Leverfalen: Lever stopt plots of geleidelijk met werken

Bij leverfalen zijn grote delen van de lever onherstelbaar beschadigd en werkt de lever niet meer goed. Deze ernstige aandoening ontwikkelt zich meestal geleidelijk, maar soms ook acuut. Dit is het gevolg van infecties, medicatiegebruik of andere omgevingsfactoren. Bij leverfalen treden onder andere geelzucht, braken, misselijkheid, slaperigheid en verwardheid op. De symptomen blijven zonder behandeling verergeren, waardoor tal van levensbedreigende complicaties mogelijk zijn. De prognose is afhankelijk van de oorzaak, de ernst van de symptomen en de snelheid van het inzetten van een behandeling. Niettemin is bij een aantal patiënten een levertransplantatie mogelijk, waardoor ze genezen van de aandoening.

• Epidemiologie van leverfalen
• Oorzaken en risicofactoren
• Symptomen: Slaperigheid, verwardheid en geelzucht
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van leverfalen
• Prognose van leverfalen
• Complicaties van leverfalen
• Preventie van acuut leverfalen

Epidemiologie van leverfalen

Minder dan 10 op 10 miljoen personen in ontwikkelde landen lijdt aan acuut leverfalen. De aandoening treft vaak jongeren en draagt een hoog sterftecijfer. De aandoening kent geen raciale voorliefde. Blanken zijn voorts het vaakst getroffen. Vrouwen ontwikkelen tot slot vaker acuut leverfalen dan mannen. Informatie over chronisch leverfalen is niet gevonden in de geraadpleegde bronnen.

Oorzaken en risicofactoren

Acuut leverfalen

Een patiënt die te veel paracetamol (een pijnstiller) inneemt, heeft een hoog risico op het ontwikkelen van acuut leverfalen. Maar tal van andere risicofactoren leiden mogelijk tot acuut leverfalen:

• acute leververvetting tijdens de zwangerschap
• alfa1-antitrypsine-deficiëntie
• bepaalde kruidensupplementen
• bepaalde giftige wilde paddenstoelen
• de ziekte van Wilson (koperstapeling in lever en hersenen)
• een overdosis van paracetamol (Tylenol)
• fructose-intolerantie
• galactosemie (falen van afbraak van galactose)
• hemorragische koorts (ernstig ziektebeeld met koorts en bloedingen veroorzaakt door een virus)
• hepatitis (medische term voor “leverontsteking”)
• het Budd-Chiari Syndroom
• het cytomegalovirus
• het Epstein-Barr virus
• het herpes simplex-virus
• het paramyxovirus
• het Reye-syndroom
• kanker die begint in of zich verspreid heeft naar de lever
• lecithine-cholesterol acyltransferase deficiëntie
• tyrosinemie (opbouw van aminozuur tyrosine in het bloed met veel symptomen)
• virussen zoals virale hepatitis A, virale hepatitis B en virale hepatitis C (vooral bij kinderen)
• voorgeschreven medicijnen

Chronisch leverfalen
Chronisch leverfalen is het gevolg van:

• cirrose
• hemochromatose (een erfelijke aandoening waardoor een opbouw van ijzer in het lichaam plaatsvindt waardoor orgaanschade ontstaat)
• hepatitis B
• hepatitis C
• langdurig alcoholgebruik
• ondervoeding

In sommige gevallen is de oorzaak onbekend.

Symptomen: Slaperigheid, verwardheid en geelzucht

Acuut leverfalen

De symptomen van acuut leverfalen treden snel op, namelijk binnen de 48 uur. Vermoeidheid, misselijkheid, een verlies van eetlust, pijn in de rechterbovenhoek van de buik (net onder de ribben), en diarree zijn de eerste symptomen van acuut leverfalen. De symptomen blijven verergeren en daardoor treedt verwardheid en extreme slaperigheid (lethargie) op. In een gevorderd stadium zijn dit epileptische aanvallen, nierfalen (verminderde of afwezige nierfunctie), grote hoeveelheden plassen (polyurie), oranje urine, desoriëntatie, agressief gedrag, spierstijfheid en coma. Andere symptomen zijn onder meer blauwe plekken of gemakkelijk bloeden (coagulopathie), bloed braken (hemoptoe of hemoptysie), bevingen aan handen (handtremoren) en een ophoping van vocht in de buik (ascites).

Chronisch leverfalen

De eerste symptomen van chronisch leverfalen zijn vrij algemeen en zijn daarom mogelijk toe te wijzen aan diverse aandoeningen. Hierdoor vormt het diagnosticeren van leverfalen een klinische uitdaging. Vroege symptomen zijn onder meer:

• diarree
• een verlies van eetlust
• misselijkheid
• vermoeidheid

Naarmate de ziekte vordert, ontstaan meer ernstige symptomen zoals:

• coma
• desoriëntatie of verwardheid, bekend als hepatische encefalopathie (hersenaandoening door leverziekte)
• een gezwollen buik (ascites)
• geelzucht
• gemakkelijk bloeden
• slaperigheid

Nachtelijk plassen (nycturie) komt ook voor bij leverfalen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De patiënt zoekt best zo snel mogelijk contact met de arts van zodra de eerste symptomen verschijnen. Leverfalen is namelijk een ernstige aandoening die mogelijk levensbedreigend is. De arts bevraagt vooreerst de patiënt inzake drugsgebruik en de blootstelling aan giftige stoffen om aanwijzingen voor hepatitis te zoeken. De patiënt heeft bij hepatitis geelzucht (icterus), vermoeidheid en buikpijn. De arts bemerkt bij de patiënt voorts een muffe, zoete ademgeur. Verder identificeert de arts een vergrote lever, wat in medische termen gekend is als “hepatomegalie”. De galblaaswand is tevens verdikt. De buik zit voorts vol met vocht (ascites). De patiënt krijgt naast een lichamelijk ook een neurologisch onderzoek.

Diagnostisch onderzoek

De arts voert soms een bloedonderzoek uit om de diagnose te bevestigen. Een leverbiopsie is nodig wanneer de arts geen oorzaak vindt van leverfalen. Dit is eveneens nuttig voor het maken van een behandelplan voor de patiënt. Andere onderzoeken omvatten een Doppler-echografie (beeldvormend onderzoek van bloedvaten) van de lever, een elektro-encefalografie (EEG: hersenfilmpje), een CT-scan van het hoofd, een abdominale CT-scan (= CT-scan van de buik) en een abdominale MRI-scan (zonder contrastmiddel).

Differentiële diagnose

Acute decompensatie van cirrose, alcoholische hepatitis met onderliggende cirrose, auto-immune hepatitis (leverontsteking veroorzaakt door eigen lichaam), convulsies (stuipen: oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn), pre-eclampsie (ernstige zwangerschapscomplicatie met eiwit in urine en hoge bloeddruk) en sepsis (bloedvergiftiging: overdreven reactie van het immuunsysteem op ziektekiemen) met multipel orgaanfalen zijn aandoeningen waarbij de symptomen lijken op de symptomen van acuut leverfalen.

Behandeling van leverfalen

De arts bekijkt eerst wat de oorzaak is van acuut of chronisch leverfalen. Dit is belangrijk om een zo effectief mogelijke behandeling toe te passen bij de patiënt.

Overdosis paracetamol

Actieve kool is nuttig bij een overdosis paracetamol. Hierdoor komt minder medicatie terecht in het maag-darmkanaal. N-acetylcysteïne, een bepaald soort medicijn, helpt eveneens bij een paracetamoloverdosis. De arts bekijkt hoe de patiënt dit medicijn neemt, want het is mogelijk via een ader (intraveneus) of via de mond (oraal). N-acetylcysteïne is ook nuttig bij patiënten bij wie acuut leverfalen niet door een paracetamoloverdosis is veroorzaakt.

Hepatitis

Bij virale hepatitis schrijft de arts het geneesmiddel “lamivudine” voor. Het virus repliceert (vermenigvuldigt) zich hierdoor niet meer. Steroïden helpen bij acuut leverfalen, veroorzaakt door auto-immune hepatitis.

Levertransplantatie

Werken alle behandelingen niet, dan is een levertransplantatie nodig. Hiervoor moet de patiënt wel sterk genoeg zijn. Hij mag met andere woorden geen onderliggende cardiovasculaire ziekte (hart- of vaataandoening), een ernstige infectie of een andere aandoening zoals aids hebben. Patiënten met een verzwakt immuunsysteem zijn met andere woorden niet opgewassen tegen deze zware operatie. De patiënt krijgt een donorlever en daarom komt hij op een wachtlijst terecht. Patiënten die zeer dringend een lever nodig hebben, komen bovenaan de wachtlijst terecht. In de tussentijd neemt de patiënt een voeding met weinig dierlijke eiwitten en verder behandelt de arts zo goed mogelijk de symptomen.

Prognose van leverfalen

Vooral bij kinderen onder de tien jaar en volwassenen boven de veertig jaar is de prognose relatief somber. De overlevingskans bedraagt gemiddeld 60%. Patiënten met een paracetamoloverdosis hebben wel een betere prognose dan patiënten bij wie de oorzaak onbekend is. Het risico op sterfte neemt toe met de ontwikkeling van één van de complicaties (hersenoedeem of hersenzwelling, nierfalen, ademhalingsfalen (ernstige ziekte met langzame ademhaling), coagulopathie en een infectie). Indien de patiënt geen behandeling krijgt voor acuut leverfalen, komt hij te overlijden. Leverkanker, nierfalen en ademhalingsproblemen zijn de meest voorkomende doodsoorzaken bij acuut leverfalen.

Complicaties van leverfalen

Portale hypertensie (bloeddruk in de aderen die bloed brengen van de darmen naar de lever is abnormaal hoog), bacteriële infecties, schimmelinfecties, nierfalen, bloedingsstoornissen of overmatig bloeden, een laag kaliumgehalte in het bloed (hypokaliëmie) en een lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie) komen voor als complicatie. Een andere ernstige bijwerking van (acuut) leverfalen omvat een zwelling van de hersenen (hersenoedeem).

Preventie van acuut leverfalen

Een paracetamoloverdosis vermijdt de patiënt door goed de bijsluiter van dit medicijn te lezen. Eventueel wint hij hiervoor bijkomende inlichtingen in bij de arts of apotheker. Wilde paddenstoelen eten is verder niet aanbevolen. Te veel alcohol drinken is verder ook niet aan te raden. Het risico op virale hepatitis verminderen gebeurt door het vermijden van contact met het bloed of de ontlasting van een besmette patiënt. Voorts gebruikt de patiënt vooral in ontwikkelingslanden geen lokaal kraanwater. Voor hepatitis A en B zijn tot slot vaccins beschikbaar.

Lees verder

• Overdosis van paracetamol: Leverfalen door vergiftiging
• Levertransplantatie: Lever van donor bij leveraandoening
• Levergezondheid: Tips voor goede leverfunctie