, vinden en behouden van een baan, een beschutte werkplek of vrijwilligerswerk. Ook kan toeleiden naar een vorm van dagbesteding plaatsvinden indien arbeidsre-integratie niet mogelijk is.

De meeste mensen met schizofrenie hebben enige vorm van ondersteuning nodig, bijvoorbeeld begeleiding bij je thuis - ook wel ambulante begeleiding genoemd. Er zijn ook hulpverleningsteams die zich richten op psychiatrische patiënten die behandeling uit de weg gaan maar dat wel nodig hebben, zoals 'bemoeizorg'.

Praktische tips en zelfzorg bij schizofrenie

Schizofrenie is een aandoening die het leven flink op zijn kop kan zetten, zowel voor degene die het ervaart als voor de mensen in de directe omgeving. Toch zijn er tal van manieren om grip te houden op je dagelijks leven en de uitdagingen die ermee gepaard gaan. Het draait om kleine, praktische stappen die samen een groot verschil kunnen maken. En laten we eerlijk zijn: soms voelt dat misschien als een enorme berg, maar juist in die kleine overwinningen schuilt de kracht.

Goed voor jezelf zorgen is niet alleen een advies, het is een fundamenteel onderdeel van omgaan met schizofrenie. Of het nu gaat om een gezond eetpatroon, regelmaat in je dagen of simpelweg weten wanneer je hulp moet inschakelen, zelfzorg kan een anker zijn in een onrustige zee. Het klinkt misschien als een cliché, maar hoe beter je voor jezelf zorgt, hoe meer ruimte je creëert om met de moeilijke momenten om te gaan.

Een ander belangrijk aspect is het besef dat je niet alles alleen hoeft te doen. Het opbouwen van een sterk netwerk van mensen die je vertrouwen en steunen, kan je helpen om niet alleen de zware dagen door te komen, maar ook om je successen te delen. Want ja, die zijn er ook, en die mogen gevierd worden, hoe klein ze ook lijken.

Met de juiste aanpak en een dosis vastberadenheid is het zeker mogelijk om de regie over je leven te behouden. De volgende tips zijn bedoeld om je te helpen meer structuur, rust en balans te vinden in je dagelijkse leven. Het zijn praktische handvatten die je stap voor stap kunt oppakken, zodat je sterker in je schoenen staat en meer ruimte creëert voor wat écht belangrijk is: jouw kwaliteit van leven.

Houd een vaste dagelijkse routine aan

Laten we eens kijken naar Joost, een man van 32 die jarenlang worstelde met de chaos in zijn hoofd. Alles voelde als een storm waarin niets op zijn plek bleef. Toen zijn psycholoog hem aanraadde om een dagelijkse routine te volgen, was hij sceptisch. Maar goed, baat het niet, dan schaadt het niet, dacht hij. Hij begon simpel: op dezelfde tijd opstaan, eten, en naar bed gaan. Binnen een maand merkte Joost al verschil. Zijn dagen kregen meer structuur en die rust werkte als een anker. Wist je dat consistentie in je routine de productie van serotonine, een feelgood-hormoon, kan stimuleren? En nee, het hoeft niet perfect te zijn. Begin klein. Een kopje thee om 8 uur, je bed opmaken – kleine stappen, groot effect.

Zorg voor een gestructureerde en rustige leefomgeving

Chaos in je huis kan chaos in je hoofd versterken. Neem bijvoorbeeld Fatima, moeder van twee kinderen en gediagnosticeerd met schizofrenie. Ze beschreef haar huis als een ‘war zone’ waar speelgoed, papieren en vuile was zich opstapelden. Het gaf haar letterlijk geen ruimte om adem te halen. Een vriend hielp haar opruimen en richtte een kalme hoek in met wat salie in een diffuser voor een ontspannen geur. “Ik voel me nu alsof ik ruimte heb om te denken,” zei ze later. Het punt is: een rustige omgeving straalt rust uit. Het hoeft geen minimalistisch Pinterest-huis te zijn, maar een opgeruimde hoek kan al wonderen doen.

Neem trouw je voorgeschreven medicatie in

Medicatie kan een gevoelig onderwerp zijn, maar het is vaak de sleutel tot stabiliteit. Neem Bas, die na meerdere terugvallen besloot zijn pillen echt consequent in te nemen. Het verschil? Hij beschreef het als een mist die langzaam optrok. Schizofrenie kan verraderlijk zijn: als je je beter voelt, denk je soms dat je zonder medicatie kunt. Maar nee, consistentie is hier het toverwoord. En als je last hebt van bijwerkingen? Trek aan de bel bij je arts – er zijn vaak alternatieven. Wist je trouwens dat een tekort aan vitamine C je algehele welzijn ook kan beïnvloeden? Voeding en medicatie gaan hand in hand.

Stel haalbare doelen voor jezelf

Leven met schizofrenie kan voelen alsof je een marathon loopt met een rugzak vol stenen. Maar het geheim zit ‘m in kleine stappen. Denk aan Sofie, die het idee had dat ze niets meer aankon. Haar begeleider stelde voor om dagelijks één doel te stellen, hoe klein ook. De ene dag was het een wandeling van tien minuten, de andere dag een maaltijd bereiden. Die kleine overwinningen gaven haar een gevoel van controle. En wat bleek? Na een tijdje had ze meer vertrouwen in haar eigen kunnen. Onthoud: het hoeft niet groots te zijn. Het kan zoiets simpels zijn als het drinken van een glas water of het opschrijven van drie dingen waar je dankbaar voor bent. Die kleine stapjes bouwen je kracht op.

Eet gezond en gevarieerd

Laten we het hebben over eten – niet zomaar eten, maar brandstof voor je lichaam én geest. Lisa, 29, ontdekte hoe belangrijk voeding is toen ze begon te experimenteren met een gezonder eetpatroon. Ze verving haar suikerige ontbijtgranen door een kom havermout met vers fruit. “Het klinkt stom, maar ik voelde me na een week al scherper en minder uitgeput,” vertelde ze. Wist je dat een dieet vol bewerkte voeding ontstekingen in je lichaam kan bevorderen, wat je mentale gezondheid weer beïnvloedt? Voeg daarom kleurrijke groenten, volle granen en gezonde vetten zoals olijven toe aan je bord. Kleine veranderingen, groot resultaat. Lisa’s tip: begin met één gezonde maaltijd per dag.

Neem voldoende tijd voor ontspanning en herstel

Ontspanning is geen luxe, het is een basisbehoefte. Maar hoe vaak vergeten we dat niet? Jasper, een drukke dertiger, stond altijd ‘aan’. Pas toen zijn symptomen erger werden, realiseerde hij zich dat hij zichzelf compleet voorbij liep. Hij ontdekte dat simpele dingen, zoals een warme douche met wat druppels pepermuntolie, hem hielpen om spanning los te laten. En laten we eerlijk zijn, iedereen verdient een moment voor zichzelf. Of dat nu een boek lezen is, een wandeling in de natuur, of gewoon even niets doen – het kan je batterij weer opladen. Wees niet bang om jezelf die tijd te gunnen.

Beperk alcohol en vermijd drugs

Oké, dit is misschien een lastige. Maar eerlijk, wat heb je eraan om iets te gebruiken dat je uiteindelijk meer kwaad dan goed doet? Neem Samir, een jongen van 25 die een paar keer per week blowde om te ‘ontspannen’. Hij merkte niet dat het zijn schizofrenie verergerde, tot zijn behandelaar hem erop wees. Toen hij stopte, voelde hij zich na een paar maanden kalmer en meer in controle. Alcohol en drugs kunnen symptomen zoals wanen en hallucinaties versterken – niet bepaald een feestje, toch? Kies liever voor alternatieven, zoals een kop paardenbloemthee om te ontspannen of een fris glas water om gehydrateerd te blijven.

Ga op tijd naar de huisarts bij nieuwe klachten

“Had ik maar eerder gebeld,” verzuchtte Jeroen, 34, die maanden rondliep met onrustige gedachten en slaapproblemen. Hij dacht dat het vanzelf wel over zou gaan. Spoiler: dat deed het niet. Uiteindelijk was het zijn huisarts die hem doorverwees en hem hielp op de weg naar stabiliteit. Het is geen schande om hulp te vragen – het is slim. Nieuwe klachten, hoe klein ze ook lijken, kunnen belangrijk zijn. Of het nu gaat om slaapproblemen, lichamelijke ongemakken of verergerde symptomen, schroom niet om die telefoon te pakken. Je huisarts is er niet alleen voor je lichaam, maar ook voor je geest.

Maak gebruik van een steunnetwerk

Niemand hoeft het alleen te doen. Kijk maar naar Naomi, die dankzij haar beste vriendin een nieuwe routine kon opbouwen. Haar vriendin kwam elke zaterdagochtend langs voor een wandeling – een vast moment waarop Naomi wist dat ze er niet alleen voor stond. Een steunnetwerk is goud waard. Het kunnen vrienden, familieleden of zelfs lotgenoten zijn die je een luisterend oor bieden of je helpen bij praktische zaken. En ja, steun kan ook uit onverwachte hoek komen. Misschien is het een buurman die aanbiedt om samen boodschappen te doen of een groepsapp waarin je je hart kunt luchten. Wist je trouwens dat sociale verbondenheid je lichaam kan helpen om zelfzorg te versterken? Dus wees niet bang om mensen om je heen te verzamelen – samen sta je sterker.

Schrijf je gedachten en gevoelens regelmatig op

Schrijven kan een krachtig hulpmiddel zijn, zelfs als je het gevoel hebt dat woorden soms tekortschieten. Neem bijvoorbeeld Elena, die elke avond haar gedachten opschrijft. “Het helpt me om mijn hoofd leeg te maken,” vertelde ze. Ze begon simpel, met een notitieboekje waarin ze drie dingen opschreef: wat goed ging, wat haar dwarszat, en waar ze dankbaar voor was. Het bleek een openbaring. Schrijven biedt niet alleen inzicht, maar helpt ook bij het herkennen van patronen in je gevoelens en gedachten. Wist je dat mensen die regelmatig schrijven over hun emoties minder stress ervaren en zelfs een beter immuunsysteem hebben? Combineer dit met een glas cranberrysap om jezelf extra te verwennen tijdens je schrijfsessies.

Maak gebruik van psycho-educatie en begrijp je aandoening beter

Ze zeggen weleens: kennis is macht. Dat geldt zeker als je met schizofrenie te maken hebt. Kim, 24, voelde zich vaak overweldigd door haar diagnose. Tot ze een psycho-educatieprogramma volgde. “Ik begreep eindelijk wat er met me gebeurde en waarom ik me soms zo voelde,” deelde ze. Het gaf haar niet alleen inzicht, maar ook praktische tools om beter met haar symptomen om te gaan. Het begrijpen van je aandoening kan de weg vrijmaken naar meer grip op je leven. En wie weet inspireer je anderen om hetzelfde te doen. Wist je dat goede voeding, zoals voedingsmiddelen rijk aan zink, ook bijdraagt aan een gezondere hersenfunctie? Het zijn de kleine dingen die het verschil maken.

Zoek tijdig professionele hulp bij crisissituaties

En dan de belangrijkste: durf hulp te vragen als het even echt niet meer gaat. Rick, 38, wachtte veel te lang met het inschakelen van hulp toen hij in een crisis belandde. Hij dacht dat hij het zelf wel kon oplossen. Maar toen een goede vriend hem meenam naar een crisisdienst, besefte hij dat het geen zwakte is om hulp te vragen – het is juist kracht. Een psycholoog, crisislijn, of huisarts kan net dat verschil maken in een zware periode. Houd telefoonnummers van hulpinstanties binnen handbereik, zodat je altijd weet waar je terecht kunt. Denk eraan: je staat er nooit alleen voor.

Prognose en levensverwachting

Mensen met schizofrenie hebben een lagere levensverwachting als gevolg van bijkomende somatische aandoeningen, zoals:

• Gewichtstoename;
• Diabetes;
• Metabool syndroom;
• cardiovasculaire aandoeningen ;
• Longaandoeningen.

Wat ook een rol speelt is dat mensen met schizofrenie vaak minder goed voor zichzelf zorgen en verder spelen stoornisspecifieke factoren een rol, zoals medicatie, levensstijl, roken en dieet.

Complicaties

Onbehandeld kan schizofrenie leiden tot ernstige problemen die invloed hebben op elk gebied van het leven. Complicaties die schizofrenie kunnen veroorzaken of ermee in verband kunnen worden gebracht zijn onder meer:

• Zelfmoord, zelfmoordpogingen en zelfmoordgedachten;
• Zelfverwonding (waaronder amputatie van de penis, hoewel dat slechts zelden voorkomt);
• Angststoornissen en obsessief-compulsieve stoornis (OCD);
• Depressie;
  Depressie / Bron: Saschamilk, Pixabay
• Misbruik van alcohol of andere drugs, inclusief tabak;
• Onvermogen om te werken of naar school te gaan;
• Problemen met justitie, financiële problemen en dakloosheid;
• Sociaal isolement (afgezien van familie een beperkt sociaal netwerk hebben en veel mannen met schizofrenie zijn niet gehuwd);
• Gezondheidsproblemen;
• Slachtoffer zijn van kwaadwillenden;
• Agressief gedrag, hoewel dat niet vaak voorkomt.

Preventie

Er is geen enkele manier om schizofrenie te voorkomen. Een vroege behandeling kan echter helpen de symptomen onder controle te krijgen voordat zich ernstige complicaties voordoen en kan de vooruitzichten op lange termijn verbeteren. Therapietrouw kan een terugval of verergering van de symptomen voorkomen.

Lees verder

• Stemmen horen in je hoofd: kenmerken, oorzaak en behandeling
• Schizotypische-persoonlijkheidsstoornis: symptomen DSM-5