Hordeolum: Strontje (pijnlijk bultje) in of op het ooglid

Een hordeolum, beter bekend als een strontje, is een veelvoorkomende aandoening van het ooglid. Het wordt veroorzaakt door een bacteriële infectie die leidt tot de vorming van een pijnlijk, rood en verschuifbaar bultje. Deze aandoening heeft doorgaans geen invloed op het gezichtsvermogen. Bij de meeste mensen verdwijnt een hordeolum vanzelf door zelfzorgmaatregelen. Als het strontje niet verdwijnt, kunnen medische behandelingen noodzakelijk zijn. Het voorkomen van een hordeolum kan door goede ooglidhygiëne en het vermijden van het delen van persoonlijke verzorgingsmaterialen.

• Synoniemen van hordeolum
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Stafylokokkenbacterie
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Strontje (pijnlijk verschuifbaar bultje) in of op het ooglid
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van het strontje
• Prognose van een hordeolum
• Complicaties van een hordeolum
• Preventie: Ooglidhygiëne

Synoniemen van hordeolum

Een hordeolum staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• stiegje
• stijgje
• strontje

Epidemiologie

De epidemiologie van hordeolum richt zich op de frequentie, risicofactoren, en populaties die vatbaarder zijn voor het ontwikkelen van deze aandoening. Hordeolum is een veelvoorkomende ooginfectie die wereldwijd voorkomt, en hoewel het bij de meeste mensen een onschuldige aandoening is, kan het in sommige gevallen leiden tot complicaties. Het begrijpen van de epidemiologie van hordeolum helpt bij het identificeren van risicogroepen en het ontwikkelen van preventieve maatregelen.

Prevalentie

Hordeolum komt wereldwijd veel voor, vooral bij volwassenen en kinderen. In de meeste gevallen is het een relatief onschadelijke aandoening die goed reageert op behandeling. Studies suggereren dat hordeolum een van de meest voorkomende ooglidontstekingen is, met een incidentie die varieert van 1% tot 3% van de algemene bevolking. De aandoening komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, mogelijk vanwege hormonale verschillen die de talgproductie beïnvloeden.

Leeftijdsdistributie

Hordeolum komt vaak voor bij zowel volwassenen als kinderen, maar de incidentie is het hoogst bij volwassenen tussen de 30 en 60 jaar. Bij kinderen is het meestal minder frequent, maar het komt nog steeds voor, vooral bij kinderen die bepaalde onderliggende aandoeningen hebben, zoals blefaritis of andere ooginfecties. De aandoening is zeldzamer bij ouderen, hoewel zij een hoger risico hebben vanwege verzwakte immuniteit of onderliggende chronische aandoeningen.

Seizoensgebonden variatie

Er is aanwijzing dat hordeolum vaker voorkomt in bepaalde seizoenen. De incidentie van ooglidontstekingen zoals hordeolum is vaak hoger in de herfst en winter, waarschijnlijk door het verhoogde risico op virale en bacteriële infecties in deze periodes. Bovendien kunnen verminderde hygiënische gewoonten in de koudere maanden, zoals het dragen van make-up of het in contact komen met verontreinigde oppervlakken, bijdragen aan de verhoogde prevalentie.

Geografische verschillen

Er zijn geografische verschillen in de incidentie van hordeolum, afhankelijk van verschillende factoren, zoals klimaat, hygiëne, en toegang tot gezondheidszorg. In ontwikkelingslanden, waar hygiënische omstandigheden vaak minder zijn, komt hordeolum mogelijk vaker voor. Daarnaast kunnen omgevingsfactoren zoals stof, vervuiling en allergieën bijdragen aan een verhoogd risico op ooglidontstekingen in bepaalde gebieden.

Relatie met onderliggende aandoeningen

Patiënten met bepaalde onderliggende aandoeningen zoals diabetes, chronische huidaandoeningen (bijv. rosacea), of een verzwakt immuunsysteem lopen een hoger risico op het ontwikkelen van hordeolum. In deze gevallen is het immuunsysteem vaak minder effectief in het bestrijden van infecties, waardoor de kans op een ontsteking in de oogleden groter wordt. Het is belangrijk dat deze patiënten aandacht besteden aan ooghygiëne en zich bewust zijn van de symptomen van hordeolum.

Geslacht en hormonale invloeden

Er is een significant verschil in de incidentie van hordeolum tussen mannen en vrouwen, waarbij vrouwen vaker getroffen worden. Dit kan deels te maken hebben met hormonale invloeden, die de talgproductie in de huid beïnvloeden. Hormoonveranderingen tijdens de menstruatiecyclus, zwangerschap of menopauze kunnen bijdragen aan een verhoogde talgproductie, wat het risico op verstopping van de talgklieren verhoogt. Vrouwen die regelmatig make-up dragen, kunnen ook vatbaarder zijn voor het ontwikkelen van een hordeolum als gevolg van de ophoping van vuil en olie rond de oogleden.

Mechanisme

Het mechanisme van een hordeolum, vaak bekend als een ooglidstrontje, ontstaat wanneer een van de talgklieren in het ooglid verstopt raakt. Deze klieren, ook wel Meibom-klieren genoemd, produceren olie die helpt om het oog vochtig te houden. Wanneer de uitgang van deze klieren verstopt raakt door bacteriën, vet, of dode huidcellen, ontstaat er een ontsteking die kan leiden tot de vorming van een abces.

Verstopping van de talgklier

De verstopping van de talgklier is het primaire mechanisme achter het ontstaan van een hordeolum. De talgklier in het ooglid produceert een olieachtige substantie die normaal gesproken helpt om het oog te beschermen tegen uitdrogen. Bij verstopping komt deze olie vast te zitten in de klier, waardoor bacteriën zich kunnen vermenigvuldigen en een ontsteking ontstaat. Dit resulteert vaak in een pijnlijke, gezwollen bult aan de rand van het ooglid.

Bacteriële infectie

De verstopping van de talgklier wordt vaak gevolgd door een bacteriële infectie, meestal veroorzaakt door Staphylococcus aureus, een veelvoorkomende bacterie die in de omgeving van de ogen voorkomt. Deze bacterie kan zich snel vermenigvuldigen in de verstopte klier en een abces vormen, wat de zwelling en pijn in het ooglid veroorzaakt. De ontsteking kan zich ook uitbreiden naar omliggende weefsels, waardoor de symptomen verergeren.

Immuunrespons en ontsteking

De ontsteking veroorzaakt door de bacteriële infectie leidt tot de ophoping van witte bloedcellen in het getroffen gebied. Dit vormt een abces dat vaak zichtbaar wordt als een rode, pijnlijke knobbel aan de rand van het ooglid. De immuunrespons van het lichaam speelt een belangrijke rol in het bestrijden van de infectie, maar dit proces kan ook bijdragen aan de zwelling en ongemak die gepaard gaan met een hordeolum.

Oorzaken: Stafylokokkenbacterie

Een hordeolum ontstaat door een ontsteking van een talgklier aan de rand van het ooglid, meestal veroorzaakt door een stafylokokkenbacterie. Deze bacterie bevindt zich normaal gesproken in de neus en kan gemakkelijk in de ogen terechtkomen door wrijven, een veelvoorkomende gewoonte bij kinderen. Het strontje kan worden overgedragen door het delen van handdoeken, dekens of andere persoonlijke items.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van een hordeolum kunnen verhogen. Deze factoren kunnen variëren van genetische aanleg tot externe omgevingsomstandigheden die de hygiëne en gezondheid van de ogen beïnvloeden.

Onvoldoende ooghygiëne

Een van de belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van een hordeolum is onvoldoende ooghygiëne. Wanneer het ooglid niet goed wordt schoongemaakt of wanneer make-up niet volledig wordt verwijderd, kunnen talgklieren verstopt raken en infecties veroorzaken. Vuil en bacteriën kunnen zich ophopen rond het oog, wat de kans op infectie vergroot.

Chronische huidaandoeningen

Chronische huidaandoeningen zoals rosacea of seborrheic dermatitis verhogen het risico op het ontwikkelen van een hordeolum. Deze aandoeningen kunnen leiden tot een verhoogde productie van talg of een verstoorde functie van de talgklieren, wat het risico op verstoppingen en infecties vergroot. Bij patiënten met rosacea komt het vaker voor dat ze last hebben van ontstekingen in de oogleden.

Bacteriële infecties

Bacteriën zoals Staphylococcus aureus zijn vaak de primaire oorzaak van een hordeolum. Mensen die regelmatig in contact komen met deze bacteriën, bijvoorbeeld door het aanraken van hun gezicht of het delen van handdoeken, kunnen een verhoogd risico lopen. Bovendien kunnen bacteriële infecties die elders in het lichaam optreden, zoals een verkoudheid of keelpijn, de kans op een hordeolum verhogen.

Risicogroepen

Er zijn specifieke risicogroepen die vatbaarder zijn voor het ontwikkelen van een hordeolum, vooral wanneer er bepaalde onderliggende gezondheidstoestand of gedragingen zijn die de kans op infectie verhogen.

Ouderen

Ouderen hebben vaak een verminderde weerstand, wat hen vatbaarder maakt voor infecties, waaronder een hordeolum. Door het verouderingsproces kan de huid en het immuunsysteem minder effectief zijn in het bestrijden van bacteriën, waardoor het risico op ontstekingen in de oogleden verhoogd wordt. Bovendien kunnen oudere patiënten vaak last hebben van chronische huidaandoeningen, zoals rosacea, die het risico verder verhogen.

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem

Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten die chemotherapie ondergaan, hiv/aids hebben of immuunsuppressieve medicatie gebruiken, hebben een verhoogd risico op infecties, waaronder hordeolum. Een verzwakt immuunsysteem is minder goed in staat om bacteriën effectief te bestrijden, wat de kans op een ooglidinfectie vergroot.

Patiënten met chronische oogziekten

Patiënten met chronische oogziekten, zoals blefaritis of conjunctivitis, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een hordeolum. Deze aandoeningen kunnen de gezondheid van de oogleden aantasten, wat het gemakkelijker maakt voor bacteriën om zich te vermenigvuldigen en een infectie te veroorzaken.

Symptomen: Strontje (pijnlijk verschuifbaar bultje) in of op het ooglid

Een hordeolum manifesteert zich doorgaans als een klein, verschuifbaar bultje aan de buitenkant van het ooglid (extern hordeolum) of soms aan de binnenkant (intern hordeolum). Dit witte bultje op het ooglid is in feite een abces gevuld met pus, veroorzaakt door de stafylokokkenbacterie. Patiënten ervaren vaak het gevoel dat er iets in hun oog zit, jeuk in het ooglid, en een roodheid van het ooglid. De typische symptomen zijn een rode bult of zwelling rondom het ooglid, die zichtbaar kan zijn of dieper in het ooglid kan zitten. Dit bultje, dat op een puistje lijkt, is pijnlijk. De oogpijn kan verergeren bij een intern hordeolum, en pijn bij het knipperen van de ogen kan ook optreden. Het gezichtsvermogen wordt niet aangetast door een hordeolum.

Alarmsymptomen

Een hordeolum kan gepaard gaan met verschillende alarmsymptomen die aangeven dat de aandoening ernstig kan zijn of dat complicaties optreden. Het is belangrijk om deze symptomen te herkennen en gepaste medische hulp in te schakelen.

Pijn en zwelling aan de ooglidrand

Een van de eerste en meest voorkomende symptomen van een hordeolum is pijnlijke zwelling aan de rand van het ooglid. Dit kan beginnen als een kleine knobbel die pijnlijk aanvoelt en zich uitbreidt naarmate de infectie vordert. De pijn kan verergeren bij aanraking of beweging van het ooglid.

Rode of ontstoken oogleden

Het ooglid kan rood en ontstoken raken als gevolg van de bacteriële infectie. Deze ontsteking kan het gevolg zijn van zowel de bacteriële infectie zelf als de immuunrespons van het lichaam, die zorgt voor de ophoping van witte bloedcellen in het getroffen gebied. De oogleden kunnen opzwellen, waardoor het moeilijker wordt om het oog goed te openen.

Purulente afscheiding

In sommige gevallen kan er een purulente, of etterige, afscheiding uit het oog komen als het abces barst of drainerend wordt. Dit kan gepaard gaan met een verhoogde pijn en zwelling. Het is belangrijk dat patiënten medische zorg zoeken wanneer dit symptoom zich voordoet, aangezien dit kan duiden op een verergerde infectie die verder behandeld moet worden.

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek

De diagnose van een hordeolum wordt gesteld op basis van de symptomen en de medische geschiedenis van de patiënt.

Differentiële diagnose

Een hordeolum kan worden verward met een chalazion. Hoewel beide aandoeningen beginnen met een klein bultje, heeft een chalazion uiteindelijk een pijnloos, hard bultje. Bij een hordeolum is het bultje verschuifbaar en pijnlijk. Een chalazion bevindt zich vaak verder van de rand van het ooglid dan een hordeolum.

Behandeling van het strontje

Zelfzorg

De patiënt kan een warm kompres (een schoon, warm washandje) op het hordeolum aanbrengen. Dit moet drie tot vier keer per dag worden gedaan, telkens gedurende tien tot vijftien minuten. Deze behandeling kan de pijn verlichten en het hordeolum helpen doorbreken zonder verdere irritatie. Het is belangrijk om het hordeolum niet uit te knijpen of aan te raken.

Professionele medische zorg

In sommige gevallen kunnen antibiotica oogdruppels of oogzalf nodig zijn om de infectie te bestrijden. Patiënten dienen bij het gebruik van de oogdruppels de juiste instructies te volgen. Als het strontje zich in het ooglid bevindt en niet binnen vier tot zes weken verdwijnt, kan medische interventie noodzakelijk zijn. In zeldzame gevallen kan een oogarts het hordeolum draineren of verwijderen.

Prognose van een hordeolum

Meestal zijn strontjes goed te behandelen en verdwijnen ze zonder complicaties. Als hordeolum vaker terugkeert, kan dit wijzen op rosacea, een huidaandoening die ook de ogen kan aantasten (oculaire rosacea). In dergelijke gevallen kan verder onderzoek door een dermatoloog of huisarts nodig zijn.

Complicaties van een hordeolum

Mogelijke complicaties van een hordeolum omvatten:

• Chalazion (een pijnloos, hard bultje dat kan ontstaan na een hordeolum)
• Preseptale cellulitis (ontsteking van de weefsels rond het oog)

Preventie: Ooglidhygiëne

Als een patiënt regelmatig last heeft van hordeolum, is het belangrijk om preventieve maatregelen te nemen door goede ooglidhygiëne te volgen. Dit kan ook het risico op het ontwikkelen van een ooglidontsteking, ofwel blefaritis, verminderen. Een goede ooglidhygiëne omvat het reinigen van de oogleden met een oplossing van milde babyshampoo en warm water. Dit wordt gedaan door enkele druppels babyshampoo in warm water te mengen en vervolgens met een zachte wattenbal de vloeistof langs de basis van de wimpers aan te brengen terwijl de ogen gesloten blijven. Het is tevens belangrijk om make-up en (oog)cosmetica, vuile handdoeken en besmette handen uit de buurt van de ogen te houden.

Lees verder

• Chalazion: Onschuldig hard bultje in de ooglidrand