Levertransplantatie: Lever van donor bij leveraandoening

Jaarlijks ondergaan enkele honderden patiënten in Nederland een levertransplantatie. Deze ingreep is levensreddend voor mensen met ernstige leverziekten en sommige andere aandoeningen. Een levertransplantatie is echter niet altijd de beste optie voor elke patiënt, en er zijn tal van voorwaarden waaraan moet worden voldaan om een lever te kunnen doneren en ontvangen. Na de operatie volgt een strikt regime van medicatie en controlebezoeken. Ondanks deze zorgvuldige opvolging blijft het risico van afstoting van de nieuwe lever en andere complicaties aanwezig. De vooruitzichten voor getransplanteerde patiënten zijn doorgaans positief.

• Indicaties: Vaak door leveraandoeningen
• Tegenindicaties
• Voorwaarden
• Onderzoeken voor de operatie
• Chirurgische procedure van de levertransplantatie
• Na de Ingrepen
• Controlebezoeken
• Prognose
• Complicaties van levertransplantatie

Indicaties: Vaak door leveraandoeningen

Een levertransplantatie wordt geïndiceerd bij de volgende aandoeningen:

• Acute leverziekte: Patiënten met ernstig leverfalen als gevolg van acute virale hepatitis (leverontsteking door een virus) kunnen in aanmerking komen voor een levertransplantatie.
• Alcoholische leverziekte (vetlever, hepatitis en cirrose): Patiënten die zijn gestopt met het drinken van alcohol maar geen verbetering van hun leverziekte ervaren, komen mogelijk in aanmerking voor een levertransplantatie. Deze patiënten ontvangen intensieve begeleiding voor en na de operatie.
• Auto-immuun hepatitis: Bij patiënten die niet reageren op medische behandeling of ernstige bijwerkingen ondervinden van corticosteroïden (ontstekingsremmers) is levertransplantatie een optie.
• Chronische hepatitis B: Na een levertransplantatie wordt hepatitis B-immunoglobuline toegediend samen met nucleosideanalogen (medicijnen die de vermenigvuldiging van het virus remmen) om herhaling van hepatitis B te voorkomen.
• Chronische hepatitis C: Dit is één van de meest voorkomende oorzaken voor een levertransplantatie.
• Chronische leverziekte: Levertransplantatie is geïndiceerd bij complicaties van cirrose wanneer de patiënt niet meer reageert op behandeling. De timing van de transplantatie hangt af van de beschikbaarheid van een donor. Patiënten met eindstadium cirrose of ernstige symptomen van levercirrose worden doorverwezen voor een transplantatie. Complicaties van cirrose zoals het hepatopulmonaal syndroom (longcomplicaties veroorzaakt door leverziekte) en porto-pulmonale hypertensie kunnen met een levertransplantatie worden behandeld.
• Primaire Galblaascirrose: Patiënten met aanhoudend hoge serum bilirubine-waarden (> 100 μmol/L) of ernstige symptomen zoals jeuk kunnen in aanmerking komen voor levertransplantatie.
• Primaire Metabolische Aandoeningen: Voor aandoeningen zoals de ziekte van Wilson (koperstapeling in de lever en hersenen), erfelijke hemochromatose (ijzerstapelingsziekte) en α1-antitrypsine deficiëntie kan een levertransplantatie noodzakelijk zijn.
• Scleroserende cholangitis: Bij scleroserende cholangitis (ontsteking van de galwegen) kan een levertransplantatie nodig zijn.

Tegenindicaties

Een levertransplantatie wordt afgeraden in bepaalde gevallen, zoals bij patiënten met ernstige hartaandoeningen, longaandoeningen of ernstige vaataandoeningen. Ook kanker buiten de lever en levermetastasen (uitzaaiingen van kanker in de lever) zijn contra-indicaties. Patiënten die geen motivatie hebben voor de ingreep of verslaafd zijn aan alcohol komen niet in aanmerking voor een transplantatie. Anatomische afwijkingen kunnen de transplantatie bemoeilijken. Patiënten ouder dan 65 jaar krijgen niet altijd een transplantatie. Bij hepatocellulair carcinoom (leverkanker) is de kans op herhaling hoog, tenzij er minder dan drie kleine letsels (elk kleiner dan drie centimeter) of één solitair letsel van minder dan vijf centimeter aanwezig is.

Voorwaarden

Donor

De grootte van de donorlever moet geschikt zijn voor de ontvanger. De donor moet ABO-compatibel zijn (de bloedgroep moet overeenkomen). De donor mag geen actieve sepsis (bloedvergiftiging), kanker, hiv-infectie, virale hepatitis B of virale hepatitis C hebben. Jonge donoren (onder de vijftig jaar) resulteren vaak in een betere werking van de getransplanteerde lever. Postmortale donorlevers kunnen als geheel, gesplitst (voor twee ontvangers) of als verminderde transplantaten worden aangeboden. Levende donoren kunnen een gedeelte van hun lever doneren.

Ontvanger

In Nederland moet een ontvanger voldoen aan specifieke wettelijke en medische voorwaarden. UZ Leuven biedt gedetailleerde informatie over deze vereisten. Na acceptatie op de wachtlijst van Eurotransplant ondergaat de ontvanger een grondige screening. Erasmus MC biedt aanvullende informatie over het screeningproces. Na de wachttijd wordt de ontvanger voorbereid op de operatie, die uiteindelijk plaatsvindt wanneer een geschikte donor beschikbaar is.

Onderzoeken voor de operatie

Voordat een levertransplantatie wordt uitgevoerd, ondergaat de patiënt verschillende beeldvormende onderzoeken zoals echografie, CT-scan en röntgenfoto van de lever. Daarnaast zijn hartonderzoeken (hartfilmpje) en longonderzoeken (longfoto) noodzakelijk. De arts evalueert ook de nierfunctie. Door de ethische en financiële implicaties van de operatie is regelmatige psychosociale ondersteuning van groot belang. In sommige gevallen is psychiatrische ondersteuning noodzakelijk om de patiënt voor te bereiden op de ingreep.

Chirurgische procedure van de levertransplantatie

Na de operatie bij de donor wordt de lever gekoeld en bewaard op ijs voor maximaal twintig uur. De transplantatie bij de ontvanger duurt doorgaans vijf tot acht uur en kan een grote bloedtransfusie vereisen. Abdominale transplantatiechirurgen voeren deze complexe ingreep uit. De slecht functionerende lever wordt verwijderd, samen met alle noodzakelijke verbindingen (grote holle ader, galwegen, poortader en slagader). Na plaatsing van de donorlever moet de chirurg alle verbindingen opnieuw aanbrengen. Tijdens de ingreep kan een ‘veneuze bypass’ worden gebruikt om het bloed van het onderlichaam naar het hart te pompen via een bloedvat in de arm.

Na de Ingrepen

Na de operatie verblijft de patiënt enkele uren tot dagen op de intensivecare-afdeling. Vervolgens verblijft de patiënt nog twee tot drie weken op een gespecialiseerde afdeling voor transplantatiechirurgie voor verdere opvolging en behandeling. Deze zorg omvat zowel fysieke als psychologische ondersteuning, en revalidatieoefeningen worden ook aangeboden.

Controlebezoeken

Na ontslag uit het ziekenhuis zijn regelmatige controlebezoeken nodig, vaak twee keer per week in de eerste drie maanden na de transplantatie. Deze bezoeken omvatten evaluatie van de leverfunctie, algemeen herstel en medicatiebeheer. Na de initiële controleperiode volgt verdere opvolging door de afdeling Hepatologie (leverziekten) van het ziekenhuis. Levenslange en regelmatige opvolging door een specialist blijft noodzakelijk.

Prognose

De meeste patiënten herstellen goed na een succesvolle levertransplantatie en kunnen na enkele maanden weer een actief leven leiden. Ze blijven echter levenslang afhankelijk van immunosuppressiva, hoewel de dosering vaak kan worden aangepast zonder significante problemen. De overlevingskans op één jaar na de transplantatie is ongeveer 90% voor patiënten met een laag risico. De vijfjaarsoverleving bedraagt 70-85%. De meeste postoperatieve sterfgevallen vinden plaats binnen de eerste drie maanden na de operatie.

Complicaties van levertransplantatie

Afstoting
Ongeveer 40% van de patiënten ondervindt afstoting van het getransplanteerde orgaan. Acute afstoting, die meestal optreedt vijf tot tien dagen na de operatie, kan asymptomatisch zijn of gepaard gaan met koorts. Dit type afstoting kan vaak worden behandeld met immunosuppressieve therapie. Immunosuppressiva zijn medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken. Chronische afstoting vindt vaak plaats zes weken tot negen maanden na de operatie en kan leiden tot verminderde galwegenfunctie (vanishing bile duct syndrome, VBDS) en slagaderaandoeningen. Deze vorm van afstoting reageert zelden op immunosuppressiva en kan vaak een herhaalde levertransplantatie vereisen. De graft-versus-host-ziekte komt zeer zelden voor.

Andere complicaties

Ernstige complicaties na levertransplantatie kunnen sepsis en bloedingen omvatten. Patiënten met een zwak immuunsysteem hebben mogelijk een verhoogd risico op ziekenhuisinfecties. Andere virale en bacteriële infecties kunnen ook optreden na de operatie.

Lees verder

• Levercirrose (cirrose) door hepatitis of alcoholmisbruik
• Leverfalen: Lever stopt plots of geleidelijk met werken
• Levergezondheid: Tips voor goede leverfunctie