Hyponatriëmie: Laag natriumgehalte in het bloed
Hyponatriëmie is de medische term voor een aandoening waarbij de hoeveelheid natrium (zout) in het bloed lager is dan normaal. Natrium is een elektrolyt, wat staat voor een verbinding die helpt bij de regulatie van de hoeveelheid water in en rond de cellen. Diverse medische aandoeningen en andere factoren verdunnen het natrium in het lichaam. Hierdoor stijgt het waterpeil in het lichaam waardoor cellen gaan zwellen. Deze zwelling veroorzaakt milde tot ernstige gezondheidsproblemen zoals o.a. vermoeidheid, spierzwakte en verwardheid. De behandeling van een te laag natriumgehalte in het bloed gebeurt door het behandelen van de onderliggende ziekte. Dit bestaat uit zowel zelfzorgmaatregelen als medicatie en vochttoediening via een ader.
Epidemiologie en risicofactoren
Hyponatriëmie heeft gevolgen voor patiënten van alle rassen. De aandoening kent geen seksuele voorliefde. De symptomen komen doorgaans wel vaker voor bij jonge vrouwen dan bij mannen. Hyponatriëmie komt vaker voor bij ouderen, omdat ze vaker aan aandoeningen lijden die resulteren in hyponatriëmie, zoals
hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart),
leverfalen of nierfalen. Patiënten die leven in een warm klimaat zijn daarnaast vaker getroffen dan andere personen. Een andere risicofactor is het volgen van een zoutarm dieet.
Classificatie hyponatriëmie
Het normale serumnatriumniveau bedraagt 135-145 mEq / L (mili-equivalenten per liter). Van hyponatriëmie is sprake wanneer dit gehalte lager is dan 135 mEq / L.
- Mild: 130-134 mmol / l
- Matig: 125-129 mmol / L
- Ernstig: <125 mmol / l
Oorzaken: Zwelling van cellen door teveel water
Natrium speelt een belangrijke rol in de regulatie van de bloeddruk, en is tevens nodig voor de goede werking van zenuwen, spieren en andere lichaamsweefsels. Natrium bevindt zich meestal in de lichaamsvloeistoffen buiten de cellen. Wanneer de hoeveelheid natrium in het vocht buiten de cellen lager dan normaal is, beweegt water in de cellen om het natriumgehalte in evenwicht te houden. Hierdoor ontstaat een zwelling met te veel water, waarvoor vooral hersencellen bijzonder gevoelig zijn. Dit veroorzaakt veel van de symptomen van een laag natriumgehalte in het bloed.
Bij hyponatriëmie is het evenwicht tussen water en natrium verstoord. Wanneer de patiënt overmatig water inneemt, dan verdunt de hoeveelheid natrium in het lichaam. Hyponatriëmie treedt eveneens op wanneer bij de patiënt onvoldoende natrium in het lichaam aanwezig is. Hyponatriëmie valt in te delen in drie soorten met name:
- hyponatriëmie met een normaal volume van lichaamsvocht,
- hyponatriëmie met een overmatig volume van lichaamsvocht en
- hyponatriëmie met een onvoldoende volume van lichaamsvocht.
Normaal volume (euvolemische) hyponatriëmie
De hoeveelheid water in het lichaam is normaal. De patiënt scheidt echter op een foutieve wijze een antidiuretisch hormoon uit (SIADH =
syndroom van inadequate ADH secretie) uit de hypofyse. Dit syndroom treedt op bij patiënten met een
longontsteking (pneumonie),
kleincellige longkanker,
astma,
mucoviscodose en andere
longaandoeningen. Andere oorzaken van het centrale zenuwstelsel die hyponatriëmie veroorzaken, omvatten een hersenbloeding, een
hersenbloeding, het
Guillain-Barré-syndroom (
zwakte en
pijn door zenuwschade), een
beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de
hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), een
ontsteking,
multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening) en een Delier.
Overmatig volume (hypervolemische) hyponatriëmie
Teveel lichaamsvocht verdunt de hoeveelheid natrium in het lichaam. Dit gebeurt bij hartfalen,
nierfalen (verminderde of afwezige nierfunctie) en
leverziekten zoals
cirrose. De naam klinkt verwarrend omdat in het bloed een afname van vloeistof ontstaat, hoewel het totale lichaamsvocht wel verhoogd is. Door de onderliggende ziekte, lekt vocht in de ruimte tussen weefsels. Hierdoor ontstaat een zwelling van de ledematen (
oedeem) of
ascites (vocht in de buikholte).
Onvoldoende volume (hypovolemische) hyponatriëmie
De hoeveelheid water in het lichaam is te laag bij dit type hyponatriëmie. Dit komt voor bij uitdroging (
dehydratie) als gevolg van overmatig vochtverlies door het
braken,
diarree,
peritonitis (ontsteking van buikvlies door infectie in de buikholte),
pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier met
buikpijn en spijsverteringsproblemen),
ileus (gestopte darmbewegingen met verstopping van darmen),
rhabdomyolyse (afbraak van spieren, gewrichten en urinewegen), ernstige brandwonden, een zware inspanning in en warme omgeving en zweten. Het antidiuretisch hormoon zorgt bij dit type hyponatriëmie dat de nieren zeer geconcentreerde urine maken en water vasthouden..
Hyponatriëmie door andere factoren
- Baby's die kraanwater drinken in plaats van een evenwichtige elektrolytenoplossing, ontwikkelen soms ook hyponatriëmie.
- Het gebruik van bepaalde medicijnen zoals diuretica (plaspillen: vocht afdrijvende geneesmiddelen), antidepressiva en pijnstillers leiden ook tot hyponatriëmie. Hierdoor plast of zweet de patiënt meer dan normaal en verliest hij meer natrium.
- Hormonale aandoeningen zoals de ziekte van Addison (onvoldoende productie van hormonen door bijnieren), de ziekte van Cushing waarbij de patiënt een hoge cortisolspiegel heeft, bijnierinsufficiëntie en hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier) gaan mogelijk gepaard met een laag natriumgehalte. Een andere zeldzame aandoening die in dit rijtje past is diabetes insipidus (aandoening met symptomen van veel dorst, vaak plassen en grote hoeveelheden plassen). Hierbij maakt het lichaam het antidiuretisch hormoon (ADH) niet aan (ADH zorgt voor een lagere urineproductie).
- Polydipsie, of een overmatige inname van water, veroorzaakt "waterintoxicatie", waarbij het natriumgehalte verdunt. Dit gebeurt af en toe bij patiënten met een psychiatrische aandoening.
- Soms drinken patiënten uit bezorgdheid juist meer tijdens inspanning om uitdroging te voorkomen. Ze drinken dan echter vaak meer water dan ze verliezen door te transpireren. Dit zorgt voor soms ernstige en zelfs fatale hyponatriëmie.
- Tot slot zorgt een overdosis drugs zoals MDMA (ecstasy) ook voor hyponatriëmie.
Indeling hyponatriëmie
Hyponatriëmie valt in te delen volgens de status van het volume:
- Euvolemische hyponatriëmie: Hierbij stijgt de totale eenheid van lichaamsvocht, al blijft het natriumgehalte in het lichaam wel hetzelfde.
- Hypervolemische hyponatriëmie: Bij hypervolemische hyponatriëmie zijn zowel het natrium- als watergehalte in het lichaam verhoogd, maar de toename van lichaamsvocht is wel groter.
- Hypovolemische hyponatriëmie: Bij hypovolemische hyponatriëmie verliest de patiënt zowel water als natrium uit het lichaam, maar het zoutverlies is wel groter.
Symptomen
Veel voorkomende symptomen zijn onder meer:
Diagnose en onderzoeken van het lichaam
Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts voert een lichamelijk onderzoek uit naar aanleiding van de klachten. Daarna is een
urineonderzoek en
bloedonderzoekvereist. Deze laboratoriumstudies bevestigen de diagnose van een laag natriumgehalte. Soms voert de arts een
CT-scan en een
röntgenfoto van de
borstkas (
thoraxfoto) uit om andere aandoeningen uit te sluiten.
Differentiële diagnose
Volgende aandoeningen lijken op de symptomenreeks van hyponatriëmie:
Behandeling
Het is belangrijk om de oorzaak van hyponatriëmie te kennen, want de arts behandelt de onderliggende oorzaak om de symptomen van hyponatriëmie te bestrijden. Als
kanker de oorzaak is van de aandoening, is bestraling (
radiotherapie),
chemotherapie en/of operatie nodig om de tumor te verwijderen. Andere behandelingen zijn afhankelijk van het specifieke type hyponatriëmie. Behandelingen bestaan uit aanpassingen in het medicatiegebruik, een beperking van water, medicijnen om de symptomen te verlichten en een oplossing door een infuus via een ader (intraveneus).
Prognose van een tekort van natrium
De vooruitzichten zijn afhankelijk van de aandoening die het probleem veroorzaakt. Hyponatriëmie die optreedt in minder dan 48 uur (acute hyponatriëmie), is gevaarlijker dan een laag natriumgehalte, dat zich langzaam ontwikkelt na verloop van tijd. Wanneer natriumgehalte gedurende meerdere dagen of weken langzaam daalt (chronische hyponatriëmie), hebben de hersencellen tijd om zich aan te passen waardoor de zwelling minimaal is.
Complicaties laag natriumgehalte in het bloed
In ernstige gevallen leidt een laag natriumgehalte tot een verminderd bewustzijn,
hallucinaties, een coma,
epileptische aanvallen of de dood.
Preventie aandoening
De patiënt laat tijdig de onderliggende aandoening diagnosticeren en behandelen. Daarnaast is het belangrijk om voldoende vocht zoals sportdranken te drinken bij het uitoefenen van intensieve sporten of spelen. Deze dranken bevatten elektrolyten die nodig zijn om het natriumgehalte in het bloed in een gezond evenwicht te houden. In volgende omstandigheden is het tot slot verstandig om meer vocht in te nemen: bij diarree,
koorts of overgeven, maar ook bij warm weer, bij het leven op een grote hoogte, bij een zwangerschap of bij het geven van
borstvoeding.