Zwangerschapscholestase: Jeuk & geelzucht bij zwangerschap
Intrahepatische cholestase van de zwangerschap is een leveraandoening die meestal optreedt in het derde trimester van de zwangerschap. Cholestase, of galstuwing, is een aandoening waarbij de afgifte van gal door de levercellen wordt belemmerd, wat leidt tot een ophoping van gal in de lever (intrahepatisch) en aantasting van de leverfunctie. Kenmerkende symptomen zijn ernstige jeuk en geelzucht. De behandeling omvat meestal medicatie en kan een voortijdige bevalling aanbevelen. Na de bevalling verdwijnen de klachten doorgaans bij de moeder, maar er kunnen complicaties optreden bij de baby.- Synoniemen van zwangerschapscholestase
- Epidemiologie
- Prevalentie
- Incidentie per trimester
- Geografische variaties
- Mechanisme
- Hormonale veranderingen
- Verstoring van galafvloeiing
- Genetische en omgevingsfactoren
- Oorzaken en risicofactoren van leverziekte tijdens de zwangerschap
- Genetische Factoren
- Omgevingsfactoren en zwangerschapshormonen
- Risicofactoren van intrahepatische cholestase
- Zwangerschapsgerelateerde hormonale veranderingen
- Familiegeschiedenis
- Eerdere zwangerschappen
- Risicogroepen
- Vrouwen van Afrikaanse of Zuid-Aziatische afkomst
- Vrouwen met een voorgeschiedenis van leveraandoeningen
- Meerlingzwangerschappen
- Symptomen van jeuk en geelzucht
- Alarmsymptomen
- Jeuk
- Geelzucht
- Verhoogde galzuren in het bloed
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling: Medicatie en voortijdige bevalling
- Prognose
- Herstel na de bevalling
- Risico's voor de baby
- Verhoogd risico op herhaling
- Complicaties
- Preventie
- Gezonde levensstijl en dieet
- Medische monitoring
- Vermijden van risicofactoren
- Praktische tips voor het leven met / omgaan met zwangerschapscholestase
- Volg de richtlijnen van je arts voor behandeling
- Zorg voor voldoende rust en ontspanning
- Let op symptomen van complicaties
- Pas je voedingspatroon aan indien nodig
- Zorg voor mentale ondersteuning en therapie
- Neem preventieve maatregelen bij toekomstige zwangerschappen
- Misvattingen rond zwangerschapscholestase
- Zwangerschapscholestase is ongevaarlijk
- Jeuk is het enige symptoom
- Er is geen behandeling mogelijk
- Een dieet heeft geen invloed op de aandoening
- Bloedonderzoeken zijn niet nodig voor de diagnose
- De aandoening heeft geen gevolgen na de bevalling
Synoniemen van zwangerschapscholestase
Intrahepatische cholestase tijdens de zwangerschap staat ook bekend onder de volgende termen:- Intrahepatische cholestase van de zwangerschap
- Obstetrische cholestase
- Verloskundige cholestase
- Zwangerschapsgerelateerde cholestase
Epidemiologie
Zwangerschapscholestase is een aandoening die optreedt tijdens de zwangerschap en wordt gekarakteriseerd door verstoorde galafvloeiing, wat resulteert in jeuk, meestal zonder uitslag. De aandoening komt voor bij een klein percentage van de zwangere vrouwen en kan zowel in de tweede als derde trimester ontstaan.Prevalentie
Zwangerschapscholestase komt voor bij ongeveer 0,5% tot 2% van de zwangerschappen wereldwijd. Het komt vaker voor in bepaalde bevolkingsgroepen, zoals vrouwen van Zuid-Amerikaanse, Indiase of Oost-Aziatische afkomst. In Europa is de prevalentie lager, maar de aandoening is nog steeds significant, vooral in landen met een hogere prevalentie van risicofactoren zoals bepaalde genetische factoren.Incidentie per trimester
De aandoening ontwikkelt zich meestal in het tweede of derde trimester van de zwangerschap, met een piek in de 30e week. De symptomen kunnen variëren in ernst, maar de aandoening is vaak goed te behandelen als deze op tijd wordt gediagnosticeerd.Geografische variaties
Zwangerschapscholestase komt vaker voor in bepaalde delen van de wereld, zoals Zuid-Amerika en Azië, wat kan worden toegeschreven aan genetische en omgevingsfactoren. In sommige gebieden kan de prevalentie echter lager zijn, afhankelijk van de levensstijl en de toegang tot medische zorg.Mechanisme
Zwangerschapscholestase wordt gekarakteriseerd door verstoring van de galafvloeiing uit de lever, wat leidt tot ophoping van galzuren in het bloed. Dit mechanisme wordt vaak geassocieerd met hormonale veranderingen die optreden tijdens de zwangerschap, hoewel andere factoren ook een rol kunnen spelen.Hormonale veranderingen
De belangrijkste oorzaak van zwangerschapscholestase is de verhoogde concentratie van zwangerschapshormonen, zoals oestrogeen en progesteron, die de galafvloeiing kunnen belemmeren. Deze hormonen kunnen de leverfunctie beïnvloeden, wat leidt tot de ophoping van galzuren in het lichaam.Verstoring van galafvloeiing
De verstoring van de galafvloeiing wordt vaak veroorzaakt door een verminderde afvoer van galzuren, wat leidt tot hun ophoping in de bloedbaan. Dit veroorzaakt de jeuk die vaak gepaard gaat met zwangerschapscholestase. Galzuren kunnen ook de huid irriteren, wat bijdraagt aan de klachten.Genetische en omgevingsfactoren
Genetische factoren spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van zwangerschapscholestase. Vrouwen met een familiegeschiedenis van de aandoening hebben een verhoogd risico. Ook bepaalde omgevingsfactoren, zoals infecties of een voorgeschiedenis van leveraandoeningen, kunnen bijdragen aan het ontstaan van de aandoening.Oorzaken en risicofactoren van leverziekte tijdens de zwangerschap
Genetische Factoren
Genetische veranderingen (mutaties) in de ABCB11- en ABCB4-genen verhogen het risico op het ontwikkelen van zwangerschapscholestase. Beide genen zijn betrokken bij de galafvoer uit de levercellen.Genmutatie in het ABCB11-gen
Het ABCB11-gen codeert voor het eiwit ‘galzout-exportpomp’, dat essentieel is voor het transporteren van galzouten uit levercellen. Mutaties in dit gen kunnen de werking van dit eiwit verstoren, wat leidt tot een verminderde galafgifte en cholestase. De verhoogde niveaus van de hormonen oestrogeen en progesteron tijdens de zwangerschap kunnen de werking van dit eiwit verder verminderen.
Genmutatie in het ABCB4-gen
Het ABCB4-gen is verantwoordelijk voor de productie van een eiwit dat fosfolipiden naar de gal transporteert. Deze fosfolipiden binden zich aan galzuren, waardoor ze minder toxisch zijn. Mutaties in dit gen kunnen leiden tot een verminderde productie van het ABCB4-eiwit, wat resulteert in een ophoping van galzuren in de lever. De reden waarom het overgebleven ABCB4-eiwit tijdens de zwangerschap minder functioneel is, is anno augustus 2024 nog niet volledig begrepen.
Omgevingsfactoren en zwangerschapshormonen
Naast genetische factoren spelen omgevingsfactoren en zwangerschapshormonen vermoedelijk ook een rol bij de ontwikkeling van intrahepatische cholestase. Hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap kunnen de galafvoer beïnvloeden en bijdragen aan de ontwikkeling van de aandoening.Risicofactoren van intrahepatische cholestase
Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van zwangerschapscholestase verhogen. De belangrijkste risicofactoren zijn genetisch, hormonale veranderingen, en eerdere zwangerschappen.Zwangerschapsgerelateerde hormonale veranderingen
De hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap spelen een cruciale rol in de ontwikkeling van zwangerschapscholestase. Verhoogde niveaus van oestrogeen en progesteron kunnen de galafvloeiing verstoren, wat bij sommige vrouwen leidt tot de aandoening.Familiegeschiedenis
Vrouwen met een familiegeschiedenis van zwangerschapscholestase lopen een verhoogd risico. Genetische aanleg voor een verminderde galafvloeiing kan worden doorgegeven, wat de kans op het ontwikkelen van de aandoening vergroot. Dit wordt vaak gezien bij vrouwen die een of meer familieleden hebben die ook zwangerschapscholestase hebben gehad.Eerdere zwangerschappen
Vrouwen die in een eerdere zwangerschap zwangerschapscholestase hebben gehad, hebben een verhoogd risico om de aandoening opnieuw te ontwikkelen. De kans op herhaling is ongeveer 60% in volgende zwangerschappen.Risicogroepen
Bepaalde groepen vrouwen lopen een hoger risico op het ontwikkelen van zwangerschapscholestase. Dit komt vaak voor bij vrouwen met een specifieke genetische aanleg of een voorgeschiedenis van leveraandoeningen.Vrouwen van Afrikaanse of Zuid-Aziatische afkomst
Vrouwen van Afrikaanse of Zuid-Aziatische afkomst lopen een verhoogd risico op zwangerschapscholestase. Dit wordt vaak toegeschreven aan genetische factoren die de galafvloeiing beïnvloeden. In sommige gevallen komt de aandoening vaker voor bij vrouwen van bepaalde etnische groepen.Vrouwen met een voorgeschiedenis van leveraandoeningen
Vrouwen die in het verleden lijden aan leveraandoeningen, zoals hepatitis of levercirrose, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van zwangerschapscholestase. Leverziekten kunnen de galafvloeiing beïnvloeden en de kans op de aandoening vergroten.Meerlingzwangerschappen
Vrouwen die zwanger zijn van meer dan één baby (meerlingzwangerschappen) hebben een verhoogd risico op zwangerschapscholestase. De verhoogde hormoonproductie bij meerlingzwangerschappen kan de galafvloeiing verstoren en het risico op de aandoening verhogen.Symptomen van jeuk en geelzucht
JeukEen van de meest prominente symptomen van zwangerschapscholestase is ernstige jeuk, die meestal begint op de handpalmen en voetzolen (jeukende voeten). De jeuk kan zich later verspreiden naar andere delen van het lichaam. De ernst van de jeuk kan zodanig zijn dat deze de kwaliteit van leven aanzienlijk aantast en zelfs kan leiden tot ernstige psychologische stress.
Geelzucht
Geelzucht (icterus) komt voor bij 17-75% van de patiënten met zwangerschapscholestase, meestal één tot vier weken na het begin van de jeuk. Het verschijnen van geelzucht kan wijzen op een ernstigere mate van galstuwing.
Andere symptomen
Naast jeuk en geelzucht kunnen misselijkheid, een verlies van eetlust en gewichtsverlies optreden. Deze symptomen kunnen worden veroorzaakt door malabsorptie, waarbij voedingsstoffen niet adequaat worden opgenomen door het lichaam.
Alarmsymptomen
Zwangerschapscholestase gaat vaak gepaard met specifieke symptomen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van de aandoening. De belangrijkste symptomen zijn jeuk en geelzucht, hoewel de jeuk het meest kenmerkend is voor de aandoening.Jeuk
Jeuk is het meest opvallende symptoom van zwangerschapscholestase en komt vaak voor op de handen, voeten en buik. De jeuk kan ernstig zijn en kan de slaap verstoren. Het wordt veroorzaakt door de ophoping van galzuren in de huid, die irriterend werken.Geelzucht
In sommige gevallen kan zwangerschapscholestase leiden tot geelzucht, een aandoening waarbij de huid en de ogen geel verkleuren. Geelzucht komt voor wanneer de ophoping van galzuren het bilirubinegehalte in het bloed verhoogt, wat een gele verkleuring van de huid veroorzaakt.Verhoogde galzuren in het bloed
De aanwezigheid van verhoogde galzuren in het bloed kan worden vastgesteld door middel van bloedonderzoek. Dit is een belangrijk diagnostisch criterium bij de diagnose van zwangerschapscholestase en kan helpen bij het onderscheiden van andere oorzaken van jeuk tijdens de zwangerschap.
Een uitgebreid bloedonderzoek is nodig / Bron: Frolicsomepl, PixabayDiagnose en onderzoeken
De diagnose van intrahepatische cholestase wordt gesteld door een bloedonderzoek waarbij de leverfunctie en de concentraties galzouten in het bloed worden gecontroleerd. De diagnose wordt bevestigd op basis van de volgende criteria:- Aanwezigheid van jeuk zonder huiduitslag
- Afwezigheid van andere leverziekten
- Verhoogde niveaus van serumgalzouten en/of aminotransferasen in het bloedonderzoek
- Zwangerschapsduur van minimaal 25 weken
Differentiële diagnose
De arts moet andere aandoeningen uitsluiten bij het stellen van de diagnose van intrahepatische cholestase, waaronder:
- Dermatitis (huidontsteking)
- Acute leververvetting tijdens de zwangerschap
- Galstenen (cholelithiasis) met galkoliek
- Hepatitis tijdens de zwangerschap
- Pre-eclampsie
Medicatie vermindert de symptomen / Bron: Stevepb, PixabayBehandeling: Medicatie en voortijdige bevalling
De behandeling van zwangerschapscholestase is voornamelijk symptomatisch en omvat het gebruik van ursodeoxycholzuur, meestal 15 mg/kg per dag. Deze medicatie helpt de jeuk te verlichten en vermindert de risico's voor de baby. Soms worden ook andere medicijnen zoals antihistaminica en corticosteroïden ingezet om de symptomen te verlichten. In veel gevallen adviseert de arts een voortijdige bevalling rond 37 weken om complicaties voor de baby te minimaliseren.Prognose
De prognose voor de moeder is doorgaans uitstekend. De galstroom normaliseert zich meestal binnen enkele dagen na de bevalling, waardoor de symptomen van de aandoening verdwijnen. De ziekte verhoogt echter het risico op voortijdige bevalling en verlies van de foetus. Bij nauwkeurige monitoring en behandeling kan het risico op ernstige complicaties worden verminderd.Herstel na de bevalling
Na de bevalling verdwijnen de symptomen van zwangerschapscholestase meestal binnen enkele dagen tot weken. De galafvloeiing wordt hersteld en de jeuk verdwijnt vaak volledig. In zeldzame gevallen kan de aandoening langer aanhouden, maar dit komt minder vaak voor.Risico's voor de baby
Hoewel de prognose voor de moeder doorgaans goed is, kan zwangerschapscholestase risico’s met zich meebrengen voor de baby, zoals vroeggeboorte of een verhoogd risico op ademhalingsproblemen na de geboorte. In ernstige gevallen kan de conditie de leverfunctie van de baby beïnvloeden, maar dit komt zelden voor.Verhoogd risico op herhaling
Vrouwen die zwangerschapscholestase in een eerdere zwangerschap hebben gehad, lopen een verhoogd risico om de aandoening opnieuw te ontwikkelen in latere zwangerschappen. Dit kan worden aangepakt met nauwkeurige monitoring tijdens toekomstige zwangerschappen.Complicaties
Complicaties van zwangerschapscholestase kunnen omvatten:- Langzame hartfrequentie en zuurstofgebrek bij de baby tijdens de bevalling (foetale nood)
- Recidiverende cholestase bij latere zwangerschappen of bij het gebruik van oestrogeenbevattende orale anticonceptiepillen
- Verhoogde kans op galstenen bij de moeder
