Longoedeem: symptomen, oorzaken, behandeling en preventie

Longoedeem is een aandoening die wordt veroorzaakt door een teveel aan vocht in de longen en longoedeem ontstaat wanneer de bloedvaten in de long beschadigd worden. Dit overtollige vocht hoopt zich op in de talrijke longblaasjes (alveoli) of in de tussenruimte van het longweefsel (interstitium), waardoor het moeilijk wordt om te ademen. Longoedeem staat ook bekend als pulmonaal oedeem. In de meeste gevallen veroorzaken hartproblemen longoedeem. Maar vocht kan zich ook ophopen om andere redenen, waaronder longontsteking, blootstelling aan bepaalde gifstoffen en medicijnen, trauma aan de borstwand en het je bevinden op grote hoogten. Longoedeem dat zich plotseling ontwikkelt (acuut longoedeem) is een medisch noodgeval dat onmiddellijke zorg behoeft. Longoedeem kan soms dodelijk zijn, maar de vooruitzichten verbeteren als je snel wordt behandeld. Behandeling voor longoedeem varieert en is afhankelijk van de oorzaak maar bestaat over het algemeen uit aanvullende zuurstof en medicijnen.

• Wat is longoedeem?
• Symptomen van longoedeem
• Acuut longoedeem
• Chronisch longoedeem
• Longoedeem bij verblijf op grote hoogte
• Risicofactoren
• Oorzaken van longoedeem
• Hartaandoeningen
• Andere oorzaken
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek
• Aanvullend onderzoek
• Behandeling van longoedeem
• Complicaties
• Preventie
• Bloeddruk onder controle krijgen
• Let op je cholesterol
• Niet roken
• Eet gezond
• Beperk je zoutgebruik
• Regelmatig bewegen
• Zorg voor een gezond gewicht
• Omgaan met stress

Wat is longoedeem?

Longoedeem treedt op wanneer vloeistof zich ophoopt in de longblaasjes waardoor het moeilijk wordt om te ademen. Dit interfereert met gaswisseling in de longen, waarbij zuurstof (O2) wordt opgenomen in het bloed terwijl koolzuurgas (CO2) wordt afgegeven aan de longlucht, en dit kan respiratoire insufficiëntie veroorzaken. Longoedeem kan acuut zijn (plotseling begin) of chronisch zijn. Als het acuut is, wordt het geclassificeerd als een medische noodsituatie die onmiddellijke zorg behoeft. De meest voorkomende oorzaak van longoedeem is congestief hartfalen, een verzamelnaam voor ziektebeelden die ontstaan als je hart niet goed pompt. Behandeling van longoedeem richt zich meestal op het verbeteren van de ademhalingsfunctie en het behandelen van de onderliggende oorzaak van het probleem. Het bestaat over het algemeen uit het toedienen van extra zuurstof en medicijnen om de onderliggende aandoening te behandelen.

Symptomen van longoedeem

Afhankelijk van de oorzaak kunnen symptomen van longoedeem zich plotseling voordoen of zich in de loop van de tijd ontwikkelen.

Acuut longoedeem

Acuut longoedeem kan de volgende symptomen veroorzaken:

• extreme kortademigheid of moeite met ademhalen die verergert door activiteit of tijdens het liggen
• een gevoel dat je stikt of verdrinkt dat verergert tijdens het liggen
• hijgen of naar adem snakken
• koude, klamme huid
• angst, rusteloosheid of een gevoel van onrust
• Een hoest die schuimend sputum of slijm produceert dat kan worden vermengd met bloed
• blauw getinte lippen
• een snelle, onregelmatige hartslag (hartkloppingen)

Chronisch longoedeem

Langdurige of chronische longoedeem kan gepaard gaan met de volgende symptomen:

• meer kortademigheid dan normaal wanneer je fysiek actief bent
• ademhalingsproblemen met inspanning
• moeilijk ademhalen als je plat ligt
• wheezing (piepende ademhaling bij uitademen)
• 's nachts ontwaken met een hoest of een kortademig gevoel dat kan worden verlicht door rechtop te zitten
• snelle gewichtstoename
• zwelling in je onderste ledematen (gezwollen benen, enkels en voeten)
• vermoeidheid

Longoedeem bij verblijf op grote hoogte

Symptomen van longoedeem bij verblijf op grote hoogte komen overeen met die bij acuut longoedeem en bestaan uit:

• kortademigheid na inspanning, die zich verder voortzet in rust
• hoesten
• moeilijk bergopwaarts lopen, wat zich verder ontwikkelt tot moeilijk lopen op vlakke ondergrond
• koorts
• Vermoeidheid
• een hoest die schuimend sputum produceert dat kan samengaan met bloed
• een snelle, onregelmatige hartslag (hartkloppingen)
• pijn op de borst
• hoofdpijn, mogelijk het eerste symptoom

Risicofactoren

De risicofactoren voor longoedeem zijn in wezen de onderliggende oorzaken van de aandoening. Er is geen specifieke risicofactor voor longoedeem anders dan risicofactoren voor de veroorzakende aandoeningen.

Oorzaken van longoedeem

Longoedeem kan grofweg worden verdeeld in cardiologische en niet-cardiologische oorzaken. Enkele veelvoorkomende oorzaken van longoedeem zijn de volgende.

Hartaandoeningen

Cardiologische oorzaken van longoedeem zijn het gevolg van hoge druk in de bloedvaten van de long als gevolg van een slechte hartfunctie. Congestief hartfalen als gevolg van een slechte hartpompfunctie (veroorzaakt door verschillende oorzaken zoals hartritmestoornissen en ziekten of zwakte van de hartspier), hartaanvallen of abnormale hartkleppen kunnen leiden tot accumulatie van meer dan de gebruikelijke hoeveelheid bloed in de bloedvaten van de longen. Dit kan er op zijn beurt voor zorgen dat de vloeistof uit de bloedvaten naar de longblaasjes wordt geduwd wanneer de druk groter wordt.

Andere oorzaken

Niet-cardiologische oorzaken van longoedeem kunnen vaak worden veroorzaakt door het volgende:

Acute respiratory distress syndrome
Acute respiratory distress syndrome (ARDS), een aandoening waarbij de longen om verschillende redenen niet effectief werken als gevolg van ernstige infecties, trauma, longbeschadiging, inademing van gifstoffen, longinfecties, het roken van cocaïne (crack), bestraling van de longen. In ARDS worden de longblaasjes aangetast als gevolg van de onderliggende ontstekingsreactie, en dit leidt tot lekkende longblaasjes die kunnen worden gevuld met vocht uit de bloedvaten.

Nierfalen
Bij mensen die lijden aan nierfalen lukt het niet om extra vocht uit het lichaam te verwijderen, wat leidt tot vochtophoping in de bloedvaten, resulterend in longoedeem. Bij mensen met een gevorderde nierziekte kan nierdialyse nodig zijn om het overtollige lichaamsvloeistof uit het lichaam te verwijderen.

Longoedeem bij verblijf op grote hoogte
Longoedeem bij verblijf op grote hoogte treedt alleen op boven een hoogte van 2700 meter en hoogte-longoedeem of hersenoedeem kan in een ernstige fase van hoogteziekte optreden.

Hersenaandoeningen
Hersentrauma, een beroerte die veroorzaakt wordt door een kapot bloedvat of meerdere bloedvaten in de hersenen (intracraniële bloeding), ernstige epileptische aanvallen of hersenchirurgie kunnen soms resulteren in vochtophoping in de longen, waardoor neurogeen longoedeem ontstaat.

Re-expansie longoedeem
Dit is een ongewone complicatie van het opnieuw uitzetten van een long (re-expansie) na het verwijderen van grote hoeveelheden pleuravocht en/of lucht, bijvoorbeeld ter behandeling van een klaplong (ook wel pneumothorax genoemd). Dit kan leiden tot longoedeem alleen aan de aangedane zijde (unilateraal longoedeem).

Overdosis
Soms leidt een overdosis heroïne of methadon tot longoedeem. Een overdosis aspirine of een chronische hoge dosis aspirine kan leiden tot acetylsalicylzuurvergiftiging (aspirinevergiftiging), vooral bij ouderen, wat longoedeem kan veroorzaken.

Overige
Andere, meer zeldzame oorzaken van niet-cardiologisch longoedeem zijn de volgende:

• longembolie (waardoor een bloedvat naar de longen is verstopt, waardoor er minder zuurstof in je bloed zit)
• transfusiegerelateerde acute longbeschadiging. ('transfusion-related acute lung injury'; TRALI)
• sommige virale infecties
• eclampsie (een vorm van zwangerschapsvergiftiging) bij zwangere vrouwen

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

De arts zal letten op vocht in de longen, of op symptomen die wijzen op longoedeem. Naast een basis lichamelijk onderzoek, zal de arts luisteren naar je longen met een stethoscoop, waarbij hij of zij zal letten op de volgende verschijnselen:

• een verhoogde hartslag
• snelle ademhaling
• een knettergeluid uit je longen (krakende ademhaling)
• een abnormaal hartgeluid

De arts kan ook naar je nek en hals, benen en buik kijken voor vochtophoping of zwelling, en inspecteren of je een bleke of blauwgekleurde huid hebt. De arts zal ook vragen stellen over je klachten en je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen. Bij vermoeden van longoedeem, zal er vervolgonderzoek plaatsvinden.

Aanvullend onderzoek

Voorbeelden van onderzoeken die worden gebruikt bij het diagnosticeren van longoedeem zijn:

• een compleet of volledig bloedbeeld (één van de meest gebruikte bloedonderzoeken)
• echocardiogram, of een echografie, om te controleren op abnormale hartactiviteit
  Elektrocardiografie (hartfilmpje) / Bron: CardioNetwork, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• thoraxfoto om vloeistof zichtbaar te makjen
• bloedonderzoek om zuurstofniveaus te controleren
• echocardiogram, om te zien of er problemen zijn met de hartspier
• elektrocardiogram (ECG, in de volksmond vaak hartfilmpje genoemd) om te zoeken naar hartritmeproblemen of tekenen van een hartaanval

Behandeling van longoedeem

De behandeling van longoedeem hangt grotendeels af van de oorzaak en de ernst ervan. De meeste gevallen van longoedeem als gevolg van een hartaandoening worden behandeld met diuretica (plaspillen) samen met andere medicijnen voor hartfalen. In sommige situaties kan een gepaste behandeling worden bereikt door het innemen van medicatie. Als het longoedeem ernstiger is of niet reageert op orale medicatie, kan ziekenhuisopname en het gebruik van intraveneuze diuretica nodig zijn. De behandeling van niet-cardiologische oorzaken van longoedeem varieert, afhankelijk van de oorzaak. Ernstige infectie (sepsis) wordt bijvoorbeeld behandeld met antibiotica en andere ondersteunende maatregelen, en bij nierfalen kunnen wijzigingen in de voeding je algeheel welzijn verbeteren en tevens kan overmatig gebruik van alcohol of geneesmiddelen zoals vrij verkrijgbare pijnstillers als aspirine, paracetamol en ibuprofen, de risico's verminderen.

Zuurstoftoediening is noodzakelijk als het gemeten zuurstofniveau in het bloed te laag is. In ernstige omstandigheden, zoals ARDS, kun je aangesloten worden op een mechanische beademingsmachine ter ondersteuning van je ademhaling, terwijl tegelijk andere maatregelen worden genomen om longoedeem en de onderliggende oorzaak te behandelen.

Complicaties

Als longoedeem aanhoudt, kan het de druk in de longslagader (pulmonale hypertensie) verhogen en uiteindelijk wordt de rechterkamer in je hart zwak en begint deze te falen. Het rechterventrikel heeft een veel dunnere spiermuur dan de linkerkant van je hart, omdat het onder minder druk staat om bloed naar de longen te pompen. De verhoogde druk komt terug in het rechteratrium en vervolgens in verschillende delen van je lichaam, waar het kan leiden tot:

• zwelling van de onderste extremiteit en zwelling van de buik (ascites)
• een abnormale vochtophoping in de pleuraholte (pleurale effusie)
• vergrote lever: zwelling van de lever

Onbehandeld kan acuut longoedeem dodelijk zijn. In sommige gevallen kan het dodelijk zijn, zelfs als je een behandeling krijgt.

Preventie

Het voorkomen van aandoeningen en situaties die longoedeem veroorzaken, kan voorkomen dat je longoedeem krijgt. Onderstaande maatregelen kunnen helpen om je risico te verminderen. Hart- en vaatziekten zijn de belangrijkste oorzaak van longoedeem. Je kunt het risico op vele soorten hartproblemen verminderen door deze suggesties op te volgen:

Bloeddruk onder controle krijgen

Hoge bloeddruk (hypertensie) kan leiden tot ernstige aandoeningen zoals een beroerte, hart- en vaatziekten en nierfalen. In veel gevallen kun je je bloeddruk verlagen of een gezond niveau handhaven door regelmatig te bewegen; een gezond gewicht te handhaven; een dieet rijk aan vers fruit, groenten, volle granen en peulvruchten te eten (een plantaardig dieet); en het beperken van zout en alcohol.

Let op je cholesterol

Cholesterol is een van de verschillende soorten vetten die essentieel zijn voor een goede gezondheid. Maar teveel cholesterol is niet goed. Een hoger cholesterolgehalte dan normaal kan ervoor zorgen dat zich vettige afzettingen in je bloedvaten vormen, waardoor de bloedstroom wordt belemmerd en het risico op vasculaire aandoeningen toeneemt. Maar leefstijlveranderingen kunnen je cholesterolniveaus vaak laag houden. Veranderingen in de levensstijl houden in het vermijden van verzadigde vetten; meer vezels, vers fruit en groenten eten; regelmatig bewegen; stoppen met roken; en met mate drinken.

Niet roken

Als je rookt en het lukt je niet om ermee te stoppen, bespreek fan met je huisarts op welke manier je deze verslaving kunt doorbreken. Roken kan het risico op hart- en vaatziekten verhogen. Vermijd ook passief roken.

Eet gezond

Met gezonde voeding verlaag je de kans op hart- en vaatziekten. Eet een gezond dieet met weinig zout, suikers en vaste vetten en rijk aan fruit, groenten, volle granen en peulvruchten.

Beperk je zoutgebruik

Het is vooral belangrijk om minder zout (natrium) te gebruiken als je hartaandoeningen of hoge bloeddruk hebt. Bij sommige mensen met ernstig beschadigde functie van het linker ventrikel kan overmatig zout voldoende zijn om congestief hartfalen te veroorzaken. Als je het moeilijk vindt om minder zout te gebruiken, kan het helpen om met een diëtist te praten. Hij of zij kan helpen bij opstellen van een natriumarm dieet en kan tips geven om een ​​zoutarm dieet interessant en smakelijk te maken.

Regelmatig bewegen

Beweging is essentieel voor een gezond hart. Een half uur per dag matig-intensief bewegen helpt je om je bloeddruk en het cholesterolgehalte onder controle te houden en een gezond gewicht te behouden. Als je niet gewend bent om te bewegen, begin dan langzaam en bouw geleidelijk op.

Zorg voor een gezond gewicht

Zelfs licht overgewicht verhoogt je risico op hart- en vaatziekten. Aan de andere kant kan zelfs het verliezen van kleine hoeveelheden overtollige pondjes je bloeddruk en cholesterol verlagen en het risico op diabetes verlagen.

Omgaan met stress

Probeer je stressniveau te verminderen om daarmee het risico op hartproblemen te verkleinen. Zoek naar gezonde manieren om stressvolle gebeurtenissen in je leven te minimaliseren of ermee om te gaan.

Lees verder

• Oedeem: symptomen, oorzaken en behandeling vochtophoping
• Vocht achter de longen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Reutelende ademhaling: oorzaak reutelende geluiden & hoesten
• Krakende ademhaling: oorzaken van een reutelende ademhaling
• Longziekten of longaandoeningen: symptomen en oorzaken