Hyponatriëmie: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose

Symptomen van hyponatriëmie zijn meestal niet erg specifiek en kunnen bestaan uit een verandering in je mentale toestand, hoofdpijn, misselijkheid en braken, vermoeidheid, spierspasmen en toevallen. Natrium is essentieel voor veel functies in het lichaam, waaronder de vochtbalans, het regelen van je bloeddruk en de prikkeloverdracht in spiercellen en zenuwcellen. Hyponatriëmie duidt een tekort aan natrium in het bloed aan. Hierbij is de serumconcentratie lager dan 135mmol/L. Hyponatriëmie is vooral een stoornis van de waterbalans en een van de oorzaken is een teveel aan water (waterintoxicatie). Het kan worden veroorzaakt door te veel water drinken, bijvoorbeeld tijdens zware inspanning, zonder adequate vervanging van natrium. Ernstige hyponatriëmie is gevaarlijk; het kan leiden tot coma en kan zelfs dodelijk zijn. Behandeling van een natriumtekort bestaat uit intraveneuze toediening van vloeistof en elektrolyten, medicatie voor de klachten, evenals behandeling van de oorzaak.

• Wat is hyponatriëmie?
• Classificatie hyponatriëmie
• Oorzaak van hyponatriëmie
• Overmatig volume
• Onvoldoende volume
• Hyponatriëmie door andere factoren
• Risicofactoren
• Symptomen van hyponatriëmie
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling
• Prognose
• Preventie
• Complicaties

Wat is hyponatriëmie?

Hyponatriëmie is een aandoening die optreedt wanneer het natriumgehalte in je bloed abnormaal laag is. Natrium is een elektrolyt en speelt een rol bij de vochtbalans in je lichaam. Bij hyponatriëmie zorgen een of meer factoren, variërend van een onderliggende aandoening tot te veel drinken, ervoor dat het natrium in je lichaam verdund raakt. Wanneer dit plaatsvindt, raakt de vochtbalans van je lichaam verstoord. Bij een dalend natriumgehalte, zullen de lichaamscellen zich hierop aanpassen. Ze nemen meer water op dan nodig is en de cellen beginnen op te zwellen. Deze zwelling kan veel gezondheidsproblemen veroorzaken, van licht tot levensbedreigend. De behandeling van hyponatriëmie is gericht op het oplossen van de onderliggende oorzaak.

Classificatie hyponatriëmie

Het normale serumnatriumniveau ligt ergens tussen 135-145 mEq/L (mili-equivalenten per liter). Van hyponatriëmie is sprake wanneer dit gehalte lager is dan 135 mEq/L. Er worden drie gradaties onderscheiden.

Oorzaak van hyponatriëmie

Overmatig volume

Een laag natriumgehalte in het bloed kan het gevolg zijn van overtollig water of vocht in het lichaam, waardoor de normale hoeveelheid natrium wordt verdund, zodat de concentratie laag is. Dit type hyponatriëmie kan het gevolg zijn van chronische aandoeningen zoals nierfalen (wanneer overtollig vocht niet efficiënt kan worden uitgescheiden) en congestief hartfalen, waarbij overtollig vocht zich ophoopt in het lichaam. SIADH, een syndroom waarbij teveel vocht wordt vastgehouden als gevolg van een te grote afgifte van het antidiuretisch hormoon (ADH), wat resulteert in retentie van water in het lichaam.

Onvoldoende volume

Hyponatriëmie kan ook het gevolg zijn van een te lage hoeveelheid water in het lichaam, wat voorkomt bij uitdroging (dehydratie) als gevolg van overmatig vochtverlies door langdurig zweten, ernstig braken of aanhoudende diarree.

Hyponatriëmie door andere factoren

Medische aandoeningen die geassocieerd kunnen worden met hyponatriëmie zijn bijnierinsufficiëntie, hypothyreoïdie (trage schildklier) en levercirrose. De eetstoornis anorexia kan ook een natriumonbalans veroorzaken. Sommige medicijnen kunnen het natriumgehalte in het bloed verlagen. Voorbeelden hiervan zijn diuretica (plastabletten), desmopressine (dit middel regelt de hoeveel water die de nieren uitscheiden) en sulfonylurea (geneesmiddelen die gebruikt worden bij de behandeling van diabetes type 2).

Risicofactoren

De volgende factoren kunnen het risico op hyponatriëmie verhogen:

• Leeftijd. Ouderen hebben meer kans op hyponatriëmie, onder meer als gevolg van het nemen van bepaalde medicijnen en doordat ze vaker een chronische ziekte hebben die de natriumbalans van het lichaam verandert.
• Bepaalde medicijnen. Medicijnen die je isico op hyponatriëmie verhogen, zijn onder andere thiazidediuretica (middelsterk-werkende plasmiddelen) en sommige antidepressiva (middelen tegen depressie) en pijnstillers.
• Drugs. De partydrug XTC wordt geassocieerd met fatale gevallen van hyponatriëmie.
• Aandoeningen die de waterafscheiding van je lichaam verminderen. Medische aandoeningen die het risico op hyponatriëmie kunnen verhogen, zijn onder meer nieraandoeningen, SIADH en hartfalen.
• Intensieve fysieke activiteiten. Mensen die te veel water drinken (watervergiftiging) tijdens hun deelname aan marathons, ultramarathons, triatlons en andere lange afstandsactiviteiten met hoge intensiteit hebben een verhoogd risico op hyponatriëmie.

Symptomen van hyponatriëmie

Wanneer de natriumspiegels in het lichaam laag zijn, nemen je lichaamscellen meer water op, waardoor ze opzwellen. Wanneer dit in de hersenen gebeurt, wordt het hersenoedeem genoemd. Hersenoedeem is bijzonder gevaarlijk omdat de ruimte van van de hersenen in de schedel beperkt is en wanneer ze opzwellen kan dit leiden tot hersenbeschadiging door de toegenomen druk in de schedel.

Bij chronische hyponatriëmie, waarbij het natriumgehalte in het bloed na verloop van tijd geleidelijk daalt, zijn de symptomen doorgaans minder ernstig dan bij acute hyponatriëmie (een plotselinge daling van het natriumgehalte in het bloed). Symptomen zijn vaak niet-specifiek. Symptomen van hyponatriëmie kunnen bestaan uit:

• Hoofdpijn;
• Verwardheid of veranderde mentale toestand;
• Epileptische aanvallen;
• Verminderd bewustzijn dat overgaat in coma kan leiden tot de dood.
• Rusteloosheid en agitatie;
• Spierspasmen of spierkrampen;
• Spierzwakte;
• Verlies van eetlust;
• Gevoel van zwakte en vermoeidheid;
• Misselijkheid en braken.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De symptomen van hyponatriëmie zijn niet specifiek, dus een bloedtest die het natriumgehalte meet, is nodig om de diagnose hyponatriëmie te bevestigen. Soms zal de medische geschiedenis (zoals langdurig braken of overmatig zweten) een arts helpen met het stellen van de juiste diagnose. In andere gevallen kunnen verdere bloed- en urineonderzoek en beeldvormend onderzoek nodig zijn om de exacte oorzaak van de hyponatriëmie te bepalen.

Differentiële diagnose

De navolgende aandoeningen kunnen qua symptomen gelijkenis vertonen met die van hyponatriëmie:

• alcoholisme
• cardiogeen longoedeem (een hartgerelateerde vorm van 'vocht op de longen')
• een bijnieraanval
• hyperlipidemie (verhoogde vetten in het bloed)
• hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier)
• levercirrose
• paraproteïnemie (groep van immunologische ziekten, waarbij bepaalde kortketen eiwitten voorkomen in het bloed)
• pseudohyponatriëmie (welke ontstaat door een te hoge osmolaliteit in het bloed, bijvoorbeeld door een te hoog glucose)

Behandeling

De behandeling van een milde chronische hyponatriëmie kan soms bestaan uit alleen aanpassingen in je dieet, leefstijl of medicatie. Bij ernstige of acute hyponatriëmie bestaat de behandeling vaak uit intraveneuze toediening van vloeistoffen en elektrolyten. Er is dan vaak ook medicatie nodig om de onderliggende oorzaak van de hyponatriëmie te behandelen, evenals medicatie om de bijbehorende symptomen te behandelen.

Prognose

Ongeacht de oorzaak wordt hyponatriëmie geassocieerd met verhoogde mortaliteit, morbiditeit en verblijfsduur in het ziekenhuis, en meer zorg na ontslag uit het ziekenhuis. Acute hyponatriëmie is gevaarlijker dan een laag natriumgehalte, dat zich in d eloop van de tijd ontwikkelt. Bij chronische hyponatriëmie hebben je hersencellen de tijd om zich aan te passen.

Preventie

Hyponatriëmie of een laag natriumgehalte in het bloed kan soms worden gecorrigeerd voordat het complicaties veroorzaakt. De aandoening kan ook geheel worden voorkomen door bepaalde preventieve maatregelen te nemen. Enkele voorbeelden van maatregelen die kunnen worden genomen om hyponatriëmie te voorkomen, zijn:

• Atleten en andere sporters moeten hun waterinname nauwlettend in de gaten houden. Atleten moeten voldoende vocht drinken om de vloeistof die tijdens de training verloren is gegaan te vervangen, maar zij moeten ook oppassen niet zoveel vloeistof te drinken dat ze het risico op hyponatriëmie verhogen. Voor zware trainingssessies hebben (sport)dranken met elektrolyten de voorkeur om daarmee elektrolyten aan te vullen en het risico op hyponatriëmie te verminderen.
• Ook in de volgende omstandigheden is het verstandig om meer vocht in te nemen: bij diarree, koorts of overgeven, maar ook bij warm weer, het verblijf op een grote hoogte, bij een zwangerschap of bij het geven van borstvoeding.
• Indicatoren die kunnen helpen bij het beoordelen van jee waterinname is je dorstniveau en de kleur van je urine. Als je geen dorst hebt en je urine is lichtgeel van kleur, dan ben je goed gehydrateerd en is de waterinname voldoende geweest. Donkere urine wijst op te weinig vochtinname.

Complicaties

Bij chronische hyponatriëmie dalen de natriumspiegels geleidelijk gedurende 48 uur of langer en zijn de symptomen en complicaties doorgaans gematigder. Bij acute hyponatriëmie dalen de natriumspiegels snel, wat kan resulteren in potentieel gevaarlijke effecten, zoals snelle ontwikkeling van hersenoedeem, die kan leiden tot coma en overlijden.

Premenopauzale vrouwen lijken het grootste risico te lopen op hersenbeschadiging als gevolg van hyponatriëmie. Dit kan te maken hebben met het effect van de geslachtshormonen op het vermogen van het lichaam om het natriumgehalte in evenwicht te houden.

Lees verder

• Natriumtekort: symptomen van tekort aan natrium en voeding
• Watervergiftiging: symptomen, oorzaak en behandeling
• Veel dorst (overmatige dorst): oorzaken en behandeling
• Te laag natriumgehalte in het bloed: oorzaken en behandeling
• Nieraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling