Levertransplantatie: Lever van donor bij leveraandoening

Jaarlijks ondergaan enkele honderden patiënten in Nederland een levertransplantatie. Deze ingreep is levensreddend voor mensen met ernstige leverziekten en sommige andere aandoeningen. Een levertransplantatie is echter niet altijd de beste optie voor elke patiënt, en er zijn tal van voorwaarden waaraan moet worden voldaan om een lever te kunnen doneren en ontvangen. Na de operatie volgt een strikt regime van medicatie en controlebezoeken. Ondanks deze zorgvuldige opvolging blijft het risico van afstoting van de nieuwe lever en andere complicaties aanwezig. De vooruitzichten voor getransplanteerde patiënten zijn doorgaans positief.

• Indicaties: Vaak door leveraandoeningen
• Tegenindicaties
• Voorwaarden
• De rol van de donorlever bij levertransplantatie
• Onderzoeken voor de operatie
• Preoperatieve fase: evaluatie en voorbereiding
• De chirurgische procedure van de levertransplantatie
• Na de Ingrepen
• Controlebezoeken
• Prognose
• Complicaties van levertransplantatie
• Praktische tips voor het leven met een levertransplantatie
• Volg strikt je medicijnregime
• Beperk je blootstelling aan infecties
• Let goed op je voeding
• Blijf regelmatig in contact met je arts
• Zorg voor voldoende rust en herstel
• Vermijd roken en alcoholgebruik
• Streef naar een gezond gewicht
• Blijf goed gehydrateerd
• Herken tekenen van afstoting of complicaties
• Misvattingen rond levertransplantatie
• Iedereen met leverproblemen komt in aanmerking voor een transplantatie
• Alcoholgebruik is geen probleem na een levertransplantatie
• Een levertransplantatie garandeert een volledig herstel
• De operatie is risicoloos en zonder complicaties
• De nieuwe lever begint meteen volledig te functioneren
• Leven met een getransplanteerde lever betekent een beperkte levenskwaliteit

Indicaties: Vaak door leveraandoeningen

Een levertransplantatie wordt geïndiceerd bij de volgende aandoeningen:

• Acute leverziekte: Patiënten met ernstig leverfalen als gevolg van acute virale hepatitis (leverontsteking door een virus) kunnen in aanmerking komen voor een levertransplantatie.
• Alcoholische leverziekte (vetlever, hepatitis en cirrose): Patiënten die zijn gestopt met het drinken van alcohol maar geen verbetering van hun leverziekte ervaren, komen mogelijk in aanmerking voor een levertransplantatie. Deze patiënten ontvangen intensieve begeleiding voor en na de operatie.
• Auto-immuun hepatitis: Bij patiënten die niet reageren op medische behandeling of ernstige bijwerkingen ondervinden van corticosteroïden (ontstekingsremmers) is levertransplantatie een optie.
• Chronische hepatitis B: Na een levertransplantatie wordt hepatitis B-immunoglobuline toegediend samen met nucleosideanalogen (medicijnen die de vermenigvuldiging van het virus remmen) om herhaling van hepatitis B te voorkomen.
• Chronische hepatitis C: Dit is één van de meest voorkomende oorzaken voor een levertransplantatie.
• Chronische leverziekte: Levertransplantatie is geïndiceerd bij complicaties van cirrose wanneer de patiënt niet meer reageert op behandeling. De timing van de transplantatie hangt af van de beschikbaarheid van een donor. Patiënten met eindstadium cirrose of ernstige symptomen van levercirrose worden doorverwezen voor een transplantatie. Complicaties van cirrose zoals het hepatopulmonaal syndroom (longcomplicaties veroorzaakt door leverziekte) en porto-pulmonale hypertensie kunnen met een levertransplantatie worden behandeld.
• Primaire Galblaascirrose: Patiënten met aanhoudend hoge serum bilirubine-waarden (> 100 μmol/L) of ernstige symptomen zoals jeuk kunnen in aanmerking komen voor levertransplantatie.
• Primaire Metabolische Aandoeningen: Voor aandoeningen zoals de ziekte van Wilson (koperstapeling in de lever en hersenen), erfelijke hemochromatose (ijzerstapelingsziekte) en α1-antitrypsine deficiëntie kan een levertransplantatie noodzakelijk zijn.
• Scleroserende cholangitis: Bij scleroserende cholangitis (ontsteking van de galwegen) kan een levertransplantatie nodig zijn.

Tegenindicaties

Een levertransplantatie wordt afgeraden in bepaalde gevallen, zoals bij patiënten met ernstige hartaandoeningen, longaandoeningen of ernstige vaataandoeningen. Ook kanker buiten de lever en levermetastasen (uitzaaiingen van kanker in de lever) zijn contra-indicaties. Patiënten die geen motivatie hebben voor de ingreep of verslaafd zijn aan alcohol komen niet in aanmerking voor een transplantatie. Anatomische afwijkingen kunnen de transplantatie bemoeilijken. Patiënten ouder dan 65 jaar krijgen niet altijd een transplantatie. Bij hepatocellulair carcinoom (leverkanker) is de kans op herhaling hoog, tenzij er minder dan drie kleine letsels (elk kleiner dan drie centimeter) of één solitair letsel van minder dan vijf centimeter aanwezig is.

Voorwaarden

Donor
De grootte van de donorlever moet geschikt zijn voor de ontvanger. De donor moet ABO-compatibel zijn (de bloedgroep moet overeenkomen). De donor mag geen actieve sepsis (bloedvergiftiging), kanker, hiv-infectie, virale hepatitis B of virale hepatitis C hebben. Jonge donoren (onder de vijftig jaar) resulteren vaak in een betere werking van de getransplanteerde lever. Postmortale donorlevers kunnen als geheel, gesplitst (voor twee ontvangers) of als verminderde transplantaten worden aangeboden. Levende donoren kunnen een gedeelte van hun lever doneren.

Ontvanger
In Nederland moet een ontvanger voldoen aan specifieke wettelijke en medische voorwaarden. UZ Leuven biedt gedetailleerde informatie over deze vereisten. Na acceptatie op de wachtlijst van Eurotransplant ondergaat de ontvanger een grondige screening. Erasmus MC biedt aanvullende informatie over het screeningproces. Na de wachttijd wordt de ontvanger voorbereid op de operatie, die uiteindelijk plaatsvindt wanneer een geschikte donor beschikbaar is.

De rol van de donorlever bij levertransplantatie

De keuze voor een donorlever is een van de belangrijkste factoren bij het succes van een levertransplantatie. De donor kan zowel levend als overleden zijn, en elke situatie heeft specifieke overwegingen. De compatibiliteit tussen de donorlever en de ontvanger speelt een cruciale rol, en de medische gemeenschap heeft strikte richtlijnen opgesteld om ervoor te zorgen dat de transplantatie veilig en effectief is.

Soorten donorleveren: levend en overleden donoren
Bij levertransplantaties kunnen donoren levende of overleden mensen zijn. Een levende donor geeft een deel van zijn of haar lever af, wat bij gezonde mensen vaak goed mogelijk is vanwege de regenererende capaciteit van de lever. Deze procedure wordt meestal toegepast bij familieleden of naaste vrienden die bereid zijn om hun lever gedeeltelijk af te staan. Bij overleden donoren wordt de hele lever getransplanteerd, en de keuze van de donor wordt vaak beïnvloed door de snelheid van beschikbaarheid en de compatibiliteit van de weefsels.

De compatibiliteit van de donorlever met de patiënt
Bij een levertransplantatie wordt de compatibiliteit van de donorlever met de ontvanger zorgvuldig beoordeeld. Dit proces omvat het controleren van de bloedgroep, het lichaamsgewicht en andere medische criteria die bepalen of de lever goed zal functioneren in het lichaam van de ontvanger. Als er een mismatch is tussen de donor en de ontvanger, kan dit het risico op afstoting en andere complicaties verhogen, wat de uitkomst van de operatie negatief kan beïnvloeden.

Onderzoeken voor de operatie

Voordat een levertransplantatie wordt uitgevoerd, ondergaat de patiënt verschillende beeldvormende onderzoeken zoals echografie, CT-scan en röntgenfoto van de lever. Daarnaast zijn hartonderzoeken (hartfilmpje) en longonderzoeken (longfoto) noodzakelijk. De arts evalueert ook de nierfunctie. Door de ethische en financiële implicaties van de operatie is regelmatige psychosociale ondersteuning van groot belang. In sommige gevallen is psychiatrische ondersteuning noodzakelijk om de patiënt voor te bereiden op de ingreep.

Preoperatieve fase: evaluatie en voorbereiding

De preoperatieve fase is van essentieel belang om ervoor te zorgen dat de patiënt zowel fysiek als mentaal voorbereid is op de levertransplantatie. Het is een periode van intensieve medische evaluatie en psychologische ondersteuning. De artsen willen er zeker van zijn dat de patiënt geschikt is voor de operatie en in staat is om het strikte postoperatieve regime van medicatie en controlebezoeken te volgen.

Medische evaluatie en tests voor transplantatie
Voordat de levertransplantatie kan plaatsvinden, ondergaat de patiënt een reeks medische tests om de algemene gezondheidstoestand te beoordelen. Dit omvat bloedonderzoeken, hart- en longfunctieonderzoeken, en beeldvormende technieken zoals echografie en CT-scans. Deze tests helpen artsen te bepalen of de patiënt in staat is om de operatie te ondergaan en of er geen andere ernstige gezondheidsproblemen zijn die de uitkomst van de transplantatie kunnen beïnvloeden.

Psychologische voorbereiding en counseling
Naast de fysieke evaluaties is het belangrijk dat patiënten psychologisch worden voorbereid op de operatie. Levertransplantatie kan zowel mentaal als emotioneel belastend zijn, en het is essentieel dat patiënten begrijpen wat ze kunnen verwachten tijdens en na de procedure. Psychologische counseling kan helpen om angst en stress te verminderen en ervoor te zorgen dat de patiënt zich gesteund voelt tijdens het lange proces van herstel en opvolging.

De chirurgische procedure van de levertransplantatie

De operatie zelf is technisch uitdagend en vereist een ervaren team van chirurgen en medische specialisten. De ingreep kan tussen de 6 en 12 uur duren, afhankelijk van de complexiteit van de situatie. Het proces begint met het verwijderen van de beschadigde lever en het vervangen daarvan door de donorlever. Er zijn verschillende stappen die moeten worden gevolgd om de nieuwe lever goed te laten functioneren.

Verwijdering van de zieke lever en plaatsing van de donorlever
De operatie begint met het verwijderen van de beschadigde lever. Dit wordt gedaan door de artsen de lever zorgvuldig los te maken van de omliggende weefsels en bloedvaten. De donorlever wordt vervolgens in de plaats van de zieke lever geplaatst en aan de bloedvaten en galwegen van de patiënt gehecht. Het herstellen van de bloedtoevoer naar de nieuwe lever is cruciaal voor het succes van de operatie.

Postoperatieve zorg en herstel na de operatie
Na de operatie wordt de patiënt zorgvuldig gemonitord in de ziekenhuisomgeving. Dit is een periode van intensieve zorg waarin de patiënt stabiliseert. De artsen zullen regelmatig bloedonderzoeken uitvoeren om te controleren op infecties of andere complicaties, zoals afstoting van de nieuwe lever. De patiënt krijgt immunosuppressiva om afstoting te voorkomen, wat ook de kans op infecties verhoogt. Het herstel kan enkele weken duren, en patiënten worden nauwlettend in de gaten gehouden om ervoor te zorgen dat er geen acute complicaties optreden.

Na de Ingrepen

Na de operatie verblijft de patiënt enkele uren tot dagen op de intensivecare-afdeling. Vervolgens verblijft de patiënt nog twee tot drie weken op een gespecialiseerde afdeling voor transplantatiechirurgie voor verdere opvolging en behandeling. Deze zorg omvat zowel fysieke als psychologische ondersteuning, en revalidatieoefeningen worden ook aangeboden.

Controlebezoeken

Na ontslag uit het ziekenhuis zijn regelmatige controlebezoeken nodig, vaak twee keer per week in de eerste drie maanden na de transplantatie. Deze bezoeken omvatten evaluatie van de leverfunctie, algemeen herstel en medicatiebeheer. Na de initiële controleperiode volgt verdere opvolging door de afdeling Hepatologie (leverziekten) van het ziekenhuis. Levenslange en regelmatige opvolging door een specialist blijft noodzakelijk.

Prognose

De meeste patiënten herstellen goed na een succesvolle levertransplantatie en kunnen na enkele maanden weer een actief leven leiden. Ze blijven echter levenslang afhankelijk van immunosuppressiva, hoewel de dosering vaak kan worden aangepast zonder significante problemen. De overlevingskans op één jaar na de transplantatie is ongeveer 90% voor patiënten met een laag risico. De vijfjaarsoverleving bedraagt 70-85%. De meeste postoperatieve sterfgevallen vinden plaats binnen de eerste drie maanden na de operatie.

Complicaties van levertransplantatie

Afstoting
Ongeveer 40% van de patiënten ondervindt afstoting van het getransplanteerde orgaan. Acute afstoting, die meestal optreedt vijf tot tien dagen na de operatie, kan asymptomatisch zijn of gepaard gaan met koorts. Dit type afstoting kan vaak worden behandeld met immunosuppressieve therapie. Immunosuppressiva zijn medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken. Chronische afstoting vindt vaak plaats zes weken tot negen maanden na de operatie en kan leiden tot verminderde galwegenfunctie (vanishing bile duct syndrome, VBDS) en slagaderaandoeningen. Deze vorm van afstoting reageert zelden op immunosuppressiva en kan vaak een herhaalde levertransplantatie vereisen. De graft-versus-host-ziekte komt zeer zelden voor.

Andere complicaties
Ernstige complicaties na levertransplantatie kunnen sepsis en bloedingen omvatten. Patiënten met een zwak immuunsysteem hebben mogelijk een verhoogd risico op ziekenhuisinfecties. Andere virale en bacteriële infecties kunnen ook optreden na de operatie.

Praktische tips voor het leven met een levertransplantatie

Volg strikt je medicijnregime

Na een levertransplantatie is het van vitaal belang om het voorgeschreven medicijnregime nauwkeurig te volgen. Dit omvat het nemen van immunosuppressiva die helpen om je lichaam te beschermen tegen afstoting van de nieuwe lever. Het niet volgen van je medicijninstructies kan leiden tot afstoting van de lever of een verhoogd risico op infecties. Praat regelmatig met je arts over je medicatie en vraag altijd om verduidelijking als je twijfels hebt over de juiste dosering of timing.

Beperk je blootstelling aan infecties

Na een levertransplantatie ben je vatbaarder voor infecties vanwege de immunosuppressiva die je moet gebruiken. Dit betekent dat je extra voorzichtig moet zijn in drukke omgevingen en contact met zieke mensen moet vermijden. Zorg ervoor dat je handen regelmatig en grondig wast, vooral voor het eten en na contact met openbare oppervlakken. Het dragen van een mondmasker kan in sommige situaties helpen om jezelf te beschermen tegen infecties.

Let goed op je voeding

Een evenwichtig voedingspatroon is essentieel voor je herstel en voor het behouden van een gezonde leverfunctie na de transplantatie. Eet voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamines, mineralen en antioxidanten om je immuunsysteem te ondersteunen. Vermijd overmatige consumptie van alcohol en vette voedingsmiddelen, aangezien deze de lever kunnen belasten. Bespreek met je arts of een diëtist welke specifieke voedingsaanpassingen voor jou geschikt zijn na de transplantatie.

Blijf regelmatig in contact met je arts

Regelmatige controleafspraken zijn cruciaal om ervoor te zorgen dat je goed herstelt na de levertransplantatie. Tijdens deze afspraken zal je arts je leverfunctie controleren en je medicatieniveau bijhouden om ervoor te zorgen dat alles op peil is. Deze controles helpen bij het vroegtijdig opsporen van eventuele problemen, zoals afstoting of infectie. Het is belangrijk om je arts op de hoogte te houden van eventuele veranderingen in je gezondheid of symptomen die je ervaart.

Zorg voor voldoende rust en herstel

Na een levertransplantatie is het belangrijk om voldoende rust te nemen en je energie goed te verdelen. Je lichaam heeft tijd nodig om te herstellen, dus overbelasting kan leiden tot complicaties. Zorg voor een rustige slaapomgeving en probeer een regelmatig slaapritme aan te houden. Rust helpt je lichaam niet alleen bij het herstel van de transplantatie, maar ondersteunt ook je algehele gezondheid en welzijn.

Vermijd roken en alcoholgebruik

Het gebruik van alcohol en roken kan ernstige gevolgen hebben voor je gezondheid na een levertransplantatie. Roken kan de bloedcirculatie belemmeren en het risico op infecties verhogen, terwijl alcohol de nieuwe lever kan beschadigen. Het is dus van groot belang om deze gewoonten volledig te vermijden om je lever goed te laten functioneren en je herstel te bevorderen.

Streef naar een gezond gewicht

Een gezond gewicht is belangrijk voor je herstel na een levertransplantatie. Overgewicht kan de lever extra belasten en het risico op andere gezondheidsproblemen vergroten, zoals diabetes of hartziekten. Probeer een evenwichtig voedingspatroon te volgen en regelmatig lichte lichaamsbeweging te doen om je gewicht in balans te houden. Raadpleeg je arts voordat je met een nieuw fitnessregime begint, zodat het veilig is voor jouw situatie.

Blijf goed gehydrateerd

Het is belangrijk om voldoende water te drinken na een levertransplantatie, omdat het je lichaam helpt om afvalstoffen te verwijderen en de lever goed te laten functioneren. Drink dagelijks voldoende water, maar overleg met je arts over hoeveel vocht voor jou geschikt is, aangezien te veel of te weinig vocht de werking van je lichaam kan beïnvloeden. Hydratatie is een essentieel onderdeel van je herstel en het behoud van je gezondheid na de transplantatie.

Herken tekenen van afstoting of complicaties

Na een levertransplantatie is het belangrijk om op de hoogte te zijn van de tekenen van afstoting of andere complicaties. Symptomen zoals koorts, vermoeidheid, pijn in de buik, geelzucht of een verandering in de kleur van je urine kunnen duiden op problemen met de transplantatie. Neem onmiddellijk contact op met je arts als je een van deze symptomen ervaart, zodat er snel actie kan worden ondernomen.

Misvattingen rond levertransplantatie

Een levertransplantatie is een complexe medische ingreep die wordt uitgevoerd bij patiënten met ernstig leverfalen of onomkeerbare leverziekten. Er bestaan veel misvattingen over de procedure, de risico's en de levenskwaliteit na de operatie.

Iedereen met leverproblemen komt in aanmerking voor een transplantatie

Niet alle patiënten met een leveraandoening kunnen een transplantatie ondergaan. Alleen mensen met eindstadium leverfalen of ernstige, niet-behandelbare aandoeningen komen in aanmerking. Factoren zoals de algemene gezondheidstoestand, de aanwezigheid van kanker of ernstige infecties kunnen een rol spelen bij de beslissing.

Alcoholgebruik is geen probleem na een levertransplantatie

Patiënten die een levertransplantatie ondergaan, moeten strikte leefstijlregels volgen, waaronder het vermijden van alcohol. Alcoholgebruik kan de nieuwe lever beschadigen en het risico op afstoting of herhaling van de oorspronkelijke leverziekte verhogen.

Een levertransplantatie garandeert een volledig herstel

Hoewel de ingreep levensreddend kan zijn, vereist het herstel strikte medische opvolging, langdurig gebruik van medicatie om afstoting te voorkomen en een gezonde levensstijl. Sommige patiënten kunnen complicaties ontwikkelen die voortdurende zorg nodig hebben.

De operatie is risicoloos en zonder complicaties

Zoals bij elke grote chirurgische ingreep, brengt een levertransplantatie risico’s met zich mee. Infecties, bloedingen, problemen met de nieuwe lever en ziekenhuisinfecties zijn mogelijke complicaties. Een strikte medische controle na de operatie is noodzakelijk.

De nieuwe lever begint meteen volledig te functioneren

Hoewel een getransplanteerde lever vaak goed werkt, heeft het lichaam tijd nodig om zich aan te passen. Sommige patiënten ervaren aanvankelijk complicaties zoals tijdelijke leverdisfunctie, problemen met de galwegen of afstotingsreacties. Regelmatige controle en bloedonderzoeken zijn essentieel om de functie van de lever te bewaken.

Leven met een getransplanteerde lever betekent een beperkte levenskwaliteit

Veel patiënten kunnen na een succesvolle transplantatie een normaal en actief leven leiden. Met de juiste medische opvolging, een gezond dieet en het vermijden van risicofactoren zoals overgewicht, kunnen ze een goede levenskwaliteit behouden en deelnemen aan dagelijkse activiteiten.

Lees verder

• Levercirrose (cirrose) door hepatitis of alcoholmisbruik
• Leverfalen: Lever stopt plots of geleidelijk met werken
• Levergezondheid: Tips voor goede leverfunctie