Zwangerschapscholestase: Jeuk & geelzucht bij zwangerschap

Intrahepatische cholestase is een leverziekte die mogelijk tijdens het laatste trimester van de zwangerschap optreedt. Cholestase (galstuwing) is een aandoening waarbij de afgifte van gal door de levercellen belemmerd is. Hierdoor bouwt gal zich in de lever (intrahepatisch) op, waardoor de leverfunctie aangetast is. Ernstige jeuk en geelzucht zijn kenmerkende symptomen van deze leveraandoening. De behandeling van zwangerschapscholestase verloopt met medicijnen, al adviseert de arts meestal ook een voortijdige bevalling. Na de bevalling verdwijnen de klachten weer bij de moeder, al zijn wel complicaties mogelijk bij de baby.

• Synoniemen zwangerschapscholestase
• Epidemiologie
• Oorzaken van leveraandoening tijdens de zwangerschap
• Risicofactoren leverziekte
• Symptomen van jeuk en geelzucht
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Medicatie en voortijdige bevalling
• Prognose
• Complicaties

Synoniemen zwangerschapscholestase

Zwangerschapscholestase kent enkele andere synoniemen:

• intrahepatische cholestase tijdens de zwangerschap
• obstetrische cholestase
• verloskundige cholestase
• zwangerschapsgerelateerde cholestase

Epidemiologie

Ongeveer één procent van de vrouwen van Noord-Europese afkomst krijgt te maken met intrahepatische cholestase tijdens de zwangerschap. De prevalentie van de leverziekte is hoger in Scandinavië, Chili en Bolivia. Het is de meest voorkomende zwangerschapsgerelateerde leverstoornis.

Oorzaken van leveraandoening tijdens de zwangerschap

Genetische veranderingen (mutaties) in het ABCB11- of ABCB4-gen verhogen het risico op het ontwikkelen van zwangerschapscholestase, een autosomaal erfelijke leverziekte. De meeste vrouwen met zwangerschapscholestase hebben evenwel geen genetische veranderingen in het ABCB11- of ABCB4-gen. Andere genetische factoren, omgevingsfactoren en zwangerschapshormonen spelen vermoedelijk een rol bij de totstandkoming van deze leverziekte.

Genmutatie in ABCB11-gen

Het ABCB11-gen zorgt voor de productie van het eiwit ‘galzout exportpomp’. Dit eiwit, dat zich in de lever bevindt, is nodig om galzouten (een bestanddeel van gal) uit levercellen te halen. Dit proces is namelijk nodig voor de normale afgifte van gal. Door wijzigingen aan dit gen is het eiwit aangetast. Verder blijkt dat de hormonen oestrogeen en progesteron die tijdens de zwangerschap verhogen, de werking van het eiwit doen verminderen, wat resulteert in een verminderde galsecretie en de eigenschappen van de zwangerschapscholestase.

Genmutatie in ABCB4-gen

Het ABCB4-gen zorgt dan weer voor de productie van een eiwit dat bepaalde fosfolipiden (soort vetten) verplaatst zodat ze in de gal terechtkomen. Fosfolipiden binden zich aan galzuren (een ander bestanddeel van gal). Grote hoeveelheden galzuren zijn echter giftig wanneer ze niet aan fosfolipiden zijn gebonden. Door een wijziging in één exemplaar van het ABCB4-gen ontstaat een verminderde productie van het ABCB4-eiwit. Meestal zijn in het lichaam echter genoeg eiwitten beschikbaar om een voldoende hoeveelheid fosfolipiden uit de levercellen te verplaatsen zodat ze zich kunnen binden aan galzuren. Het is anno oktober 2020 onduidelijk waarom de functie van het overblijvende ABCB4-eiwit tijdens de zwangerschap aangetast is.

Risicofactoren leverziekte

Wanneer een vrouw een persoonlijke geschiedenis of familiegeschiedenis van cholestase tijdens de zwangerschap heeft, loopt ze meer risico om de ziekte (nogmaals) te krijgen. Verder vormt een geschiedenis van een leverziekte een andere risicofactor. Bij een tweelingenzwangerschap komt intrahepatische cholestase tijdens de zwangerschap tot slot vaker tot stand.

Symptomen van jeuk en geelzucht

Jeuk

Zwangerschapscholestase presenteert zich meestal alleen met ernstige jeuk in het late tweede of het vroege derde trimester. Meestal start de jeuk op de handpalmen en de voetzolen (jeukende voeten). Vervolgens verspreidt de jeuk zich naar andere lichaamsdelen. De jeuk die gepaard gaat met deze ziekte is mogelijk dusdanig ernstig dat de kwaliteit van leven is aangetast en dat vrouwen zelfs zelfmoordgedachten hebben.

Geelzucht

Geelzucht (icterus) verschijnt volgens Emedicine bij 17-75% van de patiënten met zwangerschapscholestase. Dit symptoom ontwikkelt zich wel één tot vier weken na het ontstaan van de jeuk.

Andere symptomen

Misselijkheid, een verlies van eetlust en gewichtsverlies zijn andere klachten die mogelijk gepaard gaan met de zwangerschapsaandoening. Dit is soms het resultaat van malabsorptie (problemen met de opname van voedingsstoffen).

Diagnose en onderzoeken

Een bloedonderzoek is nodig waarbij de arts de leverfunctie, en de hoeveelheid galzouten in het bloed controleert. De uiteindelijke diagnose van de ziekte gebeurt op basis van volgende factoren:

• de aanwezigheid van jeuk zonder huiduitslag
• de afwezigheid van een andere leverziekte
• een verhoging van het serumzuur en/of aminotransferases (te zien in het bloedonderzoek)
• een zwangerschapsduur van minimaal 25 weken

Differentiële diagnose

De arts moet volgende aandoeningen uitsluiten bij het stellen van de diagnose van intrahepatische cholestase tijdens de zwangerschap:

• dermatitis (huidontsteking)
• een acute leververvetting tijdens de zwangerschap
• galstenen (cholelithiasis: harde afzettingen in galblaas met galkoliek)
• hepatitis tijdens de zwangerschap
• pre-eclampsie

Behandeling: Medicatie en voortijdige bevalling

De behandeling van zwangerschapscholestase is symptomatisch met ursodeoxycholzuur 15 mg / kg per dag. Deze medicatie verlicht de jeuk en vermindert complicaties voor de baby. Soms helpen ook nog andere medicijnen zoals antihistaminica of corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers). Verder adviseert de arts om de bevalling in te zetten op 37 weken om complicaties bij de geboorte te vermijden.

Prognose

De prognose is meestal uitstekend voor de moeder. De galstroom normaliseert zich namelijk na de bevalling van de baby, waardoor alle tekenen en symptomen van de aandoening enkele dagen na de bevalling verdwijnen. De ziekte brengt echter wel een hoger risico op het verlies van de foetus of een voortijdige bevalling met zich mee.

Complicaties

Sommige zuigelingen een langzame hartfrequentie en een zuurstofgebrek tijdens de bevalling (foetale nood). Recidiverende cholestase verschijnt mogelijk tijdens latere zwangerschappen of bij de inname van oestrogeen bevattende orale anticonceptiepillen. Verder hebben vrouwen met zwangerschapscholestase meer kans op het krijgen van galstenen.

Lees verder

• Huid-, haar- en nagelproblemen tijdens zwangerschap
• Geelzucht (icterus): Soorten, oorzaken en symptomen
• Pruritische zwangerschapsfolliculitis: Huiduitslag op romp
• Zwangerschapsjeuk: Jeukende bultjes op huid bij zwangerschap
• Polymorfe zwangerschapseruptie: Huiduitslag met jeuk op buik