Pijn op de borst: links/rechts, pijn longen, hart, borstbeen

- Pijn op de borst
- Pijn achter de ribbenkast
- Onschuldig of levensbedreigend?
- Pijn kan komen van elk deel van de borst
- Oorzaken pijn op de borst door hartziekten
- Hartaanval
- Angina pectoris
- Aortadissectie
- Acute pericarditis
- Mitralisklepprolaps
- Cocaïne-geïnduceerde pijn op de borst
- Bradycardie of een te langzame hartslag
- Pijn op de borst: geen hartziekten
- Pijn op de borst door spijsverteringsaandoeningen
- Galblaasaandoeningen
- Zuurbranden
- Slokdarmaandoeningen en pijn in de borststreek
- Achalasie (slokdarmkrampen)
- Reflux oesofagitis (slokdarmslijmvliesontsteking)
- Candida oesofagitis (slokdarmontsteking door Candida)
- Pijn in de borstkas door spieren, botten en zenuwen
- Syndroom van Tietze
- Costochondritis
- Pijn van de tussenribspieren
- Intercostale neuralgie (zenuwpijn)
- Pijn in de borstgebied door longziekten
- Pleuritis
- Longembolie
- Pneumothorax (klaplong)
- Longontsteking (pneumonie)
- Chronische ontsteking van de luchtwegen (astma en COPD)
- Pulmonale hypertensie
- Tuberculose
- Psychische oorzaken van pijn op de borst
- Pijn op de borst door stress
- Paniekaanval en hyperventilatie
- Pijn op de borst door aandoeningen buiten de borst
- Onderzoek en diagnose
- Behandeling van pijn op de borst
- Prognose

Pijn op de borst
Pijn achter de ribbenkast
Pijn op de borst is één van de meest angstaanjagende symptomen die een persoon kan hebben. Pijn op de borst kan omschreven worden als 'iedere pijn die in of achter de ribbenkast gevoeld wordt'. Niet alle pijn op de borst heeft te maken met een aandoening of een ziekte van het hart. Heel vaak komt het door een gewone, niet-ernstige aandoening, zoals een verrekte spier als gevolg van overbelasting. Het ervaren van pijn bij drukken op de gevoelige plek, soms bij een bepaalde beweging of hoesten, is vaak het gevolg van overbelasting van spieren tussen de ribben, bijvoorbeeld doordat je vanwege een verkoudheid dagen achter elkaar moet hoesten of doordat je gedurende langere tijd in een ongewone houding hebt geklust. Welke pijnklachten kunnen wijzen op een hartziekte en welke pijnklachten verband houden met een andere oorzaak?Onschuldig of levensbedreigend?
Het kan moeilijk zijn, zelfs voor een arts of andere medische professional, om vast te stellen waardoor de pijn op de borst veroorzaakt wordt en of het levensbedreigend is. Bel onverwijld de huisarts bij een plotseling optredende stekende pijn of druk in het midden of aan de linkerkant van de borst, die uitstraalt naar boven of opzij (uitstralingspijn naar een arm of de kaken), en indien kortademigheid en (bijna) flauwvallen optreedt.Pijn kan komen van elk deel van de borst
Elk deel van de borst kan de oorzaak van de pijn zijn, met inbegrip van het hart, de longen, slokdarm, spieren, kraakbeen, bot en huid. Door de complexiteit van het zenuwstelsel in het menselijk lichaam, kan pijn op de borst evenwel afkomstig zijn uit een ander deel van het lichaam. Dit maakt dat een juiste beoordeling van pijn op de borst niet zo eenvoudig is.Oorzaken pijn op de borst door hartziekten
Pijn op de borst kan het gevolg zijn van de volgende hartziekten die we hieronder successievelijk zullen bespreken:- Hartaanval (acuut myocardinfarct);
- Angina pectoris;
- Aortadissectie;
- Acute pericarditis;
- Mitralisklepprolaps; en
- Cocaïne-geïnduceerde pijn op de borst.
Deze lijst is niet uitputtend.
Hartaanval
Een hartaanval (medische term: acuut myocardinfarct) ontstaat wanneer de bloedtoevoer naar de slagaders die het hart van zuurstof voorzien (kransslagaders), verstopt raken. Dit heeft een verminderde doorbloeding tot gevolg, waardoor de hartspier onvoldoende zuurstof krijgt toegediend. Dit kan leiden tot beschadiging, achteruitgang en het in een tijdsbestek van enkele uren tot een dag afsterven van dat deel van de hartspier die door de betreffende kransslagader werd gevoed. Op de plaats waar de hartspieren zijn afgestorven vormt het lichaam vervolgens in ongeveer zes weken tijd een litteken, wat men een oud hartinfarct noemt. Dit is een onomkeerbare zaak: het lichaam is namelijk niet in staat om zelf nieuw hartspierweefsel te vormen.De symptomen van een hartaanval zijn onder meer:
- een beklemmende, drukkende pijn achter het borstbeen is het meest typerende symptoom van een hartaanval;
- deze pijn straalt vaak uit naar de kaken en linkerarm (uitstralingspijn naar de linkerarm);
- de pijn kan tevens uitstralen naar de rug en de schouders (pijn tussen de schouders of schouderbladen);
- misselijkheid, braken en zweten;
- duizeligheid en kortademigheid;
- neiging tot flauwvallen of bewusteloosheid.
Een alarmsignaal is pijn op de borst die langer dan 20 minuten duurt of herhaalde kortdurende pijnaanvallen, dat wil zeggen vaker dan eenmaal per uur.
Angina pectoris
Angina pectoris (letterlijk: 'pijn op de borst'), is pijn op de borst die wordt veroorzaakt door een tijdelijk tekort in de bloedtoevoer van het hart. Het wordt in bijna alle gevallen veroorzaakt door een vernauwing in één van de kransslagaders, ten gevolge waarvan een deel van de hartspier van te weinig zuurstof wordt voorzien. Angina pectoris ontstaat meestal bij inspanning of bij hevige emoties en wordt in veel gevallen veroorzaakt door atherosclerose. De symptomen verdwijnen als de persoon stopt met lichamelijke activiteit of als hij in rust komt.De belangrijkste verschijnselen van angina pectoris zijn:
- een beklemmend gevoel of pijn op de borst (vaak bij inspanning);
- de pijn kan uitstralen naar de hals, de onderkaak of de arm;
- een gevoel van zwaarte of gevoelloosheid in de arm, elleboog, schouder of hand;
- misselijkheid en kortademigheid;
- zweten en duizeligheid, licht in het hoofd.
Aortadissectie
Een aortadissectie is een acuut levensbedreigende aandoening, waarbij de binnenbekleding van de aorta - dat is de belangrijkste slagader die bloed naar de vitale organen van het lichaam, zoals de hersenen, hart, nieren, longen en darmen transporteert - scheurt, als gevolg waarvan zich bloed ophoopt tussen de binnen- en buitenwand. Dissectie betekent dat er een scheur is in de binnenbekleding van de aorta. Dit kan leiden tot interne bloedingen en het onderbreken de bloedtoevoer naar de vitale organen. Een aortadissectie geeft acute hevige pijn. Er worden drie verschillende soorten aortadissectie onderscheiden met elk hun eigen symptomen. Pijn is het meest voorkomende symptoom.Acute pericarditis
Acute pericarditis is een plotselinge ontsteking van het hartzakje; een uit twee lagen opgebouwd vlies dat het hart volledig omhult. Acute pericarditis kan allerlei oorzaken hebben. Bij jonge mensen wordt het vaak veroorzaakt door een virusinfectie.De symptomen ontwikkelen zich binnen enkele uren en houden ongeveer zeven dagen aan en bestaan onder andere uit:
- pijn op het midden van de borst;
- deze pijn wordt erger bij diep ademhalen (inademen) en wordt minder door naar voren te leunen;
- pijn in de nek en schouders;
- koorts.
Mitralisklepprolaps
Mitralisklepprolaps is een afwijking van de mitralisklep, die tussen de linkerboezem en de linkerkamer zit. De klep hoort zich te sluiten als het hart zich samentrekt om bloed in de bloedsomloop te pompen. Bij deze aandoening is de klep enigszins vervormd, waardoor deze in boezem buigt en een kleine hoeveelheid bloed terug kan stromen in het hart.Gewoonlijk geeft een mitralisklepprolaps geen klachten. De meeste mensen met een mitralisklepprolaps hebben dan ook geen flauw benul dat zij deze aandoening hebben. Als er klachten optreden, treden die slechts sporadisch op. De belangrijkste klachten zijn:
- licht gevoel in het hoofd;
- (neiging tot) flauwvallen;
- scherpe pijn links in de borst;
- hartkloppingen (onregelmatige of abnormaal snelle hartslag).
Cocaïne-geïnduceerde pijn op de borst
Cocaïne zorgt ervoor dat de bloedvaten in het lichaam zich vernauwen. Dit kan leiden tot een afname van de bloedtoevoer naar het hart, waardoor pijn op de borst kan optreden. Cocaïne kan de gezondheid ernstig schaden: het verhoogt bij jonge volwassenen de kans op het krijgen van een myocardinfarct met een factor 6,9.¹Bradycardie of een te langzame hartslag
Normaal gesproken ligt iemands hartslag in rust tussen 60 tot 100 slagen per minuut. Bradycardie is de medische term voor een te langzame hartslag, oftewel een hart dat minder dan 60 keer per minuut klopt. Een bradycardie is een vorm van een hartritmestoornis.Een trage hartslag kan bij gezonde mensen met een goede conditie normaal zijn. Het is niet ongewoon dat gezonde jonge volwassenen en sporters een hartslag van minder dan 60 slagen per minuut hebben. Bij sporters wordt dit ook wel 'een sportershart' genoemd. Dit zijn natuurlijke gevallen van bradycardie, net zoals een hart dat minder snel klopt tijdens het slapen.
De meeste mensen met bradycardie vertonen geen symptomen. Een zeer trage hartslag kan bij sommige mensen leiden tot onder andere de volgende symptomen:
- duizelig of licht in het hoofd;
- kortademig;
- zich moe voelen;
- pijn op de borst of hartkloppingen;
- verward voelen en/of moeite met concentreren;
- neiging tot flauwvallen, als een trage hartslag een daling van de bloeddruk veroorzaakt.
De beschreven symptomen worden veroorzaakt door een verminderde circulatie van zuurstofrijk bloed in het lichaam, en vooral door een verminderde bloedtoevoer naar de hersenen.
Bradycardie kan het gevolg zijn van een hartziekte, maar het kan ook ontstaan zonder aanwijsbare oorzaak. Zoals hierboven beschreven heeft niet iedereen met een trage hartslag direct een hartritmestoornis. Zo hebben goed getrainde sporters vaak een trage hartslag.
Frequent voorkomende oorzaken van bradycardie zijn onder meer:
- een erfelijke hartaandoening;
- bepaalde ziekten of hartmedicatie;
- littekenweefsel na een hartaanval;
- het natuurlijke verouderingsproces;
- het elektrische stroomstootje dat van de bovenste naar de onderste kamer van het hart gaat, is onregelmatig of wordt geblokkeerd.

Pijn op de borst: geen hartziekten
Pijn op de borst kan ook het gevolg zijn van een aandoening die niets met het hart te maken heeft. De belangrijkste zijn:- Zuurbranden;
- Achalasie (slokdarmkrampen);
- Reflux oesofagitis (slokdarmslijmvliesontsteking);
- Candida oesofagitis (slokdarmontsteking door Candida);
- Syndroom van Tietze;
- Costochondritis;
- Pijn van de tussenribspieren;
- Pleuritis (hierbij is het longvlies of het borstvlies ontstoken);
- Stress;
- Longembolie;
- Pneumothorax (klaplong);
- Longontsteking (pneumonie);
- Longaandoeningen waarbij sprake is van een chronische ontsteking van de luchtwegen;
- Intercostale neuralgie (zenuwpijn); en
- Aandoeningen buiten de borst.
Deze aandoeningen die ook pijn op de borst kunnen worden onderverdeeld in:
- Longaandoeningen;
- Slokdarmaandoeningen;
- Aandoeningen aan de spieren, botten en zenuwen;
- Spijsverteringsaandoeningen;
- Psychische oorzaken;
- Huidziekten.
Pijn op de borst door spijsverteringsaandoeningen
Meerdere spijsverteringsaandoeningen kunnen pijn op de borst en andere klachten veroorzaken.
Galblaasaandoeningen
De galblaas ligt rechtsboven in de buikholte. Door galblaasaandoeningen zoals galstenen of galblaasontsteking, kan buikpijn ontstaan die uitstraalt naar de borstkas, zogeheten uitstralingspijn.Zuurbranden
Onderin de slokdarm zit een soort klepje met als functie dat er geen maagzuur in de slokdarm terecht kan kan komen. Bij een teveel aan maagzuur of een niet goed functionerend klepje kan er evenwel maagzuur terugstromen in de slokdarm, hetgeen de volgende klachten kan geven:- zure oprispingen en overmatig opboeren;
- een branderig of brandend gevoel in de maagstreek;
- pijn achter het borstbeen, met uitstraling naar de keel (deze pijn lijkt op angina pectoris);
- regurgitatie: terugstroming van voedsel in de mond;
- dysfagie: slikproblemen;
- heesheid, nachtelijk hoesten, astmatische klachten;
- tanderosie vanwege het terugvloeiende maagzuur.
Slokdarmaandoeningen en pijn in de borststreek
Achalasie (slokdarmkrampen)
Achalasie van de slokdarm is een zeldzame chronische aandoening waarbij de zenuwvoorziening van de slokdarm, die de verbinding vormt tussen de mond en de maag, beschadigd is. Bij deze aandoening kan er geen normale peristaltiek (regelmatige spiersamentrekkingen door de slokdarmwand om het voedsel van boven naar beneden te geleiden) meer plaatsvinden bij het slikken. Symptomen die kunnen optreden zijn:- frequente en herhaalde spierkrampen;
- pijn in de borst;
- slikproblemen;
- opgeven van maagsap.
Reflux oesofagitis (slokdarmslijmvliesontsteking)
Reflux oesofagitis is een ontsteking van een deel van het slokdarmslijmvlies dat wordt veroorzaakt door een langdurige blootstelling aan maagzuur (zure reflux), doordat maagzuur terugvloeit in de slokdarm (zie 'zuurbranden'). Deze reflux kan zweertjes doen ontstaan die met littekenvorming genezen.Candida oesofagitis (slokdarmontsteking door Candida)
Candida oesofagitis is een ontsteking van de slokdarm, een buis die van de keelholte tot aan de maag loopt en het voedsel naar de maag transporteert. De aandoening wordt veroorzaakt door de schimmel Canidida albicans.Klachten die voor kunnen komen bij deze aandoening, zijn:
- slikproblemen: moeite met slikken, het slikken van vast alsook vloeibaar voedsel en water en speeksel kan pijnlijk zijn;
- pijn in de buurt van het borstbeen;
- deze pijn kan uitstralen naar de rug of de schouderbladen;
- spruw komt ook vaak voor: een wit-gele aanslag in de mondholte en op de tong.
Soms treden complicaties op zoals een bloeding of een slokdarmperforatie.
Pijn in de borstkas door spieren, botten en zenuwen
Pijn in de borstkas kan komen door aandoeningen aan de spieren, botten en zenuwen.Syndroom van Tietze
Het borstbeen is verbonden met de ribben en het sleutelbeen door kraakbeen. Dit zorgt ervoor dat de borstkas flexibel is en meebeweegt bij de ademhaling. Bij het syndroom van Tietze is dit kraakbeen ontstoken en dit gaat gepaard met zwelling van het kraakbeen bij het borstbeen, hetgeen zeer pijnlijk kan zijn. Vrouwen worden er vaker door getroffen dan mannen. De oorzaak van deze chronische aandoening is (nog) niet bekend. Het syndroom van Tietze is een vorm van ontstekingsreuma. De klachten kunnen geleidelijk of plotseling optreden en komen dikwijls aanvalsgewijs. Soms zijn de klachten na enkele dagen weer voorbij, maar het kan ook langer duren. De klachten kunnen bestaan uit:- doordat het kraakbeen flink kan opzwellen ontstaat er een pijnlijke, rode, warme zwelling.
- op deze zwelling drukken, diep zuchten, hoesten en niezen is pijnlijk.
- de pijn wordt vaak gevoeld achter het borstbeen en kan uitstralen naar schouder en arm.
Costochondritis
Costochondriti is evenals het syndroom van Tietze een chronische ontsteking van het kraakbeen van één of meerdere ribben, maar dan zonder zwelling en rode verkleuring van de huid op de aangedane plek.Pijn van de tussenribspieren
Bepaalde lichamelijke arbeid of lichamelijke activiteiten waar men niet aan gewend is, kan leiden tot pijn op de borst. Pijn van de tussenribspieren wordt veroorzaakt door overbelasting van de spieren en deze vorm van spierpijn zal na enkele dagen rust weer verdwenen zijn. De tussenribspieren kunnen ook geblesseerd raken door een plotselinge draai van de romp. Verder komen bij krachttrainers borstspierblessures geregeld voor. De borstspier kan ook ontstoken zijn, hetgeen frequent een stekend gevoel in de borst kan geven. Pijn op de borst door overbelasting van de spieren is de meest voorkomende oorzaak van pijn op de borst bij kinderen, jonge volwassenen en sporters.Intercostale neuralgie (zenuwpijn)
Zenuwpijn tussen de ribben is vaak het gevolg van gordelroos. Zenuwpijn doet zich gewoonlijk voor langs één rib of langs een aantal naast elkaar liggende ribben, in een smalle band van de bovenrug rondom de borstkast tot aan de voorkant van de borst, uitgaande van irritatie van één of meer van de zenuwen die van de gebieden rond de ribben naar het ruggengraat lopen. De pijn kan verergeren door bewegen of bukken. Ook is er vaak sprake van abnormale sensaties over de lengte van één rib of enkele ribben, zoals een branderig gevoel, gevoelloosheid, overgevoeligheid of tintelen.²Pijn in de borstgebied door longziekten
Een groot aantal longziekten kunnen pijn op de borst veroorzaken.Pleuritis
Pleuritis is een ontsteking van de pleura: borstvlies of longvlies. Er zijn twee vliezen rond de long, een borstvlies en een longvlies met daartussenin een klein beetje vocht, zodat bij ademhaling de vliezen gemakkelijk over elkaar heen kunnen glijden. Pleuritis wordt vaak veroorzaakt door een virusinfectie, zoals het influenzavirus (griep) die het borstvlies aantast. De symptomen zijn een scherpe pijn op de borst, met als gevolg dat de patiënt zijn adem zo veel mogelijk inhoudt en het gevoel hebben dat het ademhalen bemoeilijkt wordt.
Longembolie
Een longembolie is een afsluiting (embolie) van een longslagader, waardoor de bloedstroom naar de longen geblokkeerd wordt. De oorzaak is één of meer bloedstolsels in een slagader van de longen. Tot de verschijnselen, die zich meestal binnen enkele minuten ontwikkelen, behoren:- benauwdheid;
- scherpe pijn op de borst die vaak met de ademhaling wordt verergerd;
- het ophoesten van bloed (haemoptoe)
- gevoel van zwakte en algehele malaise; en
- hartkloppingen.
Pneumothorax (klaplong)
Een pneumothorax of klaplong ontstaat wanneer er lucht in de ruimte tussen de longvliezen terechtkomt, waardoor er geen vacuüm meer bestaat tussen de vliezen en de long geheel of gedeeltelijk in elkaar klapt. Hierdoor kan de aangedane long niet meer of slechts gedeeltelijk meedoen met de ademhaling. De symptomen die kunnen optreden bij een klaplong zijn kortademigheid en pijn op de borst.Longontsteking (pneumonie)

- algeheel malaisegevoel;
- koorts krijgen;
- gebrek aan eetlust;
- hoesten met slijm;
- pijn op de borst;
- kortademigheid; en
- rillingen.
Chronische ontsteking van de luchtwegen (astma en COPD)
Astma en COPD zijn longaandoeningen waarbij sprake is van een chronische ontsteking van de luchtwegen. Deze aandoeningen kunnen soms ook leiden tot pijn op de borst. Astma wordt gekenmerkt door aanvallen van beklemming in keel of borst, waarbij je het gevoel hebt dat je stikt, wat gepaard gaat met moeizame ademhaling, waarbij vooral de uitademing bemoeilijkt wordt en hoestboeien optreden. COPD staat voor chronic pulmonary disease, wat staat voor chronische obstructieve longziekte. COPD is een blijvende obstructie van de luchtwegen die bij emfyseem, chronisch obstructieve bronchitis of de combinatie van beide aandoeningen voorkomt.Pulmonale hypertensie
Pulmonale hypertensie duidt op een abnormale hoge bloeddruk in de longen, wat gevolgen heeft voor de werking van het hart.Tuberculose
Tuberculose (tbc) is een infectieziekte die veroorzaakt wordt door een bacterie en voornamelijk de longen aantast.Psychische oorzaken van pijn op de borst
Pijn op de borst door stress
Stress en hevige emoties kunnen leiden tot pijn op de borst. Het is een signaal van het lichaam dat de persoon het wat rustiger aan moet doen, dat er een grens is bereikt. Pijn op de borst kan overigens ook voorkomen bij een depressie of een angststoornis.Paniekaanval en hyperventilatie
Een paniekaanval met hyperventilatie veroorzaakt een scala aan symptomen, waaronder pijn op de borstkas, misselijkheid, duizeligheid, zweten, een snelle hartslag en angst.Pijn op de borst door aandoeningen buiten de borst
Soms kunnen aandoeningen buiten de borst ook tot pijn op de borst leiden. Dit bemoeilijkt de diagnose. De belangrijkste aandoeningen in deze categorie zijn aandoeningen van de buikstreek, zoals:- een gezwel onder het middenrif;
- een inwendige breuk;
- blindedarmontsteking; en
- alvleesklierontsteking.
Onderzoek en diagnose
Vraaggesprek en lichamelijk onderzoekBel direct 112 bij vermoeden van een hartaanval en schakel medische hulp in als de pijn op de borst een nieuwe klacht is, onverklaarbaar is of langer duurt dan een paar momenten. De arts zal allerlei vragen stellen over je klachten en de antwoorden kunnen helpen bij het vaststellen van de oorzaak van de pijn op de borst. Ook zal de arts je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen en lichamelijk onderzoek verrichten.
Vervolgonderzoek
De arts kan vervolgonderzoek instellen wat helpt bij het diagnosticeren of elimineren van hartgerelateerde problemen als oorzaak van de pijn op de borst. Deze kunnen zijn:
- een elektrocardiogram (ECG of hartfilmpje), een registratie van de elektrische activiteit van de hartspier.
ECG of hartfilmpje / Bron: Santypan/Shutterstock.com
- bloedonderzoek om enzymniveaus te meten
- een thoraxfoto om je hart, longen en bloedvaten te onderzoeken
- een echocardiogram, dat geluidsgolven gebruikt om bewegende beelden van het hart op te nemen, wat gebruikt wordt om meer te weten te komen over de werking en de anatomie van je hartspier en hartkleppen.
- een MRI om te zoeken naar schade aan het hart of de aorta
- een inspanningstest om je hartfunctie na inspanning te meten
- een angiogram om te zoeken naar blokkades in specifieke slagaders
Behandeling van pijn op de borst
De arts kan pijn op de borst behandelen met medicijnen, niet-invasieve procedures, operaties of een combinatie van deze methoden. De behandeling hangt af van de oorzaak en de ernst van de pijn op de borst. Behandelingen voor hartgerelateerde oorzaken van pijn op de borst bestaan uit onder meer:- medicijnen, waaronder nitroglycerine en andere medicijnen die de bloedvaten verwijden
- hartkatheterisatie, waarmee vernauwingen in de kransslagaders van het hart opgespoord kunnen worden en tevens kunnen deze vernauwingen effectief behandeld worden
- bypass- of omleidingsoperatie, een behandeling bij ernstige vernauwingen in de kransslagaders van het hart
Behandelingen voor andere oorzaken van pijn op de borst zijn:
- een klaplong wordt behandeld met rust of met een drain en als dit geen soelaas biedt, dan is een operatie nodig om het lek te dichten
- medicijnen voor zure reflux en brandend maagzuur
- anti-angst medicijnen voor pijn op de borst in verband met paniekaanvallen
Prognose
Vaak kan pijn op de borst goed behandeld worden, bijvoorbeeld in geval van zure reflux, angstaanvallen en astma of aanverwante aandoeningen. Pijn op de borst kan echter ook een symptoom zijn van een levensbedreigende aandoening. Zoek onmiddellijk medische hulp als je denkt dat je een hartaanval of een ander hartprobleem hebt. Dit kan je leven redden. Zodra de arts een diagnose heeft gesteld, kan er een behandeling ingezet worden.Noten:
[OLIST]M. Hordijk-Trion, L.E. de Laat en I. Stoel: Reversibel coronairspasme bij cocaïnegebruik; Ned Tijdschr Geneeskd. 2002;146:1796-9.
Dirk Devroey: Pijn op de borst - Samenvatting van de belangrijkste punten, http://minf.vub.ac.be (voor de laatste keer geraadpleegd op 17 augustus 2011)[/OLIST]
Lees verder
- Hartaanval of hartinfarct: symptomen, oorzaak en behandeling
- Pijn op de borst: rechts, links, na eten en bij inademen
- Pijn tussen schouderbladen: symptomen, oorzaak & behandeling
- Steken op de borst: zeurende of scherpe steken pijn op borst
- Angina pectoris: symptomen, oorzaken, behandeling & prognose