Zwangerschapscholestase: Jeuk & geelzucht bij zwangerschap

Intrahepatische cholestase van de zwangerschap is een leveraandoening die meestal optreedt in het derde trimester van de zwangerschap. Cholestase, of galstuwing, is een aandoening waarbij de afgifte van gal door de levercellen wordt belemmerd, wat leidt tot een ophoping van gal in de lever (intrahepatisch) en aantasting van de leverfunctie. Kenmerkende symptomen zijn ernstige jeuk en geelzucht. De behandeling omvat meestal medicatie en kan een voortijdige bevalling aanbevelen. Na de bevalling verdwijnen de klachten doorgaans bij de moeder, maar er kunnen complicaties optreden bij de baby.

• Synoniemen van zwangerschapscholestase
• Epidemiologie
• Prevalentie
• Incidentie per trimester
• Geografische variaties
• Mechanisme
• Hormonale veranderingen
• Verstoring van galafvloeiing
• Genetische en omgevingsfactoren
• Oorzaken en risicofactoren van leverziekte tijdens de zwangerschap
• Genetische Factoren
• Omgevingsfactoren en zwangerschapshormonen
• Risicofactoren van intrahepatische cholestase
• Zwangerschapsgerelateerde hormonale veranderingen
• Familiegeschiedenis
• Eerdere zwangerschappen
• Risicogroepen
• Vrouwen van Afrikaanse of Zuid-Aziatische afkomst
• Vrouwen met een voorgeschiedenis van leveraandoeningen
• Meerlingzwangerschappen
• Symptomen van jeuk en geelzucht
• Alarmsymptomen
• Jeuk
• Geelzucht
• Verhoogde galzuren in het bloed
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Medicatie en voortijdige bevalling
• Prognose
• Herstel na de bevalling
• Risico's voor de baby
• Verhoogd risico op herhaling
• Complicaties
• Preventie
• Gezonde levensstijl en dieet
• Medische monitoring
• Vermijden van risicofactoren
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met zwangerschapscholestase
• Volg de richtlijnen van je arts voor behandeling
• Zorg voor voldoende rust en ontspanning
• Let op symptomen van complicaties
• Pas je voedingspatroon aan indien nodig
• Zorg voor mentale ondersteuning en therapie
• Neem preventieve maatregelen bij toekomstige zwangerschappen

Synoniemen van zwangerschapscholestase

Intrahepatische cholestase tijdens de zwangerschap staat ook bekend onder de volgende termen:

• Intrahepatische cholestase van de zwangerschap
• Obstetrische cholestase
• Verloskundige cholestase
• Zwangerschapsgerelateerde cholestase

Epidemiologie

Zwangerschapscholestase is een aandoening die optreedt tijdens de zwangerschap en wordt gekarakteriseerd door verstoorde galafvloeiing, wat resulteert in jeuk, meestal zonder uitslag. De aandoening komt voor bij een klein percentage van de zwangere vrouwen en kan zowel in de tweede als derde trimester ontstaan.

Prevalentie

Zwangerschapscholestase komt voor bij ongeveer 0,5% tot 2% van de zwangerschappen wereldwijd. Het komt vaker voor in bepaalde bevolkingsgroepen, zoals vrouwen van Zuid-Amerikaanse, Indiase of Oost-Aziatische afkomst. In Europa is de prevalentie lager, maar de aandoening is nog steeds significant, vooral in landen met een hogere prevalentie van risicofactoren zoals bepaalde genetische factoren.

Incidentie per trimester

De aandoening ontwikkelt zich meestal in het tweede of derde trimester van de zwangerschap, met een piek in de 30e week. De symptomen kunnen variëren in ernst, maar de aandoening is vaak goed te behandelen als deze op tijd wordt gediagnosticeerd.

Geografische variaties

Zwangerschapscholestase komt vaker voor in bepaalde delen van de wereld, zoals Zuid-Amerika en Azië, wat kan worden toegeschreven aan genetische en omgevingsfactoren. In sommige gebieden kan de prevalentie echter lager zijn, afhankelijk van de levensstijl en de toegang tot medische zorg.

Mechanisme

Zwangerschapscholestase wordt gekarakteriseerd door verstoring van de galafvloeiing uit de lever, wat leidt tot ophoping van galzuren in het bloed. Dit mechanisme wordt vaak geassocieerd met hormonale veranderingen die optreden tijdens de zwangerschap, hoewel andere factoren ook een rol kunnen spelen.

Hormonale veranderingen

De belangrijkste oorzaak van zwangerschapscholestase is de verhoogde concentratie van zwangerschapshormonen, zoals oestrogeen en progesteron, die de galafvloeiing kunnen belemmeren. Deze hormonen kunnen de leverfunctie beïnvloeden, wat leidt tot de ophoping van galzuren in het lichaam.

Verstoring van galafvloeiing

De verstoring van de galafvloeiing wordt vaak veroorzaakt door een verminderde afvoer van galzuren, wat leidt tot hun ophoping in de bloedbaan. Dit veroorzaakt de jeuk die vaak gepaard gaat met zwangerschapscholestase. Galzuren kunnen ook de huid irriteren, wat bijdraagt aan de klachten.

Genetische en omgevingsfactoren

Genetische factoren spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van zwangerschapscholestase. Vrouwen met een familiegeschiedenis van de aandoening hebben een verhoogd risico. Ook bepaalde omgevingsfactoren, zoals infecties of een voorgeschiedenis van leveraandoeningen, kunnen bijdragen aan het ontstaan van de aandoening.

Oorzaken en risicofactoren van leverziekte tijdens de zwangerschap

Genetische Factoren

Genetische veranderingen (mutaties) in de ABCB11- en ABCB4-genen verhogen het risico op het ontwikkelen van zwangerschapscholestase. Beide genen zijn betrokken bij de galafvoer uit de levercellen.

Genmutatie in het ABCB11-gen
Het ABCB11-gen codeert voor het eiwit ‘galzout-exportpomp’, dat essentieel is voor het transporteren van galzouten uit levercellen. Mutaties in dit gen kunnen de werking van dit eiwit verstoren, wat leidt tot een verminderde galafgifte en cholestase. De verhoogde niveaus van de hormonen oestrogeen en progesteron tijdens de zwangerschap kunnen de werking van dit eiwit verder verminderen.

Genmutatie in het ABCB4-gen
Het ABCB4-gen is verantwoordelijk voor de productie van een eiwit dat fosfolipiden naar de gal transporteert. Deze fosfolipiden binden zich aan galzuren, waardoor ze minder toxisch zijn. Mutaties in dit gen kunnen leiden tot een verminderde productie van het ABCB4-eiwit, wat resulteert in een ophoping van galzuren in de lever. De reden waarom het overgebleven ABCB4-eiwit tijdens de zwangerschap minder functioneel is, is anno augustus 2024 nog niet volledig begrepen.

Omgevingsfactoren en zwangerschapshormonen

Naast genetische factoren spelen omgevingsfactoren en zwangerschapshormonen vermoedelijk ook een rol bij de ontwikkeling van intrahepatische cholestase. Hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap kunnen de galafvoer beïnvloeden en bijdragen aan de ontwikkeling van de aandoening.

Risicofactoren van intrahepatische cholestase

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van zwangerschapscholestase verhogen. De belangrijkste risicofactoren zijn genetisch, hormonale veranderingen, en eerdere zwangerschappen.

Zwangerschapsgerelateerde hormonale veranderingen

De hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap spelen een cruciale rol in de ontwikkeling van zwangerschapscholestase. Verhoogde niveaus van oestrogeen en progesteron kunnen de galafvloeiing verstoren, wat bij sommige vrouwen leidt tot de aandoening.

Familiegeschiedenis

Vrouwen met een familiegeschiedenis van zwangerschapscholestase lopen een verhoogd risico. Genetische aanleg voor een verminderde galafvloeiing kan worden doorgegeven, wat de kans op het ontwikkelen van de aandoening vergroot. Dit wordt vaak gezien bij vrouwen die een of meer familieleden hebben die ook zwangerschapscholestase hebben gehad.

Eerdere zwangerschappen

Vrouwen die in een eerdere zwangerschap zwangerschapscholestase hebben gehad, hebben een verhoogd risico om de aandoening opnieuw te ontwikkelen. De kans op herhaling is ongeveer 60% in volgende zwangerschappen.

Risicogroepen

Bepaalde groepen vrouwen lopen een hoger risico op het ontwikkelen van zwangerschapscholestase. Dit komt vaak voor bij vrouwen met een specifieke genetische aanleg of een voorgeschiedenis van leveraandoeningen.

Vrouwen van Afrikaanse of Zuid-Aziatische afkomst

Vrouwen van Afrikaanse of Zuid-Aziatische afkomst lopen een verhoogd risico op zwangerschapscholestase. Dit wordt vaak toegeschreven aan genetische factoren die de galafvloeiing beïnvloeden. In sommige gevallen komt de aandoening vaker voor bij vrouwen van bepaalde etnische groepen.

Vrouwen met een voorgeschiedenis van leveraandoeningen

Vrouwen die in het verleden lijden aan leveraandoeningen, zoals hepatitis of levercirrose, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van zwangerschapscholestase. Leverziekten kunnen de galafvloeiing beïnvloeden en de kans op de aandoening vergroten.

Meerlingzwangerschappen

Vrouwen die zwanger zijn van meer dan één baby (meerlingzwangerschappen) hebben een verhoogd risico op zwangerschapscholestase. De verhoogde hormoonproductie bij meerlingzwangerschappen kan de galafvloeiing verstoren en het risico op de aandoening verhogen.

Symptomen van jeuk en geelzucht

Jeuk
Een van de meest prominente symptomen van zwangerschapscholestase is ernstige jeuk, die meestal begint op de handpalmen en voetzolen (jeukende voeten). De jeuk kan zich later verspreiden naar andere delen van het lichaam. De ernst van de jeuk kan zodanig zijn dat deze de kwaliteit van leven aanzienlijk aantast en zelfs kan leiden tot ernstige psychologische stress.

Geelzucht
Geelzucht (icterus) komt voor bij 17-75% van de patiënten met zwangerschapscholestase, meestal één tot vier weken na het begin van de jeuk. Het verschijnen van geelzucht kan wijzen op een ernstigere mate van galstuwing.

Andere symptomen
Naast jeuk en geelzucht kunnen misselijkheid, een verlies van eetlust en gewichtsverlies optreden. Deze symptomen kunnen worden veroorzaakt door malabsorptie, waarbij voedingsstoffen niet adequaat worden opgenomen door het lichaam.

Alarmsymptomen

Zwangerschapscholestase gaat vaak gepaard met specifieke symptomen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van de aandoening. De belangrijkste symptomen zijn jeuk en geelzucht, hoewel de jeuk het meest kenmerkend is voor de aandoening.

Jeuk

Jeuk is het meest opvallende symptoom van zwangerschapscholestase en komt vaak voor op de handen, voeten en buik. De jeuk kan ernstig zijn en kan de slaap verstoren. Het wordt veroorzaakt door de ophoping van galzuren in de huid, die irriterend werken.

Geelzucht

In sommige gevallen kan zwangerschapscholestase leiden tot geelzucht, een aandoening waarbij de huid en de ogen geel verkleuren. Geelzucht komt voor wanneer de ophoping van galzuren het bilirubinegehalte in het bloed verhoogt, wat een gele verkleuring van de huid veroorzaakt.

Verhoogde galzuren in het bloed

De aanwezigheid van verhoogde galzuren in het bloed kan worden vastgesteld door middel van bloedonderzoek. Dit is een belangrijk diagnostisch criterium bij de diagnose van zwangerschapscholestase en kan helpen bij het onderscheiden van andere oorzaken van jeuk tijdens de zwangerschap.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van intrahepatische cholestase wordt gesteld door een bloedonderzoek waarbij de leverfunctie en de concentraties galzouten in het bloed worden gecontroleerd. De diagnose wordt bevestigd op basis van de volgende criteria:

• Aanwezigheid van jeuk zonder huiduitslag
• Afwezigheid van andere leverziekten
• Verhoogde niveaus van serumgalzouten en/of aminotransferasen in het bloedonderzoek
• Zwangerschapsduur van minimaal 25 weken

Differentiële diagnose
De arts moet andere aandoeningen uitsluiten bij het stellen van de diagnose van intrahepatische cholestase, waaronder:

• Dermatitis (huidontsteking)
• Acute leververvetting tijdens de zwangerschap
• Galstenen (cholelithiasis) met galkoliek
• Hepatitis tijdens de zwangerschap
• Pre-eclampsie

Behandeling: Medicatie en voortijdige bevalling

De behandeling van zwangerschapscholestase is voornamelijk symptomatisch en omvat het gebruik van ursodeoxycholzuur, meestal 15 mg/kg per dag. Deze medicatie helpt de jeuk te verlichten en vermindert de risico's voor de baby. Soms worden ook andere medicijnen zoals antihistaminica en corticosteroïden ingezet om de symptomen te verlichten. In veel gevallen adviseert de arts een voortijdige bevalling rond 37 weken om complicaties voor de baby te minimaliseren.

Prognose

De prognose voor de moeder is doorgaans uitstekend. De galstroom normaliseert zich meestal binnen enkele dagen na de bevalling, waardoor de symptomen van de aandoening verdwijnen. De ziekte verhoogt echter het risico op voortijdige bevalling en verlies van de foetus. Bij nauwkeurige monitoring en behandeling kan het risico op ernstige complicaties worden verminderd.

Herstel na de bevalling

Na de bevalling verdwijnen de symptomen van zwangerschapscholestase meestal binnen enkele dagen tot weken. De galafvloeiing wordt hersteld en de jeuk verdwijnt vaak volledig. In zeldzame gevallen kan de aandoening langer aanhouden, maar dit komt minder vaak voor.

Risico's voor de baby

Hoewel de prognose voor de moeder doorgaans goed is, kan zwangerschapscholestase risico’s met zich meebrengen voor de baby, zoals vroeggeboorte of een verhoogd risico op ademhalingsproblemen na de geboorte. In ernstige gevallen kan de conditie de leverfunctie van de baby beïnvloeden, maar dit komt zelden voor.

Verhoogd risico op herhaling

Vrouwen die zwangerschapscholestase in een eerdere zwangerschap hebben gehad, lopen een verhoogd risico om de aandoening opnieuw te ontwikkelen in latere zwangerschappen. Dit kan worden aangepakt met nauwkeurige monitoring tijdens toekomstige zwangerschappen.

Complicaties

Complicaties van zwangerschapscholestase kunnen omvatten:

• Langzame hartfrequentie en zuurstofgebrek bij de baby tijdens de bevalling (foetale nood)
• Recidiverende cholestase bij latere zwangerschappen of bij het gebruik van oestrogeenbevattende orale anticonceptiepillen
• Verhoogde kans op galstenen bij de moeder

Preventie

Er zijn geen specifieke preventieve maatregelen om zwangerschapscholestase te voorkomen, maar er zijn wel manieren om het risico te verlagen en de symptomen te beheersen.

Gezonde levensstijl en dieet

Een gezond voedingspatroon en een goed beheer van de levergezondheid kunnen bijdragen aan het verlagen van het risico op zwangerschapscholestase. Hoewel er geen direct bewijs is dat een dieet de aandoening voorkomt, kan een evenwichtig voedingspatroon de algehele gezondheid van de zwangere vrouw ondersteunen.

Medische monitoring

Vrouwen met een verhoogd risico, zoals degenen die een familiegeschiedenis van zwangerschapscholestase hebben, kunnen baat hebben bij regelmatige controle door een arts. Dit omvat bloedtesten om de galzuren in het bloed te controleren en monitoring van de leverfunctie.

Vermijden van risicofactoren

Het vermijden van risicofactoren zoals het gebruik van bepaalde medicijnen die de lever kunnen belasten, kan helpen om het risico op zwangerschapscholestase te verlagen.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met zwangerschapscholestase

Volg de richtlijnen van je arts voor behandeling

Zwangerschapscholestase vereist een zorgvuldige opvolging door je arts. Meestal wordt de aandoening behandeld met medicijnen die helpen de galafscheiding te verbeteren en de jeuk te verlichten. Het is van groot belang om alle voorgeschreven medicijnen zoals aangegeven in te nemen. In sommige gevallen kan het noodzakelijk zijn om de zwangerschapsduur in de gaten te houden en vroegtijdig te bevallen om complicaties voor de baby te voorkomen. Bespreek regelmatig de voortgang van je aandoening met je arts tijdens controleafspraken.

Zorg voor voldoende rust en ontspanning

Jeuk en andere symptomen kunnen het dagelijks leven ongemakkelijk maken. Het is belangrijk om voldoende rust te nemen, vooral als de symptomen intens zijn. Het verlichten van stress en zorgen voor een rustige omgeving kan helpen om je lichamelijke en mentale welzijn te bevorderen. Indien de jeuk hevig is, probeer dan je huid te kalmeren met een kalmerend middel zoals een verkoelende lotion, na overleg met je arts. Blijf goed gehydrateerd en eet een evenwichtig voedingspatroon om je energie op peil te houden, aangezien je lichaam harder werkt om de aandoening te beheren.

Let op symptomen van complicaties

Hoewel zwangerschapscholestase vaak goed beheersbaar is, kunnen er soms complicaties optreden, zoals vroeggeboorte of het risico op een verminderde zuurstoftoevoer naar de baby. Wees alert op signalen zoals een afname van de babybewegingen of pijn in de bovenbuik. Als je deze symptomen ervaart, neem dan direct contact op met je arts. Het is belangrijk om tijdig actie te ondernemen om de gezondheid van zowel de moeder als de baby te beschermen.

Pas je voedingspatroon aan indien nodig

Er is geen specifiek dieet voor zwangerschapscholestase, maar het is wel belangrijk om goed voor je lichaam te zorgen. Het behouden van een evenwichtig voedingspatroon kan bijdragen aan een gezonde zwangerschap. Zorg ervoor dat je voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt, zoals vitamines, mineralen en vezels. Je arts kan ook specifieke voedingsaanpassingen aanraden om te helpen bij het beheersen van de aandoening of je algemene welzijn te ondersteunen. Vermijd zware, vette maaltijden die de galproductie kunnen verergeren.

Zorg voor mentale ondersteuning en therapie

De symptomen van zwangerschapscholestase kunnen stressvol zijn, vooral als ze invloed hebben op je dagelijks functioneren en je welzijn. Het is belangrijk om mentale rust te vinden. Praat met een zorgverlener over je gevoelens en zoek indien nodig professionele ondersteuning. Het kan ook nuttig zijn om met andere zwangere vrouwen die met dezelfde aandoening omgaan, in contact te komen. Dit kan je helpen om je ervaringen te delen en steun te vinden in een vergelijkbare situatie.

Neem preventieve maatregelen bij toekomstige zwangerschappen

Als je zwangerschapscholestase hebt ervaren, kan het belangrijk zijn om dit bij een volgende zwangerschap aan te geven bij je zorgverlener. Er is een verhoogd risico op herhaling van de aandoening in latere zwangerschappen. Het kan nuttig zijn om de gezondheid van je lever en galblaas te monitoren, vooral als je aanleg hebt voor leveraandoeningen. Je arts kan je adviseren over preventieve maatregelen en hoe je jezelf kunt voorbereiden voor een gezonde zwangerschap in de toekomst.

Lees verder

• Huid-, haar- en nagelproblemen tijdens zwangerschap
• Geelzucht (icterus): Soorten, oorzaken en symptomen
• Pruritische zwangerschapsfolliculitis: Huiduitslag op romp
• Zwangerschapsjeuk: Jeukende bultjes op huid bij zwangerschap
• Polymorfe zwangerschapseruptie: Huiduitslag met jeuk op buik